Bizancjum - Patrz.pl

Bizancjum
Bizancjum (Cesarstwo wschodnie). obejmowało płw. Azja Mniejsza, płw. Bałkański, płn.
część Afryki i płw. Apeniński. Obszar Bizancjum był otoczony głównie M. Śródziemnym i
także Morzem Czerwonym i M. Czarnym.
IV wiek .; dokładnie 330r.; Konstantyn Wielki w miejsce Greckiej Koloni Bizancjum zakłada
Konstantynopol (stolica Cesarstwa)
395r. Teodozjusz Wielki dzieli cesarstwo na zachodnie i wschodnie
476r. Odoaker król Herulów detronizuje Romulusa Agustulusa i koronę wysyła na wschód ;
VI wiek. Cesarstwo bizantyjskie cesarza bizantyjskiego nazywa się „basillus”.
- Amfiteatr w Konstantynopolu nazywano „hipodrom” , odbywały się tam wyścigi
Kwadryg (rzymskich wozów dwukołowych)
Ikona – obraz przedstawiający świętych na desce, przedstawiały ich wygląd, sceny z ich
życia, sceny biblijne lub liturgiczno-symboliczne. Charakterystyczna dla chrześcijańskich
kościołów wschodnich, w tym prawosławnego i greckokatolickiego.
Mozaiki – układanki z kolorowych kamyków
Monofizytyzm – chrześcijańska doktryna teologiczna, uznana w 451r za herezje, głosząca, iż
Chrystus jako Bóg-człowiek nie istnieje w dwóch naturach, ponieważ jego natura boska
pochłonęła ludzką, do dziś wyznawana przez znaczny odłam chrześcijan azjatyckich i
afrykańskich
Nestorianizm – chrześcijańska doktryna teologiczna, uznana w 431r za herezje, godząca, iż w
Chrystusie istnieją dwie osoby : boska i ludzka, połączone jedynie zewnętrznie, do dziś
wyznawana przez grupy chrześcijan na Bliskim Wschodzie i w Indiach
Ikonoklazm (gr. „obrazoburstwo”) – ruch religijny w Kościele wschodnim w VIII-Ixw.
Postulujący pod wpływem judaizmu i islamu, zakaz oddawania czci obrazom i posągom;
doprowadził do zniszczenia wielu dzieł religijnych, ostatecznie potępiony w 843r.
Konokraści – obrazoburcy, uważali że nie należy oddawać czci ikonom
Konoduli – byli za oddawaniem czci obrazom
Patriarcha - w chrześcijaństwie hierarcha Kościoła, zwierzchnik metropolitów, rządzący
określonym przez prawo kanoniczne patriarchatem.
Schizma wschodnia – 1054r. Rozłam między kościołem rzymskim (katolickim) a
prawosławnym, główną przyczyną był spór o pochodzenie ducha świętego, kościół wschodni
że duch pochodzi od ojca, a kościół zachodni że od ojca i syna; skutki-> legat papieski
obłożył klątwą patriarchę Konstantynopola, w odpowiedzi zaś synod Kościoła
prawosławnego zatwierdził klątwę na Kościół rzymski; wzajemne ekskomuniki zdjęto w
1965r. Papież : Leon IX Patriarcha Bizancjum: Michał I Cerulariusz
Justynian I Wielki – 527 – 565r. Najwybitniejszy cesarz bizancjum, za jego panowania Morze
Śródziemne należy do Cesarstwa, Pokonał Ostrogotów w Itali. W VIw. Państwo Wandalów.
Postawił sobie ambitny cel odzyskania terytorium dawnego Cesarstwa Rzymskiego i jego
potęgi. Żoną Justyniana była Teodora, słynna cesarzowa, która miała duży wpływ (Teodora
miała wpływ na wiele jego decyzji, w trakcie dokonywanych w owym czasie reform i
kodyfikacji prawa przyczyniła się do uchwalenia wielu praw dotyczących pozycji kobiety i
rodziny oraz rozwodów i dziedziczenia.). Łączy się z nim kodeks Justyniana (jedna z trzech
części wielkiej kodyfikacji prawa przeprowadzonej przez Justyniana) , jest kodyfikatorem
prawa rzymskiego.
Teokracja (gr. theós - bóg, kratós - władza) - doktryna polityczna, według której władzę w
państwie sprawuje kapłan lub kapłani i w której duchowni decydują o sprawach cywilnych i
religijnych. Sprawujący władzę w państwie są powoływani przez Boga/bogów, który
sprawuje w nim rzeczywistą władzę. Celem władzy ziemskiej jest realizacja nadrzędnej woli,
władzy boskiej i urzeczywistnienie uniwersalnych zasad ustanowionych przez Boga (bogów).
