Prawa człowieka

Prawa i wolności obywatelskie
Prawa i wolności obywatelskie to zbiór
uprawnień oraz zobowiązań, które nabywa każdy
z nas z chwilą nabycia obywatelstwa.
Celem praw i wolności obywatelskich jest
ochrona podstawowych interesów jednostki.
Każde państwo posiada
własne prawa
obywatelskie zapisane w konstytucji, jednak
istnieją także prawa uniwersalne gwarantowane
przez układy międzynarodowe.
Prawa obywatelskie należy odróżnić od
praw człowieka, a terminów tych nie można
stosować zamiennie.
Prawa
obywatelskie
są
prawami
nadawanymi przez państwa, podczas gdy
prawa naturalne bądź prawa człowieka
przysługują każdemu z chwilą urodzenia.
Wśród przykładów praw obywatelskich możemy
wyróżnić:
 prawo do prywatności,
 prawo do pokojowych demonstracji,
 prawo do sprawiedliwego dochodzenia oraz
sprawiedliwego procesu,
 prawo do głosowania,
 prawo do wolności osobistej,
 prawo do równej ochrony, równego traktowania
bez względu na płeć, rasę, religię, narodowość,
 prawo do wolności słowa, zgromadzeń,
 prawo do wolności od niewolnictwa,
dyskryminacji.
Wolności obywatelskie to wolności,
chronią jednostkę przed państwem.
które
Wolności obywatelskie stanowią ograniczenia
władzy państwowej tak, aby nie mogła ona
naruszyć godności ludzkiej oraz ingerować w życie
obywateli.
Istnienie wolności obywatelskich w państwie
stanowi często jeden z wyznaczników odróżnienia
państw demokratycznych od autorytarnych.
Do wolności obywatelskich możemy zaliczyć
m.in.:
 nietykalność osobistą,
 nienaruszalność własności, mienia i
korespondencji,
 wolność sumienia, wyznania, słowa, druku i
zgromadzeń,
 prawo do sprawiedliwego procesu.
Podział praw i wolności obywatelskich
 prawa osobiste - chroniące jednostkę przed
ingerencją państwa w życie prywatne
obywatela (prawo do prywatnej
korespondencji, swoboda miejsca pobytu
oraz poruszania się, wolność wypowiedzi,
wolność sumienia i wyznania, prawo do
własności, prawo do życia, wolność
osobista);
 prawa polityczne – uprawniające jednostkę
do udziału w życiu politycznym (czynne i
bierne prawo wyborcze, prawo do zrzeszania
się, prawo do skargi na organy państwa,
prawo do rzetelnej informacji).
 prawa socjalne i ekonomiczne – odnoszą się
do pozycji ekonomicznej oraz społecznej
obywatela (prawo do ochrony zdrowia,
prawo do pracy, prawo do nauki, prawo do
opieki socjalnej.
Na straży ochrony praw obywatelskich w
Polsce stoi Rzecznik Praw Obywatelskich,
który przyjmuje skargi na postępowanie
organów państwowych.
Obecnie funkcję tę pełni
Janusz Kochanowski
Akty prawne regulujące prawa i
wolności obywatelskie
Akty krajowe
W Konstytucji RP wolnościom, prawom i
obowiązkom
człowieka
i
obywatela
poświęcony został rozdział drugi.
 Zasady ogólne (art.30 – 37)
 Wolności i prawa osobiste (art. 38 – 56)
 Wolności i prawa polityczne (art.57 – 63)
 Wolności i prawa ekonomiczne, socjalne i
kulturalne (art.64 – 76)
 Środki ochrony wolności i praw (art. 77 –
81)
 Obowiązki (art. 82 - 86)
Art. 30
Przyrodzona i niezbywalna godność
człowieka stanowi źródło wolności
i praw człowieka i obywatela. Jest ona
nienaruszalna, a jej poszanowanie
i ochrona jest obowiązkiem władz
publicznych.
Art. 33
Kobieta i mężczyzna w Rzeczypospolitej
Polskiej mają równe prawa w życiu
rodzinnym, politycznym, społecznym
i gospodarczym.(…)
Art. 38
Rzeczpospolita
Polska
zapewnia
każdemu człowiekowi prawną ochronę
życia.
Art. 40
Nikt nie może być poddany torturom ani
okrutnemu, nieludzkiemu lub
poniżającemu traktowaniu i karaniu.
Zakazuje się stosowania kar cielesnych.
Art. 47
Każdy ma prawo do ochrony prawnej
życia prywatnego, rodzinnego, czci
i dobrego imienia oraz do decydowania
o swoim życiu osobistym.
Art. 49
Zapewnia się wolność i ochronę
tajemnicy komunikowania się. Ich
ograniczenie może nastąpić jedynie w
przypadkach określonych w ustawie
i w sposób w niej określony.
