analiza finansowa
advertisement
Polecamy darmowe analizy i prace mgr ANALIZA FINANSOWA NA PRZYKŁADZIE FIRMY AGROHANDEL SP. Z O.O. W LATACH 2002-2005 WSTĘP .............................................................................................................................................. 2 1. ZAKRES I CELE ANALIZY FINANSOWEJ ...................................................................... 4 1.1. POJĘCIE I ZNACZENIE ANALIZY FINANSOWEJ W ZARZĄDZANIU JEDNOSTKAMI GOSPODARCZYMI .. 4 1.2. ISTOTA, PRZEDMIOT I ZAKRES ANALIZY EKONOMICZNEJ .............................................. 7 1.3. CHARAKTERYSTYKA SPRAWOZDAŃ FINANSOWYCH WYKORZYSTYWANYCH JAKO ŹRÓDŁA INFORMACJI W ANALIZACH FINANSOWYCH ............................................................................... 10 1.3.1. BILANS ...................................................................................................................................................... 14 1.3.2. RACHUNEK ZYSKÓW I STRAT................................................................................................................ 19 1.3.3. RACHUNEK PRZEPŁYWÓW ŚRODKÓW PIENIĘŻNYCH ...................................................................... 23 1.4. METODY ANALIZY FINANSOWEJ.................................................................................................... 27 1.5. RODZAJE ANALIZY FINANSOWEJ........................................................................................................ 36 2. CHARAKTERYSTYKA ZAKŁADÓW MIĘSNYCH AGRO-HANDEL SP. Z O.O. 41 2.1. SPÓŁKA Z OGRANICZONĄ ODPOWIEDZIALNOŚCIĄ JAKO FORMA ORGANIZACYJNO-PRAWNA PODMIOTÓW PROWADZĄCYCH DZIAŁALNOŚĆ GOSPODARCZĄ W POLSCE .................................................... 41 2.2. RYS HISTORYCZNY, PRZEDMIOT DZIAŁALNOŚCI ORAZ CELE SPÓŁKI ................................................. 52 2.3. ZARZĄDZANIE I PERSONEL FIRMY ..................................................................................................... 56 2.4. CHARAKTERYSTYKA RYNKU, NA JAKIM DZIAŁA SPÓŁKA ............................................. 59 2.5 POZYCJA BADANEJ SPÓŁKI NA RYNKU .................................................................................................. 61 3. ANALIZA SPRAWOZDAŃ FINANSOWYCH .................................................................... 64 3.1. ANALIZA SYTUACJI MAJĄTKOWEJ W OPARCIU O AKTYWA BILANSU .................................................. 64 3.2. ANALIZA SYTUACJI KAPITAŁOWEJ NA PODSTAWIE PASYWÓW BILANSU ............................................ 70 3.3. WSTĘPNA OCENA KSIĘGOWEJ WIELKOŚCI WYNIKU FINANSOWEGO ................................................... 82 3.4. ANALIZA PIONOWA I POZIOMA RACHUNKU Z PRZEPŁYWÓW ŚRODKÓW PIENIĘŻNYCH ....................... 87 3.5. WYKORZYSTANIE ANALIZY WSKAŹNIKOWEJ DO OCENY SYTUACJI FINANSOWEJ FIRMY ....................................................................................................................................................... 92 3.5.1. ANALIZA PŁYNNOŚCI FINANSOWEJ. .................................................................................................... 97 3.5.2. WSKAŹNIKOWA OCENA RENTOWNOŚCI ........................................................................................... 104 3.5.3. OCENA SPRA WNOŚCI DZIAŁANIA ..................................................................................................... 108 3.5.4. ANALIZA WSPOMAGANIA FINANSOWEGO ........................................................................................ 113 ZAKOŃCZENIE .......................................................................................................................... 117 BIBLIOGRAFIA .......................................................................................................................... 120 SPIS TABEL ................................................................................................................................. 123 SPIS WYKRESÓW ..................................................................................................................... 124 SPIS SCHEMATÓW.................................................................................................................... 125 1 Polecamy darmowe analizy i prace mgr Wstęp Zarządzanie przedsiębiorstwem traktowane jako ciągły proces podejmowania decyzji, których trafność decyduje o skuteczności i pożądanym poziomie ekonomicznym działań gospodarczych, komplikuje się, w warunkach dużej zmienności otoczenia i wzrastającej konkurencji. Jednym z podstawowych warunków efektywnego działania firmy, jest analiza osiąganych rezultatów gospodarowania. Kierownictwo firmy, aby sprawnie zarządzać, musi posiadać dobre rozeznanie rzeczywistej efektywności podejmowanych w przeszłości decyzji. Uzyskiwane wyniki mogą, bowiem bądź to nasuwać konieczność zmiany dotychczasowych sposobów postępowania, bądź też potwierdzać słuszność prowadzonej polityki. Analiza osiąganych wyników gospodarowania jest także niezbędna właścicielom, którzy opierając się na jej wynikach, mogą dokonać oceny pracy kierownictwa firmy i podjąć stosowne decyzje personalne. Podejmowanie decyzji strategicznych, które określaj ą podstawowe cele gospodarcze jak i decyzji operacyjnych oraz taktycznych mających za zadanie likwidację niepożądanych odchyleń od założonych celów oraz wczesne ich wykrywanie wymaga stałego dopływu pełnych, szybkich i rzetelnych informacji. Analiza finansowa jest jednym z ważniejszych narzędzi podejmowania decyzji i oceny osiąganych przez podmiot gospodarczy efektów. Stanowi najstarszy historycznie dział analizy ekonomicznej. Początkowo opierała się tylko na analizie bilansu oraz rachunku wyników. Pierwsze próby oceny wskaźników finansowych przedsiębiorstwa zostały dokonane już w drugiej połowie XIX stulecia. Porównanie bilansu zapoczątkował w 1870 r. L. Cohstaedt twórca dziennikarskiej krytyki bilansu1. W obecnej praktyce gospodarczej analiza finansowa obejmuje zagadnienia takie jak, istotę i wstępną analizę sprawozdań finansowych, badanie kondycji finansowej przedsiębiorstwa, w szczególności jego płynności finansowej, stopnia zadłużenia, sprawności działania, zyskowności oraz oceny rynkowej wartości akcji i kapitału. Analiza finansowa pozwala na badanie czynników kształtuj ących wyniki finansowe przedsiębiorstw, badanie dochodów ze sprzedaży oraz kosztów własnych, co stanowi podstawę do podejmowania decyzji dotyczących zarówno bieżącej jak i przyszłej działalności gospodarczej. Reasumując analiza finansowa zaspokaja podstawowe potrzeby informacyjne T. Waśniewski, W. Skoczylas, Teoria i praktyka analizy finansowej w przedsiębiorstwie, Fundacja Rozwoju Rachunkowości w Polsce, Warszawa 2002, s. 8. 1 2 Polecamy darmowe analizy i prace mgr kierownictwa przedsiębiorstw i wpływa w ten sposób na poziom zarządzania. Wpływ ten odzwierciedla się w efektywności gospodarowania i w sytuacji finansowej podmiotów gospodarczych. Dzięki tym walorom, a także ze względu na duże zapotrzebowanie w otoczeniu przedsiębiorstwa (akcjonariusze, banki, dostawcy, odbiorcy), analiza finansowa zaczyna zajmować wysoką pozycję wśród funkcji zarządzania i coraz częściej zaliczana jest do funkcji podstawowych przedsiębiorstwa. Celem niniejszej pracy jest analiza finansowa firmy Agro-Handel Sp. z o.o. w latach 2002-2005 oraz próba przedstawienia analizy finansowej jako instrumentu służącego do poznania i oceny przebiegu procesów gospodarczych oraz wykorzystania ich w rozwoju przedsiębiorstwa. Praca składa się z trzech rozdziałów. Pierwszy z nich stanowi bliższe zapoznanie się z tematyką analizy finansowej jako instrumentu sprawnego zarządzenia przedsiębiorstwem. Określa istotę, funkcję i zakres współczesnej analizy finansowej. Wyjaśnia pojęcie i przedmiot analizy oraz charakteryzuje podstawowe metody i rodzaje analizy finansowej. Ponadto prezentuje podstawowe sprawozdania finansowe, ich budowę oraz przydatność w analizie finansowej jak również podstawy prawne ich sporządzania. W rozdziale drugim przedstawiona została ogólna charakterystyka spółki będącej obiektem badań. Przedstawiono genezę i rozwój przedsiębiorstwa, strukturę organizacyjną, a także charakterystykę produkcji oraz jej rozmiary. Omówiono również sytuację w otoczeniu konkurencyjnym i tzw. makrootoczeniu. Właściwa analiza finansowa spółki Agro-Handel została zawarta w rozdziale trzecim. Analizą został objęty bilans spółki sporządzony na koniec lat 2002-2005, rachunek zysków i strat oraz rachunek przepływów pieniężnych, gdzie przyjrzano się zmianom w strukturze majątku oraz źródłom jego finansowania. Przedstawiono również podstawowe obszary zastosowania analizy wskaźnikowej, rodzaje wskaźników oraz interpretację wyników pod kątem ich przydatności dla osób zarządzających firmą. Dokonano także analizy wskaźnikowej według najczęściej stosowanego w praktyce gospodarczej zestawu wskaźników tj. wskaźników płynności, sprawności działania, wspomagania finansowego, rentowności. Pracę kończą wnioski będące syntezą głównych myśli zawartych w niniejszych rozważaniach. 3 Polecamy darmowe analizy i prace mgr 1. Zakres i cele analizy finansowej 1.1. Pojęcie i znaczenie analizy finansowej w zarządzaniu jednostkami gospodarczymi Analiza jest to metoda badawcza polegająca na rozbiorze, rozłożeniu określonej całości na składniki i badaniu poszczególnych cech, właściwości przedmiotu. Analizę stanów i procesów ekonomicznych nazywa się analizą ekonomiczną. Jest ona instrumentem służącym do poznania rzeczywistości gospodarczej. Analiza ekonomiczna to również metoda badania procesów gospodarczych, polegająca na rozpatrywaniu związków najczęściej ilościowych, zachodzących pomiędzy poszczególnymi elementami tych procesów. Może być stosowana zarówno do badania zjawisk i procesów gospodarczych zachodzących w skali gospodarki (analiza makroekonomiczna), jak również zjawisk i procesów występuj ących w ramach poszczególnych jednostek gospodarczych i instytucji (analiza mikroekonomiczna). Zarządzanie finansami polega na optymalizacji bieżących i przyszłych procesów gospodarczych poprzez wymuszanie podejmowania przedsięwzięć efektywnościowych. Niezbędnym warunkiem sprawnego zarządzania finansami firmy jest nie tylko znajomość istoty rynku, zasad jego funkcjonowania, instytucji na nich występuj ących, lecz także działanie praw ekonomicznych. W tym celu dokonuje się analizy finansowej. Proces budowy nowego systemu społeczno-gospodarczego w warunkach gospodarki rynkowej i związane z nią oczekiwania wymagaj ą rozwoju przedsiębiorstw. Osiągnięcie tego nie byłoby jednak możliwe bez ciągłego udoskonalania procesów planowania, bieżącej kontroli i sterowania. Zarządzanie przedsiębiorstwem traktowane jako ciągły proces podejmowania decyzji, których trafność decyduje o skuteczności i pożądanym poziomie ekonomicznym działań gospodarczych, komplikuje się, w warunkach dużej zmienności otoczenia i wzrastającej konkurencji. Określenie strategii przedsiębiorstwa i jej realizacja gwarantująca sukces, w warunkach istniejącej ostrej konkurencji wywołuje zapotrzebowanie na analizę ekonomiczną. Rozwojowi wymienionej analizy sprzyja przede wszystkim zmiana istoty i charakteru przedsiębiorstwa, które w warunkach gospodarki rynkowej odzyskało pełną samodzielność i stało się pełnoprawnym podmiotem stosunków gospodarczych. W związku z tym, że zaczęło prowadzić działalność na własny rachunek jest bardziej zainteresowane rezultatem swych działań . Analiza osiągniętych wyników gospodarowania jest niezbędna do prawidłowego 4 Polecamy darmowe analizy i prace mgr funkcjonowania przedsiębiorstwa. Analiza ekonomiczna umożliwia stawianie diagnoz, ułatwia podejmowanie decyzji, a także sprzyja racjonalizacji procesów gospodarczych, zarówno w skali makroekonomicznej, jak i mikroekonomicznej Warunkiem efektywnego działania firmy jest analiza osiąganych rezultatów gospodarowania. Kierownictwo firmy, aby sprawnie zarządzać, musi posiadać dobre rozeznanie rzeczywistej efektywności podejmowanych w przeszłości decyzji. Uzyskiwane wyniki mogą, bowiem bądź to narzucać konieczność dotychczasowych sposobów postępowania, bądź też potwierdzić słuszność prowadzonej polityki. Cechą charakterystyczną analizy ekonomicznej w gospodarce rynkowej jest bezpośrednie wykorzystanie jej w procesie zarządzania (planowanie, organizowanie, motywowanie i kontrola). Analiza ekonomiczna to spójnik między funkcjami planowania i kontroli. Istota kontroli gospodarczej polega na porównaniu dwóch stanów tych samych zjawisk gospodarczych - stanu faktycznego ze stanem pożądanym - w celu ustalenia odchyleń oraz wyjaśnienia przyczyn i skutków występujących różnic. Wyniki analizy ekonomicznej stanowią podstawę do weryfikacji słuszności decyzji podjętych w przeszłości oraz ustalenia punktu wyjścia zamierzeń bieżących i przyszłych. W bieżącej działalności przedsiębiorstwa dostarcza informacji o zakłóceniach w tej działalności w stosunku do standardów, norm, planów. W fazie oceny okresów przeszłych jest źródłem informacji o efektywności gospodarowania oraz pozycji przedsiębiorstwa w branży i na rynku. Pozwala dobrze przygotować strategię rozwoju przedsiębiorstwa, w oparciu, o którą będzie realizowana przyszła działalność firmy. Ocena zaprezentowana na podstawie danych liczbowych zawartych w sprawozdaniach finansowych, dostarcza ogólnych informacji o sytuacji majątkowej i finansowej przedsiębiorstwa. Celem pogłębienia tego przeprowadza się dalsze, szczegółowe analizy. Jedną z form badania bilansu oraz rachunku wyników jest właśnie analiza wskaźnikowa. Analiza wskaźnikowa polega na wyrażaniu różnych sfer działalności firmy 2 za pomocą wskaźników. Na podstawie zmian w wielkości wskaźników ocenia się wybrane, węższe lub szersze, dziedziny tej działalności . Analiza wskaźnikowa w odniesieniu do badania sprawozdań finansowych obejmuje obliczanie wskaźników finansowych, konstruowanych w oparciu o dane z bilansu oraz rachunku wyników i porównanie ich wielkości w czasie, z wielkością wzorcową lub między 2 W. Gabrusewicz, Podstawy analizy finansowej, PWE., Warszawa 2005, s. 9-11. 5 Polecamy darmowe analizy i prace mgr różnymi jednostkami gospodarczymi. W przypadku oceniania działalności przedsiębiorstwa za okres, dla którego nie sporządza się sprawozdania finansowego, np.: za okres jednego miesiąca, podstawę ustalenia wskaźników finansowych stanowić mogą zamknięcia kont syntetycznych, dokonywane, co miesiąc, zgodnie z wymogami sprawozdawczości statycznej i koniecznością składania miesięcznych deklaracji podatkowych. Częstsze obliczanie wskaźników jest możliwe w przypadku prowadzenia skomputeryzowanej księgowości. W gospodarce rynkowej szczególnego znaczenia nabieraj ą porównania wskaźników w przestrzeni, a więc pomiędzy poszczególnymi przedsiębiorstwami. Porównania w przestrzeni pozwalaj ą ocenić pozycje firmy na rynku: czy jest ona najlepsza, najgorsza czy też przeciętna. Takie porównania są niezbędne w sytuacji podejmowania decyzji o przyszłości przedsiębiorstwa: firma o najgorszej kondycji finansowej ma najmniejszą szansę przetrwania na rynku, ma ona, bowiem trudności w uzyskiwaniu kapitałów dla dalszego funkcjonowania. Porównania kredytodawców, potencjalnych w przestrzeni inwestorów są i istotne odbiorców, dla pożyczkodawców pracowników i i całego społeczeństwa. Porównania w przestrzeni wymagaj ą publikowania danych o maksymalnej, minimalnej i przeciętnej wielkości wskaźników finansowych w danej branży. Niestety, w Polsce od szeregu lat dane takie nie są publikowane. Istnieje jedynie możliwość obliczania niektórych wskaźników w oparciu o bilanse publikacyjne (tzn. bilanse roczne spółek akcyjnych, których akcje są przedmiotem obrotu rynkowego oraz publikowane bilanse spółek z ograniczoną odpowiedzialnością, charakteryzuj ących się dużą ilością udziałowców), a także możliwość obliczania wskaźników przeciętnych dla wybranych branż w oparciu o rocznik statystyczny. Brak porównywalności może doprowadzić do błędnych wniosków3 4. Wskaźniki finansowe są wskaźnikiem informacji dla różnych grup odbiorców. Dostawcy i banki udzielające kredytów krótkoterminowych są przede wszystkim zainteresowane oceną płynności bieżącej firmy. Dla nich ważne są, zatem wskaźniki określające zdolność firmy do wywiązywania się z zobowiązań krótkoterminowych. Kredytodawcy udzielaj ący kredytów na dłuższy okres są zainteresowani zdolnością firmy do generowania gotówki oraz oceny ryzyka finansowego w dłuższym czasie. Właściciele firmy, akcjonariusze są zainteresowani poziomem rentowności i ryzyka związanego z działalnością firmy. Kierownictwo firmy jest zainteresowane wszystkimi aspektami analizy L. Bednarski, R. Borowiecki, J. Duraj, K. Kurtys, T. Waśniewski, B. Wersty; Analiza ekonomiczna przedsiębiorstwa, Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej im. Oskara Lanego we Wrocławiu, Wrocław 2003, s. 12. 4 B. Olzacka, R. Pałczyńska-Gościniak; Jak oceniać firmę, ODDK, Gdańsk 2004, s. 59. 3 6 Polecamy darmowe analizy i prace mgr finansowej, ponieważ odpowiada za bieżącą i perspektywiczną działalność firmy. Uwzględniaj ąc zakres danych, zawartych w bilansie oraz w rachunku wyniku, możliwości budowy wskaźników finansowych są bardzo duże. Z tego też względu dokonuje się wyboru wskaźników o podobnej treści ekonomicznej i grupuje w zestawy, wykorzystywane dla oceny poszczególnych dziedzin działalności przedsiębiorstwa rodzaj i liczba wskaźników, z jakich się korzysta w badaniach analitycznych, zmieniaj ą się w miarę rozwoju analizy ekonomicznej jako dyscypliny naukowej i w miarę rozwoju analizy ekonomicznej jako dyscypliny naukowej i w miarę zmian w systemie zarządzania przedsiębiorstwem. Treść wskaźników analitycznych, a przede wszystkim ich konstrukcja, ma duży wpływ na obiektywność, dokładność i kompletność wyników prac analitycznych 5. 1.2. Istota, przedmiot i zakres analizy ekonomicznej Przez wiele lat analiza ekonomiczna przekształcała się w odrębną dyscyplinę naukową. Jest ściśle powiązana z wieloma dyscyplinami naukowymi takimi jak: statystyka, rachunkowość, finanse, marketing, matematyka, planowanie, technologia. Jest ona, zatem nie tylko dyscypliną naukową, ale i działaniami praktycznymi. Stale wzrasta przydatność oraz atrakcyjność analizy ekonomicznej w procesach zarządzania przedsiębiorstwem, bowiem łączy ona teraźniejszą działalność przedsiębiorstwa z jego przyszłymi rezultatami. Celem przeprowadzenia analizy ekonomicznej jest6: • sporządzanie charakterystyki liczbowej ilustrującej działalność przedsiębiorstwa oraz pozwalającej na ocenę uzyskiwanych wyników, • wykrycie i ustalenie czynników mających wpływ na realizację podjętych przedsięwzięć gospodarczych, • określenie przewidywanych wyników na podstawie informacji o stanie czynników wytwórczych, jakimi dysponuje przedsiębiorstwo oraz o zmianach w jego otoczeniu, • podejmowanie decyzji zarządczych, służących podnoszeniu efektywności działania przedsiębiorstwa i jego rozwoju. Ze względu na dużą różnorodność zagadnień wchodzących w zakres badań analitycznych przyjmuje się najczęściej podział analizy ekonomicznej, zwany również klasycznym na dwa zasadnicze działy: analizę techniczno - ekonomiczną i analizę J. Sułowska, Problemy analizy porównawczej wyników ekonomicznych przedsiębiorstw, Zeszyty naukowe Uniwersytetu Gdańskiego Nr 20, Gdańsk 1995, s. 143. 6 Z. Leszczyński, A. Skowronek -Mielczanek; Analiza ekonomiczno - finansowa firmy, Difin, Warszawa 2000, s. 13. 5 7 Polecamy darmowe analizy i prace mgr finansową. Analiza techniczno-ekonomiczna koncentruje się na ocenie rzeczowych i osobowych aspektów funkcjonowania przedsiębiorstwa. Analizie poddaje się ilość, jakość i strukturę działalności wytwórczej, stopień nowoczesności wytwarzania, wyposażenie i majątek trwały, procesy zaopatrzenia w surowce i materiały, magazynowanie, gospodarowanie zatrudnieniem itp. Natomiast analiza finansowa dotyczy całokształtu finansowych aspektów funkcjonowania przedsiębiorstwa. Dlatego też trudne jest jednoznaczne określenie obszarów tej analizy. Do podstawowych zagadnień należących do analizy finansowej można zaliczyć: wstępną i rozwiniętą analizę sprawozdań finansowych (bilansu, rachunku wyników, rachunku przepływów pieniężnych), analizę wskaźnikową, wynik finansowy i czynniki go kształtujące, koszty działalności, dochody ze sprzedaży, rentowność, płynność, kapitał obrotowy, ocenę procesów inwestycyjnych, źródeł finansowania7. Znaczenie analizy finansowej przedsiębiorstwa sprawia, że jej zakres jest stosunkowo szeroki. Przedmiot i zakres analizy finansowej w gospodarce rynkowej nie ma charakteru jednolitego, gdyż zależy to min.: od szczegółowości danych, możliwości pozyskania informacji, czy podmiotu oceniającego. 8 Niemniej w każdym przypadku przedmiotem badań pozostaje : • struktura aktywów (proporcje między majątkiem trwałym i obrotowym, rotacja środków, polityka inwestycyjna i umorzeniowa), • finansowanie (zmiany kapitału, pochodzenie kapitału, struktura pasywów, terminowość spłaty zobowiązań, bezpieczeństwo finansowe), • płynność środków (zdolność płatnicza, upłynnianie majątku, pokrycie majątku kapitałem), • zysk (ocena wielkości absolutnych i relatywnych - analiza rentowności). Na przedmiot analizy finansowej można spojrzeć nie tylko od strony problemowej (przedmiotowej) istotny jest także zakres czasowy, przestrzenny i podmiotowy. Istotę oraz zakresy analizy i ich przedmiot przedstawia Schemat 1. 8 7 8 J. Więckowski, Analiza ekonomiczna w przedsiębiorstwie przemysłowym, PWE, Warszawa 2000, s. 25. T. Waśniewski, W. Skoczylas op. cit., s. 10-11. 8 Polecamy darmowe analizy i prace mgr Schemat 1: Istota, zakres i przedmiot analizy finansowej Źródło: Opracowano na podstawie: W. Gabrusewicz opt. cit., s. 19, 23. 9 Polecamy darmowe analizy i prace mgr W działalności gospodarczej każdego przedsiębiorstwa powinna być stosowana zasada racjonalnego gospodarowania. Istotą tej zasady jest zapewnienie takiego gospodarowania, aby przy danym nakładzie środków otrzymać maksymalny stopień realizacji celu, albo przy danym stopniu realizacji celu użyć minimalnego nakładu środków. Przypatruj ąc się przedmiotowi analizy finansowej w przedsiębiorstwie jako złożonej całości, wyróżnić możemy dwa podstawowe jego elementy takie jak: wyniki finansowe oraz stan finansowy. Wyniki finansowe są ujęciem dynamicznym i ustalane są za pewien okres jako suma wyników narastających w ciągu miesiąca, kwartału lub roku. Wyniki finansowe to zyski lub straty ujęte w wielkościach brutto lub netto. Wpływają na nie czynniki takie jak: przychody ze sprzedaży, koszty własne, rozliczenia w formie podatków, dotacje, dywidendy, itp. Efekty finansowe są określane przez wskaźniki rentowności jako relacje wyniku finansowego do obrotu, zaangażowanych zasobów osobowych, maj ątkowych lub kapitałowych. Osiągnięty wynik finansowy prowadzi do dodatnich lub ujemnych zmian stanu finansowego przedsiębiorstwa. Jest to ścisła zależność statystycznego i dynamicznego uj ęcia przedmiotu analizy. Natomiast stan finansowy jest uj ęciem statycznym przedmiotu analizy. Ustala się go na określony moment. Składa się on z trzech elementów. Pierwszy z nich to stan wyposażenia przedsiębiorstwa w składniki maj ątku trwałego i obrotowego, kolejny to środki zaangażowane w inwestycje i wartości niematerialne oraz finansowe pokrycie tych składników z kapitałów własnych lub obcych. Wiąże się to z kształtowaniem pozycji finansowej przedsiębiorstwa, jego zdolnością płatniczą i kredytową, efektywnym lokowaniem środków pieniężnych, w tym zagospodarowaniem osiągniętych nadwyżek finansowych.9. 1.3. Charakterystyka sprawozdań finansowych wykorzystywanych jako źródła informacji w analizach finansowych Podstawą podejmowania analizy ekonomicznej powinny być odpowiednie materiały źródłowe o charakterze wewnętrznym i zewnętrznym. Właściwy dobór tych materiałów (w tym głównie sprawozdawczości finansowej), a także ich weryfikacja, to podstawowe czynniki określające jakość analizy. Weryfikacja sprawozdawczości 9 L. Bednarski, Analiza Finansowa w przedsiębiorstwie, PWE, Warszawa 2001, s. 9-11. 10 Polecamy darmowe analizy i prace mgr przedsiębiorstwa w systemie gospodarki rynkowej należy do tych prac specjalistów rachunkowości i finansów, którymi są w Polsce biegli rewidenci. Jakość przeprowadzonej analizy, a zatem i jej użyteczności w zarządzaniu przedsiębiorstwem, zależy w dużej mierze od charakteru i rodzaju wykorzystywanych informacji źródłowych. Dobór i weryfikacja podstaw źródłowych analizy wpływa w istotnym stopniu na rzetelność i obiektywność dokonanych ocen. Materiały niestarannie przygotowane, niekompletne, niewłaściwie zweryfikowane, mogą prowadzić do podjęcia błędnych decyzji i tym samym uniemożliwić skuteczne działanie. W ramach prac analitycznych związanych z oceną działalności gospodarczej przedsiębiorstwa, obok właściwej analizy porównawczej i przyczynowej, na wyróżnienie zasługuje10: • zebranie i weryfikacja materiałów źródłowych, • opracowanie i prezentacja wyników przeprowadzonej analizy. Podstawowym zadaniem prac przygotowawczych do analizy ekonomicznej jest dobór i weryfikacja materiałów źródłowych. Decyduje to w dużej mierze o jakości prowadzonej analizy. Materiały niekompletne lub niestarannie zweryfikowane stać się mogą przyczyną błędnych ustaleń i stąd uniemożliwiać wyciągnięcie poprawnych wniosków oraz podjęcie skutecznego działania. Materiały źródłowe wykorzystywane zarówno na potrzeby analizy finansowej, jak i całej analizy ekonomicznej w przedsiębiorstwie można ogólnie podzielić na dwie grupy. Pierwszą grupę stanowią materiały wewnętrzne - zawierające dane o przedsiębiorstwie, drugą natomiast materiały zewnętrzne, informujące o otoczeniu przedsiębiorstwa11 12. Klasyfikację podstawowych źródeł informacji przedstawia Schemat 2. Dane o przedsiębiorstwie mogą mieć charakter ewidencyjny i poza ewidencyjny. Materiały ewidencyjne maj ą znaczenie podstawowe i wynikaj ą z prowadzonej w danym przedsiębiorstwie ewidencji. Źródłem informacji liczbowych są: księgowość, kalkulacja ewidencyjna, sprawozdawczość finansowa i rzeczowa, poprzednie analizy ekonomiczne, plany, dokumentacja konstrukcyjno-technologiczna oraz inna dokumentacja obrazująca działalność przedsiębiorstwa. Informacje do sporządzania analizy powinny dotyczyć kilku okresów, ponieważ wtedy będzie zachowany warunek porównawczy badanych zjawisk oraz będzie istniała możliwość określenia tendencji rozwoju poszczególnych zjawisk . Schemat 2: Klasyfikacja podstawowych informacji wykorzystywanych analizie ekonomiczno-finansowej L. Bednarski, R. Borowiecki, J. Duraj, K. Kurtys, T. Waśniewski, B. Wersty op. cit., s. 26. L. Bednarski op. cit., s. 32. 