WYMAGANIA EDUKACYJNE Z BIOLOGII kl. III

WYMAGANIA EDUKACYJNE Z BIOLOGII
KLASA III GIMNAZJUM
POZIOM KONIECZNY
Na stopień dopuszczający uczeń powinien:
• określić zakres ekologii i genetyki;
• określić czym jest populacja i podać jej cechy;
• wymienić czynniki wpływające na liczebność populacji;
• wymienić rodzaje ujemnych interakcji między populacjami róŜnych gatunków
w biocenozie i scharakteryzować wybraną z nich;
• podać przykłady stosunków nieantagonistycznych między populacjami w biocenozach
• i zilustrować je odpowiednio dobranymi przykładami;
• podać przykłady ekosystemów występujących w pobliŜu miejsca zamieszkania;
• dostrzegać wpływ człowieka na ekosystemy i oceniać go;
• wymienić kilka chronionych gatunków roślin i zwierząt;
• wskazać najbliŜej połoŜone rezerwaty przyrody i parki narodowe;
• wyjaśnić znaczenie pojęć: dziedziczność, zmienność;
• podać przykłady cech dziedzicznych u człowieka;
• omówić na modelu ogólną budowę kwasu DNA i wyjaśnić sposób zapisania w nim
informacji genetycznej;
• podać przykłady czynników mutagennych i wskazać związane z czynnikami środowiska.
POZIOM PODSTAWOWY
Na stopień dostateczny uczeń powinien:
• korzystając z wykresów, odczytać zakres tolerancji danego gatunku;
• wyjaśnić znaczenie terminów: rozrodczość, śmiertelność, struktura wiekowa, struktura
płciowa; zdefiniować pojęcie biocenoza i wskazać poziomy troficzne w niej występujące;
• konstruować modele łańcuchów pokarmowych oraz sieci zaleŜności troficznych;
• wyjaśnić pojęcie biotop oraz porównać parametry fizykochemiczne środowisk lądowych
i wodnych;
• wymienić zmiany składu chemicznego atmosfery, wody i gleby spowodowane
działalnością człowieka ;
• dostrzegać wpływ zanieczyszczeń biotopów na funkcjonowanie i zuboŜenie biocenozy;
• omówić przyczyny i skutki niszczenia warstwy ozonowej;
• podać przewidywane konsekwencje efektu cieplarnianego;
• podać przykłady ekosystemów naturalnych i sztucznych, omówić na schemacie krąŜenie
materii i przepływ energii;
• wymienić zagroŜenia fauny i flory w przeszłości i obecnie;
• podać motywy ochrony gatunkowej roślin i zwierząt;
• ocenić walory estetyczne oraz przyrodnicze duŜych drzew rosnących w okolicy
Darłowa;
• wyjaśnić pojęcia: park narodowy, rezerwat przyrody; park krajobrazowy, pomnik
przyrody;
2
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
wymienić i wskazać połoŜenie najbliŜszych parków krajobrazowych i podać motywy ich
utworzenia ;
wskazać na mapie parki narodowe Polski i dokonać zwięzłej charakterystyki niektórych z
nich ;
wymienić i wskazać na mapie kilka rezerwatów biosfery zlokalizowanych na obszarze
Polski;
rozpoznać po kilka gatunków chronionych grzybów , roślin i zwierząt;
wymienić najwaŜniejsze organizacje ekologiczne w Polsce i na świecie;
rozwiązać proste krzyŜówki genetyczne ilustrujące I prawo Mendla;
dokonać interpretacji określeń: zmienność dziedziczna i modyfikacyjna
oraz podać przykłady znane z nauki biologii lub własnych obserwacji;
wskazać na modelu komórki miejsce występowania chromosomów, omówić ich budowę;
omówić sposób rozdziału chromosomów w trakcie tworzenia gamet i podziału komórek
somatycznych;
wymienić zasady dziedziczenia płci u człowieka;
dostrzec wpływ palenia papierosów i zawartych w nich substancji rakotwórczych na
częstość zachorowań na nowotwory;
wyjaśnić znaczenie terminu mutacja i podać przykłady schorzeń genetycznych człowieka;
wskazać na przykładach role doboru sztucznego dla podniesienia plonów i wyhodowania
korzystnych z punktu widzenia człowieka ras zwierząt i odmian roślin.
