praca-magisterska
advertisement
I . PRZEDMIOT I ZAKRES ANALIZY FINANSOWEJ Analiza finansowa obejmuje zagadnienia związane z całokształtem działalności przedsiębiorstwa tj ; sytuację majątkową oraz finansową ( położenie i pewność finansowa ), analizę wzrostu i pozycji finansowej przedsiębiorstwa, wynik finansowy i związaną z tym ocenę efektywności gospodarowania.- rentowności oraz koszty i przychody ze sprzedaży . Takie syntetyczne ujęcie pozwala na szybki pomiar i ocenę sytuacji finansowej oraz wyników . Dzięki tym walorom, a także ze względu na duże zapotrzebowanie w otoczeniu przedsiębiorstwa ( banki, akcjonariusze, dostawcy, odbiorcy ) na syntetyczne syntetyczne, zrozumiałe i względnie porównywalne informacje finansowe ta część analizy ekonomicznej znajduje zastosowanie w życiu gospodarczym. Przedmiot i zakres analizy finansowej w gospodarce rynkowej zależy od : - przedmiotu sporządzającego analizę i celu badań - statusu prawnego badanej jednostki - obowiązujących w danym kraju i czasie zasad prowadzenia rachunkowości, przeprowadzania inwentaryzacji, oraz sporządzania, weryfikacji i publikowania lub udostępniania rocznej sprawozdawczości finansowej jednostek gospodarczych i instytucji W zależności od tego przez kogo przeprowadzana jest analiza i jakiemu celowi służy wyróżnia się analizę finansową : wewnętrzną i zewnętrzną. Wewnętrzna analiza finansowa dokonywana jest przez kierownictwo firmy we własnym zakresie na potrzeby zarządzania bieżącego i strategicznego. W ujęciu syntetycznym może obejmować następujące cele : - uogólnienie informacji - szukanie „ prawdziwego obrazu firmy „ - ocenę informacji za okresy ubiegłe i ustalenie prognozy dotyczącej przyszłości przedsiębiorstwa Ta forma analizy poprzez badanie różnorodnych odchyleń i ich przyczyn dostarcza kierownictwu przedsiębiorstwa informacji dla korekty bieżących decyzji i wytyczenia działań na przyszłość. Wynikami analizy oprócz kierownictwa przedsiębiorstwa zainteresowane są podmioty pozostające w otoczeniu m. in. : - obecni lub przyszli inwestorzy przy wyborze kierunków inwestowania - kredytodawcy w związku ze złożonym przez firmę wnioskiem o udzielenie kredytu : bank bada tzw. prawną, personalną i materialną zdolność kredytową - dostawcy, odbiorcy, szeroko rozumiana konkurencja w kontaktach gospodarczych - pracownicy przy negocjacjach płacowych i ocenie pewności otrzymania pracy w przyszłości - dziennikarze, ekonomiści, statystycy pełniący funkcje analityczno- doradcze - rząd wraz z władzami podatkowymi przy sprzedaży firm, zasilaniu finansowym lub badaniu dopływu środków do budżetu społeczeństwo w zakresie oceny możliwości zatrudnienia, zanieczyszczenia środowiska naturalnego, bezpieczeństwa itd. Wszystkie wymienione grupy dokonują analizy zewnętrznej. Ramy tej analizy w stosunku do analizy wewnętrznej są ograniczone. Wyznacza je stopień dostępności informacji, który jest płynny i zależy od pozycji posiadanej przez badającego ( duże możliwości oceny posiada kredytodawca ). Analiza zewnętrzna przeprowadzana jest w oparciu o publikowany bilans i rachunek zysków i strat oraz dodatkowo z wykorzystaniem ogólnych informacji o branży i występującej tam koniunkturze. - Analiza finansowa może być przeprowadzana w różnych kierunkach. Przedmiotem badań jest : - struktura aktywów ( proporcje między majątkiem trwałym i obrotowym, rotacja środków, polityka inwestycyjna i umorzeniowa ) - finansowanie ( zmiany kapitału, pochodzenie kapitału, struktura pasywów, terminowość spłaty zobowiązań, bezpieczeństwo finansowe ) - płynność środków ( zdolność płatnicza, upłynnianie majątku, pokrycie majątku kapitałem ) - zysk ( analiza rentowności ) Celem wstępnego etapu analizy finansowej jest zdobycie ogólnej informacji o stanie majątkowym, sytuacji finansowej, wynikach i rentowności. Czynności z tym związane określa się w teorii i praktyce mianem „ czytania „ sprawozdania finansowego. Wstępne czytanie polega również na porównaniu wielkości sprawozdawczych z planowanymi oraz z danymi lat ubiegłych . Przedsiębiorstwa sporządzając analizy wewnętrzne powinny równolegle prowadzić analizy zewnętrzne w stosunku do swoich konkurentów co stanowi podstawę do wartościowych ocen porównawczych o charakterze międzyzakładowym. Czytanie sprawozdań finansowych nie odbywa się w sposób izolowany, lecz we wzajemnym ich powiązaniu. Kontynuacją analizy wstępnej jest analiza przyczynowa. Może być ona analizą wskaźnikową lub analizą zależności. Praktyczna realizacja zakresu i celów analizy finansowej w przedsiębiorstwie może występować w postaci : - analizy porównawczej danych rocznych i wieloletnich - analizy zmian strukturalnych w aktywach, pasywach i wynikach - analizy wskaźników finansowych - analizy wybranych wskaźników finansowych np. płynności środków pieniężnych, przepływu kapitału, zmian w pozycji finansowej Największe znaczenie przypisuje się analizie wskaźnikowej. Najbardziej typowe rozwiązania to cztery obszary analizy : 1. wskaźniki obrotowości – obrotowości aktywów, aktywów trwałych, zapasów, należności itp. 2. wskaźniki wspomagania finansowego np. ogólnego zadłużenia , udziału kapitału własnego w finansowaniu majątku, relacji zobowiązań do kapitału własnego 3. wskaźniki płynności np. wskaźnik płynności III stopnia- ogólnej płynności i wskaźnik płynności II stopnia wskaźnik bieżącej płynności 4. II. wskaźnik rentowności – kapitału własnego, całkowitego, sprzedaży CELOWOŚĆ I PRZYDATNOŚĆ SPORZĄDZANIA BILANSU ANALITYCZNEGO ORAZ SYNTETYCZNEGO ZESTAWIENIA WYNIKÓW FINANSOWYCH Bilans i rachunek zysków i strat uważane są za najbardziej syntetyczne elementy sprawozdawczości finansowej i stanowią przedmiot publikowania. Przy badaniu niektórych zagadnień celowe jest również korzystanie z informacji dodatkowej, materiałów dodatkowych pochodzących z ewidencji gospodarczej lub innych dostępnych źródeł. Dla realizacji celów analizy zalecane jest ujmowanie aktywów bilansu według stopnia płynności, natomiast pasywów z punktu widzenia źródeł pochodzenia ( własne i obce ) oraz terminowości ( długoterminowe i krótkoterminowe ) W składzie majątku trwałego znajdują się wartości niematerialne i prawne a wśród nich pozycja wartość firmy. Wynika ona z różnicy pomiędzy cena kupna a wartością majątku tej firmy i podlega amortyzacji np. w okresie 5 lat. Kolejna pozycja jest rzeczowy majątek trwały wyceniony w cenie nabycia lub koszcie wytworzenia pomniejszony o umorzenie. Przedstawione zasady wyceny mogą być źródłem powstania cichych rezerw m.in. przez odpowiednie kształtowanie kosztu zakupu, kosztu wytworzenia czy tez przyjęcie określonych metod amortyzowania majątku trwałego. W zakresie majątku obrotowego występuje również wiele pozycji, które mogą przedstawiać obraz firmy. Do takich pozycji należą zapasy a w szczególności sposób ich wyceny. W zależności od przyjętego rozwiązania wartość ta