I. Zmiana społeczna 1. Procesy społeczne – sekwencje powiązanych ze sobą zmian społecznych zachodzących w pewnym okresie czasu a. rozwój społeczny b. postęp społeczny c. regres społeczny 2. Pod pojęciem zmiany społecznej rozumiemy każdą istotną zmianę w zakresie struktury społecznej, instytucji, wartości, norm, zwyczajów, lub ról społecznych w określonym społeczeństwie. 3. Przyczyny zmian społecznych: a. zmiany w środowisku naturalnym b. procesy kulturowe – np. zjawisko dyfuzji, czyli przenikania się kultur c. przekształcenia technologiczne d. zmiany demograficzne e. przekształcenia gospodarcze f. działalność państwa – transformacja ustrojowa – zmiany w systemie prawnym g. wpływ wybitnych jednostek 4. Postawy wobec zmiany społecznej a. konformizm – bezkrytyczne dostosowanie się do zmian b. innowacja – twórcza adaptacja do nowych warunków c. wycofanie – ukryty brak akceptacji d. bunt – odrzucenie zachodzących zmian e. ucieczka – porzucenie własnej zbiorowości 5. Formy zmian społecznych a. rewolucja – zmiany obejmują wszystkich dziedzin życia – radykalny charakter zmian – gwałtowny przebieg zmian – masowy udział dużych grup społecznych – obecność silnych emocji społecznych b. reformy – stopniowe przekształcanie elementów systemu społecznego – unikanie przemocy – stosowanie instrumentów prawnych II. Typy społeczeństw 1. Społeczeństwo pierwotne a. podstawą egzystencji myślistwo, rybołówstwo i zbieractwo b. wykorzystywanie prymitywnych narzędzi wykonanych z drewna i kamienia c. podział pracy wg płci d. rodzina podstawową formą organizacji społecznej 2. Społeczeństwo tradycyjne a. podstawą egzystencji rolnictwo i hodowla zwierząt b. wykorzystanie naturalnych źródeł energii (siła wiatru i wody) c. rozwój wymiany towarowo-pieniężnej d. wykształcenie się skomplikowanej struktury społecznej e. ograniczona ruchliwość społeczna – funkcjonowanie zamkniętych stanów 3. Społeczeństwo industrialne a. społeczeństwo industrialne wykształciło się pod wpływem rewolucji przemysłowej b. głębokie przemiany społeczne wynikające z industrializacji i urbanizacji – zmiany w strukturze społecznej – gwałtowny rozwój liczbowy proletariatu fabrycznego – gwałtowny wzrost liczby mieszkańców miast c. duża ruchliwość społeczna – przemieszczanie się ludności ze wsi do miast – liczne przypadki degradacji lub awansu społecznego – znaczne i ciągle pogłębiające się nierówności materialne 4. Społeczeństwo postindustrialne a. wzrost znaczenia sektora usług b. automatyzacja, robotyzacja i komputeryzacja procesów produkcyjnych c. wiedza staje się główną wartością ekonomiczną d. duża ruchliwość społeczna e. indywidualizm 5. Społeczeństwo współczesne a. społeczeństwo otwarte – główne cechy to: tolerancja, indywidualizm, wolość i odpowiedzialność jednostki b. społeczeństwo konsumpcyjne – społeczeństwo nastawione na wszechstronną konsumpcję c. społeczeństwo informacyjne – społeczeństwo, w którym najbardziej cenionym towarem jest informacja pozyskiwana, przetwarzana i rozpowszechniana przy pomocy nowoczesnych technologii d. społeczeństwo masowe – charakteryzuje się konformizmem, unifikacją i zanikiem postaw indywidualistycznych III. Ruchy społeczne 1. Ruch społeczny to forma zbiorowego, spontanicznego działania pewnych kategorii społecznych lub zbiorowości zmierzających do określonego celu i często do wywołania zmiany społecznej. 2. Cechy charakterystyczne ruchu społecznego: – luźna struktura organizacyjna – brak sformalizowanego członkostwa – dążenie do przeprowadzenia zmiany bez przejmowania władzy 3. Klasyfikacja ruchów społecznych a. radykalne – dążą do głębokich zmian społecznych lub ustrojowych b. reformatorskie – dążą do zreformowania określonych dziedzin życia c. ekspresywne – koncentrują się na zmianach w zakresie kultury, systemu wartości lub stylu życia 4. Współczesne ruchy społeczne a. ruch kobiet – emancypacyjny – walka o zwiększenie udziału kobiet w życiu publicznym (np. sufrażystki – walczyły o prawa wyborcze kobiet) – feminizm – walka o równouprawnienie kobiet b. ruch niepodległościowy non-violence (bez przemocy) – twórcą był Mahatma Gandhi – walka o słuszne prawa bez użycia przemocy – stosowanie biernego oporu c. ruch praw obywatelskich – twórcą Martin Luther King – walka z segregacją rasową – walka o pełne równouprawnienie dla czarnoskórej ludności Stanów Zjednoczonych – stosowanie obywatelskiego nieposłuszeństwa – działania łamiące konkretne przepisy prawne w przekonaniu, że naruszają one istotne wartości dla osób stosujących obywatelskie nieposłuszeństwo IV. Znaczenie pojęcia „społeczeństwo obywatelskie” a. wg tradycji klasycznej – społeczeństwo obywatelskie to wspólnota obywateli tworzących państwo – Arystoteles – Cyceron – Jean-Jacques Rousseau b. wg tradycji liberalnej – społeczeństwo obywatelskie stanowi sferę działań obywateli, funkcjonującą równolegle do państwa lub w opozycji w stosunku do niego – John Locke – Alexis de Tocquevill – Georg Wilhelm Hegel c. podmioty społeczeństwa obywatelskiego – gospodarcze – społeczne – religijne – kulturalne – polityczne 2. Kapitał społeczny – poziom zdolności do współpracy między sobą w celu realizacji wspólnych interesów – zaufanie – więzi społeczne – normy społeczne 3. Organizacje pozarządowe w Polsce a. nie są nastawione na zysk b. rodzaje – stowarzyszenia – fundacje 4. Organizacje pożytku publicznego a. Status OPP nadają organizacjom wydziały gospodarcze Krajowego Rejestru Sądowego sądów rejonowych odpowiednich dla adresu siedziby organizacji b. Status OPP daje następujące przywileje – możliwość otrzymywania 1% podatku dochodowego – zwolnienie od podatków – prawo do nieodpłatnego informowania o ich działalności przez jednostki publicznej radiofonii i telewizji.