POZIOM ROZSZERZONY
Na stopień dobry uczeń powinien ponadto:
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
omówić, posługując się schematem, krąŜenie węgla i azotu w przyrodzie;
wykreślić krzywą populacyjną ( krzywą zmienności );
obliczyć zagęszczenie populacji ludzkiej w róŜnych rejonach kraju, Europy
i świata oraz odpowiednio zinterpretować otrzymane wyniki;
omówić wzrost liczebności populacji na którą nie działają czynniki ograniczające,
sporządzić odpowiedni wykres;
wyjaśnić na czym polega równowaga biocenotyczna i wskazać przyczyny jej
ewentualnego zachwiania;
porównać interakcje ujemne i dodatnie istniejące między populacjami róŜnych gatunków,
określić ich wpływ na liczebność populacji oraz strukturę troficzną ekosystemów;
omówić na róŜnych przykładach przepływ energii w ekosystemach oraz wskazać ubytki
energii związane z ilością poziomów troficznych;
wskazać przykłady zachwiania równowagi ekologicznej wskutek wprowadzonych przez
człowieka zmian w sieciach pokarmowych i obiegach pierwiastków;
wyjaśnić na czym polega sukcesja ekosystemów i określić stadium klimaksowe;
zdefiniować produktywność ekosystemu;
omówić wkład polskich uczonych w rozwój idei ochrony przyrody;
przedstawić zasady prowadzenia gospodarki rolnej lub leśnej na obszarach o róŜnym
stopniu ochrony prawnej;
scharakteryzować oraz porównać wybrane parki narodowe Polski;
omówić główne motywy ochrony gatunkowej organizmów;
ocenić wpływ własnego gospodarstwa domowego na lokalne zuŜycie wody i energii;
3
•
•
•
•
•
•
w trakcie rozwiązywania krzyŜówek genetycznych poprawnie stosować terminy:
fenotyp, genotyp, gen dominujący, gen recesywny, allele;
wymienić cechy kodu genetycznego, objaśnić jego uniwersalny i trójkowy charakter;
podać przykłady schorzeń związanych z chromosomami płci;
omówić na schemacie proces biosyntezy białka;
podać przykłady zastosowań inŜynierii genetycznej;
wskazać niebezpieczeństwa związane z manipulacją genami.
POZIOM DOPEŁNIAJĄCY
Na stopień bardzo dobry uczeń powinien ponadto:
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
podać przyczyny i konsekwencje zakłócenia obiegu wybranych pierwiastków biogennych;
wyjaśnić na wybranych przykładach związek zakresu tolerancji ekologicznej z zasięgiem
gatunku;
interpretować na wykresie zaleŜności występujące pomiędzy liczebnością populacji w
układach: drapieŜca – ofiara, pasoŜyt – Ŝywiciel;
wyjaśnić związek zachodzący pomiędzy rozrodczością, śmiertelnością i strukturą
wiekową populacji i liczebnością populacji;
sprawnie posługiwać się skalą porostową i określać strefy o róŜnym stęŜeniu
zanieczyszczeń powietrza;
stosować bioindykatory do oceny jakości abiotycznych czynników środowiska;
wskazać przykłady zwierząt Ŝyjących w glebie, podać przystosowania do Ŝycia w tym
środowisku i opisać wpływ tych zwierząt na jej Ŝyzność;
odnajdować i wskazywać w terenie stanowiska chronionych grzybów , roślin i zwierząt;
wyjaśnić terminy: uŜytek ekologiczny, stanowisko dokumentacyjne;
wskazać róŜnice między ochrona gatunkową całkowitą i częściową, podać przykłady
gatunków otoczonych ochroną prawną;
wskazać związek praw Mendla z chromosomową teorią dziedziczenia;
porównać budowę i rolę kwasów DNA i RNA;
samodzielnie wykonać schemat przedstawiający biosyntezę białka;
prezentować własna opinię o zagroŜeniach wynikających z prowadzenia niektórych badań
genetycznych.
POZIOM TWÓRCZY
Na stopień celujący uczeń powinien ponadto:
•
•
•
•
•
wymienić kategorie zagroŜeń „czerwonej księgi” i podać przykłady zagroŜonych
gatunków rodzimych;
rozpoznać w terenie typy krajobrazów i wskazać elementy zakłócające ich wygląd,
charakter;
projektować działania mające na celu ochronę całego środowiska oraz wybranych
obiektów przyrodniczych
osiągać sukcesy w konkursach wiedzy biologicznej, ekologicznej i zdrowotnej.