Kształtowanie właściwej postawy przy instrumencie

Kształtowanie właściwej postawy przy instrumencie,
wypracowywanie pozytywnych przyzwyczajeń i nawyków
oraz ich wpływ na jakość gry na instrumencie w świetle
techniki Alexandra
Znaczenie postawy przy instrumencie oraz wielu przyzwyczajeń związanych z grą
na fortepianie( sposób ułożenia stóp, ruchy głowy i całego korpusu, zachowanie przed
rozpoczęciem gry i w czasie produkcji itp.) wydaje się oczywiste, a jednak u wielu uczniów, a
także dojrzałych pianistów można zauważyć nieświadomie wykonywane ruchy, czynności,
które w znaczący sposób rzutują na jakość wykonania - nawyków nie zawsze dobrych.
Każdy, kto rozpoczyna naukę gry na instrumencie stanowi w tej sferze carte blanche
i od początku nauki nabywa wiele nawyków, sposobów zachowania charakterystycznych
tylko dla niego. Szkoda, jeśli te przyzwyczajenia są złe, a nauczyciel ich nie zauważa, bądź
nie przywiązuje do nich jakiegokolwiek znaczenia.
Po pewnym czasie sam grający nie jest w stanie obiektywnie ocenić tego, czy np.
siedzi prosto i odpowiednio trzyma stopy, co więcej zła postawa wydaje mu się właściwa i
odnosi wrażenie, że inaczej nie potrafi wygodnie usiąść. Dopiero czas i pojawiające się wraz
z nim dolegliwości w postaci np. bólu pleców, karku, czy rąk sygnalizują, że coś jest nie w
porządku.
Można tu wymienić wiele zależności jakości postawy przy grze i jakości produkcji
np.:
- garbienie się przeszkadza w oddychaniu, a to negatywnie wpływa na jakość prowadzonej
frazy,
- zła postawa prowadzi często do usztywnienia i w efekcie do bólu korpusu lub kończyn,
- nadmierne pochylenie lub odchylenie tułowia powoduje zbyt duży lub za mały nacisk
palców na klawiaturę,
- niewłaściwa postawa jest nieestetyczna.
Nie bez powodu w "niemieckiej szkole" krąży powiedzenie, że najlepszymi
nauczycielami są: lustro, metronom i taśma magnetofonowa. Dzięki tym urządzeniom
uzyskujemy całkowicie obiektywną ocenę swoich wysiłków. Im mniej uwagi pochłaniają
trudności natury fizycznej (możliwość wygodnego siedzenia, stania, poruszania się), tym
więcej uwagi (i zaangażowania) możemy poświęcić zajmującym nas w danym momencie
bieżącym sprawom i problemom.
Niestety często nie tylko zła postawa, ale i sposób wykonywania wielu czynności
bywa nieprawidłowy, ale robimy tak, bo do określonego sposobu przyzwyczailiśmy się.
Dobrze, jeżeli ktoś w porę zwróci nam uwagę i pokaże, że coś możemy robić łatwiej i lepiej.
Nauczyciel już od pierwszych zajęć z uczniem powinien zatem zwrócić uwagę na świadome
ustawianie stóp, położenie korpusu, odtwarzanie tekstu, ponieważ tylko świadome
wykonywanie czynności może wyeliminować złe nawyki, a wprowadzić dobre. Nie zdajemy
sobie sprawy, że wiele zachowań, nad którymi pozornie nie jesteśmy w stanie panować, ma
charakter głęboko zakorzenionego nawyku(utrwalanego latami, powtarzanego
doświadczeniami), który uświadomiony, może zostać z czasem wyeliminowany .
Należy przy tym zwrócić uwagę na psychofizyczną jedność organizmu i
występujące w związku z nią "sprzężenie zwrotne":
- spięte ciało wpływa na naszą kondycję psychiczną (blokuję się psychicznie), to z kolei
prowadzi do jeszcze większego usztywnienia ciała itd.
Jako przykład wpływu naszej postawy na jakość wykonywanych czynności może
posłużyć jedna z zabaw przeprowadzanych na zajęciach grupowych techniki Aleksandra,
polegająca na pokazaniu swoim ciałem stanu cierpienia i przygnębienia. Kiedy wszyscy
uczestnicy zabawy przyjmą już postawy wyraźnie ukazujący taki stan, kierujący grupą
proponuje roześmiać się na głos. Tylko nielicznym się to udaje .
Opierając się na podstawowych zasadach techniki Alexandra (mającej bezpośrednie
zastosowanie w nauczaniu gry na fortepianie) można ustalić pewien kanon, którego powinni
trzymać się wykonawcy:
1. Sprawdzam, w jaki sposób siedzę.
2. Myślę o tym, co w utworze (mojej interpretacji) najważniejsze.
3. Nadaję myślom odpowiedni kierunek.
Zwłaszcza ostatni punkt jest wyjątkowo ważny - nie myślę o tym, co robię (co mogę
zrobić) źle, ale co należy zrobić, aby wykonanie było jak najlepsze. Oczywiście zasadniczą
rolę gra tu świadome przygotowanie, które pozwala mi "nie myśleć" o szczegółach w trakcie
koncertowania.
I na koniec: nadmierna myśl o efekcie jest szczególną przeszkoda w procesie
uczenia się nowych umiejętności lub zdobywania wiedzy (tak popularne u nas uczenie się dla
stopni, dla rodziców, czy w oczekiwaniu nagrody, bez zainteresowania przedmiotem) .
Jakub Międlar
Bibliografia
D. Kędzior - Technika Alexandra, Warszawa 1993
W. Chmielowska - Z zagadnień nauczania gry na fortepianie, Kraków 1963
H. Neuhaus - Sztuka pianistyczna, PWM 1970
Fr. Chopin - Szkice do metody gry fortepianowej, Musica Jagiellonica, Kraków 1995
J. Lhevine - Podstawowe zasady gry na fortepianie
J. Dąbrowska - Zrozumieć dziecko, PARPA