12 M. Sierpińska, T. Jachna; Ocena przedsiębiorstw według standardów światowych, PWN, Warszawa 2004, s. 19. 10 11 11 Polecamy darmowe analizy i prace mgr Źródło: Z. Leszczyński A. Skowronek-Mielczarek, op. cit., s. 34. Podstawowym materiałem źródłowym analizy ekonomicznej jest sprawozdawczość przedsiębiorstwa, którą z uwagi na treść danych można podzielić na sprawozdawczość rzeczową i finansową. Sprawozdawczość finansowa uwzględniająca dane liczbowe wyrażone w jednostkach pieniężnych, sporządzana w oparciu o ewidencję księgową, wykorzystywana jest przede wszystkim jako podstawa źródłowa analizy finansowej. Sprawozdawczość rzeczowa natomiast służy potrzebom analizy techniczno - ekonomicznej. Należy jednak zaznaczyć, że często dla dokonania wszechstronnej oceny jakiegoś zagadnienia niezbędne jest wykorzystanie z danych zarówno sprawozdawczości finansowej jak i rzeczowej13. Sporządzanie sprawozdawczości finansowej przez podmioty prowadzące działalność gospodarczą jest obligatoryjne.. Aby sprawozdanie finansowe mogło pełnić swoją funkcję informacyjną, jednostka musi stosować określone przez ustawę zasady rachunkowości, rzetelnie i jasno przedstawiając sytuację majątkową i finansową oraz wynik finansowy. Dla zachowania przejrzystości, rzetelności, wiarygodności i porównywalności informacji, sprawozdawczość podlega regulacji prawnej. Podstawę tej regulacji, stanowi kodeks handlowy, prawo podatkowe, ustawa o rachunkowości oraz przepisy i ustalenia określane przez Ministerstwo Finansów czy Główny Urząd Statystyczny14. 13 14 M. Bluszcz, Sprawozdanie finansowe i jego analiza, Wydawnictwo Primath, Warszawa 2001, s. 43. Z. Leszczyński, A. Skowronek-Mielczarek opt. cit., s. 20. 12 Polecamy darmowe analizy i prace mgr Podstawowe zasady, według których należy sporządzać sprawozdania finansowe, to15: • zrozumiałość (przejrzystość) - sposób prezentacji powinien umożliwiać łatwość ich rozumienia przez użytkowników, gwarantować czytelność informacji, • istotność - decyduje o niej zarówno kwota, jak i charakter informacji; dane są istotne, gdy ich pominięcie lub zniekształcenie może wpłynąć na decyzje gospodarcze, podejmowane przez użytkowników sprawozdania finansowego, • wiarygodność - wpływa na nią brak istotnych błędów, rzetelne i wierne odzwierciedlenie wszelkich zdarzeń, przewaga treści ekonomicznej nad formą, bezstronność, kompletność i stosowanie zasady ostrożnej wyceny, • sprawdzalność - wszystkie informacje muszą być powiązane w sposób umożliwiający ich sprawdzenie z dokumentami źródłowymi, • ciągłość i porównywalność - w kolejnych latach powinny być stosowane te same metody wyceny i prezentacji; w przypadku zmian konieczne jest sporządzenie informacji umożliwiającej porównanie poszczególnych okresów. Niezależnie od formy organizacyjnej, prawnej i własnościowej prowadzące księgi rachunkowe na zasadach ustalonych w ustawie zobowiązane są do sporządzania sprawozdawczości obejmującej bilans, rachunek wyników oraz informację dodatkową według wzorów stanowiących załącznik do ustawy. Tak, więc trzy wzajemnie ze sobą powiązane źródła przedstawia nam zarówno dane o finansach przedsiębiorstwa jak i ocenę finansowej kondycji jednostek działających w sferze biznesu. Ocena przedsiębiorstwa przez pryzmat finansów możliwa jest jedynie w oparciu o łączne wykorzystanie wszystkich trzech sprawozdań. Poszczególne części sprawozdania finansowego są ze sobą wzajemnie powiązane, przedstawiaj ą, bowiem - choć w różnym aspekcie - to samo przedsiębiorstwo, obejmuj ą skutki tych samych zdarzeń gospodarczych. Każde z tych sprawozdań spełnia określoną rolę. Bilans stanowi swoisty raport o kondycji finansowej przedsiębiorstwa, charakteryzuj ąc jednocześnie na określony moment czasowy jego strukturę majątkową oraz źródła finansowania majątku. Wartość poznawcza bilansu polega jednak i na tym, że porównując stany początkowe i końcowe możemy stwierdzić określone tendencje zmian. Rachunek wyników jest z kolei raportem 0 dokonaniach przedsiębiorstwa w ciągu okresu sprawozdawczego i wszystkie wielkości są w tym sprawozdaniu strumieniami finansowymi sprowadzonymi do konkretnego przedziału czasowego. Zestawienie przepływu środków pieniężnych, jakkolwiek bardzo pożyteczne 15 Ustawa z dnia 29.09.1994 r. - o rachunkowości , Dz.U z 2002 nr 76, poz. 694 z późn. zm. 13 Polecamy darmowe analizy i prace mgr pod pewnymi względami, to jednak nie zawiera informacji niezbędnych do określenia kondycji finansowej i stwierdzenia, czy przedsiębiorstwo jest rentowne. Przepływy pieniężne nie uwzględniaj ą wszystkich przychodów i wszystkich wydatków odnoszących się do danego okresu. Aby obliczyć zysk konieczna jest pełniejsza informacja księgowa, związana z zasadą przypisania przychodów i wydatków temu okresowi, w którym zostały one uzyskane lub poniesione. Taki sposób księgowania jest niezbędny w celu otrzymania kompleksowego obrazu przedsiębiorstwa, a zwłaszcza jego aktywów innych niż środki pieniężne, zobowiązań i innych źródeł kapitału16 17. Duże znaczenie informacyjne maj ą noty uzupełniaj ące, dotyczące kształtowania się ważniejszych pozycji bilansu i rachunków wyników. Wyjaśniaj ą one bliżej treść bilansu 1 rachunku wyników zarówno za pomocą liczb jak i opisowo. Informacje zawarte w sprawozdaniach finansowych są, zatem niezbędne. Pamiętać należy o tym, że sprawozdania finansowe stanowią dokumenty wiarygodne i sporządzane zgodnie z zasadami określonymi przez prawo i jako takie podlegają weryfikacji przez biegłych rewidentów, umiejętność ich czytania jest najlepszym sposobem zaznajomienia się ze strukturą i kondycj ą finansową przedsiębiorstwa . 1.3.1. Bilans Głównym sprawozdaniem, a zarazem najważniejszym źródłem informacji do analizy finansowej w przedsiębiorstwie jest bilans. Obejmuje wartościowe zestawienie aktywów i pasywów badanej jednostki gospodarczej na określony dzień, zwany momentem bilansowym. Od czasów uznania bilansu za podstawowe sprawozdanie finansowe przedsiębiorstwa, stanowi on nieprzerwanie przedmiot badań naukowych dotyczących prawidłowości, odzwierciedlania maj ątku, układu poszczególnych pozycji, problematyki ustalania zasad wyceny aktywów i pasywów, wyrażania realnej wielkości 18 wyniku finansowego itp . Bilans przedstawia wszystkie składniki majątkowe firmy po jednej stronie oraz źródła ich finansowania po drugiej. Suma wszystkich będących w dyspozycji przedsiębiorstwa składników majątkowych, czyli aktywów, jest równa sumie źródeł ich finansowania. Strony aktywów i pasywów są uporządkowane w następujący sposób: aktywa M. Sierpińska, D. Wędzki; Zarządzanie płynnością finansową w przedsiębiorstwie, PWN, Warszawa 2000, s. 115124. 17 A. Bury, I. Czechowska, H. Mikulski, Z. Konieczny, R. Pastusiak, B. Pomykalska, M. Wypych; Finanse przedsiębiorstw z elementami zarządzania i analizy, Absolwent, Łódź 2000, s. 114 - 123. 16 14 Polecamy darmowe analizy i prace mgr - uszeregowane według stopnia płynności, tj. od najmniej do najbardziej płynnych, natomiast pasywa - według terminu wymagalności tj. od kapitałów własnych do zobowiązań krótkoterminowych18 19. Jest to syntetyczne zestawienie obrazujące sytuację finansową firmy w danym momencie czasu, czyli w dniu, na który został sporządzony. Dane z bilansów sporządzanych dla kilku kolejnych okresów (lat) mogą stać się przedmiotem interesującej analizy także w ujęciu dynamicznym. Wielkości prezentowane w bilansie są danymi zagregowanymi, odzwierciedlającymi rezultaty podjętych w firmie decyzji inwestycyjnych, operacyjnych czy finansowych, oraz zdarzeń gospodarczych, jakie wystąpiły w okresie sprawozdawczym. Wszystkie pozycje bilansu podlegaj ą zatwierdzeniu i uzgodnieniu ze stanem faktycznym w drodze inwentaryzacji, co stwarza podstawę do uznania bilansu za rzetelny, prawidłowy i wiarygodny dokument. Jedną z wielu charakterystycznych cech bilansu można uznać fakt, iż przedstawiany w nim stan na koniec okresu obrachunkowego (na ogół jest to koniec roku) jest zarazem stanem otwarcia w następnym okresie obrachunkowym. Kolejną cechą charakterystyczną bilansu, a zarazem pierwszym weryfikatorem prawidłowości sporządzania jest globalna równowaga aktywów i pasywów majątku i kapitałów. Podstawowe pozycje majątku i źródeł ich finansowania w przedsiębiorstwie przedstawia Tabela 1. Do aktywów trwałych zalicza się wartości niematerialne i prawne (bez kosztów organizacji poniesionych przy założeniu lub późniejszym rozszerzeniu spółki), rzeczowe aktywa trwałe, należności i inwestycje długoterminowe czy długoterminowe rozliczenia międzyokresowe. Tabela 1: Uproszczony bilans dla jednostek innych niż banki i zakłady ubezpieczeniowe 18 19 T. Waśniewski W. Skoczylas opt. cit., s. 86. A. Rutkowski, Zarządzanie finansami, PWE., Warszawa 2002, s. 30. 15 Polecamy darmowe analizy i prace mgr AKTYWA PASYWA A. AKTYWA TRWAŁE A.KAPITAŁ (FUNDUSZ) WŁASNY I. Wartości niematerialne i prawne I. Kapitał (fundusz) podstawowy II. Rzeczowe aktywa trwale II. Należne wpłaty na kapitał podstawowy ( - ) III. Należności długoterminowe IV. Inwestycje długoterminowe III. Udziały (akcje) własne ( - ) IV. Kapitał (fundusz) zapasowy V. Długoterminowe rozliczenia międzyokresowe V. Kapitał (fundusz) z aktualizacji wyceny VI. Pozostałe kapitały (fundusze) rezerwowe VII. Zysk (strata) z lat ubiegłych B. AKTYWA OBROTOWE VIII. Zysk (strata) netto I. Zapasy II. Należności krótkoterminowe IX. Odpisy z zysku netto w ciągu roku obrotowego ( - ) III. Inwestycje krótkoterminowe IV. Krótkoterminowe rozliczenia międzyokresowe B. ZOBOWIĄZANIA I REZERWY NA ZOBOWIĄZANIA I. Rezerwa na zobowiązania II. Zobowiązania długoterminowe III. Zobowiązania krótkoterminowe IV. Rozliczenia międzyokresowe Źródło: S. Koc, T. Fołta, J. Godlewska; Bilans 2004, Grupa Wydawnicza INDOR Sp. z o.o., Warszawa 2005, s. 32. Aktywa obrotowe obejmują20: • aktywa rzeczowe - zapasy materiałów, towarów, produktów gotowych i nie zakończonych, przeznaczone do zbycia lub zużycia w ciągu 12 miesięcy od dnia bilansowego lub w ciągu normalnego cyklu operacyjnego właściwego dla danej jednostki, • należności krótkoterminowe - oznaczają kwoty pieniężne należne danemu podmiotowi gospodarczemu od innych podmiotów lub osób fizycznych, z terminem zapłaty nie przekraczającym jednego roku z różnych tytułów (np. dostaw i usług, podatków, składek ubezpieczeń społecznych, zaciągniętych pożyczek) oraz należności dochodzono przez przedsiębiorstwo w sądzie (roszczenia sporne), • aktywa finansowe - m.in. udziały i akcje, inne papiery wartościowe, udzielone pożyczki i inne inwestycje krótkoterminowe, aktywa pieniężne (środki pieniężne oraz odsetki naliczone od aktywów finansowych), • krótkoterminowe rozliczenia międzyokresowe kosztów -rozliczenia wcześniej poniesionych wydatków w miesiącach następnych zgodnie z zasadą współmierności ponoszonych kosztów i uzyskiwanych przychodów np. prenumerata czasopism, dzierżawa mieszkania z góry. Wszystkie składniki majątku muszą mieć odpowiednie źródła finansowania. Określają one, kto i na jakich warunkach wyposażył przedsiębiorstwo w środki gospodarcze. 20 Ibidem, s. 31-32. 16 Polecamy darmowe analizy i prace mgr Źródła finansowania majątku - dzieli się na kapitał własny oraz zobowiązania i rezerwy na zobowiązania. Kapitał własny składa się z kapitału zakładowego, kapitał zapasowego, kapitał z aktualizacji wyceny. W spółce z ograniczoną odpowiedzialnością kapitał zakładowy stanowi równowartość wniesionych przez wspólników zgodnie z umową spółki wkładów pieniężnych i aportów. Ma on charakter stabilny, ponieważ udziały nie mogą być zwracane wspólnikowi podczas trwania umowy spółki. Zmniejszenia kapitału udziałowego mogą mieć miejsce tylko w zakresie przewidzianym w kodeksie handlowym i wymagaj ą uchwał zgromadzenia wspólników lub możliwość taka musi być przewidziana w umowie spółki. Zmniejszenie kapitału zakładowego może nastąpić na skutek pokrycia z kapitału udziałowego straty netto przewyższającej kapitał zapasowy i rezerwowy lub zwrotu dopłat do udziału, bądź przekształcenia kapitału udziałowego w kapitał akcyjny albo obniżenie udziału w drodze zmiany umowy spółki. Na kapitał zapasowy wpływają również zyski zatrzymane w przedsiębiorstwie, (czyli niewypłacone w formie dywidend), jednak dopiero po podjęciu przez walne zgromadzenia wspólników odpowiedniej decyzji w tej sprawie. Statut spółki może również postanowić o tworzeniu kapitałów rezerwowych na pokrycie szczególnych strat lub wydatków. Kapitał z aktualizacji wyceny tworzony jest na podstawie art. 31 ust. 5 ustawy o rachunkowości z aktualizacji wyceny środków trwałych w wielkości stanowiącej różnicę wartości netto środków trwałych, powstałą na skutek aktualizacji wyceny. Kapitały w spółce pełnią jak widać głównie funkcje gwarancyjną, zwłaszcza z punktu widzenia wierzycieli spółki. Wiadomo jednak, że w istocie o wypłacalności spółki decyduje posiadany przez nią maj ątek21. Drugim - obok kapitałów własnych - najważniejszym źródłem finansowania są 22 zobowiązania. Do kategorii tej zalicza się22: • rezerwy na zobowiązania z uwzględnieniem nowej pozycji rezerwy na świadczenia emerytalne i podobne z dalszym podziałem na długo- i krótkookresowe • zobowiązania długoterminowe (o okresie spłaty dłuższym niż rok, czyli: kredyty, pożyczki, wyemitowane obligacje itp.), • zobowiązania krótkoterminowe: kredyty kupieckie, krótkoterminowe kredyty bankowe, krótkoterminowe papiery dłużne wyemitowane przez spółkę, zobowiązania z tytułu wynagrodzeń, wobec ZUS itp., • 21 22 rozliczenia międzyokresowe bierne przychodów i kosztów, które obejmują ujemną S. Koc, T. Fołta, J. Godlewska opt. cit., s. 35-36. Ibidem, s. 40. 17 Polecamy darmowe analizy i prace mgr wartość firmy Ciekawą kategorię pasywów stanowią rezerwy na zobowiązania. Można powiedzieć, że są to potencjalne zobowiązania spółki, których wielkości nie można jednak dokładnie określić, a czasem nie można nawet powiedzieć czy kiedykolwiek powstaną. Mogą one wynikać z przewidywanych przez spółkę strat, które mogą powstać w przyszłości z tytułu prowadzonych przedsięwzięć (np.: udzielonych poręczeń, postępowań sądowych itp.) lub niespłacenia przez kontrahenta należności. Tworzenie rezerw polega na podwyższeniu pozostałych kosztów operacyjnych lub kosztów finansowych, co zmniejsza wypracowany zysk. Ponieważ jednak strata jeszcze nie powstała, a więc nie nastąpił jeszcze rzeczywisty ubytek w majątku spółki, kwotę rezerwy ujmuje się w pasywach bilansu. Tak, więc z jednej strony mamy zmniejszenie pasywów (spadek zysku netto) a z drugiej - zwiększenie poprzez umieszczenie kwoty rezerwy w pasywach. Operacja taka nie zmienia łącznej wartości aktywów ani pasywów. Bilans jest dokumentem zawieraj ącym zestawienie wartości poszczególnych grup majątku firmy oraz źródeł jego finansowania. Jest to rodzaj fotografii firmy na dany dzień: nie obrazuje zmian zachodzących systematycznie w ciągu roku, pozwala jedynie na porównanie stanów na początek i koniec badanego okresu. Bilans wykazuje także osiągnięty przez przedsiębiorstwo w danym okresie wynik finansowy (zysk lub stratę), jest to jednak informacja syntetyczna. Ujmuje skutki procesów gospodarczych i towarzyszących im strumieni pieniężnych widoczne w zmienionych wartościach aktywów i pasywów. Szczegółowe elementy - przychody i rodzaje kosztów - składające się na wynik zawiera rachunek zysków i strat. Rachunek przepływów pieniężnych ukazuje natomiast, z jakiego źródła pochodzą środki finansowe jednostki lub, jaki segment 23 działalności środki te pochłania: działalność operacyjna, inwestycyjna czy finansowa . 23 1.3.2. Rachunek zysków i strat Rachunek zysków i strat nazywany także rachunkiem wyników (ang. profit and loss account) to kolejne z podstawowych i obligatoryjnych sprawozdań finansowych, sporządzane przez każde przedsiębiorstwo, przedstawiające jego sposób wypracowania wyniku finansowego. Rachunek wyników ukazuje zdolność firmy do generowania zysków i samofinansowania, prezentuje strumienie pieniężne. Sprawozdanie to polega na zestawieniu strumieni przychodów uzyskanych w firmie ze sprzedaży wyrobów i usług bądź towarów w 23 W. Bień, Czytanie bilansu przedsiębiorstwa, Finans-Service, Warszawa 2002, s. 39. 18 Polecamy darmowe analizy i prace mgr ramach prowadzonej działalności handlowej oraz przychodów uzyskanych z przeprowadzenia operacji finansowych i kosztów tej działalności. Struktura klasycznego rachunku wyników jest przejrzysta: po jednej stronie mamy przychody, powiększające wynik finansowy, po drugiej natomiast rozchody (koszty), wpływające ujemnie na generowane zyski. Rozpatrując rachunek wyników w powyższym ujęciu, które obowiązująca u nas ustawa o rachunkowości określa jako wariant kalkulacyjny spostrzegamy, że zysk (lub strata) jest niczym innym, jak saldem - różnicą pomiędzy przychodami a rozchodami (kosztami). Jeśli te pierwsze przewyższaj ą koszty, saldo określa się mianem zysku, w odwrotnej sytuacji mamy do czynienia ze stratą24. Wprowadzony w Polsce wzór rachunku wyników jest dostosowany do potrzeb sprawozdawczości wszystkich podmiotów gospodarczych25. Jednak w zależności od formy organizacyjno - prawnej, będzie on różnił się niektórymi elementami podziału wyniku finansowego. W przedsiębiorstwach, w których wynikiem finansowym jest strata w rachunku wyników nie występuj ą elementy podziału wyników, lecz przedsiębiorstwo będzie musiało w sprawozdawczości finansowej zaprezentować źródło pokrycia straty. Polskie przepisy dopuszczaj ą dwa warianty tego sprawozdania różniące się sposobem uj ęcia kosztów uzyskania przychodów ( rozumianych jako koszty wytworzenia sprzedanej ilości produktów, towarów czy usług). Przedsiębiorstwa mogą sporządzać rachunek wyników dwóch wariantach: I - rachunek porównawczy lub II - rachunek kalkulacyjny. Zależy to od rodzaju prowadzonej ewidencji kosztów. Układ obu wariantów przedstawia Tabel nr 2. Tabela 2: Zakres informacji w porównawczym i kalkulacyjnym rachunku wyników dla innych jednostek niż banki i zakłady ubezpieczeń Wariant porównawczy 24 25 Wariant kalkulacyjny T. Waśniewski, W. Skoczylas opt. cit., s. 93-94. M. Sierpińska, T. Jachna opt. cit., s. 42. 19 Polecamy darmowe analizy i prace mgr A. Przychody ze sprzedaży i zrównane z nimi, w tym od A. Przychody ze sprzedaży i zrównane z nimi, w tym od jednostek powiązanych jednostek powiązanych I. Przychody netto ze sprzedaży produktów I. Przychody netto ze sprzedaży produktów II. Przychody netto ze sprzedaży towarów i materiałów; II. Zmiana stanu produktów (zwiększenie + ; B. Koszty sprzedanych produktów, towarów i zmniejszenie - ) materiałów, materiałów: III. Koszt wytworzenia produktów na własne potrzeby IV. Przychody netto ze sprzedaży towarów i materiałów I. Koszt wytworzenia sprzedanych produktów II. Wartość sprzedanych towarów i materiałów B. Koszty działalności operacyjnej I. Amortyzacja II. Zużycie materiałów i energii C. Zysk / strata ze sprzedaży brutto ( A - B ) III. Usługi obce D. Koszty sprzedaży IV. Podatki i opłaty E. Koszty ogólne zarządu V. Wynagrodzenia VI. Ubezpieczenia społeczne i inne świadczenia F. Zysk / strata z sprzedaży ( C - D - E ) VII. Pozostałe koszty rodzajowe G. Pozostałe przychody operacyjne VIII. Wartość sprzedanych towarów i materiałów I. Zysk ze zbycia niefinansowych aktywów trwałych II. Dotacje C. Zysk / strata ze sprzedaży ( A - B ) III. Inne przychody operacyjne D. Pozostałe przychody operacyjne H. Pozostałe koszty operacyjne I. Zysk ze zbycia niefinansowych aktywów trwałych I. Strata ze zbycia niefinansowych aktywów trwałych II. Dotacje II. Aktualizacja wartości aktywów niefinansowych III. Inne przychody operacyjne III. Inne koszty operacyjne E. Pozostałe koszty operacyjne I. Strata ze zbycia niefinansowych aktywów trwałych I. Zysk/strata z działalności operacyjnej (F+G-H) II. Aktualizacja wartości aktywów niefinansowych J. Przychody finansowe III. Inne koszty operacyjne I. Dywidendy i udziały w zyskach II. Odsetki F. Zysk / strata z działalności operacyjnej ( C + D - E ) III. Zysk ze zbycia inwestycji G. Przychody finansowe IV. Aktualizacja wartości inwestycji I. Dywidendy i udziały w zyskach V. Inne II. Odsetki K. Koszty finansowe III. Zysk ze zbycia inwestycji I. Odsetki IV. Aktualizacja wartości inwestycji II. Strata ze zbycia inwestycji V. Inne III. Aktualizacja wartości inwestycji H. Koszty finansowe IV. Inne I. Odsetki II. Koszty finansowe L. Zysk/strata z działalności gospodarczej (I + J - K) III. Aktualizacja wartości inwestycji M. Wynik zdarzeń nadzwyczajnych (M.I-M.II) IV. Inne I. Zyski nadzwyczajne II. Straty nadzwyczajne I. Zysk/strata z działalności gospodarczej (F+G-H) J. Wynik zdarzeń nadzwyczajnych (J.I-J.II) N. Zysk / strata brutto (L+M ) I. Zyski nadzwyczajne II. Straty nadzwyczajne O. Podatek dochodowy P. Pozostałe obowiązkowe zmniejszenia zysku (zwiększenia straty) K. Zysk / strata brutto ( I+/-J ) L. Podatek dochodowy R. Zysk / strata netto ( N-O-P) M. Pozostałe obowiązkowe zmniejszenie zysku (zwiększenie straty) N. Zysk / strata netto (K- L-M ) Źródło: P. Rybicki, Sprawozdania finansowe źródłem informacji o firmie, Poltext, Warszawa 2002, s. 74. Przedstawienie rachunku wyników według wariantu I zastosowania rodzajowego układu kosztów, a więc obliczenia ogólnych kosztów jako sumy takich pozycji jak: amortyzacja majątku, zużycie surowców, materiałów, energii, koszty usług obcych, koszty osobowe i pozostałe koszty. W wariancie I koszty te ujęte są według układu kalkulacyjnego, który m.in. pozwala na związanie poniesionych kosztów z celami (przyczynami) oraz wydzielenie kosztów poszczególnych faz produkcji czy realizowanych w przedsiębiorstwie funkcji (np. sprzedaży, marketingu), a także pozwala na uchwycenie kosztów produkcji niezakończonej. 20 Polecamy darmowe analizy i prace mgr W rachunku kalkulacyjnym do kosztów uzyskania przychodu ze sprzedaży zaliczamy: techniczny koszt wytworzenia, koszty sprzedaży, koszty handlowe, (gdy firma prowadzi np. sieć sklepów fabrycznych). Ogólny koszt uzyskania przychodu można w tej metodzie obliczyć z iloczynu sprzedanych wyrobów i jednostkowego kalkulowanego kosztu. Nowy rachunek wyników rozszerzono o wykazywanie odrębnie niektóre pozycje przychodów i kosztów wynikające z transakcji dokonanych z jednostkami powiązanymi. Dotyczy to w rachunku kalkulacyjnym: przychodów netto ze sprzedaży produktów, towarów i materiałów, kosztu sprzedanych produktów, towarów i materiałów, przychodów finansowych z tytułu dywidend i udziałów w zyskach oraz odsetek zarówno otrzymanych jak i zapłaconych. W dostosowaniu do zmian wprowadzonych w znowelizowanej ustawnie, niektóre pozycje wykazuje się w wartości netto. Dla większej przejrzystości rachunku wyników wprowadzono jednak większą liczbę sald, co pozwala na szybką orientację w jego strukturze (łatwiej określić wówczas faktyczne źródła przychodów i kosztów), ponadto znacznie upraszcza procedury analityczne. Wyróżniamy kilka pozycji wynikowych. Wynik ze sprzedaży - powstaje wskutek odjęcia od właściwych przychodów (powstałych ze sprzedaży produktów, towarów i materiałów, skorygowanych zmianą stanu produktów) kosztów wytworzenia produkcji sprzedanej, do których zalicza się m. in. wartość sprzedanych towarów i materiałów, zużycie materiałów (energii), ceny obcych usług, amortyzację, wynagrodzenia dla pracowników, podatki i opłaty. Saldo to ma duże znaczenie dla przedsiębiorstwa, gdyż wskazuje na rentowność jego podstawowej działalności. Wynik na działalności operacyjnej - poprzedni wynik korygowany jest o saldo, wynikające z zestawienia pozycji "pozostałe przychody operacyjne" z "pozostałymi kosztami operacyjnymi". W przychody wpisuje się tu m. in. przychody ze sprzedaży składników maj ątku trwałego, otrzymane dotacje, uzyskane odszkodowania, rozwiązane rezerwy, czynsze z dzierżaw, a po stronie kosztów - wartość sprzedanych składników maj ątku trwałego, utworzone rezerwy, odpisane należności nieściągalne, zapłacone odszkodowania, koszty czynszów i dzierżaw. Wynik na działalności operacyjnej korygowany jest o saldo operacji finansowych tak powstaje zysk lub strata z działalności gospodarczej. Przychody finansowe obejmują m. in. otrzymane dywidendy (w tym także otrzymane od członków grupy kapitałowej - zarówno podmiotów zależnych, jak i stowarzyszonych), otrzymane odsetki, dodatnie różnice kursowe. Koszty finansowe natomiast obejmuj ą m. in. odsetki do zapłaty (także na rzecz członków grupy kapitałowej), odpisy aktualizujące wartość finansowego majątku trwałego i 21 Polecamy darmowe analizy i prace mgr krótkoterminowych papierów wartościowych oraz ujemne różnice kursowe. Wynik finansowy brutto i netto - wynik na działalności gospodarczej jest korygowany o saldo, będące skutkiem zdarzeń nadzwyczajnych. Mamy tu na myśli m. in. zdarzenia losowe, rezultaty postępowania układowego (naprawczego) lub zaniechania pewnego rodzaju działalności. W ten sposób powstaje wynik finansowy brutto. Po zapłaceniu podatku otrzymujemy natomiast zysk (stratę) netto26. Ustalony w rachunku wyników - wynik finansowy pełni w przedsiębiorstwie rolę miernika stopnia realizacji wyznaczonego celu gospodarczego. Wynik ten określa tempo zwrotu poniesionych w procesie gospodarczym nakładów oraz potencjalne korzyści właścicieli wniesionego do przedsiębiorstwa kapitału.27 Rachunek wyników dostarcza informacji o rozmiarach działalności operacyjnej, podstawowej i jej udziale w tworzeniu zysku przedsiębiorstwa. Jest on punktem wyjścia do szczegółowych badań analitycznych, szczególnie rentowności i aktywności gospodarczej. Pozwala na ocenę trwałości pozycji finansowej firmy i stanowi podstawę planowania finansowego. Ukazuje zdolność firmy do generowania zysku i samofinansowania, nie mówi natomiast nic na temat jej potencjału ekonomicznego, posiadanego maj ątku, kapitału ulokowanego w innych firmach, o jej należnościach, posiadanych zapasach i rezerwach, a także z drugiej strony o zobowiązaniach wobec wierzycieli. Rozpoznanie to staje się możliwe poprzez analizę bilansu danej jednostki. Do celów analizy dane zawarte w rachunku zysków i strat są uzupełniane o informacje takie jak: koszty i straty nieuznane w przepisach za koszty uzyskania przychodu, przychody niepodlegające wliczeniu do podstawy opodatkowania, inne podstawy opodatkowania, ogółem podstawa opodatkowania oraz zmiany metod wyceny bilansowej, które spowodowały zmianę wyniku finansowego28. 