Komunikowanie interpersonalne w pielęgniarstwie

CENTRUM KSZTAŁCENIA PODYPLOMOWEGO PIELĘGNIAREK I POŁOŻNYCH
RAMOWY PROGRAM KURSU SPECJALISTYCZNEGO
KOMUNIKOWANIE INTERPERSONALNE W PIELĘGNIARSTWIE (Nr 09/07)
Program przeznaczony dla pielęgniarek i położnych
Warszawa 2007
CENTRUM KSZTAŁCENIA PODYPLOMOWEGO PIELĘGNIAREK I POŁOŻNYCH
AUTORZY WSPÓŁPRACUJĄCY Z CENTRUM KSZTAŁCENIA PODYPLOMOWEGO
PIELĘGNIAREK I POŁOŻNYCH W OPRACOWANIU PROGRAMU
dr n. hum. Ewa Wilczek-Rużyczka
mgr Wojciech Nyklewicz
Uniwersytet Jagielloński
Collegium Medicum
Wydział Nauk o Zdrowiu
Instytut Pielęgniarstwa i Położnictwa
Kraków
Akademia Medyczna
Wydział Pielęgniarstwa i Ochrony Zdrowia
Zakład Pielęgniarstwa Ogólnego
Białystok
RECENZENT PROGRAMU
prof. dr hab. Józef Krzysztof Gierowski
Uniwersytet Jagielloński Collegium Medicum
Katedra Psychiatrii
Zakład Psychologii Lekarskiej
Kraków
Program opracowany w porozumieniu z Naczelną Radą Pielęgniarek i Położnych
Program zatwierdził Dyrektor Centrum Kształcenia Podyplomowego Pielęgniarek
i Położnych
2
CENTRUM KSZTAŁCENIA PODYPLOMOWEGO PIELĘGNIAREK I POŁOŻNYCH
ZAŁOŻENIA ORGANIZACYJNO-PROGRAMOWE
Rodzaj kształcenia
Kurs specjalistyczny jest to rodzaj kształcenia, który zgodnie z ustawą z dnia 5 lipca
1996r. o zawodach pielęgniarki i położnej (Dz. U. z 2001r. Nr 57, poz. 602 z późn.
zm.) ma na celu uzyskanie przez pielęgniarkę, położną kwalifikacji do wykonywania
określonych czynności zawodowych przy udzielaniu świadczeń pielęgnacyjnych,
zapobiegawczych, diagnostycznych, leczniczych lub rehabilitacyjnych.
Organizator kształcenia podyplomowego, na podstawie ramowego programu
sporządza program kształcenia. Program kształcenia musi uwzględniać wszystkie
elementy modułów wskazanych w planie nauczania ramowego programu, jednak
treści nauczania mogą być dostosowane do warunków i potrzeb lokalnych. Wykaz
umiejętności będących przedmiotem kształcenia ramowego programu jest dla
organizatora i uczestnika kształcenia obowiązującym elementem programu.
Osiągnięcie wskazanych umiejętności gwarantuje, że każdy absolwent kursu
specjalistycznego będzie posiadać takie same kwalifikacje, niezależnie od miejsca
ukończenia kształcenia, podmiotu organizującego kształcenie podyplomowe oraz
trybu kształcenia.
Poszczególne moduły ramowego programu zawierają cel, treści nauczania oraz
wykaz umiejętności wynikowych. Na jego podstawie organizator kształcenia
obowiązany jest opracować program szczegółowy nauczania.
Cel kształcenia
Pielęgniarka, położna efektywnie komunikuje się z pacjentem, rodziną i zespołem
terapeutycznym, przeprowadzi mediacje i negocjacje w celu rozwiązania problemów
i konfliktów.
Czas kształcenia
Łączna liczba godzin przeznaczonych na realizację programu kształcenia kursu
specjalistycznego Komunikowanie interpersonalne w pielęgniarstwie (Nr 09/07)
wynosi 95 godzin dydaktycznych.
