Deklaracja Praw Człowieka i Obywatela z 26 sierpnia 1789 r

Deklaracja Praw Człowieka i Obywatela z 26 sierpnia 1789 r.
Cyt. za: Historia państwa i prawa. Wybór tekstów źródłowych, pod red.
Poznań 1995
Przedstawiciele
Ludu
Francuskiego,
występujący jako
B. Lesińskiego,
ZGROMADZENIE
NARODOWE,
uważając, iż jedyną przyczyną nieszczęść publicznych i nadużyć rządów jest nieznajomość, zapomnienie
i lekceważenie praw człowieka, postanowili ogłosić w formie uroczystej deklaracji naturalne, niepozbywalne
i święte prawa człowieka; aby ta deklaracja stojąc zawsze przed oczami wszystkich członków społeczeństwa
przypominała im nieustannie ich prawa i obowiązki, aby akty władzy ustawodawczej i wykonawczej
przez ciągłe ich porównywanie z celem każdej instytucji państwowej były w większym poszanowaniu,
aby skargi obywateli, oparte dotąd na prostych i niewątpliwych zasadach, miały za cel utrzymanie
Konstytucji i szczęścia ogólnego. Wobec powyższego ZGROMADZENIE NARODOWE uznaje i ogłasza
w przytomności i pod auspicjami Istoty Najwyższej następujące prawa człowieka i obywatela.
Art. l. Ludzie rodzą się i pozostają wolni i równi z punktu widzenia prawa. Różnice społeczne mogą się
opierać tylko na użyteczności wobec społeczeństwa.
Art. 2. Celem każdej organizacji politycznej jest utrzymanie naturalnych i nie przedawnionych praw
człowieka. Tymi prawami są: wolność, własność, bezpieczeństwo i opór przeciwko uciskowi.
Art. 3. Źródło wszelkiego zwierzchnictwa spoczywa całkowicie w Narodzie. Żadne ciało, żadna jednostka
nie może wykonywać władzy, która nie pochodziłaby wyraźnie od Narodu.
Art. 4. Wolność polega na czynieniu tego wszystkiego, co nie szkodzi drugiemu. W ten sposób nie ma
innych granic dla używania praw naturalnych człowieka jak te, które zapewniają używanie tychże praw
innym członkom społeczeństwa. Te granice może określić tylko ustawa.
Art. 5. Ustawa może zabraniać tylko takiego postępowania, które jest szkodliwe dla społeczeństwa.
Nie można zabronić tego, czego nie zabrania ustawa, i nikt nie może być zmuszany do czynienia tego,
czego nie nakazuje ustawa.
Art. 6. Ustawa jest wyrazem woli powszechnej. Wszyscy obywatele mają prawo brać udział w jej
tworzeniu bądź osobiście, bądź przez swych przedstawicieli. Powinna ona być jednakowa dla wszystkich
zarówno gdy broni, jak wówczas, gdy karze. Wszyscy obywatele są równi wobec prawa i mają równy dostęp
do wszystkich godności, stanowisk i funkcji publicznych, zależnie od ich zdolności i z zachowaniem takich
tylko różnic, które wynikają z ich cnoty i talentu.
Art. 7. Żaden człowiek nie może być oskarżony, aresztowany i więziony, jak tylko w wypadkach
określonych przez ustawę i z zachowaniem form przez nią przepisanych. Ci, którzy powodują,
wydają, wykonują lub polecają
wykonać
rozkazy samowolne,
winni
być
ukarani.
Jednakże
obywatel wezwany lub przytrzymany zgodnie z prawem winien natychmiast okazać posłuszeństwo;
stawiając opór dopuszcza się on przestępstwa.
Art. 8. Ustawa może wprowadzać tylko takie kary, które są oczywiście i ściśle potrzebne i nikt nie może
być karany inaczej, jak tylko na podstawie ustawy wydanej i ogłoszonej przed popełnieniem przestępstwa
oraz gdy ta ustawa została zastosowana w sposób zgodny z prawem.
Art. 9. Każdy człowiek jest uważany za niewinnego, dopóki nie został uznany za winnego. Jeżeli
okazuje się niezbędne jego przytrzymanie, prawo winno karać surowo każde zastosowanie rygorów,
które nie są nieodzowne dla zabezpieczenia jego osobistej odpowiedzialności.
Art. 10. Nikt nie może być niepokojony z powodu swoich przekonań, również i religijnych,
byle ich manifestowanie nie zakłócało porządku publicznego ustanowionego przez prawo.
Art. 11. Swobodna wymiana myśli i poglądów jest jednym z najcenniejszych praw człowieka.
Każdy obywatel ma więc wolność słowa, pisma i druku i odpowiada tylko za nadużywanie tej wolności
w wypadkach określonych przez ustawę.
Art. 12. Zabezpieczenie praw człowieka i obywatela stwarza konieczność istnienia publicznej
siły zbrojnej. Ta siła jest więc ustanowiona w interesie ogółu, a nie dla szczególnej wygody tych,
którym została powierzona.
Art. 13. Dla utrzymania publicznej siły zbrojnej oraz dla pokrycia wydatków administracji niezbędny jest
ogólny podatek; obowiązek jego uiszczania winien być rozłożony na obywateli stosownie do ich możliwości.
Art. 14. Wszyscy obywatele mają prawo: stwierdzić osobiście lub przez swych przedstawicieli
konieczność podatku publicznego, wyrazić nań zgodę w sposób niczym nieskrępowany, czuwać nad jego
zużyciem, ustalić jego wysokość, podstawę wymiaru, sposób jego ściągania oraz czas trwania.
Art. 15. Społeczeństwo ma prawo żądać od każdego urzędnika publicznego sprawozdania
z jego działalności.
Art. 16. Społeczeństwo, w którym nie ma należytej gwarancji praw ani określonego z góry podziału władz,
nie ma ustroju konstytucyjnego.
Art. 17. Własność jest prawem świętym i nietykalnym. Nikt nie może być go pozbawionym,
z wyjątkiem wypadku, gdy tego wymaga w sposób oczywisty konieczność publiczna uznana
przez prawo, wszelako pod warunkiem słusznego i z góry wypłaconego odszkodowania.
PYTANIA DO TEKSTU DEKLARACJI
1.
Które z idei oświeceniowych znalazły swoje zastosowanie w Deklaracji Praw
Człowieka z 1789 r.?
2.
Jak ustawodawca określił pojęcia wolności, tolerancji i własności?
3.
Które punkty ustawy mówią o zabezpieczeniu narodu przed bezprawiem władz,
a które zawierają zastosowanie zasady suwerenności narodu?
4.
Podaj, które punkty Deklaracji okazały się uniwersalne i stanowią podstawę
dzisiejszych konwencji o prawach człowieka?
5.
Uzasadnij opinię, że Deklaracja Praw Człowieka i Obywatela niosła ze sobą hasło
„Wolność, Równość, Braterstwo".