1.3.3. Rachunek przepływów środków pieniężnych Doświadczenia gospodarki rynkowej oraz wieloletnia praktyka w zakresie analizy finansowej wykazały, że analiza bilansu (ocena posiadanych zasobów) oraz rachunku wyników (ocena strumieni) aczkolwiek bardzo cenna, to jednak nie zawiera wielu informacji potrzebnych do oceny rzeczywistej pozycji finansowej jednostki gospodarczej. Dlatego też obok dwóch już przedstawionych sprawozdań niektóre podmioty mają obowiązek 26 A. Rutkowski op. cit., s. 36. M. Sierpińska, D. Wędzki opt. cit., s. 31. 28 T. Dudycz, Analiza finansowa, Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej im. Oskara Lanego we Wrocławiu, Wrocław 2000, s. 56. 27 22 Polecamy darmowe analizy i prace mgr sporządzać także rachunek przepływów pieniężnych. Podmiotami tymi są spółki akcyjne kontynuuj ące działalność oraz pozostałe jednostki, które w poprzedzaj ącym roku obrotowym, za który sporządzono sprawozdanie finansowe osiągnęły lub przekroczyły granicę dwóch z trzech wielkości29: • średnioroczne zatrudnienie - 50 osób, • suma aktywów bilansu na koniec roku obrotowego - równowartość w walucie polskiej 2 500 000 euro, • przychód netto ze sprzedaży towarów i produktów oraz operacji finansowych za rok obrotowy - równowartość w walucie polskiej 5 000 000 euro W każdym przedsiębiorstwie w wyniku prowadzonej działalności gospodarczej notuje się wypływy gotówki z przedsiębiorstwa i wpływy gotówki do przedsiębiorstwa. Cash flow jest rozrachunkiem tych przepływów pieniężnych. Rachunek ten dostarcza informacji o wpływach i wydatkach środków pieniężnych, jakie miały miejsce w spółce w danym roku obrotowym, ujmuj ąc je w trzech częściach jako przepływy pieniężne z działalności operacyjnej, inwestycyjnej i finansowej. Rachunek przepływów pieniężnych jest sumą przepływów w obrębie tych dziedzin. Działalność operacyjna w przedsiębiorstwie ma największy zakres. Odnosi się do działalności, do której przedsiębiorstwo zostało powołane. Polega, więc na zakupie czynników produkcji oraz sprzedaży wyrobów, usług i innych składników majątku. Działania te wpływaj ą na zwiększenie lub zmniejszenie zapasów, należności, zobowiązań oraz na osiąganie zysku. Natomiast działalność inwestycyjna obejmuje zapłatę za nabyte oraz sprzedane składniki maj ątku trwałego, a więc środki trwałe, wartości niematerialne i prawne, lokaty finansowe, wraz z korzyściami, jakie przynoszą lokaty w postaci wypłaty odsetek i dywidend i udzielanie długoterminowych pożyczek. Do działalności inwestycyjnej zalicza się również zapłatę za nabycie oraz sprzedaż papierów wartościowych, zaliczanych zarówno do finansowego majątku trwałego, jak i przeznaczonych do obrotu. Działalność finansowa polega głównie na pozyskiwaniu przez spółkę kapitału własnego (wkłady pieniężne, dopłaty) i jego obsłudze (dywidendy) oraz kapitału obcego, zaangażowanego w postaci obligacji, kredytów i pożyczek pieniężnych zarówno krótkoterminowych, jak i długoterminowych, i ich zwrocie oraz obsłudze (płacone odsetki)30 29 30 Ustawa z dnia 29.09.1994 r. - o rachunkowości , Dz.U z 2002 nr 76, poz. 694 z późn. zm.art. 68. E. Śnieżek, Przewodnik po cash flow, Fundacja Rozwoju Rachunkowości w Polsce, Warszawa 2002, s. 56. 23 Polecamy darmowe analizy i prace mgr 31 . Wyznaczania przepływu środków pieniężnych na całym świecie dokonuje się za pomocą jednej z dwóch metod: pośredniej lub bezpośredniej. Zgodnie z ustawą 0 rachunkowości przepływy z działalności operacyjnej można wyznaczać dowolną metodą, natomiast konstrukcja obu metod w przypadku przepływów z działalności inwestycyjnej 1 finansowej niczym się nie różni. Metoda pośrednia polega na skorygowaniu zysku operacyjnego netto o kwotę pozycji, które nie powoduj ą zmian w przepływach pieniężnych. Podstawową wartością, która musi tutaj być uwzględniona jest amortyzacja. Dokonywane są również korekty in plus lub in minus w zależności od zmian w takich pozycjach jak: zapasy, należności, zobowiązania i inne. Metoda ta, chociaż często trudniejsza do zinterpretowania jest chętniej wybierana przez przedsiębiorców. Spowodowane jest to pewnie tym, że dostarcza dokładniejszej informacji o zmianach w bieżących aktywach netto i więcej danych 0 korektach, co umożliwia oszacowanie przyszłych przepływów pieniężnych. Metoda bezpośrednia nie j est uboższa w informacj e niż metoda pośrednia . Metoda bezpośrednia polega na dokładnym wyszczególnieniu konkretnych wpływów i wydatków w ramach działalności operacyjnej. Uwzględnia się tu takie pozycje jak wpływy od odbiorców i z tytułu odsetek, czy wydatki na rzecz dostawców czy pracowników i inne. Metoda bezpośrednia pokazuje nie tylko końcową kwotę przepływów, ale dostarcza cennej informacji o ich źródłach. Umożliwia to szybsze korygowanie zmian w rachunku przepływów pieniężnych. Strukturę rachunek przepływów pieniężnych z zastosowaniem obu wyżej opisanych metod przedstawia Schematu 3. Przepływy pieniężne netto poszczególnych działalności: operacyjnej, inwestycyjnej 1 finansowej liczy się jako różnicę między sumą wpływów i sumą wydatków. Rachunek 31 Ibidem, s. 61. 24 Polecamy darmowe analizy i prace mgr przepływów pieniężnych można przygotować metodą bezpośrednią lub pośrednią. W ujęciu bezpośrednim są przedstawione realne wpływy i realne wydatki w każdej z tych działalności. Przepływy netto w danym obszarze, to suma wpływów minus sumę wydatków. W ujęciu pośrednim kwota zysku (straty) netto jest korygowana do poziomu pieniężnego (kasowego). W obu ujęciach w różny sposób są wyceniane poszczególne przepływy pieniężne w działalności operacyjnej. W przypadku działalności inwestycyjnej i finansowej przepływy pieniężne są wyznaczane w taki sam sposób. Wybór metody tworzenia rachunku przepływów pieniężnych nie wpływa na końcowe wyniki, tj. przepływy pieniężne, operacyjne, inwestycyjne i finansowe, są w obydwu podejściach identyczne. Wybór sposobu sporządzania rachunku przepływów pieniężnych zależy od decyzji kierownika jednostki gospodarczej, uwarunkowanej możliwościami zgromadzenia informacji. Schemat 3: Struktura rachunku przepływów środków pieniężnych METODA BEZPOŚREDNIA METODA POŚREDNIA 1. WPŁYWY (WEDŁUG TYTUŁÓW) 1. WYNIK FINANSOWY NETTO 2. WYDATKI (WEDŁUG TYTUŁÓW) 2. KOREKTY DZIAŁALNOŚĆ OPERACYJNA PRZEPŁYWY PIENIĘŻNE NETTO Z DZIAŁALNOŚCI OPERACYJNEJ (A) DZIAŁALNOŚĆ INWESTYCYJNA 1. WPŁYW (WEDŁUG TYTUŁÓW) 2. WYDATKI (WEDŁUG TYTUŁÓW) PRZEPŁYWY PIENIĘśNE NETTO Z DZIAŁALNOŚCI INWESTYCYJNEJ (B) DZIAŁALNOŚĆ FINANSOWA 1. WPŁYW (WEDŁUG TYTUŁÓW) 2. WYDATKI (WEDŁUG TYTUŁÓW) PRZEPŁYWY PIENIĘśNE NETTO Z DZIAŁALNOŚCI FINANSOWEJ (C) RAZEM PRZEPŁYWY PIENIĘŻNE NETTO (A+B+C = X) X = ZMIANA STANU ŚRODKÓW PIENIĘŻNYCH (BZ - BO) (WEDŁUG DEFINICJI ŚRODKÓW PIENIĘŻNYCH STOSOWANYCH DLA PRZEPŁYWÓW PIENIĘŻNYCH) Źródło: E. Śnieżek opt. cit., s. 61. Oprócz nadwyżki finansowej, jaką przedsiębiorstwo wygospodarowało w danym 32 okresie korzysta ono również z innych źródeł przychodów : 32 32 M. Sierpińska, T. Jachna opt. cit., s. 71. 25 Polecamy darmowe analizy i prace mgr • długoterminowych w postaci nowych akcji bądź dopłat udziałów do funduszu założycielskiego zwiększających kapitały własne oraz zaciągania kredytów i pożyczek, • krótkoterminowych, dotyczących zwiększenia stanu wszelkich zobowiązań oraz zmniejszenia stanu środków obrotowych, w których zamrożone są środki pieniężne. Rachunek, zatem obrazuje zmiany sytuacji finansowej jednostki wywołane przez rzeczywisty ruch pieniądza - a nie zapisy memoriałowe - a także przedstawia źródła dopływu środków oraz sposoby ich wykorzystania. Mimo dużej zbieżności, jeśli chodzi o istotę rachunku zysków i strat i rachunku przepływów pieniężnych, salda tych rachunków maj ą inną interpretacj ę ekonomiczną. Zysk wyrażający nadwyżkę przychodów nad kosztami jest miernikiem sprawności procesu wytwarzania i sprzedaży. Nie zawsze jednak pozwala na prawidłową ocenę sytuacji finansowej przedsiębiorstwa, a zwłaszcza jego zdolności płatniczej. Wygospodarowanie nawet dużego zysku nie oznacza, że przedsiębiorstwo będzie miało środki na regulowanie w terminie swoich zobowiązań, a także na prowadzenie właściwej polityki rozwojowej. Zysk jest źródłem dopływu dodatkowych pieniędzy tylko wtedy, gdy nie jest "uwięziony" w należnościach lub zapasach. Dlatego też miernikiem gospodarki finansowej nie jest zysk, lecz wynik rachunku przepływów pieniężnych33. Rachunek przepływów pieniężnych wykorzystywany jest przede wszystkim do oceny płynności finansowej. Analiza bilansu pozwala określić płynność w danym momencie bilansowym, jest, więc analizą statyczną. Obliczanie cash flow jest rachunkiem płynności w ujęciu dynamicznym. Między obydwoma ujęciami analizy płynności istnieje ścisła zależność, gdyż dopływ środków pieniężnych, a więc najbardziej płynnych aktywów, przyczynia się także do wzrostu statycznych kryteriów płynności. Statyczna analiza płynności określa jedynie stan płynności w danym momencie. Nie dostarcza natomiast informacji o przyczynach kształtowania się tego stanu. Dopiero dynamiczny rachunek płynności na podstawie strumieni wpływów i wydatków umożliwia prześledzenie procesów finansowania i pozwala na ustalenie przyczyn stanu płynności w okresie obj ętym analizą. Zestawienie przepływów pieniężnych służy nie tylko do oceny sytuacji płatniczej przedsiębiorstwa w przeszłości (rachunek ex post), ale może być podstawą planowania przyszłych wpływów i wydatków (rachunek ex ante). Celem rachunku ex post nie jest ustalenie salda końcowego. Jest ono znane i wynika 33 A. Rutkowski op. cit., s. 49. 26 Polecamy darmowe analizy i prace mgr z różnicy stanu środków pieniężnych wykazanych w bilansie na początek i koniec okresu sprawozdawczego. Zestawienia przepływów pieniężnych dokonuje się, aby odtworzyć wszystkie źródła przychodów i sposoby zagospodarowania tych środków. Jeżeli przedsiębiorstwo wykorzystywało jako źródło finansowania kredyt bankowy, to koszty obsługi długu wpłyną na wynik finansowy. Niektóre przychody mają charakter okazjonalny np. podwyższenie kapitału akcyjnego bądź zakładowego, emisja obligacji, sprzedaż papierów wartościowych, udziałów, gruntów lub środków trwałych. Wykorzystanie tych źródeł finansowania w analizowanym okresie ogranicza możliwość skorzystania z nich w okresie następnym. W przypadku wydatków ogromną rolę odgrywa ich struktura. To, jaka część środków finansowych została przeznaczona na rozwój przedsiębiorstwa, inwestycje związane z realizacj ą postępu technicznego, zwiększenie kapitału obrotowego, a jaka na wypłaty dla załogi i właścicieli, pozwala ocenić zdolność firmy do generowania dochodów w przyszłości. Wiąże się to bezpośrednio z przyszłą zdolnością do wywiązywania się ze zobowiązań wobec banków, dostawców, załogi i właścicieli. Rachunek cash flow ex ante zestawia prognozowane wpływy pieniężne z wydatkami, wynikającymi z zaplanowanych rozmiarów działalności i przewidywanej polityki rozwojowej. Wydatki te powinny być grupowane według ich wagi oraz stopnia pilności. Zestawienie prognozowanych przepływów pieniężnych ma ogromne znaczenie w zarządzaniu przedsiębiorstwem. Pozwala ocenić czy przyszłe przychody ze sprzedaży wyrobów i usług wystarczą na pokrycie niezbędnych wydatków, czy konieczne będzie, i w jakim zakresie, uzupełnienie środków z innych źródeł. 1.4. Metody analizy finansowej W ujęciu ogólnym przez metodę należy rozumieć świadomy i uporządkowany sposób badania rzeczy i zjawisk, prowadzący do zamierzonego celu. Metody badawcze stanowią w każdej nauce podstawę poznania obiektywnej rzeczywistości i narzędzie rozwiązywania złożonych problemów badawczych. Obejmują one wszystkie typowe i powtarzalne sposoby zbierania, opracowania, analizy i interpretacji danych empirystycznych, służące do uzyskiwania maksymalnie lub optymalnie uzasadnionych odpowiedzi na stawiane w nich pytania. Jednakże szczególna rola przypada metodzie w analizie ekonomicznej, w tym także w analizie finansowej, która jako nauka ze swej istoty ma w większym stopniu charakter metodyczny niż teoriopoznawczy. Zajmuje się, bowiem 27 Polecamy darmowe analizy i prace mgr nie definiowaniem kategorii ekonomicznych, takich jak zysk, koszt czy kapitał, lecz ich pomiarem i oceną. Definiowaniem tych kategorii zajmują się takie dyscypliny jak ekonomia i ekonomiki szczegółowe. Natomiast zadaniem analizy finansowej jest najpierw przyporządkowanie ustalonym kategoriom określonych wielkości liczbowych ich ocena a następnie ich analiza.34 Ocena działalności gospodarczej stanowiąca przedmiot analizy finansowej jest bardzo trudna i złożona. Dlatego też skuteczna ocena zjawisk gospodarczych zwłaszcza przyczynowa analiza finansowa wnętrza przedsiębiorstwa i jego otoczenie wymaga różnorodnych metod badania. W obecnej praktyce stosuje się w analizie finansowej dwa rodzaje metod: metody specyficzne dla tej dyscypliny, wypracowane w miarę rozwoju analizy działalności gospodarczej przedsiębiorstw oraz metody przyj ęte z innych dyscyplin naukowych (np.: statystyki, matematyki) i odpowiednio adoptowane do wymagań występujących przy analizie zjawisk gospodarczych w przedsiębiorstwie. Są to zarówno metody jakościowe, jak i ilościowe, obejmujące różne metody deterministyczne oraz metody stocholastyczne. Wraz z rosnącymi wymaganiami stawianymi przed analizą finansową przy zarządzaniu przedsiębiorstwem, co szczególnie ma miejsce w ma miejsce gospodarce rynkowej, metody te polegają na stałej rozbudowie i doskonaleniu. Przy omawianiu istoty, pracochłonności, zalet i wad oraz możliwości i celowości wykorzystania poszczególnych metod stosowanych obecnie w analizie finansowej przyj ęto układ zagadnień, obejmujący35: • podstawowe zagadnienia metod analizy finansowej, • charakterystykę ogólnych metod i kierunków porównań stosowanych w analizie finansowej, • ocenę poprawności i praktycznej przydatności deterministycznych metod analizy finansowej, • możliwości równoległego stosowania innych, metod w przyczynowej analizie finansowej, • konieczność stosowania analizy wpływu inflacji na wynik finansowy przedsiębiorstwa. W najbardziej ogólnym ujęciu metoda to sposób badania przedmiotu, a więc w tym przypadku - sposób badania stanu i wyników finansowych przedsiębiorstwa. Analiza finansowa posługuje się metodami ogólnymi i szczególnymi. Do podstawowych metod ogólnych zalicza się metody: indukcji, dedukcji, redukcji. Natomiast do najważniejszych metod szczegółowych należą metody analizy jakościowej i ilościowej. S. Nowak, Metodologia badań Społecznych, PWN, Warszawa 1985, s. 19. E. Siemińska, Metody pomiaru i oceny kondycji finansowej przedsiębiorstwa, Towarzystwo Naukowe Organizacji i Kierownictwa DOM ORGANIZATORA, Toruń 2002, s. 55. 34 35 28 Polecamy darmowe analizy i prace mgr Metoda indukcyjna polega na tym, że w badaniach analitycznych przechodzi się od zjawisk szczegółowych do ogólnych, od czynników do wyników, na których poziom miały wpływ oceniane czynniki i od przyczyn do skutków. Kierunek badań zapisać można w takiej oto postaci: od szczegółu --------------------► do ogółu od czynników ------------------- ► do wyników od przyczyn ------------------- ► do skutków Ze względu na charakterystyczny kierunek badań metoda jest często nazywana metodą scalenia. Metoda ta pozwala na uzyskanie dokładnej i pełnej informacji analitycznej o działalności przedsiębiorstw. Analiza finansowa przeprowadzona za pomocą metody indukcyjnej rozpoczyna się od badania wszystkich obszarów działalności przedsiębiorstwa, wykorzystania zaangażowanych w tej działalności czynników, a dopiero później ustala się wpływ gospodarowania tymi czynnikami na wyniki finansowe firmy. Zaleta tej metody jest dość duża obiektywność wyników, gdyż w czasie prowadzenia badań analitycznych nie zna się ostatecznych rezultatów pracy przedsiębiorstwa, co przeciwdziała tendencyjnemu ustosunkowaniu się do ocenianych zjawisk gospodarczych. Obejmowanie badaniami wszystkich czynników i wieloetapowość oceny, aczkolwiek zapewnia dokładność badań, ma jednak ujemne skutki, wyrażające się w dużej pracochłonności tej metody. Metodą odwrotną do metody indukcyjnej jest metoda dedukcyjna, polegającej na podej ściu od syntezy do zjawisk cząstkowych. Wychodzi, więc od zjawisk ogólnych do szczegółowych, od skutków do przyczyn, od wyników do czynników. Zgodnie z tym procedura postępowania charakteryzuje się następuj ący sposób: od szczegółu -Ą -------------------------------------- do ogółu od czynników ----------------------------------------------- do wyników od przyczyn ^ do skutków Analiza finansowa z zastosowaniem tej metody rozpoczyna się od analizy wyników finansowych, natomiast badanie czynników, które miały istotny wpływ na wielkość i zmianę wyniku finansowego dokonuje się w dalszej kolejności. Jest ona metodą trudną i wymaga ona od analityka bardzo dogłębnej wiedzy na temat przedsiębiorstwa, na temat zjawiska, które bada, na temat metodologii tego badania. Analityk musi potrafić dokładnie ocenić badane zjawisko, musi umieć sformułować problemy oraz musi wiedzieć, które problemy poddać badaniu. Jako zaletę tej metody uważa się jej mniejsza w stosunku do poprzedniej pracochłonność. Badaniu poddawane są wyłącznie te elementy, z których to zjawisko się 29 Polecamy darmowe analizy i prace mgr składa, które w największym stopniu wpływają na badane zjawisko36. Najbardziej kompleksową metodą badawczą, z pośród metod ogólnych, jest metoda redukcji nazywana również metodą weryfikacji. Jest ona zarazem najtrudniejsza w zastosowaniu w praktyce. Składa się z trzech elementów postępowania badawczego37: • sformułowania tez i wniosków syntezy wstępnej, • zweryfikowania prawdziwości tez i wniosków w postępowaniu analitycznym, • podsumowania ustaleń dokonanych w trakcie weryfikacji i sformułowania tezy końcowej. Metoda wymaga, sformułowania problemu, przeprowadzenia badań analitycznych potwierdzaj ących lub odrzucaj ących wstępne ustalenia oraz konieczna jest synteza końcowa. Analityk przeprowadzaj ący analizę metodą redukcji musi posiadać dobrą znajomość zagadnień funkcjonowania przedsiębiorstwa oraz dobrego opanowania warsztatu badawczego. Metodę weryfikacji można stosować we wszystkich rodzajach analizy finansowej. Zaliczane do metod szczegółowych, metody analizy jakościowej (zwane również metodami opisowymi), ujmują badane związki i zależności w formie opisowej, werbalnej, bez prób nadawania im ilościowego niezależnego wyrazu. Polegają głównie na porównawczej analizie dynamiki szeregów czasowych. Niewątpliwą zaletą omawianych metod jest ich prostota i związana z tym duża łatwość w praktycznym ich stosowaniu. Wadą prezentowanych metod jest natomiast to, że nie pozwalają na dokładną kwalifikację zależności istniej ących pomiędzy badaną zmienną ekonomiczną a określaj ącymi j ą czynnikami. Ma to istotne znaczenie w zakresie dokładnego rozpoznania charakteru analizowanych zależności, uściślenia zbioru czynników i uporządkowania ich według siły i kierunku oddziaływania na badaną zmienną ekonomiczną. Utrudnia to w konsekwencji precyzyjne prognozowanie kształtowania się tej zmiennej w przyszłych okresach. Pomimo tych wad metody jakościowe powinny być w dalszym ciągu stosowane w analizie, lecz głównie we wstępnej jej fazie stwarzaj ąc niejako grunt do zastosowania ilościowych metod analizy przyczynowo-skutkowej. Niewątpliwie dość istotną przewagę nad metodami jakościowymi mają metody ilościowe. Wyraża się to m. in. w tym, że wyniki uzyskane przy ich zastosowaniu mają bardziej jednoznaczny charakter oraz nie są obciążone subiektywizmem. Natomiast wyniki osiągnięte na podstawie zastosowania metod jakościowych zawieraj ą w wielu przypadkach 36 Ibidem, s. 59-63. E. Urbańczyk, Metody ilościowe w analizie finansowej przedsiębiorstwa, Uniwersytet Szczeciński, Szczecin 2001, s. 81. 37 30 Polecamy darmowe analizy i prace mgr dużą dozę subiektywizmu wynikającą z doświadczenia badacza oraz jego wiedzy i emocjonalnego podejścia do uzyskanych rezultatów badań. W analizie finansowej zastosowanie znajduje wiele metod ilościowych. Dokonując podziału ze względu na stopień wnikliwości można wyróżnia się metody: porównań, determistyczne, stochastyczne. Metoda porównań określana też mianem metody odchyleń, polega na porównaniu badanych zjawisk z innymi wielkościami oraz ustaleniu różnic między cechami porównywanych zjawisk. W metodzie tej ocenia się zawsze przynajmniej dwie kategorie liczb. Jedna wyraża stan faktyczny, a druga stanowi podstawę porównań. W rezultacie otrzymuje się różnice dodatnie lub ujemne - zachodzące pomiędzy porównywanymi wielkościami. W metodzie porównań ważne jest poprawne ustalenie m.in.: przedmiotu porównań, sposobu uj ęcia zagadnień obj ętych zakresem porównań, podstawy porównań. Porównywalność jednorodnych zjawisk gospodarczych jest często utrudniona z tytułu licznych zmian występujących w trakcie dłuższego okresu. Do najczęstszych powodów zniekształceń zjawisk gospodarczych należą zmiany: metodologiczne, cenowe, organizacyjne i przedmiotowe. Aby ustrzec się błędnych ocen i wniosków należy przed dokonaniem porównań doprowadzić dane liczbowe opisujące rozpatrywane zjawisko do porównywalności. Oznacza to, że trzeba wyeliminować wszystkie te zaistniałe zmiany, które zniekształciły w pewnym stopniu obraz analizowanych zjawisk gospodarczych . W wyniku porównania wielkości rzeczywistej z wielkością przyj ętą za bazę odniesienia uzyskuje się odchylenie bezwzględne (różnicę). Aby określić wzajemne powiązania zjawisk gospodarczych stosuje się odchylenia względne. W zależności od wielkości przyjętej za bazę odniesienia wyróżnia się następujące kierunki porównań : 38 39 • porównania w czasie, gdy bazę odniesienia stanowią wielkości rzeczywiste lat ubiegłych, • porównanie z planem, wówczas gdy wzorcem porównań są założenia planu przedsiębiorstwa, • porównania w przestrzeni najczęściej przeprowadzane przy przyjęciu za podstawę odniesienia wielkości rzeczywistych innych przedsiębiorstw (analizy międzyzakładowe) czy średnich wielkości branżowych. Istotą metod deterministycznych jest uzyskanie podstawowych zależności funkcyjnych pomiędzy zjawiskami występującymi w przedsiębiorstwie, np. określenie najważniejszych czynników wpływających na koszty bezpośrednie, przychody ze sprzedaży czy na wielkość 38 39 W. Gabrusewicz opt. cit., s. 34. T. Waśniewski, W. Skoczylas opt. cit., s. 34. 31 Polecamy darmowe analizy i prace mgr zysku ze sprzedaży produktów. Dzięki ilościowym metodom deterministycznym można ustalić wielkość odchylenia rozpatrywanego zjawiska i w miarę dokładnie rozliczyć wpływ najważniejszych czynników, które je ukształtowały. Wśród nich wymienia się najczęściej metody: kolejnych podstawień, reszty, różnic cząstkowych, funkcyjną, logarytmowania. Metoda kolejnych podstawień (łańcuchowych) służy do liczbowego określenia wpływu poszczególnych czynników na wielkość badanego zjawiska tylko wtedy, gdy współzależności maj ą charakter związku funkcyjnego wyrażonego w formie iloczynu, ilorazu lub sumy algebraicznej danych czynników. Metoda ta polega na matematycznym sformułowaniu funkcji ekonomicznych, stanowiących przedmiot badań, oraz określeniu odpowiedniego łańcucha przyczyn. Istota tej metody wyraża się w kolejnym podstawianiu poszczególnych czynników w wielkości określającej wartość wskaźnika, będącego przedmiotem porównania, w miejsce wskaźnika przyjętego za podstawę odniesienia (bazę). Przestrzega się przy tym zasady zachowywania raz już przeprowadzonych podstawień we wszystkich następnych podstawieniach, aż do ostatniego czynnika włącznie. Postępuj ąc w ten sposób, oblicza się wpływ poszczególnych czynników na odchylenie łączne. Różnicę spowodowaną przez konkretny czynnik ustala się, odejmuj ąc od wyniku podstawienia, w którym dany czynnik występuje w wielkości reprezentowanej przez wskaźnik będący przedmiotem porównania, wielkości wyniku z bezpośrednio poprzedzaj ącego podstawienia, gdzie ten właśnie czynnik jest jeszcze uj ęty w wielkości przyj ętej dla podstawy odniesienia (bazy). Suma odchyleń cząstkowych powinna być równa łącznemu (całkowitemu) odchyleniu między wielkością wskaźnika, który jest przedmiotem porównań, a wielkością wskaźnika przyj ętego za podstawę odniesienia. 