Określona, w planie nauczania, liczba godzin poszczególnych modułów, odnosi się
do realizacji programu w trybie dziennym. Z uwagi jednak na lokalne preferencje
i potrzeby, gdy realizacja programu odbywała się będzie w trybie innym niż dzienny,
organizator kształcenia w porozumieniu z kierownikiem kursu i wykładowcami ma
prawo dokonać modyfikacji czasu trwania zajęć teoretycznych w wymiarze nie
większym niż 20%. Oznacza to, że 80% czasu przeznaczonego na realizację
poszczególnych modułów nie podlega zmianie. Wskazane 20% może być
wykorzystane na przesunięcia pomiędzy poszczególnymi modułami lub w części
może zostać przeznaczone na realizację zadań w ramach samokształcenia.
Sposób organizacji
Za przebieg i organizację kursu specjalistycznego odpowiedzialny jest organizator
kształcenia.
Planując realizację kursu organizator powinien:
1. Opracować program kształcenia z uwzględnieniem:
 doboru szczegółowych technik kształcenia dla zajęć prowadzonych metodą
warsztatowo-treningową;
 doboru ćwiczeń i eksperymentów komunikacyjnych do realizowanych celów
kształcenia.
2. Zaprojektować realizację zajęć dydaktycznych modułu I Trening umiejętności
interpersonalnych od przeprowadzenia sesji wstępnej. Sesja wstępna powinna
mieć na celu zintegrowanie się grupy szkoleniowej poprzez nawiązanie kontaktu,
3
CENTRUM KSZTAŁCENIA PODYPLOMOWEGO PIELĘGNIAREK I POŁOŻNYCH
przedstawienie się trenera i uczestników kursu, prezentację celów kursu i metod
kształcenia, omówienie norm kulturowych. Każdy z uczestników kursu winien
mieć także możliwość przedstawienia własnych oczekiwań wobec kursu. Sesja
wstępna realizowana w ramach treningu integracyjnego powinna kończyć się
domykaniem relacji grupowych i przekazaniem informacji zwrotnych. Optymalny
czas trwania sesji wstępnej powinien wynosić 5 godzin dydaktycznych.
3. Zaprojektować, w odniesieniu do poszczególnych modułów, środki dydaktyczne
konieczne do przeprowadzenia zajęć w formie warsztatowo-treningowej.
4. Wskazać literaturę do poszczególnych modułów uwzględniając kryterium
aktualności i adekwatności doboru do treści nauczania.
5. Opracować
regulamin
organizacyjny
kursu
specjalistycznego,
który
w szczególności określa:

organizację;

zasady i sposób naboru osób;

prawa i obowiązki osób uczestniczących;

zakres obowiązków wykładowców (trenerów);

zasady przeprowadzenia egzaminu końcowego.
6. Powołać kierownika kursu specjalistycznego.
Do zadań kierownika kursu oprócz zadań określonych w rozporządzeniu Ministra
Zdrowia z dnia 29 października 2003 r. w sprawie kształcenia podyplomowego
pielęgniarek i położnych (Dz. U. Nr 197 poz.1923) powinno należeć:

współdecydowanie o doborze kadry dydaktycznej;

przedstawienie uczestnikom kursu: celu, programu i organizacji szkolenia;

pomaganie w rozwiązywaniu problemów;

udzielanie indywidualnych konsultacji uczestnikom kursu;

zbieranie i analizowanie opinii o przebiegu kursu.
W dniu rozpoczęcia kursu każdy uczestnik powinien otrzymać:

harmonogram zajęć;

wykaz umiejętności będących przedmiotem kształcenia.
7. Przeprowadzić postępowanie kwalifikacyjne.
Ze względu na specyfikę kursu, prowadzonego metodą warsztatowo-treningową
w grupach do 12 osób, liczba osób zakwalifikowanych do udziału w kursie nie może
być zbyt liczna.
8. Wskazać kadrę dydaktyczną posiadającą kwalifikacje określone w programie
ramowym.