Haghia Sophia – Kościół mądrości bożej założony w czasie Justyniana, po śmierci Justyniana
państwo słabnie (Konstantynopol i okolice)
Ogień grecki – użyty w bitwie na morzu. Jest łatwopalną mieszaniną m.in. saletry, siarki i
ropy naftowej, pod koniec VII w. Pozwoliła spalić flotę arabską atakującą Konstantynopol.
Nie było go można ugasić wodą.
1204r. – Konstantynopol został zdobyty i doszczętnie splądrowany przez 4 wyprawę
Krzyżową (Krucjata).
Pod koniec XIIIw. Bizancjum odzyskuje dawną siłę (odzyskanie Konstantynopola w
1261roku). Pod koniec XIVw. Turcy Osmańcy zaczynają na stałe zagrażać Bizancjum.
1453 – po dwu miesięcznym oblężeniu Turcy zdobywają Konstantynopol. Bizantyjczycy to
pośrednicy
Arabowie
Arabowie („mieszkańcy pustyni”) – semiccy koczownicy z Półwyspu Arabskiego, którzy w
VII-VIIIw podbili terytoria od Hiszpanii do zach. Indii, tworząc na tych obszarach
cywilizację islamu. Warunki naturalne zycia :
- hodowcy, rzemieślnicy, kupcy
- marne warunki zyca
Religia – kult przodków, siły natury
622r – z Mekki do Medyny ucieka Mahomet; początek ery muzułmańskiej, czyli hidżra. Jest
twórcą religii muzułmańskiej inaczej Islamu. Religia monoteistyczna, umiera 632r, po jego
śmierci zasady zostają spisane,
Koran – to święta księga islamu, zawierająca nauki objawione Mahometowi za
pośrednictwem archanioła Gabriela.
Kalif – tytuł, który przyjęli przywódcy wspólnoty muzułmańskiej po śmierci Mahometa
4 sprawiedliwi Kalifowie – rządzą po śmierci Mahometa, są to zwierzchnicy uznani przez
wszystkich.
Zostają spisane zasady (Koran), powstaje państwo teokratyczne, Kalifowie wyruszają na
podboje.
Prozelityzm (nawracanie innych na swoją wiare) – przywódcy prawosławni oskarżają
katolików, jest to chęć nawracania, katolicy chcieli nawrócić prawosławnych przekonywując
ich do swojej religii.
Omajjadzi – panują po śmierci Alego, jego śmierć wywołuje w świecie arabskim rozpad i
trwają walki do dziś, dynastia panuje do 750r.
Abbasydzi – do 1258r. Panują, jeden z nich uciekł do Hiszpani i tam powstanie Kalifad
Kardobański, a w Egipcie Faty-midzi. Na początku Ixw. Arabowie przechodza Gibraltar i
podbijają państwo Wizygotów. Trafiają na kryzys wewnętrzny i szybko podbili to państwo
W X i XIw. docierają do Indii.
XII/XIIIw. Nowi wyznawcy Turcy, Arabowie są kontynuatorami kultury greckiej. ‘
Sunnici – wyznawcy islamu ortodoksyjnego, uznający za źródło objawienia Koran i sunnę –
tradycję o życiu Mahometa
Szyici („stronnicy”) – zwolennicy kalifa Alego (zięcia Mahometa) i jego potomków,
nieuznający kalifów umajjadzkich, z biegiem czasu szyizm rozrósł się w największą schizmę
islamu i podzielił na liczne rozgałęzienia ; szyici nie uznają oficjalnej wersji sunny i wierzą w
prorocze zdolności imamów.
Mistycyzm – uchwalanie boga przez ćwiczenia fizyczne, śpiew, głośną recytacje, twórcą tego
nurtu jest Muhamat al-Ghazali – XII i XIII filozof, teolog.
Ali Ibu Sina zwany Awicenna – X i XIw. Filozof, lekarz, kontynuator Arystotelesa, : Świat
pojmował teocentrycznie, jednak inaczej niż chrześcijanie. Świat był stworzony z myśli bożej,
a nie z woli bożej. Świat także był stworzony z materii, a nie z nicości (ex nihilo). Świat także
był wieczny. To Awicenna zaczerpnął z Arystotelesa.
Bitwa pod Poitiers 732r – Frankowie (Karol młot) powstrzymują ekspansje arabów na Europę
Sufizm - zbiorcze określenia dla różnorakich nurtów mistycznych w islamie. Pochodzi ono od
słowa (wełna), bowiem czerpiąc wzór z chrześcijańskich mnichów sufi ubierali się we
włosiennice. Sami Arabowie zwali sufich fakirami , co znaczy biedak
Meczet to miejsce kultu muzułmańskiego. Słowo meczet oznacza dowolny budynek, w
którym oddaje się cześć Allahowi, niezależnie od jego architektury. Podstawowym celem
istnienia meczetów jest umożliwienie muzułmanom wspólnej rytualnej modlitwy (salat).