32 Metoda reszty zalecana jest do badania wpływu dwóch czynników na badane zjawisko.40 Najczęściej wykorzystuje się ją do rozliczania wpływu zmian wielkości zatrudnienia i wydajności pracy na przyrost produkcji. Metoda reszty pozwala na obliczenie wpływu poszczególnych czynników na zmiany badanego zjawiska, przy czym wpływ ostatniego czynnika jest „resztą”, czyli różnicą między odchyleniem globalnym a sumą wpływu innych przyjętych do badań czynników. Do identycznych rezultatów prowadzi metoda różnicowania będąca uproszczoną wersj ą metody kolejnych podstawień, która w miejsce pełnych danych czynnika obj ętego badaniem wprowadza różnicę między jego wielkością faktyczną a będącą podstawą porównania. Wadą tych dwóch metod jest to, że w zależności od przyjętej kolejności podstawienia można otrzymać zróżnicowany wpływ poszczególnych czynników. Zaletą ich jest prostota i stosunkowo mała pracochłonność. Metoda różnic cząstkowych polega na jednoczesnym wyodrębnianiu cząstkowych odchyleń indywidualnych i cząstkowych odchyleń wyrażających łączny wpływ czynników oraz traktowaniu ich jako odrębnych elementów badania analitycznego. W metodzie różnic cząstkowych otrzymuje się jednakowe wyniki bez względu na kolejność podstawiania poszczególnych czynników. Przy dwóch czynnikach oblicza się trzy różnice cząstkowe, a przy trzech czynnikach siedem różnic cząstkowych. Etapy obliczeń: • obliczyć wpływ zmiany pierwszego czynnika, zakładając, że czynnik drugi pozostaje w wielkości przyj ętej dla podstawy odniesienia, • ustalić wpływ zmiany drugiego czynnika, przyjmuj ąc z kolei, że czynnik pierwszy występuje w wielkości odpowiadającej podstawie odniesienia, • obliczyć wpływ obydwu czynników łącznie. Metoda funkcyjna uwidacznia wyraźnie związek między wielkością wyników w okresie przyj ętym za podstawę odniesienia a rzeczywistą wielkością porównywanych czynników. Metoda umożliwia otrzymanie jednoznacznych odpowiedzi bez względu na kolejność podstawiania czynników. Metoda funkcyjna może mieć zastosowanie nie tylko w zależnościach stanowiących iloczyn, lecz również w wypadku występowania ilorazów, z tym że wielkości wskaźników dynamiki względnej (A,B,C) dla czynników w mianowniku funkcji ustala się w sposób odwrotny, dzieląc wskaźniki podstawy odniesienia przez wielkości rzeczywiste (badane). Przyj ęte w metodzie funkcyjnej matematyczne rozwiązania pozwalaj ą na uzyskanie wyników identycznych jak w metodzie podstawień krzyżowych, przy czym stosowane formuły obliczeń należą do stosunkowo skomplikowanych. Metoda logarytmowania pozwala na osiąganie wyników zbliżonych do wielkości 40 M. Sierpińska T 33 Polecamy darmowe analizy i prace mgr odchyleń obliczonych za pomocą metody funkcyjnej lub podstawień krzyżowych. Można ją stosować do dowolnej liczby zmiennych objaśniających. Odchylenia cząstkowe oblicza się w oparciu o wskaźnik dynamiki zjawiska. Warto zwrócić uwagę na fakt, że sposób prezentowania danych w postaci indeksów dynamiki stwarza możliwość pogłębienia interpretacji analizowanego modelu zależności. Zróżnicowany stopień przydatności wyżej wymienionych metod. Dość dokładnie obliczone odchylenia indywidualne (za pomocą metody funkcyjnej, logarytmicznej, krzyżowych podstawień) maj ą większą wartość poznawczą w analizie niż odchylenia łączne. Oprócz wyżej wymienionych metod, analiza finansowa posługuje się także metodami specyficznymi, głównie w zakresie operacji finansowych. Metody te zostały wypracowane przez system bankowy i są ukierunkowane na uwzględnienie czynnika czasu w operacjach pieniężnych. Do podstawowych metod operacji pieniężnych należą rachunki: odsetkowe, procentu składanego, dyskontowe. Do metod, które mogą znacznie wzbogacić badania stosowane w analizie finansowej należą metody stochastyczne, które charakteryzuj ą się większą precyzyjnością, ponieważ obok czynników głównych uwzględnia się w nich wpływ czynników przypadkowych. W metodach tych liczba czynników i postać zależności nie są z góry określone, lecz wynikają z przeprowadzonego rozpoznania w analizie wstępnej. Metody stochastyczne pozwalaj ą, więc na szersze uj ęcie związków między zjawiskami gospodarczymi i ściślejsze przypisanie im ilościowego wyrazu. Wśród metod stochastycznych na szczególne podkreślenie zasługują metody ekonometryczne. Ich ideą jest budowanie i oszacowanie odpowiednich modeli ekonometrycznych, odzwierciedlaj ących za pomocą jednego równania lub układu równań zasadnicze powiązania między rozpatrywanymi zjawiskami. W metodach ekonometrycznych ocena dokonywana jest przez porównanie stanu rzeczywistego ze stanem dla tego czasu właściwym, a określonym na podstawie kwantyfikowanej prawidłowości przebiegu. Wyniki tak przeprowadzonej analizy służą nie tylko do sposobu działania przedsiębiorstw w przeszłości, ale też do formułowania prognoz przede wszystkim krótko- i średnioterminowych lub też optymalnych programów działania. Dzięki wykorzystaniu w szerokim zakresie aparatu statystyczno - matematycznego pozwalają one na znaczenie szersze zastosowanie ich w procesie planowania i prognozowania procesów 34 produkcyjnych w przedsiębiorstwie, aniżeli to ma miejsce przy zastosowaniu tylko metod deterministycznych. Drugą grupą metod stochastycznych są metody dyskryminacyjne. Mają one na celu wczesne rozpoznanie - najczęściej przez bank - zagrożeń dotyczących efektywności gospodarowania i związanej z tym utraty zdolności kredytowej przez przedsiębiorstwa lub gospodarstwa domowe. Stosuje się je również w ujęciu wielowymiarowej dyskryminacji liniowej. Punktem wyjścia jest analiza bilansów zagrożonych firm przez odniesienie ich do bilansów jednostek dobrze prosperuj ących. Metody taksonomiczne to trzecia grupa metod stochastycznych, których istotą jest skumulowanie szeregu wskaźników pomiaru efektywności gospodarowania oraz innych czynników, reprezentuj ących warunki gospodarowania i sprowadzeniu ich do jednego porównywalnego wskaźnika. Wartości poznawcze wrażają się w tym, że umożliwiają ocenę pozycji ocenianego przedsiębiorstwa w stosunku do innych jednostek w otoczeniu gospodarczym (sektor lub region). Statyczne metody taksonomiczne umożliwiają uwzględnienie zmian rozpatrywanych procesów porównawczych w przestrzeni, zaś dynamiczne nie tylko w przestrzeni, ale i w czasie41. Należy podkreślić, że metody stochastyczne nie wykluczają się ze stosowanymi metodami jakościowymi i metodami deterministycznymi, wręcz przeciwnie - mogą się wzajemnie uzupełniać, przyczyniając się do znacznego wzbogacenia wartości poznawczej wyników analizy finansowej. Oprócz wyżej wymienionych metod, analiza finansowa posługuje się także metodami specyficznymi, głównie w zakresie operacji finansowych. Metody te zostały wypracowane przez system bankowy i są ukierunkowane na uwzględnienie czynnika czasu w operacjach pieniężnych. Do podstawowych metod operacji pieniężnych należą rachunki: odsetkowe, procentu składanego, dyskontowe. Przedstawiona charakterystyka metod wykazała, że w analizie finansowej dysponuje się wieloma różnymi metodami, które są dobierane zależnie od rodzaju badanych zjawisk i postawionych w analizie celów. Są to metody jakościowe i ilościowe, determistyczne, stochastyczne oraz różne kombinacje wymienionych metod. Wyeksponowane wady i zalety poszczególnych metod wykazuj ą, że nie można mówić o wyższości jednych metod nad innymi. Metody analizy jakościowej, zwane również metodami opisowymi, ujmuj ą badane związki ich zależności w formie opisowej, werbalnej bez prób nadania im ilościowego mierzonego wyrazu, co w wielu przypadkach może być 41 T. Waśniewski, 35 Polecamy darmowe analizy i prace mgr ważne, ale tylko na etapie analizy wstępnej. Najlepszym rozwiązaniem jest, więc równoległe stosowanie wszystkich metod i ich dobieranie stosownie do specyfiki badanych zjawisk i właściwości poszczególnych metod. Trzeba przy tym zwrócić uwagę, że przy wyborze metod w znacznej mierze decyduje ich pracochłonność i wartość uzyskiwanych wyników (dokładność). Nie należy, bowiem stosować metod złożonych, jeśli zbliżone wyniki są osiągalne przy zastosowaniu metod prostych, a więc mało pracochłonnych . 1.5. Rodzaje analizy finansowej Regulowanie i sterowanie procesami gospodarczymi w przedsiębiorstwie wymaga poddawania analizie zarówno stanów tych procesów, jak i przebiegu oraz wyników osiąganych w danym czasie. Dlatego w zależności od potrzeb jednostki gospodarczej przeprowadza się różnego rodzaju analizy finansowe. Podstawowe kryteria podziału i rodzaje analizy finansowej przedstawia Schemat 4. KRYTERIUM PODZIAŁU PRZYJĘTA METODA BADAN ANALIZA FUNKCJONALNA ANALIZA KOMPLEKSOWA ANALIZA DECYZYJNA ZAKRES PRZEDMIOTOWY BADANA ANALIZA CAŁOŚCIOWA ANALIZA ODCINKOWA (PROBLEMOWA) SZCZEGOŁOWOSC BADAN ANALIZA OGÓLNA ANALIZA SZCZEGÓŁOWA Schemat 4: Rodzaje analizy finansowej ze względu na kryteria RODZAJE ANALIZY FINANSOWEJ FORMA BADAN ANALIZA WSKAŹNIKOWA ANALIZA ROZLICZENIOWA CZAS OBIĘTY ANALIZĄ ANALIZA RETROSPEKTYWNA (EX-POST) ANALIZA BIEŻĄCA ANALIZA PROSPEKTYWNA ZAKRES PRZESTRZENNY BADAŃ PRZEZNACZENIE ANALIZY ANALIZA POJEDYNCZEGO PRZEDSIĘBIORSTWA ANALIZA MIĘDZYZAKŁADOWA ANALIZA WEWNĘTRZNA ANALIZA ZEWNĘTRZNA Źródło: W. Gabrusewicz opt. cit., s. 29. 40 40 Ibidem, s. 54. 36 Polecamy darmowe analizy i prace mgr Jak wynika z wyżej zaprezentowanego schematu przyjmując za kryterium metodę badań wyróżnia się trzy rodzaje analiz. Pierwsza z nich, analiza funkcjonalna polega na badaniu działalności przedsiębiorstwa w podziale na części planu techniczno ekonomicznego oraz na działy sprawozdawczości rzeczowej i finansowej lub poszczególnych funkcji czy służb41. Szybkie i kompleksowe opracowanie tej analizy, w pewnym stopniu zmniejsza możliwość dostrzeżenia niedoskonałości. Analizę funkcjonalną przeprowadza jednocześnie wiele osób, co umożliwia skrócenie czasu jej wykonywania. Z kolei analiza kompleksowa zajmuje się całościowym badaniem danego przedmiotu lub podmiotu. Dostarcza informacji o zjawiskach gospodarczych, które przedstawione są za pomocą wskaźników oraz zależności, jakie występują pomiędzy nimi. Ostatnia z tej grupy analiza decyzyjna nastawiona jest głównie na problemowe i szczegółowe badania. Polega na grupowaniu zjawisk dotyczących określonej decyzji. Przy tej analizie bardzo ważna jest znajomość nowoczesnych technik obliczeniowych. Inne kryterium podziału, jakim jest zakres zagadnień objętych analizą wyróżniamy analizę częściową(odcinkową) i całościową. Pierwsza z nich polega na odrębnym badaniu rożnych dziedzin działalności np.: produkcji, zatrudnienia, kosztów. Przy badaniach odcinkowych zawęża się wpływ czynników kształtuj ących badane zjawisko do bliskich zależności, bez stwierdzania następstw w innych dziedzinach działalności. Z tego względu analizę odcinkową często nazywa się analizą problemową.. Na podstawie badań odcinkowych zestawia się ogólna, ocenę i na tej podstawie wyciąga wnioski. Analiza całościowa, zwana także analizą kompleksową, dotyczy wszystkich zjawisk występujących w przedsiębiorstwie. Polega ona na badaniach o charakterze ogólnym i posługuje się opisem zjawisk gospodarczych od strony ilościowej, strukturalnej i dynamicznej, bez głębszego wnikania w przyczyny zaistniałej sytuacji. Stopień szczegółowości badań analityczny dzieli analizę finansową przedsiębiorstwa na ogólną i szczegółową. Analiza ogólna obejmuje całokształt działalności prace badawcze opieraj ą się na wąskiej grupie odpowiednio dobranych wskaźników syntetycznych. Brak w niej badań wzajemnych zależności występujących między zjawiskami gospodarczymi. Stanowi ona podstawę do podejmowania bieżących jak i rozwojowych decyzji dotyczących całego przedsiębiorstwa, a także jest bardzo przydatna w ocenie całokształtu działalności firmy. Analiza szczegółowa zajmuje się badaniem określonego problemu działalności przedsiębiorstwa w sposób dokładny 41 J. Duraj, Analiza ekonomiczna przedsiębiorstwa, PWE, Warszawa 2004, s. 18. 37 i szczegółowy za pomocą wskaźników umożliwiających dostrzeżenie zależności przyczynowo - skutkowych miedzy badanymi zjawiskami. Przykładem tej analizy może być ocena wpływu zmian stawek amortyzacji na produktywność środków trwałych Forma prowadzenia badań jest kolejnym kryterium dzielące analizę finansową na dwa dalej opisane rodzaje. Analiza wskaźnikowa, która dostarcza informacji o sytuacji finansowej i wynikach działalności gospodarczej badanej firmy na podstawie zbioru wskaźników logicznie ze sobą powiązanych. W analizie tej stosuje się mierniki bezwzględne ukazujące absolutne rozmiary określonych zjawisk gospodarczych oraz mierniki względne pozwalające określić relacje między nimi. Wartość i zmiana wskaźników, a także ich wzajemne relacje, stanowią podstawę do formułowania wniosków dotyczących przyszłości. Aby przy pomocy analizy wskaźnikowej móc dokonać prawidłowej oceny analizowanych zjawisk ważne jest przestrzeganie określonej procedury postępowania, która wyodrębnia następujące etapy44: • wybór zjawisk gospodarczych przedsiębiorstwa objętych badaniem i oceną, • staranny dobór adekwatnych wskaźników do analizowanych zjawisk, • weryfikacja poprawności przyj ętych wskaźników, • skorygowanie sposobu mierzenia wskaźnika i współczynnika lub ustalenie dodatkowych wskaźników i współczynników, pozwalaj ących uzyskać dokładny i obiektywny obraz analizowanych zjawisk, • obliczenie wskaźnika i/lub współczynnika na podstawie zweryfikowanych mierników oraz postawienie diagnozy i sformułowanie decyzji. Większą wartość poznawczą charakteryzuje się analiza rozliczeniowa, która polega na badaniu i ocenie związków i współzależności występującymi między poszczególnymi zjawiskami. Dzięki czemu możliwa jest identyfikacja czynników kształtujących badane procesy i zjawiska oraz pełniejsza ocena ich oddziaływania na wyniki ekonomiczne jednostki gospodarczej. Wartość poznawcza analizy rozliczeniowej sprawia, że jest ona szczególnie przydatna w procesie zarządzania. Analizę ekonomiczną ze względu na przyj ęty horyzont czasowy można podzielić na: analizę ex post (retrospektywną), analizę ex ante (antycypacyjną), tę ostatnią zaś na analizę taktyczną (średniookresową) oraz analizę strategiczną (długookresową). Analiza ex post, zwana także retrospektywną, należy do najlepiej opracowanych rodzajów analizy ekonomicznej. Może być przeprowadzona na wszystkich szczeblach zarządzania w przedsiębiorstwie. Jej podstawowym celem jest przeprowadzenie badań strukturalnych i przyczynowych w odniesieniu do minionych zadań gospodarczych w przyjętym przedziale 44 J. Więckowski o 38 Polecamy darmowe analizy i prace mgr czasu (kwartał, rok). Dzięki wynikom analizy ex post można nie tylko wyjaśnić zmiany, jakie zaszły w przedsiębiorstwie jako całości, lecz również w poszczególnych wycinkach jego działalności. Można także, wykorzystując uzyskane wyniki, zapobiegać w przyszłości zmianom niepożądanym, a także utrwalać tendencje w zarządzanych obiektach gospodarczych.42 Analiza bieżąca zwana także operatywną ma na celu przygotowanie informacji analitycznych o zjawiskach i procesach gospodarczych w relatywnie krótkich odcinkach czasu - zmiana, dzień, dekada. Najistotniejszą cechą analizy operatywnej jest niemal bezpośrednie wykorzystywanie jej warunków do regulacji zaistniałych odchyleń od założonych parametrów i do likwidacji występuj ących zakłóceń w przebiegu procesów gospodarczych i produkcyjnych. Analiza prospektywna podobnie jak analiza ex post może być przeprowadzana na wszystkich poziomach zarządzania w przedsiębiorstwie. Pozwala ustalać wyniki przewidywanych procesów gospodarczych we wszystkich dziedzinach działalności oraz w przedsiębiorstwie jako całości. Uwzględnia ona zarówno czynniki te, które działały wcześniej, jak i te, które mogą się pojawić w przyszłości. Analizę ex ante wykorzystuje się we wszystkich procesach decyzyjnych, a przede wszystkim planowania jak i kształtowaniu strategii przedsiębiorstwa43. Wyniki prac badawczych mogą ograniczać się jedynie badanego przedsiębiorstwa, wówczas mamy do czynienie z analizą pojedynczego przedsiębiorstwa. Natomiast analiza międzyzakładowa polega na porównywaniu danej jednostki z innymi. Wymaga starannego doboru przedsiębiorstw wykorzystywanych do porównań. Dotyczy przedsiębiorstw wchodzących w skład jednej branży. Jej celem jest ustalenie przyczyn różnic między np. jednostkowymi kosztami własnymi porównywalnych wyrobów wytwarzanych przez przestrzenne wyodrębnione ogniwa organizacyjne (wydziały, zakłady). W zależności od przeznaczenia analizy możemy mówić o analizie wewnętrznej i zewnętrznej. Analizę zewnętrzną sporządza się dla osób i instytucji z poza przedsiębiorstwa zwykle w układzie rocznym. Wykonywana jest w sposób kompleksowy. Dostosowana jest do potrzeb szeroko rozumianego otoczenia przedsiębiorstwa. Analiza ta może być przeznaczona dla: • banków w związku z ubieganiem się o kredyt, • udziałowców i akcjonariuszy, 42 43 • ubezpieczycieli, • właścicieli i inwestorów w procesie prywatyzacji przedsiębiorstwa państwowego L. Bednarski, R. Borowiecki, J. Duraj, K. Kurtys, T. Waśniewski, B. Wersty opt. cit., s. 14. E. Urbańczyk opt. cit., s. 29. 39 Polecamy darmowe analizy i prace mgr oraz innych odbiorców z jego otoczenia. Natomiast analiza wewnętrzna zajmuje się uwzględnieniem potrzeb decyzyjnych kierownictwa i innych szczebli zarządzania w przedsiębiorstwie. Analiza wewnętrzna jest wykonywana w sposób bardziej szczegółowy i zajmuje się wybranymi obszarami działalności przedsiębiorstwa. Zawiera ona analizę podstawowych sprawozdań finansowych bilansu i rachunku wyników oraz ocenę kondycji finansowej i czynników j ą determinuj ących44. 2. Charakterystyka Zakładów Mięsnych Agro-Handel Sp. z o.o. 2.1. Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością jako forma organizacyjno-prawna podmiotów prowadzących działalność gospodarczą w Polsce W gospodarce rynkowej podmioty gospodarcze swobodnie prowadzą działalność gospodarczą i żaden organ nie ma prawa w ich działalność ingerować, o ile działają zgodnie z prawem. Działalnością gospodarczą jest zarobkowa działalność wytwórcza, budowlana, handlowa, czy też usługowa oraz poszukiwanie, rozpoznawanie i eksploatacja zasobów naturalnych, wykonywana w sposób zawodowy i ciągły45. Warunkiem uznania danej działalności za działalność zawodową jest, więc jest zarobkowy charakter oraz fakt, że jest ona wykonywana w sposób zorganizowany i ciągły. Prowadzenie działalności gospodarczej nie wymaga otrzymania zezwolenia władz administracyjnych, za wyjątkiem otrzymania koncesji w niektórych dziedzinach, np. transport morski i lotniczy, produkcja i sprzedaż wódek. Forma prawna podmiotu gospodarczego jest narzędziem określającym wymagania założycielskie, strukturę władzy oraz odpowiedzialność a także chroniącym interesy społeczeństwa, państwa, właściciela, pracowników i pożyczkodawców. Podmiot rozpoczynający działalność gospodarczą ma pełną swobodę wybory formy organizacyjnoprawnej przedsiębiorstwa, z zastrzeżeniem odrębnych przepisów, które mogą wykluczać daną formę prawną dla danego rodzaju działalności gospodarczej (np. banki). Główny Urząd Statystyczny opracował systematykę form prawno-organizacyjnych. Do podstawowych form prawno-organizacyjnych zalicza się osoby fizyczne (indywidualni przedsiębiorcy oraz wspólnicy spółek cywilnych), osoby prawne (spółka z ograniczoną odpowiedzialnością, 44 45 M. Sierpińska, T. Jachna, opt. cit. s. 21. Ustawa z dnia 19 listopada 2001 r. - Prawo działalności gospodarczej, Dz.U. nr 101, poz. 1178 z późn. zm., art. 2. 40 Polecamy darmowe analizy i prace mgr spółka akcyjna, inne podmioty mające osobowość prawną) i jednostki organizacyjne mniemające osobowości prawnej (spółka jawna, spółka partnerska, spółka komandytowa, spółka komandytowo-akcyjna).W gospodarce wolnorynkowej znaczna cześć podmiotów gospodarczych działa jako spółki. Spółka jest prawną formą współdziałania dwóch lub większej liczby osób dla łatwiejszego osiągnięcia wspólnego celu gospodarczego. Prawo dopuszcza również możliwość tworzenia i istnienia niektórych spółek z udziałem jednego wspólnika (spółki jednoosobowe), a także powoływania ich dla celów niegospodarczych. Spółki odgrywają istotną rolę w stosunkach gospodarczych krajów o gospodarce rynkowej. W formie spółek występuje większość przedsiębiorstw przemysłowych, handlowych, usługowych, transportowych i innych, a także banków, instytucji ubezpieczeniowych itd., w tym z reguły największe organizacje gospodarcze. Spółka, jako forma współdziałania osób, znana była już w starożytności, a przepisy dotyczące spółek zawierają różne systemy prawa antycznego, z najdawniejszymi włącznie. Praktyczne potrzeby dyktowały łączenie się osób w grupy, aby w ten sposób osiągnąć zamierzony cel, najczęściej gospodarczy46. W prawie polskim można wyróżnić spółki prawa cywilnego (spółki cywilne) i spółki prawa handlowego (spółki handlowe). Kryterium tego rozróżnienia opiera się na strukturze i charakterze przepisów normujących dany rodzaj spółki. Przyjmując, zatem za punkt odniesienia stan regulacji prawnej spółek w naszym prawie, można stwierdzić, że spółkami prawa cywilnego są te spółki, uregulowane przez kodeks cywilny, natomiast spółkami prawa handlowego są spółki uregulowane przez przepisy kodeksu spółek handlowych i inne ustawy. Podział na spółki osobowe i kapitałowe, powszechnie przyjmowany w obcych systemach prawnych, nie ma nic wspólnego z podziałem osób prawnych na osoby typu korporacyjnego i fundacyjnego (zakładowego). Podział na spółki kapitałowe i osobowe opiera się na kryterium substratu ich istnienia i działalności. Jeśli mianowicie jest nim tylko substrat osobowy (wspólnicy), to są to spółki osobowe, jeśli także kapitał (substrat rzeczowy), są to spółki kapitałowe. W konsekwencji spółki kapitałowe posiadaj ą osobowość prawną i za swoje zobowiązania odpowiadaj ą własnym majątkiem, z wyłączeniem osobistej odpowiedzialności wspólników. W przeciwieństwie do spółek kapitałowych, spółkę osobową cechuje osobista (maj ątkowa) odpowiedzialność wspólników za zobowiązania spółki i osobiste prowadzenie spraw spółki. Wspólnicy spółek kapitałowych odsunięci są z reguły od bezpośredniego prowadzenia spraw spółki (należą 46 J. Jecyszyn, C. Kosikowski; Podstawy prawa gospodarczego, Wydawnictwo Prawne LexisNexis, Warszawa 2004, s. 81. 41 Polecamy darmowe analizy i prace mgr one do zarządu) i od bezpośredniej kontroli jej działalności (wykonuje je specjalny organ spółki - rada nadzorcza lub komisja rewizyjna), zaś organem ich reprezentuj ącym jest zgromadzenie wspólników47. Ojczyzną spółki z ograniczoną odpowiedzialnością są Niemcy końca XIX w., gdzie znalazła ona swój normatywny kształt w ustawie z 20 IV 1892 r. o spółkach z ograniczoną odpowiedzialnością. Regulacja tego rodzaju spółki znalazła się następnie w prawie austriackim (1906r.), angielskim (1907r.) jako private limited company, francuskim (1925r.) i innych systemach prawnych. W Polsce tą formę prawną prowadzenia działalności gospodarczej uregulowano po raz pierwszy dekretem z 08.02.1919 r.. Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością opiera się - podobnie jak spółka akcyjna - na koncepcji zaangażowania kapitałowego wspólników i ich odpowiedzialności ograniczonej do wkładu w majątek spółki48. Podstawową kwalifikację spółek przedstawia Schemat 5. Schemat 5: Podział spółek w polskim ustawodawstwie Źródło: K.Wach, Jak założyć firmę w Unii Europejskiej, Oficyna Ekonomiczna, Kraków 2005, s. 276. Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością należy do spółek kapitałowych prawa handlowego, której istotą jest przede wszystkim zgrupowanie środków kapitałowych w celu realizacji pewnego zamierzenia. Kodeks spółek handlowych pozwala na tworzenie tego rodzaju spółek dla prowadzenia jakiejkolwiek działalności, jeżeli jej cel nie jest sprzeczny z A. Rafalski, Spółki osobowe i kapitałowe: charakterystyki, procedury zakładania, wzory, Ośrodek Doradztwa i Szkolenia „Tur”, Warszawa-Jaktorów 2001, s. 33. 48 J. Olszewski, Prawo gospodarcze kompendium, Wydawnictwo C.H. BECK, Warszawa 2002, s. 49. 47 42 Polecamy darmowe analizy i prace mgr przepisami prawa. Oznacza to, że przepisy zawarte w innych aktach prawnych mogą zastrzegać dla danego typu działalności odrębną formę prawną w postaci innych typów spółek lub organizacji. Ustawa o narodowych funduszach inwestycyjnych przewiduje na przykład, że fundusze takie mogą funkcjonować wyłącznie w postaci spółek akcyjnych. Działalność ubezpieczeniową mogą zaś prowadzić wyłącznie spółki akcyjne oraz towarzystwa ubezpieczeń wzajemnych. Prawo bankowe zastrzega, że banki mogą zostać utworzone jako spółdzielcze, państwowe lub w postaci spółek akcyjnych. Przepisy kodeksu spółek handlowych nie ograniczają obszaru aktywności, jaką chcą się kierować wspólnicy spółki z ograniczoną odpowiedzialnością. Można tutaj, więc wyróżnić cele zarobkowe, gospodarcze niemające charakteru zarobkowego oraz cele niegospodarcze (non profit). Ten ostatni rodzaj działalności, może znaleźć odzwierciedlenie w celach naukowych, charytatywnych, bądź społecznych. Należy jednak zaznaczyć, że jest on rzadko wykorzystywany w praktyce, ponieważ charakteryzuje go brak dochodów spółki. Taka spółka nie musi, więc prowadzić przedsiębiorstwa, ale musi być dofinansowywana z zewnątrz. W rozumieniu przepisów ustawy o Krajowym Rejestrze Sądowym, spółka non 52 profit jest jednak przedsiębiorcą i powinna zostać wpisana do rejestru . Do powstania spółki z ograniczoną odpowiedzialnością konieczne należy podjąć następujące kroki: • zawarcie umowy spółki, • wniesienie przez wspólników wkładów na pokrycie całego kapitału zakładowego, a w razie objęcia udziału za cenę wyższą od wartości nominalnej, także wniesienie tej nadwyżki; nadwyżkę taką zwaną "agio", zgodnie z literą prawa przelewa się na poczet kapitału zapasowego tworzonej spółki49 50 51, • powołanie zarządu spółki, który składa się z jednego albo większej liczby członków; do zarządu mogą być powołane osoby spośród wspólników lub spoza •u 54 ich grona , • ustanowienie rady nadzorczej lub komisji rewizyjnej, jeżeli wymaga tego umowa spółki lub ustawa; organ nadzoru w postaci rady nadzorczej lub komisji rewizyjnej powinien zostać ustanowiony w spółkach, w których kapitał zakładowy przewyższa pięćset tysięcy złotych, a zarazem udziały w spółce posiada więcej niż dwudziestu 49 50 51 A. Rafalski opt. cit., s. 17. Ustawa z dnia 15 września 2000 r. - Kodeks spółek handlowych, Dz.U. nr 94, poz. 1037 z późn. zm., art.154 § 3. Dz.U. z 2000 r., nr 94, poz. 1037 z późn. zm., art. 201 § 3. 