9. Zapewnić bazę dydaktyczną dostosowaną do liczby uczestników kursu:
 salę dydaktyczną zaaranżowaną do prowadzenia zajęć warsztatowych;
 pomieszczenia socjalne dla uczestników kursu.
10. Posiadać wewnętrzny system monitorowania jakości kształcenia.
Sposób sprawdzania efektów nauczania
W toku realizacji programu kształcenia przewiduje się ocenianie:
1. Bieżące – rozumiane jako zaliczanie poszczególnych modułów poprzez aktywny
udział w ćwiczeniach i eksperymentach komunikacyjnych prowadzonych
podczas zajęć.
2. Końcowe – egzamin teoretyczny lub praktyczny złożony przed komisją
egzaminacyjną powołaną przez organizatora kształcenia podyplomowego.
4
CENTRUM KSZTAŁCENIA PODYPLOMOWEGO PIELĘGNIAREK I POŁOŻNYCH
Wykaz umiejętności będących przedmiotem kształcenia
W wyniku realizacji programu kształcenia kursu specjalistycznego Komunikowanie
interpersonalne w pielęgniarstwie (Nr 09/07) pielęgniarka, położna powinna:
 aktywnie słuchać,
 parafrazować wypowiedzi pacjenta,
 werbalnie odzwierciedlać uczucia pacjenta,
 potwierdzać zrozumienie pacjenta i podtrzymywać rozmowę,
 synchronizować się niewerbalnie z rozmówcą,
 dostosować swoje wypowiedzi do aktualnego sposobu odzwierciedlania
rzeczywistości
przez
pacjenta
(wzrokowego,
słuchowego
lub
kinestetycznego),
 rozpoznawać dominujące systemy reprezentowania rzeczywistości: własne
i pacjenta (wzrokowy, słuchowy, kinestetyczny),
 posługiwać się ocznymi wskaźnikami systemów reprezentacji rzeczywistości
w celu dostosowania pytań do aktualnego sposobu odzwierciedlania
rzeczywistości przez pacjenta (wzrokowego, słuchowego lub kinestetycznego),
 wyrażać uczucia przy użyciu frazy z zaimkiem „Ja”,
 stosować autokreację wizerunku osobistego i zawodowego,
 ułatwiać
pacjentowi
wyrażanie
trudnych
emocji
i
empatycznie
je przyjmować,
 dbać o granice i terytoria własne i pacjenta,
 asertywnie wyrażać poglądy,
 asertywnie przyjmować krytykę i opinie innych ludzi,
 budować i utrzymywać symetryczne relacje z członkami zespołu
terapeutycznego,
 stosować kreatywne sposoby rozwiązywania problemów,
 prowadzić negocjacje w zakresie koniecznym do pielęgnowania
i zarządzania,
 unikać stosowania barier komunikacyjnych (werbalnych i niewerbalnych),
 stosować partnerski styl porozumiewania się,
 kontrolować własne emocje,
 pogłębiać wgląd w siebie,
 rozwiązywać problemy emocjonalne związane z pacjentem i rodziną
w relacjach terapeutycznych.
5
CENTRUM KSZTAŁCENIA PODYPLOMOWEGO PIELĘGNIAREK I POŁOŻNYCH
PLAN NAUCZANIA
Warsztaty
i treningi
(liczba
godzin)
Moduł
Lp.
30*
I
Trening umiejętności interpersonalnych
II
Teoretyczne podstawy komunikowania się
15
III
Komunikowanie terapeutyczne
30**
IV
Komunikowanie się w zespole terapeutycznym
15
Komunikowanie interpersonalne w
zawodowej pielęgniarki i położnej.
w pielęgniarstwie, położnictwie
Łączna liczba godzin
V
codziennej
Superwizja
praktyce
kliniczna
5
95
w tym:
* sesja wstępna – 5 godz.
** trening Grup Balinta – 10 godz.
PROGRAM NAUCZANIA
Moduł I
TRENING UMIEJĘTNOŚCI INTERPERSONALNYCH
Cel modułu
Pielęgniarka, położna zawrze kontrakt grupowy i zintegruje się z grupą szkoleniową
oraz zmodyfikuje swoje zachowania pod wpływem indywidualnych doświadczeń
oraz rozwinie umiejętności interpersonalne.