Oczywiście, meczety mogą być wykorzystywane także w innych celach - jako miejsca
spotkań, czy ośrodki edukacyjne.
Dżihad („święta wojna”) – walka z niewiernymi w celu poszerzenia terytorium islamu, jeden
z obowiązków muzułmanina wymienionych w Koranie, niektóre grupy religijne podnosiły go
do rangi filaru wiary
Inne państwa
Dagobert I – na początku VII w panował ostatni z Merowingów
Saga - staroskandynawskie dzieła epickie o bohaterach i rodach - podróżach Wikingów,
migracji na Islandię. Pierwotnie były przekazywane ustnie, później (XIII - XIV w.) spisane na
Islandii w języku staronordyjskim. Sagi były natchnieniem dla wielu późniejszych twórców
skandynawskich.
Runy - (alfabet runiczny) - alfabet używany do zapisu przez Ormian (wczesna starożytność),
ludy germańskie (tzw. alfabet Futhark od pierwszych 6 liter) i celtyckie. Niekiedy nazwę
"runy" odnosi się także do systemów piśmienniczych stosowanych przez ludy tureckie (tzw.
alfabet Orchon) oraz Madziarów (Węgrów) (tzw. Székely Rovásírás). Według wierzeń
nordyckich runy podarował ludziom bóg Odyn. Najprawdopodobniej alfabet ten został
zapożyczony od ludów północnej Italii (alfabet alpejski).
Wikingowie – Pochodząca prawdopodobnie od staronordyckiego vik („zatoka”) nazwa
drużyn Normanów, które w VIII-XI podejmowały łupieżcze i handlowe wyprawy morskie,
sięgające od Ameryki Północnej do Bizancjum.
Normanowie (st.-nord. Norrmaen = 'ludzie północy') - określenie stosowane w zachodniej
Europie dla określenia mieszkańców Skandynawii w okresie ich ekspansji handlowej i
terytorialnej w VIII-XII wieku. Od IX w. Normanowie na podbijanych terenach tworzyli
nowe organizacje państwowe np. Normandia czy Islandia.
Wesexs – państwo zachodnich Sasów
Wilhelm Zdobywca - ok. 1028-1087), naturalny syn Roberta Wspaniałego, książę Normandii
od 1035, król Anglii od 1066. Po śmierci króla angielskiego Edwarda Wyznawcy (1066)
wystąpił z roszczeniami do korony angielskiej. W 1066 wylądował w Anglii, pod Hastings
rozbił wojska Harolda II, zajął Londyn i koronował się na króla. 1067-1071 stłumił bunty
możnych anglosaskich i skonfiskował ich majątki.Stworzył w Anglii silną monarchię
feudalną zarządzaną przez Normanów, popierał reformy wewnętrzne w angielskim Kościele,
wprowadził rozdział sądownictwa duchownego i świeckiego. 1086 nakazał sporządzenie w
całym państwie spisu ziemskiego (tzw. Domesday Book), stanowiącego cenne źródło
informacji o gospodarce i ludności Anglii w XI w. Zginął podczas wyprawy wojennej
przeciwko królowi francuskiemu Filipowi I.
Waregowie (wikingowie ze Szwecji) - staroruska nazwa szwedzkich wikingów. IX-XI w.
organizowali wyprawy rabunkowe i handlowe do wschodniej Europy i Bizancjum (tzw. szlak
od Waregów do Greków). Nazwa Waregowie pochodzi prawdopodobnie ze staronordyjskiego
varingr (lub váeringr), oznaczającego ludzi tworzących zaprzysiężoną wspólnotę.Wg podania
w Powieści minionych lat Waregowie wraz ze swym wodzem Rurykiem zostali zaproszeni w
862 przez zwaśnione północne plemiona wschodniosłowiańskie i fińskie do objęcia władzy
(tzw. normańska teoria pochodzenia Rusi).
Samon, Samo (ok. 658), kupiec frankijski, założyciel i władca pierwszego znanego państwa
słowiańskiego (tzw. państwa Samona), którego centrum leżało na Morawach. Samon zdobył
władzę stając na czele słowiańskiego powstania przeciwko Awarom. Panował w latach 625658. Po śmierci Samona państwo rozpadło się, ale jego ośrodek na Morawach stał się centrum
późniejszego Państwa Wielkomorawskiego.