43 Polecamy darmowe analizy i prace mgr pięciu wspólników52, • uzyskanie wpisu do rejestru przedsiębiorców. W myśl postanowień kodeksu spółek handlowych, umowa spółki z ograniczoną odpowiedzialnością powinna zostać zawarta w formie aktu notarialnego i określać: firmę i siedzibę spółki, przedmiot działalności spółki, wysokość jej kapitału zakładowego, wskazanie osoby lub osób będących wspólnikiem spółki, informacje czy wspólnik może mieć więcej niż jeden udział, liczbę i wartość nominalną udziałów objętych przez poszczególnych wspólników, czas trwania spółki (o ile jest oznaczony). Wniesienie kapitału zakładowego spółki z ograniczoną odpowiedzialnością warunkuje założenie spółki. Kapitał zakładowy stanowi początkowy majątek spółki. Wysokość kapitału świadczy o potencjale gospodarczym spółki. Umożliwia rozpoczęcie działalności gospodarczej i stanowi zabezpieczenie roszczeń kontrahentów spółki. Odpowiedzialność wspólników za zobowiązania spółki jest ograniczona do wysokości wniesionych przez nich udziałów. Umowa spółki musi określać wysokość kapitału zakładowego, ilość udziałów, na które się dzieli kapitał oraz ich wysokość. Obecnie minimalna wysokość kapitału wynosi pięćdziesiąt tysięcy złotych, a jednego udziału pięćdziesiąt złotych. Kapitał zakładowy dzieli się na udziały. Udział należy rozumieć jako część kapitału zakładowego, a także jako ogół praw i obowiązków wspólnika. Objęcie lub nabycie udziału jest równoznaczne z nabyciem praw i obowiązków związanych z uczestnictwem w spółce. Aby być wspólnikiem należy posiadać, co najmniej jeden lub większą liczbę udziałów w kapitale zakładowym spółki. W przypadku, gdy umowa spółki stanowi, że każdy ze wspólników ma więcej niż jeden udział, wówczas wszystkie udziały w kapitale zakładowym spółki powinny być równe i niepodzielne. Jeżeli natomiast umowa stanowi, iż wspólnikom przysługuje tylko jeden układ, wtedy udziały te mogą być różnej wartości i są podzielne53. Wspólnik może, więc wtedy zbyć cały udział jak i jego część. Należy wszakże pamiętać, że zarówno zbywana jak i pozostała część udziału nie może przedstawiać mniejszej wartości niż pięćset złotych. Jedną z podstawowych czynności niezbędnych do utworzenia spółki z ograniczoną odpowiedzialnością jest zgromadzenie przez wspólników kapitału i przekazanie go tej spółce tytułem wkładu na kapitał zakładowy. Poprzez zawarcie umowy spółki, wspólnik zaciąga wobec tej spółki zobowiązanie do pokrycia udziału przez wniesienie wkładu, przy czym 52 53 Dz.U. z 2000 r., nr 94, poz. 1037 z późn. zm., art. 213 § 2. K. Sobczak, Działalność gospodarcza. Uregulowania prawne, PWE, Warszawa 2001, s. 97. 44 Polecamy darmowe analizy i prace mgr wniesienie całego wkładu musi nastąpić przed zgłoszeniem spółki do zarejestrowania. Na poczet kapitału zakładowego wspólnicy mogą wnieść dwa rodzaje wkładów: wkłady pieniężne i wkłady niepieniężne, czyli tzw. aporty. Wkłady niepieniężne mogą mieć postać rzeczy i praw maj ątkowych. Ich wniesienie do spółki powoduje przeniesienie na nią prawa własności, a w konsekwencji - prawa do swobodnego 57 dysponowania przedmiotami wkładu . Jednakże w celu ustalenia, czy dane rzeczy lub prawa mogą stanowić przedmiot aportu, konieczne jest określenie tzw. zdolności aportowej tych rzeczy i praw, czyli stwierdzenie, czy posiadają one cechy umożliwiające wniesienie ich do spółki tytułem pokrycia udziałów. Przedmiotem wkładu do spółki kapitałowej nie może być prawo niezbywalne lub świadczenie pracy bądź usług. Do zarejestrowania spółki z ograniczoną odpowiedzialnością konieczne jest powołanie jej organów zwanych władzami spółki. Organami obowiązkowymi są zgromadzenie wspólników (organ stanowiący) i zarząd (organ reprezentuj ący). Natomiast powołanie rady nadzorczej lub komisji rewizyjnej ma charakter fakultatywny. Obowiązek ustanowienia jednego z tych organów dotyczy tylko spółek, w których kapitał zakładowy przewyższa 500.000 złotych, a ilość wspólników jest więcej niż 25. Jednocześnie kodeks spółek handlowych podtrzymuje zakaz łączenia funkcji członka zarządu (a także innych funkcji podlegających bezpośrednio członkowi zarządu) i rady nadzorczej. Władze spółki mogą być ustanowione bądź w samym akcie założycielskim bądź w drodze odrębnej uchwały wspólników podjętej przed zarejestrowaniem spółki, zgodnie z trybem przewidzianym w umowie54 55. Zarząd spółki zobowiązany jest zgłosić j ą do rejestru przedsiębiorców, będącego częścią składową Krajowego rejestru sądowego, w terminie 7 dni od dnia sporządzenia aktu notarialnego zawierającego umowę spółki. Sądem rejestrującym jest sąd rejonowy (sąd gospodarczy) mający siedzibę w mieście będącym siedzibą wojewody56. Zgłoszenie do rejestru ma charakter fakultatywny, co oznacza, że sąd nie może stosować środków dyscyplinarnych (grzywny) w stosunku do członków zarządu, by ci złożyli stosowny wniosek o rejestrację. Do zgłoszenia spółki należy dołączyć: umowę spółki, oświadczenie wszystkich członków zarządu, że wkłady na pokrycie kapitału zakładowego zostały przez wszystkich wspólników w całości wniesione, jeżeli o powołaniu członków organów spółki nie stanowi 54 55 56 U. Karczmarek, Aport jako wkład do spółki z o.o., ”Gazeta Podatkowa” 2004, nr 31, s. 10. K. Kruczalak, Prawo handlowe dla ekonomistów, PWE, Warszawa 2002, s. 112. Ustawa z dnia 20 sierpnia 1997 r. - Krajowy Rejestr Sądowy, Dz.U. z 2001r., nr 17, poz. 209, art. 1-3. 45 Polecamy darmowe analizy i prace mgr akt notarialny zawierający umowę spółki - dowód ich ustanowienia z wyszczególnieniem składu osobowego. Zarząd jest zobowiązany dołączyć także podpisaną przez wszystkich jego członków listę wspólników z podaniem nazwiska i imienia lub nazwy (firmy) oraz liczby i wszystkich udziałów każdego z nich. Do zgłoszenia spółki oraz zmian składu osobowego zarządu należy dołączyć również założone wobec sądu albo poświadczone notarialnie wzory podpisów członków zarządu. Dokumenty załączone do wniosku powinny być złożone w oryginałach lub urzędowo poświadczonych odpisach lub wyciągach 57. Sąd rejonowy może orzec o rozwiązaniu spółki wpisanej do rejestru, gdy nie zawarto umowy spółki, określony w umowie albo statusie przedmiot działalności spółki jest sprzeczny z prawem lub umowa albo status spółki nie zawiera postanowień dotyczących firmy, przedmiotu działalności spółki, kapitału zakładowego bądź wkładów, bądź wszystkie osoby zawierające umowę spółki albo podpisujące status nie miały zdolności do czynności prawnych w chwili ich dokonywania. W takich przypadkach sąd najpierw wyznacza zarządowi termin do uzupełnienia braków, następnie wzywa zarząd do założenia wyjaśnienia i jeżeli braki te nie zostaną usunięte może wydać postanowienie 0 rozwiązaniu spółki. Postanowienie to nie może być jednak wydane, jeżeli od jej wpisu do rejestru upłynęło pięć lat. Przed uzyskaniem wpisu do rejestru, spółka w organizacji może zaciągać zobowiązania i nabywać prawa, w tym prawo własności rzeczy ruchomych 1 nieruchomości, ale tylko w ramach działalności o charakterze przygotowawczym do podjęcia działalności gospodarczej. Podjęcie zaś zasadniczej działalności będzie mogło nastąpić dopiero po uzyskaniu wpisu do rejestru58. Najwyższym organem spółki z ograniczoną odpowiedzialnością jest zgromadzenie wspólników. Główną jego funkcj ą jest podejmowanie uchwał w sprawach przewidzianych przepisami kodeksu spółek handlowych i aktem założycielskim spółki. Ustawa wyróżnia zwyczajne i nadzwyczajne zgromadzenia wspólników. Zwyczajne odbywa się raz w roku, w terminie sześciu miesięcy po upływie każdego roku obrotowego. Wspólnicy na zwyczajnym zgromadzeniu są zobowiązani59: • rozpatrzyć i zatwierdzić sprawozdania zarządu z działalności spółki oraz sprawozdanie finansowe za ubiegły rok obrotowy, • powziąć uchwałę w przedmiocie podziału zysku albo pokrycia strat, jeżeli sprawy te nie zostały wyłączone umową spółki spod kompetencji zgromadzenia wspólników, M. Tarska, Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością. Istota, ustrój, funkcjonowanie, C.H.BECK, Warszawa 2003, s. 125. 58 K. Wach, opt. cit., s. 181. 59 W. Górski, , Prawo gospodarcze, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego, Szczecin 2004, s. 86. 57 46 Polecamy darmowe analizy i prace mgr • podjąć uchwałę w przedmiocie udzielenia członkom organów spółki absolutorium z wykonania przez nich obowiązków. Nadzwyczajne zgromadzenie wspólników zwołuje się, gdy wymaga tego przepis prawa, umowa spółki bądź organy lub osoby uprawnione do zwołania zgromadzeń uznają to za wskazane. Zasadą jest, że zwyczajne i nadzwyczajne zgromadzenia wspólników zwołuje zarząd. Jeżeli zarząd nie zwoła zgromadzenia wspólników w terminie wskazanym w przepisach lub w umowie, wtedy uprawnienie do zwołania przejmuje rada nadzorcza lub komisja rewizyjna. Zgromadzenie wspólników może odbyć się w każdym czasie bez formalnego zwołania, o ile jest na nim reprezentowane 100% kapitału zakładowego i nikt z obecnych nic wniósł sprzeciwu. Jeżeli ustawa lub akt założycielski nie zawieraj ą ograniczeń, wspólnicy mogą uczestniczyć w zgromadzeniu wspólników oraz wykonywać prawo głosu przez pełnomocników, zaś uchwały zapadają bezwzględną większością głosów. Zasadą jest, że uchwały dotyczące zmiany umowy spółki, rozwiązania spółki lub zbycia przedsiębiorstwa, albo jego zorganizowanej części, zapadaj ą większością dwóch trzecich głosów. Uchwała dotycząca istotnej zmiany przedmiotu działalności spółki wymaga większości trzech czwartych głosów z tym, że statut spółki może ustanowić surowsze warunki powzięcia tych uchwał. Natomiast uchwała dotycząca zmiany umowy spółki, zwiększająca świadczenia wspólników lub uszczuplająca prawa udziałowe, bądź prawa przyznane osobiście poszczególnym wspólnikom, wymaga zgody wszystkich wspólników, których dotyczy. Decyzje zgromadzenia wspólników są nadrzędne w stosunku do wszelkich czynności pozostałych organów spółki i mogą być zaskarżane tylko do sądu gospodarczego, który może je uchylić tylko wówczas, gdyby stwierdził sprzeczność z prawami nadrzędnymi (np. z kodeksem spółek handlowych), albo gdyby decyzja podjęta została z naruszeniem procedury. Zarząd spółki może być jedno- albo wieloosobowy. Decydujące znaczenie mają w tym zakresie postanowienia umowy spółki określające organizację jej władz. Dopuszcza się również możliwość określenia składu zarządu przez wskazanie minimalnej i maksymalnej liczby jego członków. Przykładowa klauzula umowna może mieć brzmienie: „Zarząd składa się z 3 do 5 osób”. Sposób ten jest korzystny o, tyle że umożliwia skuteczne działanie zarządu nawet w przypadku przejściowego zdekompletowania np. wskutek rezygnacji jednego z członków. W skład zarządu mogą wchodzić zarówno wspólnicy, jak i osoby spoza ich grona. Członkiem zarządu może być tylko osoba fizyczna o pełnej zdolności do czynności prawnych. Warunkiem wyboru danej 47 Polecamy darmowe analizy i prace mgr osoby do składu zarządu jest jej zgoda, dlatego ze względów praktycznych, celowe jest jej wcześniejsze uzyskanie. Podobnie, jak to miało miejsce na gruncie kodeksu handlowego, regułę stanowi wybór członków zarządu uchwałą wspólników, podejmowaną w głosowaniu tajnym, co do zasady, bezwzględną większością głosów60. Zarząd jest organem zarządzaj ąco-wykonawczym. Organ ten prowadzi sprawy spółki i reprezentuje spółkę. Poj ęcie reprezentacji obejmuje występowanie zarządu w stosunkach zewnętrznych spółki, tj. składanie i przyjmowanie oświadczeń woli za spółkę we wszelkich stosunkach prawnych z osobami trzecimi (stąd rozróżnienie na reprezentację czynną i bierną). Pojęcie prowadzenia spraw spółki jest odnoszone do stosunków wewnętrznych korporacji. Doktryna definiuje prowadzenie spraw jako podejmowanie wszelkich czynności - o charakterze przede wszystkim faktycznym i decyzyjnym - zmierzających do realizacji celu spółki61. Sprawy nieprzekazane innym organom spółki tj. zgromadzeniu wspólników, radzie nadzorczej lub komisji rewizyjnej przez przepisy ustawy lub umowę spółki należą, co do zasady, do właściwości zarządu. Prawo reprezentacji oznacza kompetencj ę do występowania za spółkę. Zakres przedmiotowy tego prawa określa tym samym katalog spraw, w których członek zarządu może działać za spółkę. Z kolei sposób reprezentacji to sposób czynienia użytku ze wskazanej kompetencji, co ma znaczenie zwłaszcza w przypadku zarządu wieloosobowego. Zakres prawa reprezentacji został ustalony bezwzględnie obowiązuj ącymi przepisami kodeksu spółek handlowych. Prawo członka zarządu do reprezentowania spółki dotyczy wszelkich czynności sądowych i pozasądowych i nie może zostać ograniczone ze skutkiem prawnym wobec osób trzecich. Ewentualne ograniczenia, zawarte w umowie spółki lub uchwałach wspólników, maj ą wyłącznie znaczenie wewnętrzne, w szczególności jako podstawa odpowiedzialności członka zarządu. Odmiennie należy oceniać skuteczność ograniczeń wynikających z przepisów ustawy. Przepisy kodeksu spółek handlowych normujące zasady prowadzenia spraw spółki mają w całości charakter dyspozytywny w związku, z czym umowa spółki może przewidywać w tej mierze zasady odmienne. Jeżeli brak stosownej regulacji umownej, a zarząd jest wieloosobowy, wymagana jest uprzednia uchwała zarządu. Uchwała jest również konieczna we wszelkich sprawach przekraczających zakres zwykłych czynności spółki. Szczególna regulacja ustawowa dotyczy prokurenta, którego powołanie wymaga zgody wszystkich członków zarządu, podczas gdy odwołać prokurenta może każdy członek zarządu62.Uchwały zarządu mogą być powzięte, jeżeli 60 61 62 Dz.U. z 2000 r., nr 94, poz. 1037 z późn. zm., art. 247 § 2, 201 § 4 w zw. z art. 245. A. Herbet, Status prawny zarządu spółki z o.o., ”Prawo Przedsiębiorcy” 2001, nr 27, s. 72. Dz.U. z 2000 r., nr 94, poz. 1037 z późn. zm., art. 208 § 6 i 7. 48 Polecamy darmowe analizy i prace mgr wszyscy członkowie zostali prawidłowo zawiadomieni o posiedzeniu. Przesłanką zdolności uchwałodawczej zarządu nie jest, zatem obecność na posiedzeniu wszystkich jego członków. Uchwały zapadają bezwzględną większością głosów. Akt założycielski może przewidywać, że w przypadku równości głosów decyduje głos prezesa zarządu, jak również przyznawać mu może określone uprawnienia w zakresie kierowania pracami zarządu. W przypadku braku stosownej klauzuli pozycja prezesa zarządu jest analogiczna do pozycji pozostałych członków tego organu63. Członkowie zarządu ponoszą odpowiedzialność wobec wierzycieli za naruszenie określonych zasad postępowania i nie wykonywanie obowiązków. Członkowie zarządu odpowiadaj ą solidarnie całym swoim maj ątkiem za zaległości podatkowe spółki kapitałowej, które powstały w czasie pełnienia przez nich obowiązków członka zarządu, jeżeli egzekucja z majątku spółki okazała się bezskuteczna w całości lub części 64. Członek zarządu może uwolnić się od powyższej odpowiedzialności, jeżeli wykaże, że we właściwym czasie zgłoszono wniosek o ogłoszenie upadłości lub wszczęto postępowanie zapobiegaj ące upadłości (naprawcze) albo nie zgłoszenie takiego wniosku nastąpiło bez jego winy, lub wskaże mienie spółki, z którego egzekucja umożliwi zaspokojenie zaległości podatkowych spółki w znacznej części. W spółce z ograniczoną odpowiedzialnością, co do zasady nie musi istnieć organ nadzorczy, gdyż prawo kontroli działalności zarządu przysługuje każdemu wspólnikowi. Wspólnik może samodzielnie - lub łącznie z upoważnioną przez siebie osobą - w każdym czasie przeglądać księgi i dokumenty spółki, sporządzać bilans dla swego użytku lub żądać wyjaśnień od zarządu. Wspólnik ma jednak obowiązek korzystać ze swych uprawnień nadzorczych w sposób lojalny. Zarząd może odmówić wspólnikowi wyjaśnień oraz udostępnienia do wglądu ksiąg i dokumentów spółki, jeżeli istnieje uzasadniona obawa, że wspólnik wykorzysta je w celach sprzecznych z interesem spółki i przez to wyrządzi spółce znaczną szkodę. Wspólnik, któremu zarząd uniemożliwił zrealizowania swych uprawnień może wystąpić z żądaniem rozstrzygnięcia sprawy uchwałą wspólników. Indywidualna kontrola wspólników może doznać ograniczeń albo nawet zostać wyłączona mocą umowy spółki, ale pod warunkiem ustanowienia tą umową rady nadzorczej lub komisji rewizyjnej. Między radą nadzorczą i komisją rewizyjną zachodzą istotne różnice, co do zakresu ich kompetencji. Rada nadzorcza sprawuje stały nadzór nad działalnością spółki we wszystkich dziedzinach jej działalności, a zadaniem komisji rewizyjnej jest 63 64 T. Raczek, Reprezentacja spółki z o.o., Dom Wydawniczy „Ostoja”, Kraków 2002, s. 64. Ustawa z 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa, Dz.U. nr 137, poz. 926 z późn. zm., art. 116. 49 Polecamy darmowe analizy i prace mgr badanie przede wszystkim sfery finansowej działalności spółki. Jednak w spółce niemającej rady nadzorczej umowa spółki może rozszerzyć obowiązki komisji rewizyjnej, tak, że faktycznie będzie ona miała podobne obowiązki do obowiązków rady nadzorczej. W odniesieniu do obu tych organów obowiązują te same przepisy. W skład rady nadzorczej, powinno wchodzić minimum trzech członków. Nie ma natomiast ustawowych ograniczeń, co do maksymalnej liczby członków tego organu. Jeżeli umowa spółki nie stanowi inaczej, to powołanie i odwołanie członków rady następuje w drodze uchwały wspólników. Przy braku innej regulacji w umowie spółki, członków rady nadzorczej powołuje się na rok. Uchwałą wspólników członkowie rady nadzorczej mogą być odwołani w każdym czasie. W kompetencji rady nadzorczej leży sprawowanie stałego nadzoru nad działalnością spółki we wszystkich dziedzinach jej działalności, jednak nie ma ona prawa wydawania zarządowi wiążących poleceń dotyczących prowadzenia spraw spółki. Szczególnym obowiązkiem rady nadzorczej jest ocena sprawozdania zarządu z działalności spółki oraz sprawozdania finansowego za ubiegły rok obrotowy, w zakresie ich zgodności z księgami i dokumentami, jak i ze stanem faktycznym oraz wniosków zarządu dotyczących podziału zysku albo pokrycia straty, a także składanie zgromadzeniu wspólników corocznego pisemnego sprawozdania z wyników tej oceny. Akt założycielski może rozszerzyć uprawnienia rady nadzorczej, a w szczególności stanowić, że zarząd jest obowiązany uzyskać zgodę rady nadzorczej przed dokonaniem oznaczonych w umowie spółki czynności oraz przekazać radzie nadzorczej prawo zawieszania w czynnościach, z ważnych powodów, poszczególnych lub wszystkich członków zarządu. Rada nadzorcza może też reprezentować spółkę w umowach między członkiem zarządu a spółką oraz w sporze z nim. Kontrolowanie działalności spółki przez wspólników, radę nadzorczą lub komisj ę rewizyjną to przykład tzw. kontroli wewnętrznej, natomiast ustawa przewiduje jeszcze tzw. kontrole zewnętrzną;. Mianowicie sąd rejonowy na żądanie wspólnika lub wspólników reprezentuj ących, co najmniej jedną dziesiątą kapitału zakładowego, może postanowić o wezwaniu zarządu do złożenia oświadczenia, wyznaczyć podmiot uprawniony do badania sprawozdań finansowych (biegłych rewidentów) w celu zbadania rachunkowości oraz działalności spółki. Rewidenci składają swoje sprawozdanie sądowi rejestrowemu, który przesyła jego odpis żądaj ącemu zbadania rachunkowości oraz działalności spółki, zarządowi i radzie nadzorczej lub komisji rewizyjnej. Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością jest osobą prawną i z tej racji odrębnym podatnikiem podatku dochodowego od osób prawnych. Natomiast zyski z udziału w niej 50 Polecamy darmowe analizy i prace mgr (wypłacana dywidenda), będą dodatkowo opodatkowane podatkiem dochodowym od osób fizycznych (ryczałtem 19% uzyskanego przychodu). Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością może być utworzona przez jedną albo więcej osób w każdym celu prawnie dopuszczalnym, w tym oczywiście do prowadzenia działalności gospodarczej. Wybór takiej właśnie formy powinno się rozważyć, gdy planuje się spore, wymagające dużego kapitału przedsięwzięcie - w takiej sytuacji koszty związane z funkcjonowaniem spółki będą z powodzeniem zrekompensowane przez korzyści, w tym szczególnie to, że jako wspólnik nie będzie się odpowiadało za zobowiązania spółki. Warto się nad tym zastanowić szczególnie wtedy, gdy planuje się bardzo ryzykowne przedsięwzięcie. 2.2. Rys historyczny, przedmiot działalności oraz cele spółki Agro-Handel jest spółką z ograniczoną odpowiedzialnością powstałą 22 kwietnia 1992 roku. Przedsiębiorstwo zostało wpisane do rejestru handlowego na podstawie postanowienia Sądu Rejonowego oraz aktu notarialnego z dnia 15 kwietnia 1992 r. Kapitał zakładowy spółki wynosi 1 400 000 zł. Udziały wniesione w formie gotówkowej posiadają łącznie trzy osoby. Na szczególną uwagę zasługuje fakt, iż zgromadzony kapitał zakładowy jest w 100% kapitałem Krzywiń 51 Polecamy darmowe analizy i prace mgr polskim, co w obecnych warunkach ekonomicznych kraju należy do rzadkości. Siedziba firmy mieści się na terenie województwa wielkopolskiego. Spółka od początku istnienia posiada swoje logo, które nierozerwalnie kojarzone jest z omawianą firmą. Jest to znak rozpoznawczy występujący na odzieży roboczej pracowników niektórych działów, samochodach dostawczych oraz na gadżetach, takich jak: torby plastikowe, kalendarze, parasole, długopisy, zegary Podstawowe informacje o spółce przedstawia poniższa tabela: Tabela 3: Dane o firmie Agro-Hndel Sp. z o.o. Nazwa firmy Adres „AGRO-HANDEL” Sp. z ograniczoną odpowiedzialnością Województwo: Wielkopolskie Powiat: Kościański Gmina: Krzywiń Miejscowość: Mościszki 1 Poczta: 64-010 Krzywiń 410011644 REGON Rodzai działalności wa. PKD NIP Forma prawna 1511Z Produkcja mięsa, z wyjątkiem drobiowego i króliczego 698-000-54-74 Spółka z ograniczoną działalnością powstała dn. 15.04.1992r. akt notarialny nr 3336/1992 Data: 15.10.2001 nr. 0000053313 Sąd Rejonowy w Poznaniu, XXII Wydział Gosp. KRS Kraiowy Rejestr Sadowy Udziałowcy Jan Ludwiczak - 734 udziały Henryk Wachowiak - 333 udziały Jan Ciesielski - 333 udziały Kapitał zakładowy Osoby upoważnione do reprezentowania 1 400 000,- zł Ludwiczak Jan - Prezes Zarządu Ciesielski Jan - Członek Zarządu Szała Paweł - Wiceprezes Źródło: opracowanie własne na podstawie wypisu z Krajowego Rejestru Sądowego Przedmiotem działalności Zakładów Mięsnych Agro-Handel jest: • skup i ubój zwierząt rzeźnych, • przetwórstwo mięsne i rolno - spożywcze, • pośrednictwo handlowe w kraju i zagranicą, • usługi transportowe, • handel hurtowy produktami mięsnymi. Aktualnie spółka koncentruje swą działalność na skupie i uboju zwierząt rzeźnych 52 Polecamy darmowe analizy i prace mgr oraz handlu produktami mięsnymi. Dzięki umowom o współpracy handlowej zawieranymi z dostawcami, firma może stosować strategię rynkową opartą na dystrybucji towarów 0 wysokiej jakości i jednocześnie o konkurencyjnych cenach zbytu. Wysokotowarowe rolnictwo południowej Wielkopolski stanowi bogate zaplecze surowcowe, dostarczaj ąc codziennie duże ilości wysokiej klasy żywca wieprzowego i wołowego, a stosowanie nowoczesnych technologii oceny poubojowej żywca pozwala precyzyjnie ocenić jakość dostarczanego surowca. Zakład posiada supernowoczesną linię ubojową o zdolności uboju 1200 sztuk trzody chlewnej na dobę. W zakładzie dokonuje się rozbioru przemysłowego 1 handlowego mięsa wieprzowego w ilości 80 ton na jedną zmianę. Około 10 procent pozyskanego surowca przetwarza się na produkty wędliniarskie. Zaawansowana technologia przetwórstwa, bogata baza chłodnicza i transportowa pozwalaj ą firmie oferować klientom towar najwyższej jakości. Aktualna oferta handlowa firmy Agro-Handel obejmuje szeroki asortyment produktów rolno-spożywczych m.in.: • elementy wieprzowe (półtusze, boczek, żeberka, pachwina, schab, łopatka, karkówka, biodrówka, szynka, podgardle, tłuszcze, mięsa drobne, podroby), 53 Polecamy darmowe analizy i prace mgr • elementy wołowe (tusze, ćwierci, łopatka, antrykot, kark, rozbratel, udziec, rostbef, zrazowa górna, zrazowa dolna, podroby wołowe), • wędliny (wędzonki, wędliny surowe, kiełbasy podsuszane, kiełbasy drobnorozdrobnione, kiełbasy średniorozdrobnione, kiełbasy gruborozdrobnione, wyroby drobiowe, wyroby podrobowe) Dział handlowy utrzymuje stałe kontakty handlowe z ponad 200 zakładami mięsnymi w kraju i kilkudziesięcioma firmami zagranicznymi, zaopatrując je w półtusze i mięso w elementach. Własna produkcja wędliniarska rozprowadzana jest poprzez sieć własnych i patronackich hurtowni i sklepów w całym kraju. Firma zaopatruje również linie lotnicze, hotele, jednostki wojskowe w tym NATO-wskie, stacjonujące w kraju.. Wdrożony i ściśle przestrzegany w procesie produkcyjnym system HACCP pozwala skutecznie konkurować firmie również na rynkach zagranicznych. Agro-Handel posiada uprawnienia eksportowe do krajów Unii Europejskiej, państw Europy środkowowschodniej i południowej, a także krajów Dalekiego Wschodu. Zarówno samą firmę jak i jej produkty wielokrotnie nagradzano na najbardziej prestiżowych konkursach, targach i wystawach. W 2006 roku na podstawie auditów przeprowadzonych przez Polską Federację Pest Control znakiem LIDERZY JAKOŚCI ŻYWNOŚCI wyróżniono m.in.: firmę Agro-Handel. Bezspornym atutem spółki jest kilkuletnia obecność na rynku oraz dogodna lokalizacja, wyj ątkowo korzystne ceny dla stałych odbiorców, terminowe dostawy, gwarantowana wysoka jakość zamawianych towarów, szybka i sprawna obsługa kontrahentów, a także dogodne terminy płatności. Ostatecznym celem wyznaczonym przez zarząd spółki jest zwiększenie obrotów, a co za tym idzie zwiększenie zysku. Może to być osiągnięte poprzez realizację celów pośrednich, jak: • podwyższenie kwalifikacji załogi, • dbanie o ciągłość, stabilność oferty asortymentowej, • precyzyjne wytyczanie celów działania i starannie dobrana strategia firmy, • a także odpowiednie zarządzanie majątkiem trwałym spółki. 