może być zaniżona lub zawyżona. W wielu przypadkach przeszacowanie zapasów in plus wynika z chęci ukrycia niekorzystnej sytuacji finansowej firmy, natomiast ich niedowartościowanie – wycena in minus – ma na celu zaniżenie rzeczywistej wielkości wyniku finansowego i tym samym ustalenie mniejszej podstawy wymiaru podatku dochodowego. W ramach oceny wyniku finansowego analityk interesuje się jego wysokością, zmianami występującymi w tym zakresie oraz strukturą. Istotą jest więc wyodrębnienie wyniku na działalności operacyjnej oraz wyniku neutralnego z dalszym podziałem na wynik na operacjach finansowych oraz wynik nadzwyczajny. Celowe jest także przedstawienie wyniku finansowego z podziałem na dotyczący okresu obliczeniowego i nie dotyczący tego okresu . Sposób sporządzenia bilansu analitycznego i syntetycznego zestawienia wyników finansowych powoduje że zawierają one już pewne elementy oceny wstępnej. Oprócz wielkości na początek i koniec roku występują odchylenia bezwzględne, wskaźniki struktury dla poszczególnych okresów i tempa wzrostu każdej pozycji. Czytanie sprawozdania finansowego oraz przekształcenie go stosownie do potrzeb analizy kończy pierwszy etap badań. Etap drugi to analiza wskaźnikowa. Polega ona na wyborze wskaźników adekwatnie charakteryzujących zagadnienia stanowiące przedmiot badań analizy finansowej, ustaleniu ich wielkości na podstawie załączonych danych liczbowych oraz interpretacji. III. OCENA SYTUACJI MAJĄTKOWEJ PRZEDSIĘBIORSTWA. Aktywa przedsiębiorstwa odzwierciedlają składniki majątkowe, które służą do : - zarobkowania czyli wygospodarowania zysku, będącego podstawowym celem działalności gospodarczej przedsiębiorstwa - zabezpieczenie pretensji wierzycieli Majątek trwały zaangażowany jest w przedsiębiorstwie przez dłuższy okres czasu ( powyżej 1 roku ). Uczestniczy on w wielu powtarzających się cyklach produkcyjnych zużywając się stopniowo i przenosząc na każdy produkt tylko część swojej wartości. Z tego też względu majątek trwały uważa się za mało elastyczny i obciążony dużym ryzykiem. Koszt zużycia majątku trwałego ma charakter stały. Majątek obrotowy w przeciwieństwie do majątku trwałego uczestniczy w procesie osiągania zysku w sposób bezpośredni. Wchodzi on do procesu gospodarczego i podlega stałym przemianom przynosząc zysk. Czas przebywania poszczególnych składników majątku obrotowego w postaci zapasów, należności, środków pieniężnych uzależniony jest od charakteru procesu produkcyjnego, terminowości regulowania rozrachunków. Z reguły czas ten jest względnie krótki. Rozchód składników majątkowych musi być uzupełniony odpowiednim przychodem. Ryzyko inwestycyjne występujące przy angażowaniu majątku obrotowego jest o wiele mniejsze niż w przypadku zastosowania majątku trwałego. Zarządzanie aktywami wymaga ustalenia i utrzymywania optymalnej ich struktury tj. pożądanej proporcji różnego typu aktywów, a głównie stosunku środków trwałych i środków obrotowych . Przedmiotem analizy aktywów są zagadnienia : - wielkość struktura i dynamika majątku - wykorzystanie majątku trwałego i obrotowego - polityka inwestycyjna i polityka w dziedzinie odpisów amortyzacyjnych ANALIZA WIELKOŚCI, STRUKTURY I DYNAMIKI AKTYWÓW BILANSU Odchylenia bezwzględne (kol.6) informują o zmianach wielkości majątku ogółem i jego komponentów. Dla analizy zmian większą wartość poznawczą ma wielkość względna – wskaźnik tempa wzrostu (kol.7) Odzwierciedlając