Wykaz umiejętności wynikowych
W wyniku realizacji treści nauczania pielęgniarka, położna powinna:
 otwarcie i bez lęku społecznego zabierać głos na forum grupy,
 otworzyć się na uczestników zajęć,
 uruchomić własne pokłady kreatywności w sytuacjach dydaktycznych;
 mieć poczucie przynależności do grupy szkoleniowej,
 otwarcie mówić o swoim aktualnym doświadczaniu w kontekście
wykonywanych ćwiczeń oraz formułować hipotezy na temat postrzeganych
zjawisk komunikacyjnych,
 mówić o swoich uczuciach w związku z aktualną sytuacją,
 stosować zasady pracy grupowej,
 wymienić cechy twórczego rozpoznawania problemów,
 scharakteryzować przejawy zaufania w grupie i zgodności grupy,
 określić zasady uważnego słuchania siebie i innych,
 wymienić zniekształcenia w procesie przekazywania informacji,
 omówić swoje uczucia i emocje w określonych sytuacjach społecznych,
 wyrażać swoje uczucia,
 określić swoje mocne strony,
6
CENTRUM KSZTAŁCENIA PODYPLOMOWEGO PIELĘGNIAREK I POŁOŻNYCH
 omówić sposoby radzenia sobie ze strachem i lękiem w relacjach
międzyludzkich,
 wymienić metody radzenia sobie z gniewem pacjenta i jego rodziny,
 scharakteryzować zasady prowadzenia trudnych rozmów,
 wymienić zasady udzielania pomocy psychologicznej,
 scharakteryzować role pełnione w grupie.
Treści nauczania
1. Trening integracyjny.
2. Burza mózgów.
3. Analiza rozwoju grupy:
1) konflikt grupy;
2) dostosowanie;
3) rozbicie grupy;
4) wspólnota.
4. Aktywne słuchanie – uwrażliwienie na odbiór informacji od innych i dotyczących
siebie samego.
5. Zniekształcenia w procesie przekazywania informacji – koncentracja uwagi na
zniekształceniach występujących w przekazywanych informacjach.
6. Poznawanie swoich uczuć:
1) wczucie się w to, co dzieje się we własnym ciele;
2) refleksja nad tym, co wywołało takie uczucia.
7. Wyrażanie swoich uczuć:
1) wsłuchiwanie się w to, co dzieje się we mnie;
2) określanie swoich uczuć;
3) różne sposoby wyrażania uczuć.
8. Mocne strony – odkrywanie własnych właściwości, dążeń i zachowań
akceptowanych przez siebie i grupę.
9. Radzenie sobie ze strachem i lękiem:
1) refleksja nad odczuwaniem strachu i lęku, czego one dotyczą;
2) sposoby radzenia sobie ze strachem i lękiem.
10. Radzenie sobie z czyimś gniewem:
1) podjęcie decyzji co można zrobić, by poradzić sobie z gniewem drugiej osoby;
2) wprowadzenie w czyn swojej decyzji.
11. Przygotowanie do trudnej rozmowy:
1) analiza uczuć własnych;
2) analiza uczuć innych;
3) analiza sposobów przekazywania informacji;
4) wybór sposobu przeprowadzenia rozmowy.
12. Pomaganie – rola osoby pomagającej i potrzebującej pomocy.
13. Role pełnione w grupie przez poszczególnych uczestników.
MODUŁ II
TEORETYCZNE PODSTAWY KOMUNIKOWANIA SIĘ
Cel modułu
Pielęgniarka, położna zinterpretuje przebieg własnego procesu komunikowania się
z pacjentami i ich rodzinami w perspektywie wybranych teorii komunikacyjnych,
świadomie obserwuje zjawiska komunikacyjne w relacjach interpersonalnych oraz
zastosuje
metodę
Analizy
Transakcyjnej
do
interpretowania
relacji
interpersonalnych w chorowaniu, pielęgnowaniu i zdrowieniu.