2.3. Zarządzanie i personel firmy Od 2000 roku firma rozpoczęła gruntowną modernizację i rozbudowę zakładu w celu przystosowania do wymogów sanitarnych Unii Europejskiej. Nakłady na inwestycje związane z realizacją tych planów w okresie od 2000 do 2005 wyniosły 6.706.648,22 złotych - szczegółowy wykaz zrealizowanych inwestycji oraz źródeł ich finansowania 54 Polecamy darmowe analizy i prace mgr przedstawia tabela 4. Tabela 4: Nakłady na inwestycje firmy Agro-Handel Sp. z o.o. oraz źródła ich finansowania w latach 2000 - 2005 inwestycja Wartość (zł) Data rozpoczęcia Data zakończenia Źródło finansowania Masarnia 491 287,44 11.01.2000 31.12.2002 K/W Chłodnia półtusz 585.274,79 31.01.2000 31.12.2002 K Budowa drogi wewnętrznej 500.708,24 05.10.2000 31.12.2001 K Magazyn żywca 166.911,79 11.12.2000 31.12.2002 K Modernizacja chłodni półtusz 759.908,60 22.01.2001 31.01.2004 K Zaplecze socjalne dla pracowników 498.173,29 25.07.2002 31.12.2002 K Modernizacja hali ekspedycji 309.027,20 12.12.2002 29.02.2004 W Klimatyzacja zakładu 350.922,89 19.01.2003 31.03.2004 K 1.437.169,27 08.01.2003 31.03.2004 K 96.969,29 13.03.2003 31.03.2004 W 630.556,84 24.03.2003 31.01.2004 K 77.148,63 05.03.2003 01.01.2004 W 216 771,48 31.03.2004 31.07.2005 W. Modernizacja instalacji kanalizacyjnej 20 997,00 07.12.2004 31.07.2005 W System zraszania magazyn żywca 11 300,80 22.07.2004 31.07.2005 W Modernizacja myjki samoch. „strefa czysta” 102 942,13 29.04.2004 31.07.2005 W Modernizacja hali rozbioru 252 614,94 24.03.2004 31.07.2005 W. Ocieplenia magazynu żywca 25 679,76 31.03.2004 31.07.2005 W Modernizacja myjki samoch. „strefa brudna” 74 265,05 03.04.2004 31.07.2005 W Instalacja chłodnicza rampy 45 332,57 14.04.2004 31.07.2005 W. Odbojniki 52 686,22 31.12.2004 31.07.2005 W Rozbudowa hali uboju Warsztaty Mroźnia chłodnia Smalcownia Utwardzanie placu i dróg * K - kredyt * W - środki własne Źródło: Opracowanie własne na podstawie dokumentacji firmy Agro-Handel Sp. z o.o. Dzięki zrealizowanym inwestycją zakład zwiększył swe moce produkcyjne, co umożliwiło realizację większej ilości zamówień, a co za tym idzie zwiększył wielkości produkcji. Dynamikę wzrost produkcji poszczególnych działów przedstawiają odpowiednio: 55 Polecamy darmowe analizy i prace mgr • dla działu UBOJNIA Wykres 1: Wielkość uboju trzody chlewnej w firmie Agro-Handel Sp. z o.o. Źródło: Opracowanie własne na podstawie dokumentacji firmy Agro-Handel Sp. z o.o. • dla działu: ROZBIÓR Wykres 2: Wielkość rozbioru półtusz wieprzowych i ćwierci wołowych na elementy w firmie Agro-Handel Sp. z o.o. 14 092 625 Źródło: Opracowanie własne na podstawie dokumentacji firmy Agro-Handel Sp. z o.o. • dla działu: PRODUKCJA Wykres 3: Wielkość produkcji wędlin w firmie Agro-Handel Sp. z o.o. 2002 2003 2004 2005 Źródło: Źródło: Opracowanie własne na podstawie dokumentacji firmy Agro-Handel Sp. z o.o. 56 Jak wynika z powyższych wykresów w latach 2002 - 2005 całkowita wielkość produkcji firmy Agro-Handel Sp. z o.o wzrosła o 53,09%. Największy wzrost produkcji odnotowano na dziele rozbioru, którego produkcja w ciągu kolejnych lat wzrastała odpowiednio o 10,59%, 39,39% i 80,99% w porównaniu do okresu wyjściowego. Skup trzody chlewnej w 2005 roku przekroczył liczbę 200 tysięcy i osiągnął rekordowy w historii firmy poziom 220.745 sztuk, zatem była większa o 21,53% (tj. 39.107 szt) do roku 2004, o 26,43% (tj. 46.144 szt) do roku 2003, o 37,99% (tj. 60.772 szt) do roku 2002. Wielkość produkcji wędlin w ciągu czterech analizowanych lat wzrosła o 546 385,15 kg i w 2005 roku kształtowała się na poziomie 1 902 368,97 kg. Wzrost produkcji pociągnął za sobą zwiększenie zatrudnienia. Na dzień 31.12.2005r. w firmie Agro-Handel Sp. z o.o. zatrudnionych było ogółem 253 pracowników tj. więcej o 9 osób niż w roku 2004 i o 31 osób niż w 2003 roku. W ciągu badanego okresu nastąpił wzrost zatrudnienia o 24,02% tj. o 49 pracowników. Dane dotyczące ilości zatrudnionych pracowników przedstawia tabela 5. Tabela 5: Stan zatrudnienie w firmie Agro-Handel Sp. z o.o. w latach 2002 - 2005 ZATRUDNIENIE OGÓŁEM WSKAŹNIKI DYNAMIKI OKRES POPRZEDNI = 100% LATA KOBIETY MĘŻCZYŹNI 2002 2003 66 75 138 204 100,00 100,00 147 2004 2005 82 84 162 169 222 244 253 108,82 119,61 124,02 108,82 109,91 103,69 2002=100 Źródło: Opracowanie własne na podstawie dokumentacji firmy Agro-Handel Sp.z o.o. Udział kobiet w ogólne liczbie zatrudnionych zwiększył się z poziomu 32% w 2002 roku do 35% w 2005 roku. Struktura zatrudnienia według płci przedstawia się następująco: Wykres 4: Struktura zatrudnienia wg płci w firmie Agro-Handel Sp. z o.o. 200 5 KOBIETY; 35% KOBIETY; 34% 200 4 200 3 200 2 KOBIETY; 34% KOBIETY; 32% Źródło: Opracowanie własne na podstawie dokumentacji firmy Agro-Handel Sp.z o.o. 94 M. Sierpińska, D. W 57 Polecamy darmowe analizy i prace mgr Poniżej przedstawiono obowiązujący schemat organizacyjny badanej spółki: Schemat 6: Struktura organizacyjna firmy Agro-Handel Sp. z o.o. PRZEZES ZARZĄDU KIEROWNIK C N /\ <\ KIEROWNIK KIEROWNIK KIEROWNIK UBOJU PRODUKCJI Z-CA PREZESAROZBIORU DYREKTOR HANDLOWY DYREKTOR ' r ir SUROWCOWOf BRYGADZISTA ' BRYGADZISTA ' PRODUKCYJNY PRACOWNICY BEZPOŚREDNI y ' r BRYGADZISTA ' PRACOWNICY ^ PRACOWNICY _ BEZPOŚREDNI ,PRACOWNICY BEZPOŚREDNI y DZIAŁU HANDLOWEGO SPECJALISTA C " N KIEROWNIK MROŹNI DYREKTOR FINANSOWY KIEROWNIK DYREKTOR EKSPEDYCJI D.S. SKUPU ' r ' r BRYGADZISTA ' BRYGADZISTA ' CZŁONEK ZARZĄDU DYREKTOR D.S. INWESTYCJI PRACOWNICY ^ PRACOWNICY ^ BEZPOŚREDNI , BEZPOŚREDNI y ORGANIZATOR SKUPU PRACOWNICY SKUPU GŁOWNA KSIEGOWA KADRY I PŁACE D.S. HACCP KASA KSIĘGOWOŚĆ KIEROWCY ELEKTRYCY MECHANICY BUDOWLANY REMONTOWO -BUDOWLANA GRUPA Źródło: Opracowanie własne. 2.4. Charakterystyka rynku, na jakim działa spółka W Wielkopolsce stan pogłowia trzody chlewnej wynosi 4 192,5 tyś sztuk, co stanowi 24,1% pogłowia krajowego. Produkcja żywca rzeźnego w przeliczeniu na 1 ha użytków rolnych wyniosła w 2003r, 295,4 kg natomiast w Wielkopolsce wynosiła 594,8 kg na 1 ha użytków rolnych, czyli o 201% większa niż średnia krajowa. W porównaniu z krajami UE Wielkopolska lokuje się jako liczący producent o dużym potencjale. W 2005 roku w porównaniu z rokiem poprzednim, zwiększyły się fizyczne rozmiary produkcji zwierzęcej. Wykres 5: Produkcja żywcairzeźnego, Polecamy darmowe analizy pracemleka, mgr jaj w latach 1995 - 2005 w tvs. ton 600 14000 13000 4 550 _ ^ 1 500 — ---- ----- X-- ______ —y. 12000 — jT :K 11000 10000 X X 4 450 400 4 *' jaja mleko 9000 8000 7000 6000 5000 4000 3000 _* -* 350 żywiec rzeźny 300 ____ _________________________ ^» i 250 200 200 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 Źródło: Rolnictwo w 2005r, GUS, Warszawa 2006. Zróżnicowanie regionalne występuje także w produkcji zwierzęcej. W województwach: mazowieckim, podlaskim i wielkopolskim w 2004 r. znajdowało się 44% pogłowia bydła i 44,6% pogłowia krów. Natomiast pogłowie trzody chlewnej głównie występuje w woj. kujawsko-pomorskim, mazowieckim i wielkopolskim - łącznie znajduje się tam 46,5% pogłowia. Miernikiem natężenia chowu zwierząt gospodarskich w poszczególnych województwach jest obsada na 100 ha użytków rolnych. Największa koncentracja chowu bydła występuje w woj. podlaskim, a trzody chlewnej w woj. wielkopolskim. Pogłowie owiec, którego liczebność wynosi w 2004 r. zaledwie 8% poziomu z 1990 r., (318 tys. sztuk w 2004 r. wobec 4159 tys. sztuk w 1990 r.), występuje w największej ilości w woj. małopolskim i wielkopolskim. Obsada owiec na 100 ha UR wahała się w 2003 r. od 0,7 szt. w woj. świętokrzyskim do 11,2 szt. w woj. małopolskim. Zawartość mięsa w tuszy mierzona poubojowo wynosi w Wielkopolsce 51% a średnio w Polsce 46,5%. Koszt produkcji kilograma wieprzowiny w Wielkopolsce jest niższy niż w innych regionach Polski. Pod względem jakościowym jest to najlepszy jakościowo surowiec dla przetwórstwa mięsnego. Wpływ na ten stan ma przede wszystkim duża koncentracja produkcji w gospodarstwach rolniczych, rozbudowany przemysł paszowy, znaczna produkcja zbóż oraz tradycje i wiedza Wielkopolskich rolników. Można, zatem przyj ąć założenie, iż produkcja trzody chlewnej jest konkurencyjna w skali kraju oraz w skali Unii Europejskiej i dlatego ma szanse dalej rozwijać się i stanowić źródło dochodów dla Wielkopolskich rolników. Spożycie mięsa kształtuje się na poziomie 63 kg na jednego mieszkańca w tym mięsa wieprzowego 40 kg i jest dość stabilne spowodowane stałymi tradycjami kulinarnymi Polaków. Polecamy darmowe analizy i prace mgr Wykres 6: Pogłowie bydła, krów i trzody chlewnej na 100 ha UR wg województw w 2004r w szt. Źródło: Rolnictwo w 2004r, GUS, Warszawa 2005 2.5 Pozycja badanej spółki na rynku Z ostatnich danych wynika, iż przetwórstwem mięsa wieprzowego zajmuje się w Wielkopolsce około 460 zakładów w tym 37 zakładów jest w okresie przejściowym. W większości są to małe zakłady rzemieślnicze. Kilka większych zakładów o obrotach powyżej 100 mln zł powstało w ostatnim okresie czasu. Należą do nich Zakład Przetwórstwa Mięsnego „MRÓZ”, Zakłady Mięsne „DUDA”, Agro-Handel Sp. z o.o. Zakłady Mięsne „BARTEK” z Sierakowa, Zakłady Mięsne „SALUS” z Bojanowa. Zakłady te stanowią grupę tzw. „tygrysów sektora”. Wyniki finansowe oraz udziały rynkowe tej grupy w skali kraju ulegaj ą dynamicznej poprawie. Dzięki tej grupie zakładów wyniki finansowe całej branży uległy znaczącej poprawie. Wzrosła efektywność branży oraz wydajność pracy na skutek restrukturyzacji firm i inwestycji kapitałowych. Do początku lat 90-siątych przemysł mięsny w Wielkopolsce rozwijał się w oparciu o małe, rzemieślnicze zakłady zajmujące się ubojem oraz przetwórstwem mięsa. W wielu przypadkach zakłady te nie spełniały podstawowych wymogów sanitarno-weterynaryjnych oraz bezpieczeństwa żywności. Nastąpiła gwałtowna restrukturyzacja tego sektora polegająca na: Polecamy darmowe analizy i prace mgr • koncentracji sektora a w szczególności etapu uboju, • rozdzieleniu uboju i przetwórstwa - powstają nowe ubojnie specjalizujące się wyłącznie w uboju, dostosowane do norm i standardów UE, • zachowaniu małych zakładów przetwórczych posiadaj ących lokalne rynki oraz przetwarzaj ących zakupione z ubojni tuczniki, • eksporcie półtusz oraz elementów kulinarnych poza Wielkopolskę, w szczególności na południe Polski, • wyodrębnianiu się kilku silnych zakładów - liderów rynkowych zaopatrujących rynek regionu oraz sieci detaliczne. Zakład spełnia warunki sanitarne i weterynaryjne obowiązujące dla Zakładów Mięsnych, co jest stwierdzone w zaświadczeniach wystawionych przez powiatowego lekarza weterynarii PIW-Hż-6200-31/05. Zakład znajduje się w Rejestrze Powiatowego Lekarza Weterynarii w Kościanie pod numerem 30110209 (ubój, rozbiór, przetwórstwo, mięso mielone - z uprawnieniami do handlu z UE) PIW-HZ-6200-29/05. Artykuły pochodzenia zwierzęcego spełniaj ą wymagania w zakresie warunków zdrowotnych żywności PIW-HŻ6200-30/05. Zakład konsekwentnie realizuje program „Polityka Dobrej Jakości”, w ramach, którego cały swój wysiłek poświęca na stałą poprawę jakości swych produktów, ze szczególnym uwzględnieniem ich bezpieczeństwa zdrowotnego, przez wszechstronne zaangażowanie pracowników działających na wszystkich szczeblach przedsiębiorstwa. Produkcj ę prowadzi przestrzegaj ąc zasad dobrej praktyki produkcyjnej i przepisów dotyczących ochrony środowiska. Bada wpływ produkcji na środowisko. Pracownicy spółki znają politykę jakości firmy oraz są przez firmę szkoleni i instruowani w zakresie bezpieczeństwa żywności. Agro-Handel Sp. z o.o. w Mościszkach posiadają obecnie systemy zapewnienia jakości: I - GMP - Zasady Dobrej Praktyki Higienicznej, II - GMP - Zasady Dobrej Praktyki Produkcyjnej, III - HACCP - System Kontroli Krytycznych Punktów Zagrożeń. Firma Agro-Handel działa na terenie całej Polski. Handluje z 532 jednostkami przetwórstwa mięsnego, z hurtowniami, sklepami, wojskiem oraz innymi jednostkami budżetowymi. Produkty eksportowane są również do krajów Europy Wschodniej. W 2000 roku Agro-Handel zajął 8 miejsce w eksporcie mięsa. W V edycji rankingu zakładów mięsnych tygodnika BOSS firma zajęła 7 miejsce a w VI edycji w/w tygodnika zajęła 10 miejsce. Trzykrotnie w latach 2002-2004 otrzymała certyfikat „Solidna Firma. W rankingu zakładów mięsnych (tabela 6) sporządzonym przez dwutygodnik AGRO-TRENDY firma Agro-Handel utrzymuje się w ścisłej czołówce najlepszych firm tej branży. Polecamy darmowe analizy i prace mgr Tabela 6: Ranking zakładów mięsnych wg dwutygodnika AGRO-TRENDY MIEJSCE MIEJSCE w ub. roku NAZWA FIRMY PUNKTY 1 (-) ZPM JBB Import-Eksport, Łyse 123 2 3 (1) (3) PKM DUDA S.A., Warszawa MRÓZ S.A., Borek Wielkopolski 115 97 4 (12) ZM NOWAK Sp. z o.o. Sp. k. , Gdańsk 89 5 (-) PW KIER ZM Jastrzębie, Drzycim 86 6 7 (5) (6) AGRO-HANDEL Sp. z o.o., Mościszki ZM SKIBA, Chojnice ZM KRZYŻANOWSCY, Radom 83 81 8 9 (-) (8) ZPM JAF Sp. z o.o., Pilica GRUPA DUDA, Sosnowiec 80 78 10 (19) GRUPA ANIMEX Sp. z o.o., Morfiny 76 11 (-) (15) ZM SALUS Sp. z o.o., Bojanowo TARCZYŃSKI S.A., Trzebnica 73 70 (14) ZM VIOLA Sp. J., Lniano 68 (15) 65 59 12 13 81 14 15 (14) ZRW Józef Bartos ZPCh, Pieszków ZM MAZURY w Ełku Sp. z o.o. 16 17 (-) (22) ZM ZAKRZEWSCY Sp.J., Kosów Lacki ZPM Józef Malinowski, Rybno 54 47 18 (16) MARID Sp. z o.o., Biskupiec 43 19 (2) (13) PRIME FOOD Sp. z o.o., Przechlewo GK PPMiD MAT S.A., Grudziądz 43 41 20 (-) ZM MEAT-ŁUKÓW S.A. 40 Źródło:J. Okrzesik, Ranking zakładów mięsnych dwutygodnika AgroTrendy (II edycja) ”Lokomotywa” ciągnie dalej ..., ”AgroTrendy” 2006, nr 13, s.24. Zakład prowadzi aktywny program współpracy z dostawcami żywca w celu poprawy jego jakości oraz stabilności dostaw. Cały surowiec skupowany jest w oparciu o system klasyfikacji SEUROP. Dzięki stałej współpracy z dostawcami Zakład może zwiększać jakość swoich produktów i umacniać pozycję rynkową. Polecamy darmowe analizy i prace mgr 3. Analiza sprawozdań finansowych 3.1. Analiza sytuacji majątkowej w oparciu o aktywa bilansu Zasoby majątkowe, to kontrolowane przez jednostkę aktywa o wiarygodnie określonej wartości, powstałe w wyniku przeszłych zdarzeń, które spowodują w przyszłości wpływ do jednostki korzyści ekonomicznych. Aktywa, to te zasoby majątkowe, nad którymi jednostka sprawuje kontrolę, i które służą jej do osiągania korzyści w formie dopływu gotówki lub jej ekwiwalentów oraz zabezpieczenia pretensji wierzycieli. Obejmują one majątek trwały, to jest długotrwałe finansowe lokaty pieniężne i rzeczowe, a zwłaszcza środki trwałe, wyposażenie oraz prawa i maj ątek obrotowy, głównie zapasy, należności a także środki pieniężne. Ich rola w procesie osiągania gotówki nie j est j ednakowa. Istota i funkcje aktywów trwałych i obrotowych powodują, że niezwykle ważna jest analiza sytuacji majątkowej przedsiębiorstwa, której głównym celem jest65: • dokonanie klasyfikacji i ustalenie najważniejszych cech posiadanego majątku, • zbadanie wielkości i zmian zasobów majątku w czasie, • rozpatrzenie struktury zasobów majątkowych przedsiębiorstwa. Aktywa trwałe zaangażowane są w przedsiębiorstwie przez okres powyżej 1 roku, z tego też względu uważa się je za mało elastyczne i obciążone są dużym ryzykiem. Nakłady na inwestycje ponoszone są w momencie rozpoczęcia ich realizacji lub nawet przed i nie ma nigdy pewności, czy nastąpi ich pełny zwrot z bieżących wpływów działalności gospodarczej. W przeciwieństwie do aktywów trwałych, które spełniają pośrednią rolę w procesie osiągania gotówki, aktywa obrotowe uczestniczą w nim w sposób bezpośredni. Wchodzą one do procesu gospodarczego i tam też podlegaj ą stałym przemianom oraz wymianom, przynosząc nadwyżkę środków pieniężnych. Czas przebywania poszczególnych zasobów aktywów obrotowych jest uzależniony od charakteru procesu produkcyjnego, terminowości regulowania rozrachunków itd. Z reguły czas ten jest względnie krótki. Rozchód zasobów majątkowych musi być uzupełniony odpowiednim przychodem, co stwarza możliwość ciągłego dostosowywania wielkości tych składników do stopnia wykorzystywanych zdolności produkcyjnych. Ryzyko inwestycyjne występujące przy angażowaniu aktywów obrotowych jest o wiele mniejsze niż w przypadku zastosowania aktywów trwałych, a ponadto w zależności od jego struktury znacznie zróżnicowane. Zarządzanie aktywami - z punktu widzenia osiągania wyznaczonych celów gospodarczych - wymaga ustalenia i utrzymywania optymalnej ich struktury, tj. pożądanej 65 W. Gabrusewicz op.cit. s.64 Polecamy darmowe analizy i prace mgr proporcji różnego typu aktywów, a głównie stosunku aktywów trwałych i aktywów obrotowych. Wzajemna relacja między aktywami trwałymi a aktywami obrotowymi, stanowi wielkość zróżnicowaną, która zależy od rodzaju przedsiębiorstwa. Wymieniona relacja ilustruje płynność majątkową - bilansową. Im więcej środków ulokowanych jest w aktywach obrotowych (płynnych), tym są one łatwiejsze do zaangażowania w działalności gospodarczej i w ten sposób przedsiębiorstwo posiada większą płynność majątkowo - bilansową. Analizę wielkości i dynamiki majątku rozpatrujemy na podstawie danych liczbowych w wielkościach bezwzględnych i wskaźników relatywnych (dynamiki i tempa zmian). Dla analizy zmian, jakie miały miejsce w okresie sprawozdawczym, dużą wartość poznawczą mają indeksy dynamiki. Wielkość tych indeksów powyżej 100% oznacza rozwój przedsiębiorstwa, powiększanie zdolności produkcyjnych, natomiast wielkość poniżej 100%, wskazuje na zawężanie działalności oraz ograniczanie posiadanych zdolności produkcyjnych. Do podstawowych wskaźników dynamiki wykorzystywanych w analizie majątku zalicza się: wskaźnik dynamiki majątku całkowitego wskaźnik dynamiki majątku trwałego wskaźnik dynamiki majątku obrotowego majątek całkowity rozpatrywanego okresu x 100 majątek całkowity poprzedniego okresu majątek trwały rozpatrywanego okresu x 100 majątek trwały poprzedniego okresu majątek obrotowy rozpatrywanego okresu x 100 majątek obrotowy poprzedniego okresu Istotnym uzupełnieniem w ocenie wstępnej miar dynamiki jest analiza struktury. Wskaźniki struktury wyrażaj ą stosunek procentowy poszczególnych grup zasobów aktywów do ich łącznej wartości. Strukturę majątku w dużej mierze kształtuje charakter przedsiębiorstwa. Wskaźniki struktury wykorzystywane w ogólnej analizie majątku wyrażają się następującymi formami: majątek trwały x 100 majątek całkowity majątek obrotowy x 100 majątek całkowity wskaźnik udziału majątku trwałego wskaźnik udziału majątku obrotowego W badaniach sytuacji majątkowej wskaźniki syntetycznej struktury majątku uzupełniane są o wskaźniki, które są relacjami jednych pozycji aktywów do innych pozycji aktywów. Wśród wskaźników relacji najszersze zastosowanie mają wskaźniki: wskaźnik unieruchomienia majątku -. wskaźnik produkcyjności majątku -. majątek trwały majątek obrotowy majątek rzeczowy majątek finansowy Ocena relacji, które charakteryzują proporcje między aktywami trwałymi oraz aktywami obrotowymi, stanowi w gospodarce rynkowej podstawę do wstępnej oceny elastyczności firmy oraz stopnia ryzyka, co ma istotne znaczenie dla wierzycieli przedsiębiorstwa oraz banków finansujących działalność firmy. Wskaźnik unieruchomienia majątku w postaci przedstawionej powyżej, stanowi syntetyczną miarę stopnia elastyczności przedsiębiorstwa. Wielkość tego wskaźnika o poziomie przekraczającym Polecamy darmowe analizy i prace mgr 1, informuje o znacznym stopniu unieruchomienia majątku, wysokich kosztów stałych i małej elastyczności przedsiębiorstwa. W przypadku obniżenia zapotrzebowania odbiorców na wytwarzane produkty lub odprzedawane towary, narastającej konkurencji - względnie też pojawienie się na rynku substytutów - istnieje duże prawdopodobieństwo obniżenia rentowności, a nawet powstanie strat. Nie dotyczy to przedsiębiorstw przemysłowych, wprowadzaj ących nowoczesną technikę i technologię, wówczas wzrost udziału środków trwałych w całkowitym maj ątku może świadczyć o rosnącym stopniu mechanizacji produkcji i postępie technicznym. Kiedy wartość wskaźnika unieruchomienia maj ątku jest mniejsza niż 1, wówczas jest to symptom większych możliwości przedsiębiorstwa w przeprowadzaniu zmian. Każdy wzrost tego wskaźnika w czasie, jest oznaką pogarszania się elastyczności przedsiębiorstwa, a spadek świadczy o poprawie jego sytuacji w omawianej dziedzinie. Natomiast wskaźnik produkcyjności, ukazuje relacje między majątkiem rzeczowym (środki trwałe i zapasy), a majątkiem finansowym (należności i środki pieniężne). Korzystna sytuacja występuje wówczas, gdy relacja pomiędzy nimi jest wyższa od 1. W przedsiębiorstwach produkcyjnych maj ątek obsługuj ący działalność podstawową, powinien być większy od majątku finansowego66. Dokonanie analizy sytuacji majątkowej firmy Agro-Handel Sp. z o.o. wiąże się z wykorzystaniem danych, które przedstawia poniższa tabela: Tabela 7: Kształtowanie się aktywów w firmie Agro-Handel Sp. z o.o. w latach 2002-2005 2002 2003 2004 A.Aktywa trwałe I. Wartości niematerialne i prawne 7 322 858,87 11 967 353,29 13 330 676,83 2005 14 343 047,12 65 425,78 96 149,02 104 004,36 93 351,71 II. Rzeczowe aktywa trwałe III.Należności długoterminowe 7 195 752,04 11 765 755,16 13 098 068,05 14 130 704,76 0,00 0,00 0,00 0,00 IV.Inwestycje długoterminowe V.Długoterminowe rozliczenia międzyokresowe 30 000,00 30 000,00 30 000,00 0,00 31681,05 75 449,11 98 604,42 118 990,65 11 135 497,44 9 798 718,07 9 847 444,11 11 909 667,79 l.Zapasy 1 068 370,29 1 191 643,78 691 198,75 1 170 552,01 II.Należności krótkoterminowe 8 796 435,71 7 585 104,11 8 238 820,79 7 470 895,76 Ill.Inwestycje krótkoterminowe IV.Krótkoterminowe rozliczenia międzyokresowe 1 249 311,01 990 981,34 818 830,44 3 151 655,41 21 380,43 30 988,84 98 594,13 116 564,61 B.Aktywa obrotowe Aktywa razem 18 458 356,31 21 766 071,36 23 178 120,94 26 252 714,91 Źródło: Opracowanie własne na podstawie sprawozdań finansowych firmy Agro-Handel Sp. z o.o. Analizując zmiany bezwzględne majątku całkowitego i jego podstawowych grupach majątkowych można zauważyć, iż przyrost majątku całkowitego w badanym okresie wyniósł 7 794 358,60 zł, na co zasadniczy wpływ miał przyrost majątku trwałego, którego wartość wzrosła o 7 020 188,25 zł. Należy zauważyć, iż majtek trwały spółki przez kolejne trzy lata charakteryzował się stałym wzrostem, w przeciwieństwie do majątku obrotowego, który w 66 M. Jarzębowska, Analiza ekonomiczna w przedsiębiorstwie, PWE, Warszawa 2006, s. 80-82. Polecamy darmowe analizy i prace mgr roku 2003 był mniejszy o 1 336 779,37 zł w porównaniu do roku poprzedniego. Na podstawie danych zawartych w tabeli 7 dokonano obliczeń łańcuchowych wskaźników dynamiki majątku badanej jednostki gospodarczej, które wynoszą: Tabela 8: Łańcuchowe wskaźniki dynamiki majątku firmy Agro-Handel Sp. z o.o. w latach 2002 - 2005 WSKAŹNIKI DYNAMIKI WYoZCZcGOLNIcNIc 2003 2004 2005 (2002 = 100) (2003 = 100) (2004 = 100) wskaźnik dynamiki majątku całkowitego 117,92 % 106,49 % 113,27 % wskaźnik dynamiki majątku trwałego wskaźnik dynamiki majątku obrotowego 163,42 % 88,00 % 111,39 % 100,50 % 107,59 % 120,94 % Źródło: Opracowanie własne na podstawie sprawozdań finansowych firmy Agro-Handel Sp. z o.o. Z obliczonych łańcuchowych wskaźników dynamiki wynika, że stosunkowo niekorzystnie kształtowały się roczne zmiany maj ątku w roku 2004, w którym wskaźnik dynamiki majątku całkowitego wyniósł zaledwie 106,49 % przy jednoczesnym również niskim wskaźniku dynamiki majątku obrotowego (100,50%). Wskaźniki ogólnej struktury majątku przedstawia poniższy wykres: Wykres 7: Kształtowanie się wskaźników udziału majątku trwałego i obrotowego w majątku całkowitym firmy Agro-Handel Sp. z o.o. w latach 2002 - 2005 Źródło: Opracowanie własne na podstawie bilansu firmy Agro-Handel Sp. z o.o. 2002 2003 2004 2005 O MAJĄTEK TRWAŁY □ MAJĄTEK OBROTOWY Natomiast wskaźniki relacji majątku spółki Agro-Handel zawarte są w tabeli 9. Tabela 9: Wskaźniki relacji majątku firmy Agro-Handel Sp. z o.o. w latach 2002 - 2005 WSKAŹNIKI RELACJI WYSZCZEGÓLNIENIE 2002 wskaźnik unieruchomienia majątku 0,66 wskaźnik produkcyjności majątku 0,83 2003 2004 2005 1,22 1,35 1,20 1,53 1,54 1,46 Źródło: Opracowanie własne na podstawie sprawozdań finansowych firmy Agro-Handel Sp. z o.o. Z wykresu 7 i tabeli 9 wynika, iż systematycznie od początku badanego okresu, Polecamy darmowe analizy i prace mgr kiedy to majątek spółki był zdominowany majątkiem trwałym następuje równoważenie udziałów podstawowych grup maj ątkowych. Wraz ze wzrostem udziału trwałych składników maj ątku w maj ątku całkowitym badanej spółki, zwiększa się ryzyko inwestycyjne związane z prowadzoną działalnością gospodarczą. Spadek udziału aktywów obrotowych w aktywach całkowitych wiąże się z spadkiem elastyczności. Potwierdzają to również obliczone wskaźniki relacji maj ątku trwałego do maj ątku obrotowego, których wielkość w pierwszych trzech latach badanego okresu wzrosła z poziomu 0,66 do 1,35. W ostatnim analizowanym okresie wskaźnik charakteryzował tendencją spadkową (zmniejszenie o 0,15) jednak jest on cały czas na wyższym poziomie, niż 1, czyli poziom uznawany za korzystny. Taka tendencja to efekt zmian dostosowujących technologię produkcji żywności do standardów Unii Europejskiej, jakie firma Agro-Handel wprowadziła do 01.05.2004, czyli do dnia akcesji do struktur europejskich. Z kolei od drugiego roku objętego badaniem korzystnie kształtuje się relacja majątku obsługującego działalność podstawową do majątku finansowego. Wielkość wskaźnika produkcyjności w tym okresie mieści się w przedziale od 1,46 do 1,54 co dla przedsiębiorstw produkcyjnych wskazuje na korzystną sytuację. Szczegółowa struktura i dynamika zmian trwałego i obrotowego maj ątku spółki oraz ich poszczególnych składników przedstawia się następująco: Tabela 10: Kształtowanie się struktury i dynamiki majątku firmy Agro-Handel Sp. z o.o. w latach 2002-2005 DYNAMIKA STRUKTURA (%) WYSZCZEGÓLNIENIE 2002 = 2004 2003 2004 2005 2003 2002 Majątek trwały - wartości niematerialne i prawne - rzeczowe aktywa trwałe - należności długoterminowe - inwestycje długoterminowe - długoterminowe rozliczenia międzyokresowe Majątek obrotowy - zapasy 39,69 54,98 57,51 54,63 163,42 182,04 195,87 0,35 0,44 0,45 0,36 146,96 158,97 142,68 38,98 54,06 56,51 53,83 0,00 0,00 0,13 0,00 182,03 196,38 - 0,16 0,00 0,14 163,51 - 0,00 100,00 100,00 0,17 0,35 0,43 0,45 238,15 311,24 375,59 60,33 45,02 42,49 45,37 88,00 88,43 106,95 5,79 5,47 2,98 4,46 111,54 - należności krótkoterminowe 47,66 34,85 35,55 28,46 86,23 - inwestycje krótkoterminowe 6,77 4,55 3,53 12,01 79,32 - krótkoterminowe rozliczenia 0,12 0,14 1,00 0,44 144,94 Majątek całkowity ■100 (%) 2005 100,00 - 64,70 109,56 93,66 84,93 65,54 252,27 461,14 545,19 100,00 100,00 100,00 117,92 125,57 142,23 Źródło: Opracowanie własne na podstawie sprawozdań finansowych firmy Agro-Handel Sp. z o.o. Pogłębiona analiza dynamiki aktywów - przeprowadzona na podstawie obliczonych odchyleń i wskaźników dynamiki - pozwala stwierdzić, iż w latach 2002 - 2005 nastąpił wzrost całości majątku o 42,23%. Do wzrostu majątku całkowitego głównie przyczynił się wzrost majątku trwałego, którego wartość wzrosła o 95,87%. Wśród składników majątku Polecamy darmowe analizy i prace mgr trwałego jedynie inwestycje długoterminowe zmniejszyły 100,00%, natomiast wartość pozostałych zwiększyła się odpowiednio o: 42,68% wartości niematerialne i prawne, o 96,38% rzeczowe aktywa trwałe oraz o 275,59% długoterminowe rozliczenia międzyokresowe, Wartość majątku obrotowego uległa zwiększeniu jedynie o 6,56%. Największą dynamiką zmian wśród składników majątku obrotowego charakteryzują się rozliczenia krótkoterminowe, których wartość wzrosła o 445,19%, przy czym wartość zapasów wzrosła o 9,56%, należności krótkoterminowych spadła o 15,07% oraz jednoczesnym wzroście środków pieniężnych o 152,27%. Analizując zmiany w strukturze zachodzące w majątku firmy Agro-Handel należ y zauważyć, iż wzrost udziału majątku trwałym wiązał się ze wzrostem udziału rzeczowego majątku trwałego z 38,98% do 53,83% tj. o 14,85%. Natomiast spadek udziału majątku obrotowego w strukturze aktywów wynika głównie ze spadku udziału należności krótkoterminowych z 47,66% do 28,46,% tj. o 19,20%. 