Prawidłowości życia społecznego. Normy społeczne. – oprac

Prawidłowości życia społecznego. Normy społeczne. – oprac. Tomasz A. Winiarczyk
Prawidłowości życia społecznego. Normy społeczne
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
kontrola społeczna
wartości społeczne
normy społeczne
oceny w społeczeństwie
konformizm, oportunizm i nonkonformizm
wpływ społeczny
Kontrola społeczna
mechanizmy, jakimi dysponuje zbiorowość, służące do wymuszania zachowań zgodnych z wymogami
społecznymi
system wszelkich środków, które służą podporządkowaniu członków danej grupy wobec wartości, norm i
wzorów postępowania w tejże grupie
elementy kontroli społecznej
instytucjonalizacja: utrwalanie wzorów działań i reguł zachowań ludzkich
socjalizacja
sankcje: kary i nagrody
p r a w i d ł o w o ś c i ż y c ia
s p o łe c z n e g o
w a r to ś c i
n o rm y
z e w z g lę d u n a
z e w z g lę d u n a
tre ś ć n o rm y
c h a rak te r no rm y
oc e ny
typ
a p r o b a ta
ła d
ś w ia d o m o ś ć
h a r m o n ia
ró w n ow a ga
n e g a c ja
na k az
f o rm a ln e
z w yc z a j
za k az
n i e f o rm a l n e
obyczaj
n i e s ta b i l n a
ró w n ow a ga
b rak
ró w n o w a gi
m o ra ln o ś ć
p ryw a tna
g ru p o w a
s p o łe c z n a
re lig ijn e
p ra w ne
•
•
•
•
•
•
•
Norma społeczna
wypowiedź wskazująca komuś określone zachowanie się w społeczeństwie
pochodzenie norm
ewolucyjne przystosowanie
Wartość – coś, co w sensie absolutnym lub na
interes i wymogi danej grupy (korzyści)
gruncie danego zespołu poglądów jest cenne
wsparcie na wartościach panujących w społeczności
i godne pożądania i co stanowi (winno stanowić)
dominująca filozofia i światopogląd
przedmiot szczególnej troski oraz cel ludzkich
dążeń, a także kryterium postępowania człowieka
utrwalony obyczaj – tradycja
moda
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
elementy normy
wskazanie adresata, okoliczności stosowania normy oraz opis pożądanego zachowania się
(tzw. norma sankcjonowana)
sankcja czyli dolegliwość, jak spotka nas za niewłaściwe zachowanie się (tzw. norma sankcjonująca)
– nie zawsze występuje
klasyfikacje norm społecznych
nieformalne – niespisane, obowiązujące na mocy obyczaju
formalne – spisane, spisane szczegółowo w rozlicznych kodeksach, regulaminach itp.
klasyfikacje norm społecznych
o sankcji rozproszonej
– czyli gdy grupa stosuje spontaniczne i nieformalne metody nacisku i karania
o sankcji sformalizowanej
– czyli gdy kary wymierzane w szczegółowo przepisanym trybie
klasyfikacje norm społecznych
moralne
MORALNOŚĆ – zbiór zasad (norm), które określają co jest dobre (prawidłowe, nieszkodliwe), a co złe
religijne
(nieprawidłowe, szkodliwe)
RELIGIA – system wierzeń i praktyk, określający relację między różnie pojmowaną sferą sacrum (świętością) i
obyczajowe
sferą boską a określonym społeczeństwem, grupą lub jednostką
PRAWO stanowi zespół norm postępowania ustanowionych lub uznanych przez państwo, których realizacja jest
organizacyjne
zabezpieczona możliwością użycia przymusu
prawne
ZWYCZAJ to ustalony w zbiorowości sposób zachowania się
MODA odznacza się mniejszą trwałością