Wykaz umiejętności wynikowych
W wyniku realizacji treści nauczania pielęgniarka, położna powinna:
 wyjaśnić teoretyczne koncepcje komunikowania interpersonalnego,
7
CENTRUM KSZTAŁCENIA PODYPLOMOWEGO PIELĘGNIAREK I POŁOŻNYCH
 omówić przebieg procesu komunikowania w relacji pielęgniarka – pacjent,
położna – pacjentka,
 scharakteryzować komunikowanie jedno i dwustronne w pielęgniarstwie
i położnictwie,
 wymienić sygnały komunikacyjne (werbalne i niewerbalne) oraz ich
znaczenie w pielęgnowaniu człowieka,
 określić cele porozumiewania się w pielęgniarstwie i położnictwie,
 wyjaśnić reguły skutecznego komunikowania się z pacjentem i jego rodziną,
 scharakteryzować rodzaje stylów komunikowania interpersonalnego,
 określić osobistą skłonność do stosowania danego stylu komunikacji
interpersonalnej i wynikające z niego wady i zalety,
 omówić praktyczne zastosowanie stylów komunikacyjnych: allocentrycznego
i partnerskiego w opiece nad pacjentem oraz w kontaktach z ich rodzinami,
 scharakteryzować zakłócenia i bariery komunikacyjne występujące
w pielęgnowaniu człowieka oraz omówić sposoby ich unikania,
 wyjaśnić pojęcia: przeniesienie i przeciwprzeniesienie w relacjach
terapeutycznych,
 analizować relacje interpersonalne w pielęgniarstwie i położnictwie
z zastosowaniem teorii i pojęć Analizy Transakcyjnej.
Treści nauczania
1. Główne założenia teoretyczne procesu komunikowania interpersonalnego:
1) podejście tradycyjne Millera;
2) symbolizm;
3) interakcjonizm;
4) konstruktywizm;
5) Analiza Transakcyjna;
6) neurolingwistyczne programowanie (NLP).
2. Przebieg procesu komunikowania się:
1) etapy procesu;
2) osoby i elementy uczestniczące w przepływie informacji;
3) komunikowanie jednostronne i dwustronne.
3. Sygnały komunikacyjne:
1) werbalne;
2) niewerbalne.
4. Cele porozumiewania się w pielęgniarstwie i położnictwie.
5. Zasady skutecznego porozumiewania się:
1) zasada dobrego słuchania wg Kelly’ego;
2) reguły poprawnych stosunków międzyludzkich wg G. Leech.
6. Style komunikowania interpersonalnego:
1) partnerski styl porozumiewania się;
2) niepartnerski styl porozumiewania się:
a) allocentryczny styl porozumiewania się,
b) egocentryczny styl porozumiewania się.
7. Czynniki zakłócające proces komunikowania się:
1) werbalne i niewerbalne bariery komunikacyjne;
2) zakłócenia komunikacyjne:
a) przeniesienie, przeciwprzeniesienie,
b) urojenia interpretacyjne,
c) złudzenia,
d) nastawienia ksobne,
e) destrukcyjne przekonania,
f) „czytanie w myślach”,
g) złożona równoważność,
8
CENTRUM KSZTAŁCENIA PODYPLOMOWEGO PIELĘGNIAREK I POŁOŻNYCH
h) wadliwa konstrukcja semantyczna,
i) nominalizacja,
j) zbyt częste zadawanie pytania „dlaczego?”,
k) żargon zawodowy,
l) niespójność komunikacyjna.
8. Zastosowanie Analizy Transakcyjnej do interpretowania relacji zawodowych
w pielęgniarstwie i położnictwie.
Moduł III
KOMUNIKOWANIE TERAPEUTYCZNE
Cel modułu
Pielęgniarka, położna zastosuje techniki terapeutyczne w kontaktach z chorym,
a także rozwiąże problemy i konflikty związane z pacjentem i jego rodziną.