3.2. Analiza sytuacji kapitałowej na podstawie pasywów bilansu Klasyfikację kapitałów jednostki według najczęściej stosowanych kryteriów podziału i ich rodzaje przedstawia poniższy schemat: Schemat 7: Klasyfikacja kapitałów podmiotów gospodarczych KRYTERIUM: WŁASNOŚCI KAPITAŁY WŁASNE l KAPITAŁY POZOSTAŁE KAPITAŁY OBCE ZOBOWIĄZANI l KREDYTY, A POŻYCZKI KRYTERIUM: TERMINOWOŚCI DŁUGOTERMINOWE KRÓTKOTERMINOWE WŁASNE (PODSTAWOWE, REZERWOWE) WŁASNE (ZYSK NA DYWIDENDY) OBCE (KREDYTY INWESTYCYJNE)) OBCE (ZOBOWIĄZANIA BIEŻĄCE, POŻYCZKI) KRYTERIUM: ŹRÓDEŁ POCHODZENIA ZEWNĘTRZNE I WEWNĘTRZNE KAPITAŁ Y PODSTA WOWE WŁASNE (KAPITAŁ ZAŁOŻYCIELSKI) OBCE (KREDYTY, ZOBOWIĄZANIA) WŁASNE Polecamy darmowe analizy i prace mgr Źródło: Opracowano na podstawie W. Gabrusewicz op. cit., s. 103, 107,111. Kapitał własny definiowany jest przez aktywa netto, które równe są aktywom jednostki, pomniejszonym o szeroko rozumiane zobowiązania i rezerwy na zobowiązania. Tak zdefiniowany kapitał własny obejmuje kapitał (fundusz) podstawowy, który jest korygowany in minus o należne wpłaty na kapitał podstawowy oraz udział (akcje) własne, kapitał zapasowy, kapitał z aktualizacji wyceny, pozostałe kapitały rezerwowe, zysk (stratę) z lat ubiegłych, zysk (stratę) netto oraz nieaktywną pozycję korygującą odpisy z zysku netto w ciągu roku obrotowego. Kapitał własny, zwłaszcza kapitał podstawowy, stanowi najbardziej stabilne źródło finansowania, spełniając równocześnie funkcję gwarancyjną wobec wierzycieli . Poniższa formuła przedstawia kapitały własne w ujęciu rachunkowym: KAPITAŁY WŁASNE = AKTYWA - ZOBOWIĄZANIA I REZERWY NA ZOBOWIĄZANIA Dążenie do poprawy stopy zwrotu kapitału własnego powoduje angażowanie w działalność gospodarczą kapitałów obcych. Dokonując wstępnego przeglądu struktury kapitałów trzeba brać pod uwagę czas użytkowania kapitałów obcych i odrębnie rozpatrywać: • kapitały długoterminowe (zobowiązania i kredyty długoterminowe), • kapitały krótkookresowe (zobowiązania i kredyty krótkoterminowe). Zobowiązania długoterminowe obejmują długoterminowe pożyczki, kredyty, obligacje i inne papiery wartościowe emitowane przez przedsiębiorstwo. Termin ich płatności jest dłuższy niż jeden rok. Łącznie z kapitałem własnym zobowiązania długoterminowe stanowią tzw. kapitał stały przedsiębiorstwa, który powinien zapewnić pokrycie przynajmniej elementów majątku trwałego (wykazującego najniższa płynność). Ujmuj e to poniższa reguła : KAPITAŁ STAŁY = KAPITAŁY WŁASNE + ZOBOWIĄZANIA DŁUGOTERMINOWE Na zobowiązania krótkoterminowe, a więc płatności o terminie nieprzekraczającym jednego roku, na które składaj ą się: zobowiązania wobec kredytodawców i pożyczkodawców z tytułu kredytów i pożyczek krótkoterminowych oraz płatności odsetek od kredytów i pożyczek długoterminowych przypadające na dany rok, a także zobowiązania bieżące, obejmujące zobowiązania handlowe (wobec dostawców), zobowiązania z tytułu płac, podatków, ceł, ubezpieczeń społecznych. Struktura finansowa wynikaj ąca z pasywów bilansu daje obraz podstawy finansowej, na której jest oparta działalność przedsiębiorstwa. Dlatego też punktem wyjścia przy porównawczej analizie pasywów jest wstępna ocena ich struktury i ustosunkowanie się - w warunkach danego przedsiębiorstwa - do relacji zachodzących pomiędzy własnymi i obcymi źródłami finansowania zasobów. Pomiędzy tymi 67 68 wielkościami powinna występować właściwa dla danego przedsiębiorstwa proporcja, gdyż nieprzemyślane, nagłe zmniejszenie kapitałów własnych w stosunku do obcych źródeł finansowania, przy których płaci się często 67 68 T. Waśniewski op. cit., s. 290. W. Gabrusewicz op. cit., s. 107. Polecamy darmowe analizy i prace mgr wysokie odsetki, może spowodować trudności płatnicze i wywołać niebezpieczeństwo niewypłacalności69 70. Analiza sytuacji majątkowej obejmuje: • ocenę struktury kapitałów, • ocenę dynamiki poszczególnych składników kapitału, • ocenę struktury kapitałowo-majątkowej. Poziom sfinansowania składników kapitałami własnymi i obcymi określaj ą wskaźniki struktury własnościowej i relacji kapitałów własnych i obcych wyrażaj ących się następuj ącymi formułami: wskaźnik udziału kapitałów własnych wskaźnik udziału kapitałów obcych wskaźnik relacji kapitałów obcych do kapitałów własnych wskaźnik relacji kapitałów własnych do kapitałów obcych kapitały własne x 100 kapitały całkowite kapitały obce x 100 kapitały całkowite kapitały obce kapitały własne kapitał własny kapitał obcy Wskaźnik udziału kapitałów własnych w kapitale całkowitym wyraża stopień samofinansowania przedsiębiorstwa. Wskaźnik udziału kapitałów obcych informuje o rozmiarach zadłużenia przedsiębiorstwa. Relacja między nimi zależy od charakteru przedsiębiorstwa i od czynników zewnętrznych. Natomiast wskaźniki relacji są uzupełnieniem wskaźników struktury. Pierwszy wskaźnik relacji określany jest wskaźnikiem przekładni kapitałowej. Informuje o skali zaangażowania obcych źródeł finansowania w stosunku do kapitałów własnych. Drugi wskaźnik relacji jest miarą samofinansowania przedsiębiorstwa. Istotna jest również wewnętrzna struktura obu grup kapitałów. Rozpatrzenie jej informuje o wartości kapitału własnego i zagrożeniach wynikających z zaangażowania kapitału obcego . Bardzo istotną kwestią wstępnej oceny pasywów jest zbadanie wewnętrznej struktury kapitałów własnych. W dobrze funkcjonujących przedsiębiorstwach - oprócz stałego wypłacania dywidend od kapitału zakładowego - ma miejsce systematyczne tworzenie rezerw z zysku. Stąd też stosunek między kapitałem zakładowym a rezerwami ulega często znacznej zmianie, wskazuj ąc na wzrost stopnia samofinansowania, co oznacza szybsze zwiększenie rezerw kapitałowych niż kapitału zakładowego. Nierzadkie są wypadki, w których wielkość rezerw kapitałowych przekracza kilka razy wielkość kapitału 74 zakładowego . Do oceny struktury kapitałów własnych i obcych służą wskaźniki: 69 70 M. Jarzębowska op. cit., s. 121. T. Dudycz, op. cit., s. 35. Polecamy darmowe analizy i prace mgr wskaźnik udziału kapitału podstawowego kapitał podstawowy x 100 kapitały własne wskaźnik udziału kapitału zapasowego kapitał zapasowy x 100 kapitały własne wskaźnik udziału kapitału z aktualizacji wyceny kapitał z aktualizacji wyceny x 100 kapitały własne wskaźnik udziału kapitału rezerwowego kapitał rezerwowy x 100 kapitały własne wskaźnik udziału wyniku z lat ubiegłych wynik z lat ubiegłych x 100 kapitały własne wskaźnik udziału wyniku roku bieżącego wynik roku bieżącego x 100 kapitały własne wskaźnik udziału zobowiązań długoterminowych zobowiązania długoterminowe x 100 kapitały obce wskaźnik udziału zobowiązań bieżących zobowiązania bieżące x 100 kapitały obce wskaźnik udziału kredytów krótkoterminowych kredyty krótkoterminowe x 100 kapitały obce wskaźnik udziału zobowiązań z tytułu dostaw zobowiązania z tytułu dostaw i usług x 100 kapitały obce Do oceny struktury kapitału pod względem terminowości korzysta się ze wskaźników opisanych wzorami: wskaźnik udziału kapitałów długoterminowych -. wskaźnik udziału kapitałów krótkoterminowych =. wskaźnik relacji kapitałów długoterminowych do krótkoterminowych -. kapitały długoterminowe x 100 kapitały całkowite kapitały krótkoterminowe x 100 kapitały całkowite kapitały długoterminowe kapitały krótkoterminowe Dokonując oceny zmiany kapitałów w czasie, w odniesieniu do poszczególnych grup kapitałów, należy porównać dynamikę poszczególnych grup kapitałów względem 71 siebie. Wskaźnik dynamiki kapitałów całkowitych obliczany następująco: wskaźnik dynamiki kapitałów całkowitych wskaźnik dynamiki kapitałów własnych wskaźnik dynamiki kapitałów obcych wskaźnik dynamiki kapitałów długoterminowych wskaźnik dynamiki kapitałów krótkoterminowych kapitały całkowite w rozpatrywanym okresie x 100 kapitały całkowite w poprzednim okresie kapitały własne w rozpatrywanym okresie x 100 -. kapitały własne w poprzednim okresie kapitały obce w rozpatrywanym okresie x 100 kapitały obce w poprzednim okresie kapitały długoterminowe w rozpatrywanym okresie x 100kapitały długoterminowe w poprzednim okresie -. kapitały krótkoterminowe w rozpatrywanym okresie x 100 kapitały krótkoterminowe obce w poprzednim okresie Wskaźnik dynamiki kapitałów całkowitych jest równy wskaźnikowi dynamiki majątku całkowitego. Jeżeli dynamika kapitałów własnych jest silniejsza od dynamiki kapitałów obcych, jest to pozytywny objaw. Również za pozytywny objaw uważa się silniejszą dynamikę kapitałów długoterminowych od dynamiki kapitałów krótkoterminowych. Wskaźniki te pokazuj ą też zmiany w strukturze kapitałów - wzrasta udział kapitałów o większym wskaźniku dynamiki. J. Gajdka, Wyznaczenie pojemności zadłużeniowej spółki. Metoda praktyczna, „Przegląd Organizacji”, 2001, nr 9, s. 30 71 Polecamy darmowe analizy i prace mgr Oddzielna analiza poszczególnych pozycji pasywów i aktywów jest niewystarczająca, by wyczerpująco ocenić sytuację ekonomiczno-finansową przedsiębiorstwa. Rzeczywisty obraz stanu ekonomiczno-finansowego firmy można uzyskać dopiero na podstawie oceny wzajemnego związku między kapitałami (pasywami) a odpowiadającymi im środkami majątkowymi (aktywami) . Maj ątek trwały należy finansować głównie kapitałem własnym (przyjmuje się, że optymalny poziom sfinansowania majątku trwałego kapitałem własnym wynosi 70%) oraz w razie potrzeby długoterminowym kapitałem obcym, natomiast maj ątek obrotowy powinien znaleźć częściowe pokrycie w kapitale własnym (kapitał własny powinien stanowić pokrycie dla 30% wartości majątku obrotowego) i długoterminowym obcym oraz częściowo krótkoterminowym kapitale obcym. Dla utrzymania równowagi finansowej przedsiębiorstwa istotne jest również zachowanie bieżącej płynności, co łączy się z finansowaniem maj ątku obrotowego. Podstawowym źródłem jego finansowania są kapitały krótkoterminowe (krótkoterminowe kredyty bankowe, pożyczki, bony komercyjne) oraz zobowiązania bieżące. Jeżeli zobowiązania krótkoterminowe w pełni pokrywaj ą maj ątek obrotowy wówczas zachowana jest złota reguła bilansowania w stosunku do obrotowych składników majątku przedsiębiorstwa72 73. Złota reguła bilansowa zakłada, że maj ątek obciążony dużym ryzykiem, a za taki uważa się maj ątek trwały, powinien być finansowany w sposób najbardziej bezpieczniejszy, czyli przez kapitał własny, tym samym: kapitał własny majątek trwały kapitał własny+ długoterminowy obcy majątek trwały > 0,70 (I stopień pokrycia) > 1,00 (II stopień pokrycia) Do oceny struktury kapitałowo - majątkowej służą również następujące wskaźniki: wskaźnik pokrycia majątku trwałego kapitałem własnym = wskaźnik pokrycia majątku trwałego kapitałem stałym = wskaźnik pokrycia kapitałami krótkoterminowymi majątku obrotowego = wskaźnik zaangażowania kapitałów obcych = kapitał własny x 100 majątek trwały kapitał stały x 100 majątek trwały kapitał krótkoterminowy x 100 majątek obrotowy kapitały obce x 100 majątek obrotowy Wskaźnik pokrycia majątku trwałego kapitałem własnym informuje, w jakiej części majątek trwały jest finansowany kapitałem własnym. Jeżeli majątek trwały jest w całości finansowany kapitałami własnymi, to przedsiębiorstwo takie ma bardzo silne podstawy finansowe. Wskaźnik pokrycia maj ątku trwałego kapitałami długoterminowymi jest uzupełnieniem poprzedniego wskaźnika, ponieważ kapitały długoterminowe powinny 72 W.Gabrusewicz op. cit., s. 120 Polityka bilansowa i analiza finansowa. Nowoczesne instrumenty zarządzania firmą, red. K. Sawicki, Wydawnictwo Ekspert, Wrocław 2002, s. 142 73 Polecamy darmowe analizy i prace mgr przewyższać wartość majątku trwałego. Wartość tego wskaźnika powinna przekraczać 100%. Jeżeli majątek trwały nie jest pokryty kapitałami długoterminowymi, to wartość wskaźnika jest mniejsza od 100%. Oznacza to, że przedsiębiorstwo może mieć trudności w regulowaniu bieżących zobowiązań. O ile przedsiębiorstwo swojego majątku trwałego może nie mieć sfinansowanego kapitałem własnym, to musi bezwzględnie finansować maj ątek trwały kapitałem długoterminowym. Pozostałe środki obrotowe finansowane są kapitałami krótkoterminowymi (zobowiązaniami i kredytami). Stopień tego finansowania określa wskaźnik pokrycia kapitałami krótkoterminowymi majątku obrotowego74 75. W praktyce jednak obserwuje się, iż część środków obrotowych finansowana jest kapitałem stałym, co zgodne jest ze złotą regułą finansową. Ta część kapitału stałego, która finansuje środki obrotowe określana jest mianem kapitału obrotowego netto lub kapitału pracującego. Celem kapitału pracującego w przedsiębiorstwie jest minimalizacja ryzyka, wynikającego z unieruchomienia części środków obrotowych (zapasów, należności) lub też wynikaj ącego ze strat związanymi z tymi środkami (trudności zbytu produktów, kłopoty ze ściąganiem należności). Jest to, więc pewnego rodzaju element bezpieczeństwa, ułatwiający zachowanie bieżącej płynności finansowej. Kapitał obrotowy netto - w zależności od podejścia - oblicza się według poniższych formuł : • podejście kapitałowe KAPITAŁ OBROTOWY NETTO = KAPITAŁ STAŁY - MAJĄTEK TRWAŁY • podejście majątkowe KAPITAŁ OBROTOWY NETTO = MAJĄTEK OBROTOWY - KAPITAŁY OBCE KRÓTKOTERMINOWE Badając strukturę majątkowo-kapitałową, poziom kapitału obrotowego wykorzystuje się do obliczenia następujących wskaźników: wskaźnik udziału kapitału obrotowego w finansowaniu majątku całkowitego = wskaźnik udziału kapitału obrotowego w finansowaniu majątku obrotowego = kapitał obrotowy x 100 majątek całkowity kapitał obrotowy x 100 majątek obrotowy Wartość przedstawionych powyżej wskaźników informuje o tym, w jakim stopniu kapitał pracujący finansuje majątek całkowity i majątek obrotowy. Jego wzrost oznacza zwiększenie długookresowych kapitałów w finansowaniu maj ątku obrotowego w przedsiębiorstwie. Jest to sytuacja korzystna dla przedsiębiorstwa. Spadek wartości wskaźnika oznacza wzrost finansowania maj ątku obrotowego kapitałem krótkoterminowym i jest to dla przedsiębiorstwa sytuacja niekorzystna. Poniższa tabela zawiera dane wyjściowe do dokonania analizy sytuacji kapitałowej badanej zakładów mięsnych Agro-Handel Sp. z o.o. 74 75 Ibidem, s. 143. W. Gabrusewicz, op. cit., s. 123. Polecamy darmowe analizy i prace mgr Tabela 11: Kształtowanie się wielkości pasywów w firmie Agro-Handel Sp. z o.o. w latach 2002-2005 2002 2003 2004 2005 A.Kapitał (fundusz) własny 3 817 944,52 4 540 809,91 6 740 569,65 10 335 103,05 I.Kapitał (fundusz) podstawowy 1 000 000,00 1 000 000,00 1 400 000,00 1 400 000,00 805 400,56 2 339 260,45 3 221 688,79 5 003 448,53 II.Kapitał (fundusz) zapasowy III.Kapitał (fundusz) z aktualizacji wyceny IV.Zysk (strata) netto B.Zobowiązania i rezerwy l.Rezerwy na zobowiązania -długoterminowe -krótkoterminowe 301 684,07 301 684,07 244 121,12 244 121,12 1 710 859,89 899 865,39 1 874 759,74 3 687 533,40 11 135 497,44 9 798 718,07 9 847 444,11 11 909 667,79 1 640,34 1 640,34 7 186,42 7 186,42 78 097,78 8 027J7 9 226,60 9 226,69 0,00 0,00 70 070,01 0,00 II.Zobowiązania długoterminowe 4 017 200,00 5 052 102,07 5 369 431,75 5 015 020,75 III.Zobowiązania krótkoterminowe 10 617 599,30 12 162 308,18 10 337 251,86 9 132 1 73,69 IV.Rozliczenia międzyokresowe -długoterminowe -krótkoterminowe 3 972,15 3 664,78 652 769,90 0,00 3 972,15 0,00 3 664,78 0,00 65 2769,9 1 761 190,73 171 2832,48 4 8358,25 Pasywa razem 18 458 356,31 21 766 071,36 23 178 120,94 26 252 714,91 Źródło: Opracowanie własne na podstawie sprawozdań finansowych firmy Agro-Handel Sp. z o.o. Analizując zmiany bezwzględne poszczególnych pozycji pasywów można zauważyć, iż przyrost kapitałów własnych w rozpatrywanym okresie wyniósł 6 517 158,53 zł, na co największy wpływ miał przyrost kapitału zapasowego, którego wartość wzrosła o 4 198 047,97 zł. Należy zauważyć, iż w 2004 roku wspólnicy dokonali dopłaty do kapitału podstawowego w kwocie 400 000,00 zł. W 2005 roku badanej spółce udało się wypracować największy w całym badanym okresie zysk, wyniósł on: 3 687 533,40 zł i w porównaniu do roku 2003 (najniższego zysku), był on większy o 1 976 673,51 zł. W latach 2002 - 2005 zobowiązania i rezerwy kształtowały się na poziomie od 14 640 411,79 zł do 17 225 261,45 zł. Struktura kapitałów badanego podmiotu gospodarczego obrazują poniższe wykresy: Polecamy darmowe analizy i prace mgr Wykres 8: Kształtowanie się wskaźników struktury kapitałów według kryterium własności Handel Sp. z latach 2002 - firmy Agroo.o. w 2005 □ 2002 KAPITAŁ WŁASNY □ KAPITAŁ OBCY 2003 2004 2005 Źródło: Opracowanie własne na podstawie bilansu firmy Agro-Handel Sp. z o.o. Analizując wykres 8 można zauważyć, iż udział kapitałów obcych w strukturze w ciągu badanego okresu spadł z poziomu 79,32% do 60,63%, tym samym badana spółka poprawia swą strukturę własnościową. Wykres 9: Kształtowanie się wskaźników struktury kapitałów według kryterium terminowości firmy Agro-Handel Sp. z o.o. w latach 2002 - 2005 2002 □ 2003 2004 KAPITAŁ DŁUGOOKRESOWY □ KAPITAŁ KRÓTKOOKRESOWY Źródło: Opracowanie własne na podstawie bilansu firmy Agro-Handel Sp. z o.o. 2005 Polecamy darmowe analizy i prace mgr Z kolei - jak wynika z wykresu 9 - w latach 2002 - 2005 nastąpiła znacząca zmiana w strukturze kapitałowej, mianowicie do roku 2003 kapitał całkowity spółki zdominowany był przez kapitały krótkoterminowe (58% w 2002, 56% w 2003), natomiast po 2003 roku w kapitałach dominowały kapitały długoterminowe (52% w 2004, 65% w 2005). Tabela 12: Wskaźniki relacji kapitałów firmy Agro-Handel Sp. z o.o. w latach 2002 - 2005 WYSZCZEGÓLNIENIE 2002 WSKAŹNIKI RELACJI 2003 2004 2005 KRYTERIUM WŁASNOŚCI: wskaźnik relacji kapitałów obcych do kapitałów własnych 3,83 3,79 2,44 1,54 wskaźnik relacji kapitałów własnych do kapitałów obcych 0,26 0,26 0,41 0,65 0,74 0,79 1,10 1,86 KRYTERIUM TERMINOWOŚCI: wskaźnik relacji kapitałów długoterminowych do kapitałów krótkoterminowych Źródło: Opracowanie własne na podstawie sprawozdań finansowych firmy Agro-Handel Sp. z o.o. Również korzystnie kształtują się wskaźniki relacji kapitałów badanej spółki. Skala zaangażowania obcych źródeł finansowania, w stosunku do źródeł własnych, spadała z 3,83 w 2002 roku do 1,54 w 2005 tj. o 2,29. W dwóch ostatnich badanych okresach miara skali samofinansowania (wskaźnik relacji kapitałów własnych do kapitałów obcych) systematycznie wzrastała, jednak nadal na koniec badanego okresu wielkość utrzymała się na dość niskim poziomie - zaledwie 0,65. Świadczy to o tym, iż firma Agro-Handel jest podmiotem silnie uzależnionym od kapitałów obcych. Systematyczny wzrost wielkości wskaźnika relacji kapitałów długoterminowych do kapitałów krótkoterminowych świadczy o coraz większej roli długoterminowych źródeł finansowania aktywów spółki Agro-Handel. Szczegółowa struktura oraz dynamika kapitałów własnych i obcych a także ich składników podstawowych prezentuje tabela 13. Tabela 13: Kształtowanie się struktury i dynamiki kapitałów własnych i obcych firmy Agro-Handel Sp. z o.o. w latach 2002-2005 DYNAMIKA 100 STRUKTURA (%) WYSZCZEGÓLNIENIE 2002 2003 Majątek trwały 100,00 - kapitał (fundusz) podstawowy 26,19 - kapitał (fundusz) zapasowy 21,10 7,90 - kapitał (fundusz) z aktualizacji wyceny - zysk (strata) netto Kapitał obcy - rezerwy na zobowiązania 100,0 0 22,02 200 20,77 13,55 51,52 47,80 48,41 6,64 3,62 2,36 27,81 35,68 44,81 19,82 100,00 100,0 0 2004 (%) 2005 118,9 3 176,55 270,70 100,00 140,00 290,45 400,01 100,00 52,60 100,0 100,00 117,66 0 80,92 140,00 621,24 80,92 109,58 215,54 112,28 108,72 0,48 0,06 438,11 4761,07 562,49 27,44 29,33 32,67 31,51 125,76 133,66 124,84 - zobowiązania krótkoterminowe 72,52 70,61 62,89 57,37 114,55 0,03 0,02 3,97 11,06 Kapitał całkowity 0,04 2002= 2003 - zobowiązania długoterminowe - rozliczenia międzyokresowe 0,01 2004 5 100,0 100,00 0 97,36 86,01 92,26 16433,67 ■ 44338,47 117,92 125,57 142,23 Źródło: Opracowanie własne na podstawie sprawozdań finansowych firmy Agro-Handel Sp. z o.o. Polecamy darmowe analizy i prace mgr Na podstawie danych zawartych w tabeli 13 wynika, że w latach 2002 - 2005 dynamika kapitałów własnych spółki Agro-Handel wzrosła z poziomu 18,93% do 170,70% tj. o 151,77%, przy czym wśród jego składników największą dynamiką - aż 521,24% - wyróżniał się kapitał zapasowy. Z kolei dynamika kapitałów obcych spadła o 8,94% z poziomu 117,66% do 108,72%. Zobowiązania krótkoterminowe wykazywały tendencje spadkową, a ich dynamika spadła o 24,54%, co należy ocenić jako korzystne zjawisko. Od 2003 roku największy udział w strukturze kapitałów własnych ma kapitał zapasowy, który stanowi blisko 50,00%. Jednocześnie udział kapitału podstawowego w rozpatrywanym okresie systematycznie spada, i tak, w pierwszym okresie stanowił 26,19% kapitałów własnych, a w ostatnim roku jego udział wynosił już tylko 13,55%. Natomiast w strukturze kapitałów obcych obserwuje się dość korzystne zjawisko w ciągu czterech kolejnych lat, jakim jest wzrost udziału zobowiązań długoterminowych z poziomu 27,44% na 31,51%, przy jednoczesnym spadku udziału zobowiązań krótkoterminowych z 72,55% do 57,37% tj. o 15,55%. Łańcuchowe wskaźniki dynamiki kapitałów badanej spółki przedstawiają się następująco: Tabela 14: Łańcuchowe wskaźniki dynamiki kapitałów firmy Agro-Handel Sp. z o.o. w latach 2002 - 2005 WSKAŹNIKI DYNAMIKI WYSZCZEGÓLNIENIE 2003 2004 2005 (2002 = 100) (2003 = 100) wskaźnik dynamiki kapitałów całkowitych wskaźnik dynamiki kapitałów własnych 117,92 % 118,93 % 106,49 % 148,44 % 113,27 % 153,33 % wskaźnik dynamiki kapitałów obcych wskaźnik dynamiki kapitałów długoterminowych 117,66 % 122,50 % 95,43 % 126,23 % 96,84 % 140,88 % wskaźnik dynamiki kapitałów krótkoterminowych 114,54 % 90,91 % 83,01 % (2004 = 100) Źródło: Opracowanie własne na podstawie sprawozdań finansowych firmy Agro-Handel Sp. z o.o. Jak wynika z obliczeń przedstawionych w Tabeli 14, w całym okresie objętym badaniem kształtowały się stosunkowo korzystnie. Warto zauważyć, iż najsilniejszymi wskaźnikami dynamiki odznaczają się kapitały własne oraz kapitały długoterminowe, oznacza to, iż ich poziom, co roku wzrastał szybciej. Wykres 9 obrazuje jak w spółce Agro-Handel przestrzegana była złota reguła bilansowa. Polecamy darmowe analizy i prace mgr Wykres 10: Złota reguła bilansowa badanej spółki w latach 2002 - 2005 —i — Złota reguła bilansa % —i ~ Złota zasada finansowania % Źródło: Opracowanie własne na podstawie sprawozdań finansowych firmy Agro-Handel Sp. z o.o. Z obliczeń przedstawionych na wykresie 10 wynika, iż w latach 2002 - 2004 nie została zachowana złota reguła bilansowania przez firma, Agro-Handel. Spółce udało się osiągnąć prawidłowa strukturę majątkowo - kapitałową dopiero w 2005 roku. Kształtowanie się kapitału obrotowego netto badanej spółki w rozpatrywanym okresie przedstawiono na wykresie 11. Wykres 11: Kapitał obrotowy netto firmy Agro-Handel Sp. z o.o. w latach 2002 -2005 3 000 000 zł -3 000 000 zł ------------ KAPITAŁ OBROTOWY NETTO (podejście kapitałowe) ___________________________________________ ________ KAPITAŁ OBROTOWY NETTO (podejście majątkowe) ___________________________________ ^ Źródło: Opracowanie własne na podstawie sprawozdań finansowych firmy Agro-Handel Sp. z o.o Powyższy wykres wskazuje, iż w latach 2003 - 2004 kapitał obrotowy spółki AgroHandel był ujemny. Oznacza to, że w tych latach majątek trwały firmy przewyższał kapitał stały, dlatego część majątku trwałego finansowana była kapitałami krótkoterminowymi. Jest to sytuacja niekorzystna, gdyż może spowodować do utratę płynności finansowej, ta zaś może doprowadzić do bankructwa. Jednakże w ostatnim roku obj ętym badaniem poziom kapitału obrotowego netto jest najwyższy w całym okresie, zatem zmniejszyło się zagrożenie utraty płynności finansowej. Polecamy darmowe analizy i prace mgr Tabela 15: Kształtowanie się wartości wskaźników charakteryzujących sytuację struktury kapitałowo-majątkowej firmy Agro-Handel Sp. z o.o. w latach 2002-2005 WKAŹNIKI STRUKTURY MAJĄTKOWO-KAPITAŁOWEJ WYSZCZEGÓLNIENIE 2002 2003 2004 52,14 % 37,94 % 50,56 % 72,06 % 107,00 % 80,16 % 90,84 % 107,02 % 95,38 % 124,16 % 112,31 % 77,08 % 131,48 % 175,79 % 166,92 % 133,65 % wskaźnik udziału kapitału obrotowego w finansowaniu majątku całkowitego 2,78 % -10,91 % -5,27 % 3,84 % wskaźnik udziału kapitału obrotowego w finansowaniu majątku obrotowego 4,60 % -24,23 % -12,40 % 8,46 % wskaźnik pokrycia majątku trwałego kapitałem własnym wskaźnik pokrycia majątku trwałego kapitałem stałym wskaźnik pokrycia kapitałami krótkoterminowymi majątku obrotowego wskaźnik zaangażowania kapitałów obcych 2005 Źródło: Opracowanie własne na podstawie sprawozdań finansowych firmy Agro-Handel Sp. z o.o Jak wynika z przedstawionych w powyższej tabeli danych, w 2003 roku zarówno wielkość wskaźnika pokrycia majątku trwałego kapitałem własnym jak i kapitałem stałym były najniższym w całym analizowanym okresie i wynosiły odpowiednio: 37,94% i 80,16%. Niski poziom wskaźników wynika z gruntownej modernizacji zakładu produkcyjnego, jaka w tym czasie miała miejsce. W 2003 roku rozpoczęto rozbudowę hali uboju, zakupiono nową linie ubojową, rozbudowano system wagowy, a także wyposażono dział produkcji wędlin w nowe maszyny i urządzenia techniczne. Zakłady Mięsne Agro-Handel nie były w stanie sfinansować modernizacji budynków i zakupu nowych środków trwałych bez konieczności zadłużenia się (zaciągnięcia kredytów). Znajduje to odbicie w poziomie wielkości wskaźnika zaangażowania kapitałów obcych, który również w roku 2003 kształtował się na poziomie 175,79% i był najwyższym w całym okresie objętym badaniem. Przez kolejne lata obserwuje się spadek wartości tego wskaźnika, co wskazuje na to, iż spółka Agro-Handel sprawnie spłaca zaciągnięte wcześniej zobowiązania kredytowe. 