stosunek odchylenia bezwzględnego do stanu majątku na początek okresu wyraża on w procentach poziom amin : majątku ogółem, majątku trwałego i obrotowego oraz ich elementów. Wielkość dodatnia tego wskaźnika oznacza rozwój przedsiębiorstwa, powiększanie zdolności produkcyjnych, a wielkość ujemna na zawężanie działalności oraz ograniczanie posiadanych zdolności produkcyjnych. Wskaźniki struktury (kol.3 i 5) wyrażają stosunek procentowy poszczególnych grup składników majątkowych do majątku ogółem. porównanie tych wskaźników pozwala na zbadanie relacji zachodzących w wewnętrznej strukturze majątku. Wskaźnik struktury majątku trwałego : majątek trwały majątek ogółem x 100 Wskaźnik struktury majątku obrotowego : majątek obrotowy majątek ogółem x 100 W badaniach sytuacji majątkowej wykorzystuje się również wskaźniki, które są relacjami jednych pozycji aktywów do innych pozycji aktywów . Znanym wskaźnikiem w tej grupie jest podstawowy wskaźnik struktury aktywów A A= majątek trwały / majątek obrotowy x 100 Stanowi on syntetyczną miarę stopnia elastyczności przedsiębiorstwa. Wielkość tego wskaźnika na poziomie przekraczającym 100 % informuje o znacznym stopniu unieruchomienia majątku, wysokich kosztach stałych i małej elastyczności firmy, która w przypadku wystąpienia obniżenia zapotrzebowania odbiorców na wytwarzane produkty lub narastającej konkurencji może spowodować obniżenie rentowności a nawet poważne straty. ANALIZA WYKORZYSTANIA MAJĄTKU Wiąże się ona z badaniem posiadanych zdolności produkcyjnych. W analizie zewnętrznej przedmiotem pomiaru i późniejszej oceny są relacje między stanem wyposażenia przedsiębiorstwa w składniki majątkowe a osiągniętymi wynikami produkcyjnymi. Relacja ta nazywana jest produktywnością majątku. Wskaźnik produktywności : przychody ogółem przeciętny stan majątku ogółem Wyraża on liczbę obrotów całego majątku. Wskaźnik produktywności rzeczowego i niematerialnego majątku trwałego : przychody ze sprzedaży przeciętny stan rzeczowego i niemat. maj.trw. W pionowej analizie aktywów uwzględnia się najczęściej : - wskaźnik obrotowości zapasów wskaźnik obrotowości należności Wskaźnik obrotowości zapasów oblicza się : przychody ze sprzedaży przeciętny stan zapasów Wzrost wskaźnika informuje o poprawie efektywności gospodarowania zapasami. Jednocześnie nie mogą temu towarzyszyć równocześnie braki w zaopatrzeniu materiałowym rzutujące na zakłócenia w produkcji i sprzedaż. Do pomiaru stopnia zamrożenia środków w zapasach wykorzystuje się wskaźnik obrotowości zapasów wyrażony w dniach : przeciętny stan zapasów X 360 przychody ze sprzedaży IV. ANALIZA DYNAMIKI I STRUKTURY PASYWÓW BILANSU W badaniach struktury pasywów na szczególną uwagę zasługują wskaźniki wyrażające udział podstawowych rodzajów kapitałów w kapitale całkowitym., a mianowicie : kapitału własnego, kapitału stałego ( kapitał własny + zobowiązania długoterminowe ) , kapitału obcego ( długo i krótkoterminowego 0 oraz kapitału krótkoterminowego. Malejący udział kapitału własnego obniża zabezpieczenie kapitału obcego. W ramach analiz wewnętrznych powinna mieć miejsce szczegółowa ocena wewnętrznej struktury kapitałów długo i krótkoterminowych oraz terminowości zobowiązań. Występowanie i wzrost kredytów oraz zobowiązań przeterminowanych świadczy o trudnościach finansowych firmy. Syntetycznym obrazem ilustrującym strukturę kapitałów jest poziom zadłużenia. ANALIZA ZADŁUŻENIA I NIEZALEŻNOŚCI