OBYCZAJ odróżnia się istnieniem sankcji ze strony społeczeństwa
system normatywny
religia
moralność
obyczajowość
organizacja
prawo
sankcje
potępienie
wyrzuty sumienia
ostracyzm, wykluczenie
kary porządkowe, wykluczenie
sankcje przymusu państwowego
stosunek do wartości i norm społecznych
•
•
oceny od aprobaty do
dezaprobaty
każda postawa jest
wyrazem stosunku do
norm społecznych
POSTAWA SPOŁECZNA – wynikająca z osobistych przekonań wyuczona skłonność do
reagowania w społecznie określony sposób, szczególnie przez podejmowanie
określonych działań w odpowiedzi na oczekiwania społeczne; inaczej: względnie stały
stan gotowości do wejścia w stosunek emocjonalny względem danego podmiotu
społecznego czy zjawiska o charakterze społecznym
Konformizm
• zachowanie lub postawa polegająca na przyjęciu i podporządkowaniu się wartościom, zasadom, poglądom
i normom postępowania obowiązującym w danej grupie społecznej
rodzaje konformizmu
NORMATYWNY
• podporządkowanie się zdaniu grupy w obawie, że gdy wyrazi się własne prawdziwe i odmienne zdanie, to
grupa przestanie nas akceptować
INFORMACYJNY
• w sytuacji braku odpowiedniej ilości obiektywnych informacji, człowiek obserwuje zachowania innych ludzi
i traktuje je jako wskazówki co do tego, w jaki sposób sam powinien zachowywać się, myśleć, postępować,
co prowadzi do ujednolicenia zachowań w grupie
zachowania konformistyczne
• Wpływa na nie:
– ukształtowana w toku socjalizacji osobowość jednostki,
– typ relacji społecznych, w których jednostka uczestniczy,
– struktura grupy,
– istniejący w grupie system aksjonormatywny
– rodzaj zadania które realizuje jednostka w grupie,
– sposób sankcjonowania działań.
doświadczenie Ascha
• Jeden z najsłynniejszych eksperymentów psychologicznych,
przeprowadzony przez Solomona Ascha w 1955 r. i dotyczący
konformizmu normatywnego.
• Psychologów (włącznie z samym Aschem) zaskoczyły tak duże procenty osób podporządkowujących się
zdaniu grupy, przy nieobecności wyraźnego nacisku grupowego.
zachowania konformistyczne (1)
• ULEGANIE
– pojawia się wtedy, gdy grupa nacisku jest fizycznie obecna
– gdy grupa znika, jednostka wraca do swoich uprzednich przekonań czy zachowań
– motywem takiego zachowania jest zwykle lęk przed odrzuceniem przez grupę lub lęk przed karą
zachowania konformistyczne (2)
• IDENTYFIKACJA
– zachodzi, gdy jednostka pragnie upodobnić się do jakiejś grupy lub jakiejś osoby (jednostka identyfikuje
się z tą grupą)
– dopasowanie do grupy pojawia się nawet przy fizycznej nieobecności grupy
zachowania konformistyczne (3)
• INTERNALIZACJA (INTROJEKCJA)
– polega na uznaniu pewnych norm i wartości za własne
– jeśli grupa zniknie lub zmieni swoje zapatrywania, jednostka dalej zachowuje się zgodnie ze
zinternalizowaną normą
•
oportunizm
postawa moralna człowieka kierującego się w swym postępowaniu nie powszechnie przyjętymi zasadami,
lecz tym, co w danej sytuacji jest dla niego korzystne
•
nonkonformizm
postawa sprzeciwu wobec bezkrytycznego ulegania normom panującym w danej grupie społecznej,
niezgadzanie się z panującymi zwyczajami, poglądami, zasadami, z powszechną opinią itp.