Art. 50
Zapewnia się nienaruszalność
mieszkania. Przeszukanie mieszkania,
pomieszczenia lub pojazdu może
nastąpić jedynie w przypadkach
określonych w ustawie i w sposób w niej
określony.
Art. 53
Każdemu zapewnia się wolność
sumienia i religii.(…)
Akty międzynarodowe
 Powszechna Deklaracja Praw Człowieka (uchwalona
10 grudnia 1948r. w Paryżu)
Międzynarodowy Pakt Praw Obywatelskich
i Politycznych (uchwalony na posiedzeniu ONZ
16 grudnia 1966r.),
 Deklaracja Podstawowych Praw i Wolności z 1989r.,
 Karta Wspólnotowa Podstawowych Praw Socjalnych
Pracowników z 1989r.,
 Deklaracja Praw Człowieka z 1991r.,
 Karta Podstawowych Praw Unii Europejskiej z 2000 r.
Powszechna Deklaracja Praw Człowieka
została uchwalona 10 grudnia 1948 roku
w Paryżu.
Ówcześnie deklaracja porządkowała
osiągnięcia i postulaty człowieka, który
walczył o wolność i godność.
Art. 1
Wszyscy ludzie rodzą się wolni
i równi pod względem swej godności
i swych praw. Są obdarzeni
rozumem
i sumieniem i powinni postępować
wobec innych w duchu braterstwa.
Art. 2
Każdy człowiek posiada prawa
i wolności(…) bez względu na
jakiekolwiek różnice rasy, koloru,
płci, języka, wyznania, poglądów
politycznych i innych, narodowości,
pochodzenia społecznego, majątku,
urodzenia
lub
jakiegokolwiek
innego stanu (…)
Art. 3
Każdy człowiek ma prawo do życia,
wolności i bezpieczeństwa swojej
osoby.
Art. 5
Nie wolno nikogo torturować ani
karać lub traktować w sposób
okrutny, nieludzki lub poniżający.
Art. 12
Nie wolno ingerować samowolnie w
czyjekolwiek
życie
prywatne,
rodzinne, domowe, ani w jego
korespondencję, ani też uwłaczać
jego honorowi lub dobremu
imieniu(…)
Art. 18
Każdy człowiek ma prawo wolności
myśli, sumienia i wyznania; prawo to
obejmuje swobodę zmiany wyznania lub
wiary oraz swobodę głoszenia swego
wyznania lub wiary indywidualnie bądź
wespół z innymi ludźmi, publicznie
i prywatnie, poprzez nauczanie,
praktykowanie, uprawianie kultu
i przestrzeganie obyczajów
Art. 19
Każdy człowiek ma prawo wolności
opinii i wyrażania jej.(…)
Art. 26
1. Każdy człowiek ma prawo do
nauki.(…)
2. Celem nauczania jest pełny rozwój
osobowości ludzkiej i ugruntowanie
poszanowania praw człowieka
i podstawowych wolności. Krzewi
ono zrozumienie, tolerancję
i przyjaźń między wszystkimi
narodami, grupami klasowymi lub
religijnymi.(…)
Art. 29
1. Każdy człowiek ma obowiązki wobec
społeczeństwa,
bez
którego
niemożliwy jest swobodny i pełny
rozwój jego osobowości.
2. W korzystaniu ze swoich praw
i wolności każdy człowiek podlega
jedynie takim ograniczeniom, które są
ustalone przez prawo wyłącznie w
celu zapewnienia odpowiedniego
uznania i poszanowania praw
i wolności innych(…).
Łamanie praw i wolności
obywatelskich
Antyterroryzm i kontrterroryzm
Działania antyterrorystyczne to działania
defensywne nastawione na profilaktykę
przed zagrożeniem terrorystycznym.
Kontrterroryzm to działania ofensywne
nastawione
na
fizyczną
eliminację
terroryzmu.
W zakresie walki z terroryzmem przepisy
prawne zwiększają zakres uprawnień oraz
możliwości ingerowania i inwigilowania
jednostek przez służby bezpieczeństwa.
Zagraża to fundamentom demokracji,
jakimi bez wątpienia są prawa i wolności
obywatelskie, a także prawa człowieka.
Organizacje stojące na straży
przestrzegania praw człowieka
 Amnesty International
 Human Rights Watch
 Międzynarodowa Federacja Praw Człowieka
 Międzynarodowy Komitet Czerwonego
Krzyża
 Komitet Helsiński
Bibliografia:
 W. Grabowski, A. Krawczyk „Ochrona przed
terroryzmem a podstawowe prawa obywatelskie”
 „Powszechna Deklaracja Praw Człowieka”
 Konstytucja RP
Opracowały:
Elżbieta Chłopecka i Beata Kutrowska