FINANSOWEJ Wskaźnik napięcia : kapitały obce kapitały własne Określa on wielkość długu a jednocześnie zdolność lub niezdolność przedsiębiorstwa do dalszego zaciągania kredytów niezbędnych w przeprowadzaniu zmian gospodarczych. Uznawana często zasada według której pożądana relacja kapitału własnego do obcego powinna wynosić 1:1 1:2 a nawet 1:4 wynika z funkcji gwarancyjnej kapitału własnego dla wierzycieli ma za zadanie wyeliminowanie ryzyka utraty kapitału. Wysoki stan kapitałów własnych do obcych świadczy o silnych podstawach finansowych przedsiębiorstwa, ale niekoniecznie pozytywnie o jego rentowności. Oceniając strukturę źródeł finansowania trzeba pamiętać że : - przedsiębiorstwo osiągające relatywnie odpowiedni poziom rentowności jest w stanie udźwignąć ciężar nawet dużego zadłużenia - przedsiębiorstwo nierentowne musi w końcu upaść bez względu na posiadaną strukturę źródeł finansowania Odwrotnością zadłużenia jest samofinansowanie. Posiadaną niezależność i siłę finansową przedsiębiorstwa mierzyć można wykorzystując podstawowy wskaźnik struktury pasywów B. Wskaźnik ten jest odwrotnością wskaźnika zadłużenia i przedstawia się następująco : B= kapitały własne / kapitały obce Możliwość zadłużania się przedsiębiorstwa nie zależy wyłącznie od poziomu kapitałów własnych, lecz także od zdolności zwrotu zaciągniętych długów. W ocenie tej przedmiotem badań są dwie wielkości ; 1. zadłużenie z tytułu zaciągniętych kredytów 2. nadwyżka środków wynikająca z przepływu środków pieniężnych W ocenie stopnia zadłużenia i możliwości spłaty pomocny jest wskaźnik zdolności – pewności kredytowej : nadwyżka środków pieniężnych zadłużenie efektywne gdzie zadłużenie efektywne jest różnica między kapitałem obcym długoterminowym a monetarnymi środkami obrotowymi. Wskaźnik ten odzwierciedla zdolność przedsiębiorstwa do pokrywania zobowiązań efektywnych z wygospodarowanych nadwyżek. Inną postacią wskaźnika używaną w ocenie możliwości spłaty zaciągniętych kredytów jest wskaźnik pokrycia obsługi zwany wskaźnikiem wiarygodności kredytowej : nadwyżka środków pieniężnych raty kapitałowe+odsetki Obniżenie wskaźnika wiarygodności kredytowej oznacza wzrost ryzyka i niebezpieczeństwo że kredytodawcy podejmą działania zmierzające do podwyższenia oprocentowania. ANALIZA WYKORZYSTANIA KAPITAŁÓW Miara efektywności zastosowania kapitałów są wskaźniki obrotu. Ustala się je odrębnie dla kapitałów całkowitych, własnych i obcych. W każdym przypadku jest to relacja przychodów z działalności i przeciętnego stanu odpowiedniego rodzaju kapitału. Wskaźnik szybkości obrotu zobowiązań : zużycie materiałów+wartość sprzedanych towarów przeciętny stan zobowiązań z tyt.dostaw i usług V. POZIOME POWIĄZANIA W BILANSIE Oddzielne badanie struktury aktywów i pasywów tzn. pionowa analiza bilansu nie wystarcza. Rzeczywisty obraz sytuacji ekonomiczno-finansowej przedsiębiorstwa uzyskuje się dopiero w wyniku oceny wzajemnego związku między składnikami majątkowymi a odpowiadającymi im kapitałami. Konieczność zwrotu kapitałów obcych wierzycielom wymaga lokowania ich w takich składnikach majątkowych, które w odpowiednim momencie mogą być szybko spieniężone, umożliwiając tym samym zwrot tych kapitałów. Dobra sytuacja finansowa i prawidłowy układ bilansu występuje w tych przedsiębiorstwach w których płynność środków w aktywach odpowiada terminowości kapitałów w pasywach. Im są krótsze terminy spłat kapitałów