Wykaz umiejętności wynikowych
W wyniku realizacji treści nauczania pielęgniarka, położna powinna:
 wyjaśnić pojęcie relacji terapeutycznych,
 omówić zasadnicze aspekty komunikacji terapeutycznej,
 scharakteryzować ważne umiejętności interpersonalne w relacjach
terapeutycznych,
 wymienić i scharakteryzować czynniki zakłócające powstawanie relacji
terapeutycznych,
 scharakteryzować różne techniki terapeutyczne,
 omówić czynniki terapeutyczne,
 wymienić zasady budowania kontaktu terapeutycznego z pacjentem i jego
rodziną,
 wymienić przykłady błędów jatrogennych w zachowaniach własnych
i określić sposoby ich unikania,
 scharakteryzować uczucia i emocje swoje i pacjenta powstałe w kontakcie
terapeutycznym,
 wskazać sposoby rozwiązywania sytuacji trudnych i konfliktowych,
 wymienić cechy rozpoznawcze sytuacji konfliktowej,
 scharakteryzować rolę mediatora w różnych sytuacjach zawodowych,
korzystającego z technik negocjacyjnych,
 dokonać wyboru techniki negocjacyjnej do rozwiązywania trudnej sytuacji
i uzasadnić swoją decyzję.
Treści nauczania
1. Teoretyczna komunikacja terapeutyczna:
1) pojęcie komunikacji terapeutycznej;
2) różnice między komunikacją terapeutyczną a psychoterapią;
3) podstawowe cele komunikacji terapeutycznej;
4) aspekt emocjonalny i zadaniowy komunikacji terapeutycznej.
2. Relacja terapeutyczna – ważne umiejętności interpersonalne:
1) akceptacja;
2) autentyczność;
3) asertywność;
4) aktywne słuchanie;
5) otwartość;
6) empatia.
3. Czynniki zakłócające relację terapeutyczną:
1) brak motywacji pacjenta do leczenia;
2) nieufność pacjenta;
3) agresja pacjenta;
9
CENTRUM KSZTAŁCENIA PODYPLOMOWEGO PIELĘGNIAREK I POŁOŻNYCH
4.
5.
6.
7.
8.
4) manipulacja ze strony pacjenta;
5) brak wglądu we własne problemy pielęgniarki, położnej, a także pacjenta;
6) ignorowanie ze strony pielęgniarki, położnej, a także pacjenta;
7) ocenianie pacjenta, brak otwartości;
8) przeniesienie i przeciwprzeniesienie w relacjach terapeutycznych.
Techniki terapeutyczne:
1) odzwierciedlenie uczuć i emocji;
2) klaryfikacja;
3) interpretacja;
4) powtarzanie;
5) pytania wyjaśniające;
6) milczenie;
7) informowanie;
8) wspieranie poprzez słuchanie oraz stwierdzanie wyrażające zrozumienie;
9) identyfikowanie mocnych stron pacjenta;
10)nagradzanie;
11)modelowanie.
Podstawowe czynniki terapeutyczne korzystnie wpływające na stan psychiczny
i fizyczny człowieka chorego:
1) motywacja do leczenia;
2) poczucie wsparcia;
3) poczucie rozumienia;
4) poczucie mocy osobistej;
5) poczucie sensu;
6) nadzieja;
7) odreagowanie;
8) otwartość;
9) humor.
Błędy w komunikowaniu terapeutycznym:
1) trudności w nawiązywaniu terapeutycznej relacji pielęgniarka-pacjent,
położna-pacjentka;
2) błędy jatrogenne – źródła i ich zapobieganie.
Mediacje i negocjacje – charakterystyka zjawiska:
1) definicja konfliktu;
2) rodzaje konfliktów;
3) zachowania ludzi w sytuacjach konfliktowych;
4) czynniki warunkujące powstrzymanie konfliktów;
5) techniki mediacji;
6) strategia i zasady techniki negocjacji;
7) zastosowanie mediacji w różnych sytuacjach zawodowych.