Ład i konflikt społeczny. Etyka życia społecznego
•
•
•
•
•
•
•
elementy ładu społecznego
radzenie sobie z konfliktem
pojęcie etyki i moralności
pojęcie sprawiedliwości
dewiacja społeczna
zmiana społeczna
anomia
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Ład społeczny
porządek wynikający z organizacji życia społecznego, oparty na pewnych zasadach, normach i wartościach
elementy ładu społecznego
akceptowana hierarchia wartości
poprawne więzi społeczne
umiejętność osiągania konsensusu
współpraca, podział zadań
organizacja aktywności społecznej (głównie samorządności lokalnej)
racjonalizacja gospodarowania posiadanymi zasobami (energia, surowce, ochrona środowiska)
rozstrzyganie konfliktów społecznych
negocjacje
– wzajemne dochodzenie do porozumienia
mediacje
– osiąganie porozumienia przy pomocy osoby z zewnątrz
arbitraż – sąd polubowny
sądownictwo
głosowanie i wybory
Etyka życia społecznego
•
etyka
1) pot. ogół ocen i norm moralnych przyjętych w danej epoce i zbiorowości społecznej; moralność;
2) nauka o moralności zajmująca się opisem, analizą i wyjaśnieniem rzeczywiście istniejącej moralności i
ustaleniem dyrektyw moralnego postępowania
• właściwość czyjegoś
postępowania, która
polega na tym, że
wszystkie osoby
należące do tej samej
kategorii są traktowani i
oceniani w jednakowy
sposób
(za encyklopedią WIEM)
osoba pragnąca
działać sprawiedliwie
przykłada do siebie i
innych ludzi zawsze
tę samą miarę
moralną i stara się w
relacjach z nimi
postępować zawsze
zgodnie z
wyznawanymi przez
siebie zasadami
moralnymi
sprawiedliwość
dewiacje społeczne
•
•
odchylenie od reguł działania społecznego
postępowanie niezgodne z normami, a także z wartościami przyjętymi w społeczeństwie lub w grupie
społecznej
dewiacja a społeczeństwo
PUNITYWNOŚĆ
• rozpowszechnione w społeczeństwie żądanie wysokich kar i zerowej tolerancji w stosunku do dewiantów i
przestępców
PERMISYWNOŚĆ SPOŁECZNA
• atmosfera przyzwolenia na czyny dewiacyjne czy nawet przestępcze wywierająca presję na agendy kontroli
społecznej w kierunku powstrzymywania się od wymierzenia sankcji lub wymierzenia sankcji
niewspółmiernie łagodnych
anomia
• sytuacja, w której społeczeństwo nie może wytworzyć spójnego systemu norm i wartości, który
stanowiłby dla jednostek jasne wytyczne działań (Durkheim)
• sytuacja, w której jednostki społeczne nie mają możliwości zrealizowania społecznie narzucanych celów
bądź uzyskania społecznie uznawanych wartości za pomocą społecznie akceptowanych środków czyli
zgodnie z przyjmowanymi w społeczeństwie normami (Merton)
Zmiana społeczna
• różnica pomiędzy stanem systemu społecznego w pewnej chwili a jego stanem po upływie określonego
czasu
– zachodzi ona wtedy, gdy w pewnym systemie, organizacji lub grupie społecznej powstają nowe elementy
lub zanikają elementy dotychczas występujące.
– przyczyną zmiany społecznej jest często konflikt społeczny
zmiana społeczna
• jest skutkiem działań człowieka, odpowiedzią na zmieniające się warunki
• może oznaczać powrót do dawnych norm i zwyczajów albo wykształcanie się nowych
stosunek do zmiany
ZACHOWAWCZOŚĆ
• kultywowanie dotychczasowych rozwiązań
POSTĘPOWOŚĆ
• dążenie do rozwoju i wprowadzania zmian
Tradycja
• Przekazywanie z pokolenia w pokolenie
– obyczajów,
– wierzeń,
– zasad,
– przekonań,
– sposobów myślenia, odczuwania albo postępowania,
– wydarzeń z przeszłości traktowanych jako historyczne (chociaż niesprawdzalnych),
– umiejętności artystycznych albo rzemieślniczych etc.;
przekazany przez przodków obyczaj, zasada, wierzenie etc.
(Władysław Kopaliński)
Modernizacja
• proces zmian prowadzących do powstania nowoczesnego społeczeństwa przemysłowego.
– należy do nich m.in. upowszechnienie umiejętności czytania i pisania, rozwój oświaty, miast, dróg,
wodociągów i kanalizacji, systemów komunikacji, opieki medycznej a także zmiany w sposobie patrzenia
na świat i systemach wartości oraz kształtowanie się osobowości człowieka nowoczesnego
typy społeczeństw
TRADYCYJNE
PRZEMYSŁOWE
typ gospodarki
dominuje rolnictwo,
brak podziału pracy
dominuje przemysł,
podział pracy
typ wymiany
naturalna
pieniężna (rynek)
formy komunikacji
społecznej
ustna
pisemna
miejsce
zamieszkiwania
większości
wieś
miasto
stosunek do zmian
zachowawczość
akceptacja zmian
relacja jednostka-zbiorowość
zespolenie
autonomia jednostki