obcych tym przedsiębiorstwo powinno zachować większą płynność składników majątkowych i odwrotnie. Znana jest tzw. „złota zasada finansowa „ według której kapitał nie może być dłużej związany czasowo z danym składnikiem majątku, aniżeli wynosi okres pozostawania tego kapitału w przedsiębiorstwie. długookresowy majątek długookresowy kapitał Zależność ta powinna być mniejsza bądź równa 1 krótkoterminowy majątek krótkoterminowy kapitał Zależność ta winna być większa bądź równa 1 Jakiekolwiek odstępstwo od tych relacji w dłuższym okresie jest niedopuszczalne, gdyż nieprawidłowość ta prowadzi do utraty płynności a przy dalszym pogłębianiu się tego stanu kończy się upadłością firmy. Dalszym uszczegółowieniem w zakresie badania terminowości kapitału i płynności majątku jest „ złota zasada bilansowa” .Jej idea zawiera się w stwierdzeniu że podziałowi aktywów na majątek trwały i obrotowy odpowiada w pasywach kapitał o długookresowym związaniu i kapitał o charakterze krótkoterminowym. W myśl tej zasady : - majątek trwały w miarę możliwości powinien być finansowany kapitałem własnym – jeśli nie podjęto dużych inwestycji, przy których udział kapitału długookresowego jest z reguły potrzebny - jeżeli to jest możliwe prawidłowym źródłem pokrycia majątku trwałego jest długoterminowy kapitał obcy - majątek obrotowy powinien być pokryty nie tylko kapitałem własnym ale także kapitałem krótkoterminowym obcym Zgodnie ze złotą zasadą bilansową majątek obciążony wysokim stopniem ryzyka powinien być finansowany kapitałem własnym. Oznacza to że majątek trwały powinien być co najmniej równy kapitałowi własnemu. Taka sytuacja odzwierciedla niezależność finansową przedsiębiorstwa i stwarza warunki do korzystnej pozycji w momentach trudności finansowych. Niedopuszczalne jest finansowanie zobowiązań inwestycyjnych z kredytów krótkoterminowych. W analizie źródeł finansowania majątku trwałego wykorzystuje się wskaźniki pokrycia : I stopień pokrycia : kapitał własny majątek trwały II stopień pokrycia kapitał własny + długoterminowy kapitał obcy majątek trwały ANALIZA PŁYNNOŚCI FINANSOWEJ Pomiędzy majątkiem obrotowym a zobowiązaniami bieżącymi musi istnieć odpowiednia korelacja. Stosowane są tu wskaźniki płynności, które wyrażają stosunek środków o określonym stopniu płynności do zobowiązań krótkoterminowych. Rozróżnia się trzy stopnie płynności : I stopień płynności – kasa, czeki, rachunki bankowe II stopień płynności – należności i krótkoterminowe papiery wartościowe III stopień płynności – zapasy Wskaźnik płynności finansowej I stopnia : środki pieniężne zobowiązania bieżące powinien przybierać wielkości w granicach 20% Wskaźnik płynności II stopnia : płynne środki obrotowe zobowiązania bieżące powinien kształtować się w granicach 1 tj. 100%. Ta wielkość umożliwia szybką spłatę zobowiązań bieżących przedsiębiorstwa. Wysoki wskaźnik II stopnia świadczy o nieprodukcyjnym gromadzeniu środków pieniężnych na rachunkach bankowych oraz występowaniu wysokiego stanu należności. Wskaźnik płynności III stopnia : środki obrotowe ogółem zobowiązania bieżące Powinien oscylować w granicach 2. czyli 200 %. Majątek obrotowy powinien być dwukrotnie wyższy od zobowiązań bieżących. Niski poziom wskaźnika może oznaczać że firma nie posiada wystarczających środków dla spłacania bieżących zobowiązań. Wskaźnik powyżej 2 wskazuje na nadmierną płynność co może mieć niekorzystny wpływ na rentowność firmy.