863r Książe Rościsław przyjmuje chrzest z Konstantynopola za sprawą Cyrcyl i Metody
wprowadzają alfabet – cyrylica
Cyrylica -alfabetyczne pismo słowiańskie. Powstało w IX-X w. w kręgu uczniów Cyryla i
Metodego. Oparte jest na majuskule greckiej IX w.
X wiek – państwo wielkomorawskie, Węgrzy podbijają państwo wielkomorawskie ich władzą
był Arpad (Węgrów).
Ok. 955 roku (od klęski Węgrów nad rzeką Utratą) – Węgrzy przeszli na osiadły tryb życia.
Węgrzy to nie słowianie. Twórcą państwa jest Stefan I. Od 1001r. Koronuje się na króla .
Węgrzy – lud ugrofiński, który pod koniec IX wieku przewędrował na tereny dzisiejszych
Węgier ze stepów nad Donem w 1 poł X Węgrzy stworzyli silne państwo, zagrażające krajom
łaciskim, pokonani w 955 roku przez Ottona I w bitwie na Lechowym Polu (Bawaria)
zaprzestali łupiżczych najazdów i przyjeli chrześcijaństwo.
Stefan I (ok. 975-1038), władca Węgier z dynastii Arpadów panujący od 997, pierwszy
koronowany król Węgier 1001. Syn księcia Gejzy. Jego panowanie stworzyło faktyczne
podstawy państwa węgierskiego. Zreformował prawo, armię i administrację (utworzył m.in.
istniejące do XX w. komitaty). Aby zapewnić państwu wewnętrzną spoistość, ok. 1000
umocnił chrześcijaństwo, zakładając w Ostrzyhomiu arcybiskupstwo.
Bułgarzy (protobułgarzy) ich władcą był Asparuh. ( ok. 650-ok. 700, twórca państwa
bułgarskiego). Nie byli Słowianami. Pod koniec VI wieku na południe od Dunaju. Przyjęli
kulturę Słowiańską. Na początku XI wieku Bizancjum zlikwidowało państwo bułgarskie.
Ruś kijowska
Weregowie – wikingowie
Ruryk – IX wiek był waregiem, od niego powstała dynastia Rurykiewiczów, potomkiem
Ruryka był Włodzimierz I Wielki.
987/988r. – przyjął chrzest z Konstantynopola.
Latopisy – legendy ruskie
Jarosław Mądry syn Wielkiego Włodzimierza, Ruś jest wielksą potęgą.
Ruś Kijowska - wczesnofeudalne państwo staroruskie (IX - początek XII w.) ze stolicą w
Kijowie. Powstało wskutek połączenia ziem należących do południowo-wschodnich plemion
słowiańskich. Pierwszym wielkim księciem kijowskim był Igor (ok. 912-945).
W XI w. nastąpił rozkwit księstwa (rozwój rolnictwa, rzemiosła, hodowli bydła, nawiązanie
stosunków handlowych z Bizancjum, Europą Zachodnią, Kaukazem i Azją). Chrzest Rusi
(988-989), dokonany przez Włodzimierza Wielkiego, sprzyjał zjednoczeniu narodu oraz
rozwojowi architektury i sztuki.
Obszary Rusi Kijowskiej na północy i południu sięgały do Morza Bałtyckiego i Morza
Czarnego, na wschodzie zajmowały dorzecza Oki i górnej Wołgi. W 2. połowie XI w.
wyodrębniły się większe ośrodki handlowo-rzemieślnicze. Wzajemne waśnie ruskich książąt i
najazdy Połowców osłabiły państwo. W 1132 nastąpił rozpad Rusi Kijowskiej na szereg
księstw.
Podboje arabskie – czyli podboje muzułmańskie /  634-640 – bizantyjską Syrię po Antiochię
Syryjską,  649 – bizantyjski Cypr 698-709  pozostałą część bizantyjskiej Afryki
(dzisiejszy Maghreb)  823 – bizantyjską Kretę  w IX i X wieku – przyczółki w Europie
poza Półwyspem Iberyjskim: Oparły się Arabom, mimo najazdów, Cesarstwo Bizantyjskie
(717-718 oblegali Konstantynopol, będąc o krok od jego zdobycia i tym samym unicestwienia
Cesarstwa), Królestwo Franków i etiopskie Królestwo Aksum. W ślad za podbojem
militarnym następowała islamizacja i arabizacja podbitych terenów. Procesy te były tym
intensywniejsze, że po ustabilizowaniu się granic imperium arabskiego kultura arabska
wkroczyła w wieki rozkwitu. Ich wyniki okazały się tak trwałe, że większość krajów
podbitych przez Arabów jest do dziś arabska.