Rozwiązywanie problemów:
1) definicja problemu;
2) rodzaje sytuacji problemowych w pracy pielęgniarki, położnej;
3) rozwiązywanie problemów emocjonalnych związanych z pacjentem i rodziną
w relacjach terapeutycznych (trening Grup Balinta).
MODUŁ IV KOMUNIKOWANIE SIĘ W ZESPOLE TERAPEUTYCZNYM
Cel modułu
Pielęgniarka, położna efektywnie porozumie się w zespole terapeutycznym.
Wykaz umiejętności wynikowych
W wyniku realizacji treści nauczania pielęgniarka, położna powinna:
10
CENTRUM KSZTAŁCENIA PODYPLOMOWEGO PIELĘGNIAREK I POŁOŻNYCH
 zróżnicować
paternalistyczny i partnerski styl komunikowania się
z pacjentami w instytucjach ochrony zdrowia,
 wyjaśnić mechanizm przepływu informacji w instytucji ochrony zdrowia
o hierarchicznej strukturze organizacyjnej,
 omówić niebezpieczeństwa komunikacji „nie wprost” w zespole tradycyjnym,
 scharakteryzować zespół terapeutyczny,
 wymienić członków zespołu terapeutycznego i scharakteryzować ich role,
 określić cele zespołu terapeutycznego,
 omówić zalety partnerskiego stylu komunikowania się z pacjentami
w zespole terapeutycznym,
 wyjaśnić zasady organizowania pracy zespołu terapeutycznego,
 scharakteryzować zakresy odpowiedzialności poszczególnych członków
zespołu terapeutycznego,
 wymienić oznaki zakłóceń funkcjonowania zespołu,
 omówić metody zespołowego rozwiązywania problemów,
 określić własne prawa i prawa pozostałych członków zespołu,
 wyjaśnić reguły asertywnego komunikowania się w zespole terapeutycznym,
 scharakteryzować systemowe podejście do zagadnienia „rodzina jako
pacjent – członek zespołu terapeutycznego”,
 omówić zasady partnerskiego komunikowania się z rodziną pacjenta,
 zaprezentować genogram i scharakteryzować strukturę rodziny pacjenta
pod kątem możliwości współpracy z zespołem terapeutycznym oraz w celu
przygotowania członków rodziny do pełnienia funkcji pielęgnacyjnej,
 scharakteryzować swoje słabe strony mogące utrudniać funkcjonowanie
w zespole terapeutycznym,
 scharakteryzować swoje mocne strony w kontekście ich zastosowania
w pracy zespołu terapeutycznego.
Treści nauczania
1. Paternalistyczny styl komunikowania się z pacjentami w instytucjach ochrony
zdrowia:
1) hierarchiczny przepływ informacji (model piramidy);
2) komunikacja „nie wprost”;
3) zachowania komunikacyjne lekarza, pielęgniarki, pacjenta;
4) wady paternalistycznego modelu komunikowania się.
2. Definicja zespołu terapeutycznego:
1) cele;
2) struktura zespołu;
3) modele przepływu informacji w zespole;
4) pozycja pacjenta w zespole;
5) rola i zadania pielęgniarki, położnej w pracach zespołu terapeutycznego;
6) role pozostałych członków zespołu terapeutycznego.
3. Zespół terapeutyczny jako grupa zadaniowa:
1) organizacja pracy zespołu terapeutycznego;
2) reguły asertywnego porozumiewania się w zespole terapeutycznym;
3) zakłócenia komunikacyjne w pracy zespołu terapeutycznego;
4) miejsce rodziny pacjenta w zespole terapeutycznym – podejście systemowe.
4. Genogram (graficzny zapis struktury rodziny pacjenta):
1) budowa genogramu i zasady zbierania informacji;
2) prezentacja genogramu na zebraniu zespołu terapeutycznego.
5. Osobiste zasoby pielęgniarki, położnej a jej pozycja w zespole terapeutycznym:
1) „moje słabe strony” i sposoby ich komunikowania;
2) „moje mocne strony” i sposoby ich komunikowania;
11
CENTRUM KSZTAŁCENIA PODYPLOMOWEGO PIELĘGNIAREK I POŁOŻNYCH
3) korzyści dla zespołu terapeutycznego wynikające z
pielęgniarki, położnej.
6. Możliwości
funkcjonowania
pielęgniarek,
położnych
terapeutycznych w Polsce.
MODUŁ V
udziału
w
w nim
zespołach
KOMUNIKOWANIE INTERPERSONALNE W CODZIENNEJ
PRAKTYCE ZAWODOWEJ PIELĘGNIARKI I POŁOŻNEJ.
SUPERWIZJA
KLINICZNA
W
PIELĘGNIARSTWIE,
POŁOŻNICTWIE.
Cele modułu
Pielęgniarka, położna zastosuje praktykę refleksyjną (reflective practice), zweryfikuje
i wzmocni nabyte umiejętności komunikacyjne, aktywnie skorzysta z superwizji
klinicznej jako formy kształcenia i pozyskiwania zawodowego wsparcia.
Wykaz umiejętności wynikowych
W wyniku realizacji treści nauczania pielęgniarka, położna powinna:
 zdefiniować superwizję kliniczną w pielęgniarstwie i położnictwie,
 określić cele superwizji klinicznej i zasady korzystania z niej,
 omówić i zanalizować przebieg własnego procesu komunikowania
terapeutycznego w relacji z wybranym pacjentem (studium przypadku),
 scharakteryzować osobiste zasoby i deficyty w zakresie komunikowania się
z pacjentami, ich rodzinami i z zespołem terapeutycznym,
 określić osobiste możliwości uzyskiwania i udzielania innym kolegialnego
wsparcia zawodowego w ramach superwizji klinicznej,
 dokonać
autooceny
wielkości
zmiany
w
zakresie
umiejętności
komunikowania się w relacjach zawodowych.
Treści nauczania
1. Superwizja kliniczna w pielęgniarstwie, położnictwie (zagadnienia teoretyczne):
1) definicja, rys historyczny;
2) założenia teoretyczne, cele, formy superwizji klinicznej;
3) granice pojęć: „superwizja kliniczna w pielęgniarstwie, położnictwie”,
„superwizja w psychoterapii”, „psychoterapia”, „nadzór merytoryczny”.
2. Sesja superwizji klinicznej w pielęgniarstwie, położnictwie:
1) prezentowanie
przez
uczestników
własnych
studiów
przypadku
komunikowania się terapeutycznego z wybranymi osobami zespołu;
2) kolegialna analiza procesu komunikowania interpersonalnego w oparciu
o prezentowane przykłady (studium przypadku);
3) formułowanie i weryfikowanie hipotez dotyczących zastosowania bardziej
efektywnych zachowań komunikacyjnych.
3. Sesja osobistej autooceny umiejętności komunikowania się z zespołem
terapeutycznym.
4. Przekazywanie informacji zwrotnych.
KWALIFIKACJE KADRY DYDAKTYCZNEJ
Wykładowcami mogą być osoby posiadające certyfikat w zakresie psychoterapii lub
ukończony kurs psychoterapii, mające nie mniej niż pięcioletni staż zawodowy
w zakresie będącym przedmiotem kursu oraz spełniają, co najmniej jeden
z warunków:
1. Posiadają tytuł zawodowy magistra pielęgniarstwa, położnictwa.
2. Posiadają tytuł specjalisty w dziedzinie pielęgniarstwa psychiatrycznego.
12
CENTRUM KSZTAŁCENIA PODYPLOMOWEGO PIELĘGNIAREK I POŁOŻNYCH
3. Trening interpersonalny prowadzi magister pielęgniarstwa z licencją
psychoterapeuty lub psycholog ze specjalizacją kliniczną.
4. Trening metodą Grupy Balinta prowadzi trener Grup Balinta.
5. Superwizję kliniczną w pielęgniarstwie prowadzi magister pielęgniarstwa
z licencją psychoterapeuty lub ze specjalizacją psychiatryczną lub superwizor
kliniczny pielęgniarstwa.
13