3.3. Wstępna ocena księgowej wielkości wyniku finansowego Wielkość wyniku finansowego jest głównym czynnikiem rzutującym na poziom rentowności, a także podstawowym źródłem zasilania przedsiębiorstwa w kapitał własny oraz wypłat dywidend dla udziałowców. Ponadto stanowi podstawę do rozliczeń finansowych z budżetem państwa w postaci podatku dochodowego. Umożliwia również rozwój firmy i wzrost jej wartości. Dodatkowo pełni rolę miernika stopnia realizacji wyznaczonego celu gospodarczego, określa tempo zwrotu poniesionych w procesie gospodarczym nakładów oraz potencjalne korzyści właścicieli wniesionego do przedsiębiorstwa kapitału. Ze znaczącej roli, jaką spełnia wynik finansowy w działalności przedsiębiorstwa, tworzy się potrzeb jego wielokierunkowej analizy76. 76 M. Sierpińska, D. Wędzki opt. cit., s. 33. Polecamy darmowe analizy i prace mgr Rachunek wyników to główne źródło informacji o wielkości osiągniętego zysku lub poniesionych strat.. Operując wielkościami strumieniowymi, grupuje wszystkie przychody uzyskiwane ze sprzedaży dóbr i usług wytworzonych przez przedsiębiorstwo, przychody ze sprzedaży towarów, przychody z operacji finansowych oraz odpowiadaj ące tym rodzajom działalności koszty i straty. Na wynik finansowy może oddziaływać różny układ czynników biorących udział w jego tworzeniu. Szczegółowa analiza poszczególnych czynników umożliwia określenie, w jakim stopniu każdy z nich wpłynął na powstanie ostatecznej wielkości wyniku finansowego i czy jest ona prawidłowa z punktu widzenia ekonomicznej efektywności środków zaangażowanych w procesie produkcji. Wstępna analiza rachunku wyników obejmuje : • ustalenie i ocenę zmiany wielkości strumieni pieniężnych prezentujących przychody ze sprzedaży, koszty i wynik finansowy i inne wielkości ekonomiczne w kolejnych latach badanego okresu, • badanie relacji zachodzących pomiędzy poszczególnymi wielkościami ekonomicznymi rachunku wyników. Przekształcona do postaci analitycznej forma rachunku wyników stanowi dobrą podstawę do wstępnej oceny kształtowania się wyniku finansowego na różnych poziomach (Tabela 16). Tabela 16: Kształtowanie się rachunku wyników firmy Agro-Handel Sp. z o.o. w latach 2002 - 2005 WYSZCZEGÓLNIENIE Przychody netto ze sprzedaży i zrównanie z nimi 2002 2003 2004 2005 69 760 541,33 73 661 368,37 86 555 975,53 94 684 149,75 Koszty działalności operacyjnej 67 997 353,07 72 853 543,02 84 489 391,62 89998 011,23 Zysk(strata) na sprzedaży 1 763 188,26 807 825,35 2 066 583,91 4 686 138,52 Pozostałe przychody operacyjne 864 475,49 1 727 581,78 893 739,41 955 386,96 Pozostałe koszty operacyjne 154 615,13 1 032 773,29 261 181,05 627 992,13 Zysk(strata) z działalności operacyjnej 2 473 048,62 1 502 633,84 2 699 142,27 5 013 533,35 Przychody finansowe 129 037,31 75 803,70 67 726,68 74 286,25 Koszty finansowe 229 378,05 236 803,13 376 987,18 359 091,01 Zysk(strata) z działalności Podatek dochodowy Wynik finansowy netto 2 372 707,88 1 341 634,41 2 389 881,77 4 728 728,59 661 847,99 441 769,02 515 124,04 1 041 205,69 1 710 859,89 899 865,39 1 874 757,73 3 687 522,90 Źródło: Opracowanie własne na podstawie rachunków wyników firmy Agro-Handel Sp. z o.o. Najwyższy wyniki na działalności podstawowej spółka Agro-Handel osiągnęła w 2005 roku i wyniósł on: 4 686 138,52 zł i był większy od najniższego wyniku osiągniętego na tej działalności w badanym okresie o 3 878 313,17 zł. W porównaniu do 1 763 188,26 zł zysk wypracowanego w pierwszym roku analizowanego okresu nastąpił wzrost o 265,78%, który w wartościach bezwzględnych wyraża się kwotą 2 922 950,26 zł. 77 77 Polityka bilansowa i analiza finansowa. Nowoczesne instrumenty zarządzania firmą, red. K. Sawicki op. cit., s. Polecamy darmowe analizy i prace mgr Kształtowanie się wyników poszczególnych segmentów działalności firmy Agro-Handel w rozpatrywanym okresie obrazuje poniższy wykres: Wykres 12: Wielkość i zmiana wyników na poszczególnych obszary generowania wyniku finansowego firmy Agro-Handel Sp. z o.o. w latach 2002-2005 1 40% 120% _ wynik na działalności podstawowej wynik na działalności operacyjnej z wynik na operacjach finansowych obowiązkowe obciążenia wyniku finansowego 2002 2003 2004 2005 Źródło: Opracowanie własne na podstawie rachunków wyników firmy Agro-Handel Sp. z o.o. 146. Potwierdzenie rezultatów oceny wyniku finansowego przy wykorzystaniu wskaźników dynamiki można uzyskać przez równoległą analizę wskaźników struktury rachunku wyników. Otrzymane w ten sposób odchylenia dodatnie i ujemne informuj ą przejrzyście o zaistniałych przekształceniach poszczególnych elementów osiągniętego wyniku finansowego. Ocena struktury analitycznego rachunku wyników polega na ustaleniu udziału poszczególnych jego składników w ogólnej (stanowiącej 100%) wielkości przychodów ze sprzedaży. Analiza dynamiki umożliwia wymierne określenie wpływu podstawowych czynników na wzrost lub spadek wyniku finansowego netto. W tym celu dokonuje się porównawczej oceny wskaźników dynamiki poszczególnych jego składników, istotne znaczenie ma tu porównanie wskaźników, które w głównej mierze rzutują na poziom zysku netto. Bardzo pomocne w zakresie analizy rachunku wyników jest tzw. zestawienie analityczne, które w formie dwóch tabel obrazuje strukturę oraz dynamikę przychodów i kosztów. Polecamy darmowe analizy i prace mgr Tabela 17: Kształtowanie się struktury i dynamiki przychodów, kosztów i wyniku finansowego netto firmy Agro-Handel Sp. z o.o. w latach 2002-2005 DYNAMIKA =100 STRUKTURA (%) WYSZCZEGÓLNIENIE 2002 (%) 2002 2003 2004 2005 2003 2004 100, 00 92,57 -0,18 7,60 97,47 100, 00 92,69 0,92 6,39 98,90 100, 00 97,45 -0,57 3,11 97,61 100, 00 96,81 0,73 2,46 95,05 Zysk(strata) na sprzedaży 2,53 1,10 2,39 4,95 45,82 117,21 265,78 Pozostałe przychody operacyjne Pozostałe koszty operacyjne Zysk(strata) z działalności operacyjnej Przychody finansowe 1,24 0,22 2,35 1,40 1,03 0,30 1,01 0,66 199,84 103,39 667,96 168,92 3,55 2,04 3,12 5,30 0,18 0,33 3,40 0,10 0,32 0,08 0,44 2,76 0,08 0,38 4,99 60,76 109,14 202,73 58,75 52,49 57,57 0,60 2,17 1,10 3,89 Koszty finansowe Zysk(strata) z działalności gospodarczej Podatek dochodowy Wynik finansowy netto 0,95 2,45 1,82 0,60 1,22 105,5 124,08 9 105,73 130,62 -551,64 400,57 88,70 50,82 107,14 124,25 2005 Przychody netto ze sprzedaży Przychody ze sprzedaży produktów Zmiana stanu produktów Przychody ze sprzedaży towarów i materiałów Koszty działalności operacyjnej 135,73 141,94 -561,69 43,97 132,36 110,52 406,16 103,24 164,35 156,55 56,54 100,72 199,30 66,75 77,83 157,32 52,60 109,58 215,54 Źródło: Opracowanie własne na podstawie rachunku wyników firmy Agro-Handel Sp. z o.o. Analiza struktury rachunku wyników wykazuje, że decydujący wpływ na wielkość przychodów netto ze sprzedaży mają przychody ze sprzedaży produktów, ich wskaźnik udziału wynosił w kolejnych latach odpowiednio 92,57%, 92,69%, 97,45%, 96,81%. Natomiast koszty działalności operacyjnej, stanowią analogicznie: 97,47%, 98,90%, 97,61%, 95,05% ogólnej wielkości ze sprzedaży.. Przedstawione w tabeli 17 wskaźniki dynamiki wyniku finansowego netto nie uwzględniają wpływu zmiany cen w badanym okresie. Wskaźniki inflacji (wskaźnik cen przy podstawie rok poprzedni = 100) w poszczególnych latach kształtowały się następująco: 100,80% w 2003, 103,50% w 2004, i 102,10% w 2005 roku78. Analiza dynamiki zysku po wyeliminowaniu wpływu zmiany cen przedstawia poniższy wykres: 78 http://www.stat.gov.pl/dane spol-gosp/ceny handel uslugi/wskazniki inflacja/wsk c 50-05.htm 03.01.2007 Polecamy darmowe analizy i prace mgr Wykres 13: Wyniku finansowego netto firmy Agro-Handel Sp. z o.o. w latach 2002-2005 i jego dynamika w cenach porównywalnych Źródło: Opracowanie własne na podstawie rachunku wyników firmy Agro-Handel Sp. z o.o. Jak widać na wykresie 13 oraz w tabeli 18 dynamika zysku w cenach bieżących w okresie czterech lat wynosiła 215,54%, natomiast wartość wskaźnika dynamiki w cenach porównywalnych obniża się o 13,19% i kształtuje się na poziomie 202,35%. Wskaźniki dynamiki przychodów i kosztów poszczególnych segmentów działalności analizowanej spółki przedstawiono w tabeli 18. Tabela 18: Kształtowanie się poszczególnych rodzajów przychodów i kosztów firmy AgroHandel Sp. z o.o. w latach 2002 - 2005 WARTOŚĆ (zł) 2003 2004 2005 2002 Przychody netto ze 69 760 541,33 73 661 368,37 86 555 975,53 94 684 sprzedaży 1 727 893 955 Pozostałe przychody operacyjne 149,75 864 475,49 581,78 739,41 386,96 74 Przychody finansowe 129 037,31 75 803,70 67 726,68 70 754 054,13 75 464 753,85 87 517 441,62 95286,25 713 PRZYCHODY OGÓŁEM: 67 997 353,07 72 853 543,02 84 489 391,62 89 998 Koszty działalności operacyjnej 822,96 011,23 1 032 261 627 Pozostałe koszty operacyjne 154 615,13 773,29 181,05 992,13 359 Koszty finansowe 229 378,05 236 803,13 376 987,18 091,01 515 1 041 Podatek dochodowy 661 847,99 441 769,02 WYSZCZEGÓLNIENIE DYNAMIKA 2002=100 2003 2004 2005 69 043 194,24 74 564 888,46 85 124,04 642 683,89205,69 92 026 300,06 Źródło: Opracowanie własne na podstawie rachunku wyników firmy Agro-Handel Sp. z o.o. KOSZTY OGÓŁEM 105,59 124,08 135,73 199,84 103,39 110,52 58,75 52,49 57,5 7 106,66 123,69 135,28 107,14 124,25 132,36 667,96 168,92 406,16 103,24 164,35 156,55 66,75 77,83 157,32 108,80 124,04 133,29 Dynamika przychodów netto ze sprzedaży w stosunku do roku wyjściowego wynosiła dla kolejnych lat odpowiednio: 5,59%., 24,08%, 35,73% Pozostałe przychody operacyjne charakteryzowały się zmienną dynamiką, z kolei przychody finansowe osiągały poziom niższy średnio o 43,73% od poziomu z 2002 roku. Koszty działalności operacyjnej Polecamy darmowe analizy i prace mgr wzrastały szybciej o 1,55% w 2003 i o 0,17% w 2004 a niżeli odpowiadające im przychody. Tendencja ta odwróciła się w 2005 roku, w którym to różnica pomiędzy dynamika kosztów a przychodów działalności operacyjnej była niższa o 3,37%. 3.4. Analiza pionowa i pozioma rachunku z przepływów środków pieniężnych Podstawowym celem sporządzania tego rachunku przepływów pieniężnych jest określenie: zdolności generowania gotówki i jej ekwiwalentów przez przedsiębiorstwo, ustalenie źródeł jej pochodzenia i kierunków wykorzystania. Informacje zawarte w rachunku przepływów pieniężnych pozwalają wyjaśnić zmiany występujące w aktywach bilansu jak i w sytuacji finansowej, w tym zwłaszcza w strukturze finansowania działalności gospodarczej oraz w płynności finansowej firmy. Dane o przepływach pieniężnych mogą też zawierać użyteczne informacje do określania kwoty, terminowości oraz stopnia pewności przyszłych przepływów pieniężnych. Rachunek przepływów pieniężnych wypełnia lukę w tworzeniu przez rachunkowość „wiernego obrazu” sytuacji finansowej przedsiębiorstwa. Obok statystycznej informacji o stanie i zmianach w zakresie zasobów i źródeł ich pochodzenia oraz dynamicznej informacji w uj ęciu memoriałowym o przychodach i kosztach, uzyskuje się w tym rachunku również dynamiczną informacj ę w ujęciu kasowym o wpływach i wydatkach firmy. Tabela 19 zawiera dane dotyczące przepływu strumieni środków pieniężnych badanej jednostki gospodarczej w czterech kolejnych latach Tabela 19: Kształtowanie się przepływu środków pieni netto z działalności netto firmy Agro-Handel Sp. z o.o. w latach 2002 - 2005 2003 2002 2004 2005 Przepływy środków pieniężnych z działalności operacyjnej Zysk (strata) netto 1 710 859,89 899 865,39 1 874 759,74 3 687 533,40 Korekty razem -1 807 898,85 3 312 073,83 1 061 717,49 1 999 055,91 Przepływy pieniężne netto z działalności -97 038,96 4 211 939,22 2 936 477,23 5 686 589,31 Przepływy środków pieniężnych z działalności inwestycyjnej Wpływy 186 707,97 Wydatki -1 028 098,38 Przepływy pieniężne netto z działalności -841 390,41 111 896,06 132 684,45 76 218,70 -5 740 816,12 -3 824 654,93 -3 665 103,59 -5 628 920,06 -3 691 970,48 -3 588 Przepływy środków pieniężnych z działalności finansowej Wydatki Przepływy pieniężne netto z działalności finansowej 1 750 000,00 2 186 423,98 2 812 826,80 1 613 065,00 1 374 422,22 -1 027 772,81 -2 229 484,45 -1 377 944,45 1 406 770,29 1 158 651,17 583 342,35 235 120,55 -172 150,90 2 332 Przepływy pieniężne netto razem Źródło: Opracowanie własne na podstawie rachunków wyników firmy Agro-Handel Sp. z824,97 o.o. 486 340,92 -258 329,67 Rachunki przepływów pieniężnych sporządzane z podziałem na przepływy działalności operacyjnej, inwestycyjnej i finansowej są pomocne w rozpoznaniu konkretnej sytuacji finansowej przedsiębiorstwa. Trzy rodzaje strumieni oraz dwa kierunki przepływu Polecamy darmowe analizy i prace mgr (dodatni lub ujemny) pozwalają, bowiem wyróżnić osiem możliwych przypadków. Tabela 20: Rodzaje i kierunki przepływów pieniężnych KATEGORIA STRUMIENI I OPERACYJNY + II + INWESTYCYJN + - FINANSOWY + - III KOLEJNE PRZYPADKI IV V VI + + VII VIII - - - + - - - + - + - - + + + Źródło: Opracowanie własne. Przedstawiona interpretacja zmian w stanie środków pieniężnych ma charakter ogólny. Podstawę oceny stanowią tylko salda środków pieniężnych netto, uzyskiwane z poszczególnych rodzajów działalności. Zastosowanie dodatkowych obliczeń i ocen, pozwala spojrzeć szerzej na zmiany środków pieniężnych w przedsiębiorstwie. Bardzo istotne jest tu określenie i ocena zdolności przedsiębiorstwa do generowania środków pieniężnych z działalności podstawowej, dla której przedsiębiorstwo zostało powołane (samofinansowanie), pozyskiwanie z zewnątrz kapitałów własnych i obcych oraz kierunków ich wykorzystania. W metodzie pośredniej, wykorzystywanej do zestawienia przepływów pieniężnych z działalności operacyjnej wyraźnie widać, że zysk netto to nie to samo, co gotówka wypracowana z działalności operacyjnej (podstawowej). Porównuj ąc zysk netto i środki pieniężne netto z działalności operacyjnej wyróżnić można cztery warianty charakteryzujące sytuację finansową przedsiębiorstwa. Tabela 21: Wynik księgowy a środki pieniężne netto z działalności operacyjnej TREŚĆ WYNIK FINANSOWY NETTO I + ŚRODKI PIENIĘŻNE NETTO Z DZIAŁALNOŚCI OPERACYJNEJ + WARIANTY II III + - + IV - Źródło: Opracowanie własne. Jak wynika z tabeli 19 w 2002 roku dwa ujemne strumienie: operacyjny i inwestycyjny są finansowane były źródłami zewnętrznymi. Natomiast w kolejnych latach dodatni strumień pochodzący z działalności operacyjnej nie był wystarczający dla pokrycia wydatków inwestycyjnych. Niedobór środków pieniężnych pokrywany był kredytami i pożyczkami oraz innymi wpływami finansowymi. Jest to sytuacja typowa dla przedsiębiorstw rozwijaj ących się. Z punktu widzenia zdolności generowania środków pieniężnych od roku 2003 badane przedsiębiorstwo znajduje się w korzystnej sytuacji gdyż osiąga zysk netto i jednocześnie uzyskuje nadwyżkę środków pieniężnych z działalności operacyjnej. W ramach wstępnej analizy rachunku przepływu środków pieniężnych istotne jest też badanie struktury i dynamiki tych przepływów. Analiza dynamiki (analiza pozioma) umożliwia natomiast ocenę występuj ących tendencji zmian poszczególnych pozycji. Analiza struktury, (czyli analiza pionowa) pozwala ujawnić podstawowe źródła pochodzenia gotówki lub też kierunki ich wydatkowania. Wykres 14 przedstawia przepływy netto z poszczególnych działalności badanej Polecamy darmowe analizy i prace mgr jednostki gospodarczej w rozpatrywanym okresie. Jak widać na poniższym wykresie w badanym okresie, jedynie w roku 2002 Cash Flow operacyjne wykazywało niedobór w wysokości: 97.038,96 zł, natomiast w trzech kolejnych latach wynik na działalności operacyjnej przyjmował wartości dodatnie, które wynosiły odpowiednio: 4.211.939,22 zł, 2.936.477,23 zł i 5.686.589,31zł. Oznacza to, że środki pieniężne, jakie spółka uzyskiwała od 2003 ze sprzedaży towarów, wyrobów, usług były wyższe od wydatków z działalności operacyjnej. Z kolei cash flow finansowe w całym badanym okresie charakteryzuje stała tendencja spadkowa. Generowana nadwyżka gotówkowa w wyniku prowadzonej działalności finansowej w ciągu czterech lat spadła o 83,29%. Ujemne przepływy pieniężne netto dla działalności inwestycyjnej, jakie kształtowały się w badanej jednostce należy oceniać pozytywnie, gdyż informują o intensywnym rozwoju firmy. Wynosiły one odpowiednio dla roku: 2002: -841.390,41 zł, dla 2003: -5.628.920,06 zł, dla 2004: - 3.691.970,48 zł i dla 2005: -3.588.884,89 zł. Wykres 14: Kształtowanie się dynamiki poszczególnych rodzajów strumieni przepływów pieniężnych netto firmy Agro-Handel Sp. z o.o. w latach 2002 - 2005 Źródło: Opracowanie własne na podstawie rachunków wyników firmy Agro-Handel Sp. z o.o. Do celów analizy strukturalnej nadwyżki strumienia pieniężnego z działalności operacyjnej dane zawarte w części A rachunku zostały poddane przekształceniu, które polegało na wyeliminowaniu pozycji nienależących do tej działalności. Efekt tego przekształcenia przedstawia tabela 22. Polecamy darmowe analizy i prace mgr Tabela 22: Analiza pionowa gotówki netto z działalności operacyjnej firmy Agro-Handel Sp. z o.o. w latach 2002 - 2005 WYSZCZEGÓLNIENIE - zysk na działalności operacyjnej - amortyzacja - zmiana stanu rezerw - zmiana stanu zapasów - zmiana stanu należności - zmiana stanu zobowiązań krótkoterminowych - zmiana stanu rozliczeń międzyokresowych 2003 2004 2005 -18,36 % -5,10 % 22,92 % 32,94 % 68,99 % 52,25 % 70,80 % 28,85 % -0,02 % 0,13 % 2,41 % -1,21 % 6,57 % -2,92 % 17,04 % -8,43 % 2002 37,64 % -19,81 % 0,08 % 28,76 % -22,26 % 13,50 % 19,45 % -37,44 % -22,33 % 19,01 % -1,28 % 18,82 % PRZEPŁYWY PIENIĘŻNE 100,00 % 100,00 % 100,00 % 100,00 % NETTO Z DZIAŁALNOŚCI OPERACYJNEJ Źródło: Opracowanie własne na podstawie rachunku przepływów pieniężnych firmy Agro-Handel Sp. z o.o. Głównym źródłem dodatnich wartość przepływów pieniężnych netto z działalności operacyjnej był zysk na działalności operacyjnej, stanowiący kolejno: 22,92%, 68,99%, 70,80%, całej nadwyżki operacyjnej w latach 2003 - 2005. Wysokim udziałem w strukturze Cash Flow operacyjnym charakteryzuje się także amortyzacja, która jest kosztem, ale nie jest wydatkiem, zatem nie pociąga za sobą żadnych przepływów pieniężnych. Dlatego kwotę amortyzacji należy dodać do wyniku finansowego. Niższa wartość przepływów netto z działalności operacyjnej w 2004 roku wynika z niekorzystnej zmiany stanu należności (spadek o 653.716,68 zł) przy jednoczesnym spadku zobowiązań niezwiązanych z zaciągniętymi kredytami i pożyczkami o 1.099.646,32 zł. Do analizy struktury przepływów pieniężnych netto z działalności inwestycyjnej wykorzystano poniższą tabele: Tabela 23: Analiza struktury gotówki netto z działalności inwestycyjnej firmy Agro-Handel Sp. z o.o. w latach 2002 - 2005 WYSZCZEGÓLNIENIE WPŁYWY: - zbycie wartości niematerialnych i prawnych oraz rzeczowych aktywów trwałych 2002 2003 2004 2005 100,00 % 100,00 % 100,00 % 100,00 % 100,00% 100,00% 100,00% 100,00% WYDATKI: 100,00 % 100,00 % 100,00 % 100,00 % - nabycie wartości niematerialnych i prawnych oraz rzeczowych aktywów trwałych 100,00% 100,00% 100,00 % 100,00 % PRZEPŁYWY PIENIĘŻNE 100,00 % 100,00 % 100,00 % 100,00 % NETTO Z DZIAŁALNOŚCI INWESTYCYJNEJ Źródło: Opracowanie własne na podstawie rachunku przepływów pieniężnych firmy Agro-Handel Sp. z o.o. Struktura gotówki netto z działalności inwestycyjnej firmy Agro-Handel Sp. z o.o. składa się wyłącznie z wpływów i wydatków związanych z nabyciem i zbyciem wartości niematerialnych i prawnych oraz rzeczowych aktywów trwałych. W badanej spółce składniki gotówki netto z działalności finansowej przedstawione zostały w tabeli 24. Polecamy darmowe analizy i prace mgr Tabela 24: Analiza struktury gotówki netto z działalności finansowej firmy Agro-Handel Sp. z o.o. w latach 2002 - 2005 WYSZCZEGÓLNIENIE WPŁYWY: - wpływy netto z dopłat do kapitału - kredyty i pożyczki - inne wpływy finansowe WYDATKI: 2002 2003 100,00 % 100,00 % 100,00 % 100,00% - 100,00% - 46,34 % 39,44 % 100,00 % 100,00 % 100,00 % 43,83% 14,64 % - spłaty kredytów i pożyczek 61,08% - wykup dłużnych papierów 10,78% - - odsetki 45,39 % 16,41 % 100,00 % 2005 100,00 14,22% - dywidendy i inne wypłaty na rzecz właścicieli PRZEPŁYWY PIENIĘŻNE NETTO Z DZIAŁALNOŚCI INWESTYCYJNEJ 2004 2,72% 13,57% 86,43 % 100,00 5,47% 80,38% 44,10% 7,87% 5,62% 19,36% 11,28 % 30,79 % 100,00 % 100,00 % 100,00 % Źródło: Opracowanie własne na podstawie rachunku przepływów pieniężnych firmy Agro-Handel Sp. z o.o. Z powyższych obliczeń wynika, że w latach 2002 - 2003 jedynym źródłem wpływów działalności finansowej były kredyty i pożyczki. Sytuacja nieco uległa zmianie w 2004 roku, kiedy to oprócz wspomnianego źródła pojawiły się także wpływy netto z dopłat do kapitału zakładowego wspólników, oraz inne wpływy finansowe. Jednak nadal największy, bo 46,34% udział w strukturze wpływów miały kredyty i pożyczki, natomiast dopłaty do kapitału i inne wpływy tj. wpływy z funduszu SAPARD oraz z dopłat bezpośrednich do gruntów rolnych stanowiły odpowiednio: 14,22% i 39,44%. W ostatnim badanym okresie sprawozdawczym inne wpływy finansowe stanowiły 86,43% ogółu wpływów na działalności finansowej, pozostały udział 13,57% należał do kredytów i pożyczek. Po stronie wydatków z działalności finansowej przez cały badany okres znaczącą udział stanowiły odsetki oraz spłaty kredytów i pożyczek. W latach 2003 - 2005 na spłatę kredytów i pożyczek przeznaczano kolejno 61,08%, 80,38%, 44,10% gotówki działalności finansowej. Udział dywidendy i innych wypłat na rzecz właścicieli spadł z poziomu 43,83% w okresie początkowym do poziomu 5,47% w ostatnim okresie obj ętym badaniem. 3.5. Wykorzystanie analizy wskaźnikowej do oceny sytuacji finansowej firmy Od ponad wieku analiza wskaźnikowa jest głównym instrumentem interpretacji sprawozdań finansowych, a w konsekwencji stanowi podstawę do dokonania oceny kondycji finansowej przedsiębiorstwa. Wskaźnikowa analiza kondycji finansowej przedsiębiorstwa stanowi rozwinięcie wstępnej analizy podstawowych sprawozdań finansowych. Poszczególne wskaźniki finansowe dotyczą określonego obszaru działalności firmy. Uwzględniaj ąc zakres danych, zawartych w bilansie oraz w rachunku zysków i strat, możliwości budowy wskaźników finansowych są bardzo duże. Z tego też względu dokonuje się wyboru wskaźników o podobnej treści ekonomicznej i grupuje w zestawy, wykorzystywane dla oceny poszczególnych dziedzin działalności przedsiębiorstwa. Rodzaj i liczba wskaźników, z jakich Polecamy darmowe analizy i prace mgr się korzysta w badaniach analitycznych, zmieniaj ą się w miarę rozwoju analizy ekonomicznej jako dyscypliny naukowej i w miarę rozwoju analizy ekonomicznej jako dyscypliny naukowej i w miarę zmian w systemie zarządzania przedsiębiorstwem. O jakości analizy nie świadczy, bowiem duża liczba wskaźników, lecz ich trafny dobór i umiejętna ocena. Nadmiar może rozmazywać obraz sytuacji finansowej firmy, dlatego w praktyce dla każdej z grup wyodrębnia się kilka wskaźników o znaczeniu podstawowym. Dzięki nim można zidentyfikować jej słabe i mocne strony. Zbyt wysoka lub zbyt niska wielkość wskaźników jest sygnałem o występowaniu określonych zjawisk i może być źródłem informacji o zagrożeniach i szansach działalności firmy. Należy jednak dodać, że podstawowe wskaźniki finansowe na ogół nie dostarczają pełnych informacji o przyczynach występowania zjawisk lub zdarzeń, by je poznać należy dokonać pogłębionej analizy wykorzystuj ąc bardziej szczegółowe wskaźniki. Treść wskaźników analitycznych, a przede wszystkim ich konstrukcja, ma duży wpływ na obiektywność, dokładność i kompletność wyników prac analitycznych. Analiza wskaźnikowa jest szybką i efektywną metodą uzyskiwania wglądu w operacje gospodarcze i funkcjonowanie firmy. Niemniej sposób podejścia do tego narzędzia musi być odpowiednio wyważony i uzupełniony innymi narzędziami analitycznymi gdyż analiza wskaźnikowa nie jest wolna od pewnych ograniczeń. Najważniejszym z nich jest fakt, że bazuje wyłącznie na przeszłości firmy, jednak wraz z analizą otoczenia może ona służyć do przewidywania warunków działania przedsiębiorstwa w przyszłości82. Wszystkie wskaźniki wykorzystywane w analizie finansowej mogą być obliczane: • na podstawie danych wyrażających stan zjawiska na początku i końcu okresu sprawozdawczego - różnice pomiędzy tak obliczonymi wskaźnikami pokazuj ą zmiany - jakie zaszły w badanym zjawisku, w wyniku podjętych w ciągu okresu sprawozdawczego decyzji gospodarczych, • na podstawie wielkości średnich, ustalanych np. w oparciu o sumę stanu na początek i koniec okresu sprawozdawczego dzieloną przez 2. Istnieje kilka sposobów podziału klasyfikacji wskaźników ekonomicznych. Jeden z możliwych sposobów ich podziału, jaki spotyka się w literaturze przedstawiono poniżej: Polecamy darmowe analizy i prace mgr Schemat 8: Klasyfikacja wskaźników ekonomicznych WSKAŹNIKI EKONOMICZNE Źródło: L. Bednarski, T. Wiśniewski op. cit., s. 321. Według powyższej klasyfikacji wskaźniki dzielone są na wewnętrzne i czyli takie, które obliczane są na podstawie danych zaczerpniętych ze sprawozdań finansowych firmy stanowiące ich interpretację. Wskaźniki zewnętrzne to takie, w których dane znajdujące się w liczniku bądź mianowniku pochodzą z materiałów źródłowych innych niż sprawozdania finansowe (np.: cena rynkowa akcji danej spółki). Wskaźniki te wykorzystywane są najczęściej przez inwestorów i potencjalnych inwestorów firmy. Wskaźniki wewnętrzne dzielone są następnie na dwie zasadnicze grupy: wskaźniki operacyjne (koncentruj ą się na operacjach spółki dotyczą, zatem strony aktywów) oraz finansowe (skupiaj ą się na badaniu sposobu sfinansowania aktywów spółki). Wskaźniki operacyjne dzielone są następnie na wskaźniki rentowności, które charakteryzuj ą efekty, jakie spółka uzyskuje z działań operacyjnych oraz wskaźniki efektywności (wydajności) określające obrót lub też charakteryzujące efektywność inwestycji. Wskaźniki finansowe dzielą się z kolei na wskaźniki płynności i struktury kapitału (zasilania). Pierwsze oceniaj ą krótkoterminową pozycj ę finansową firmy, a w szczególności zdolność spółki do spłacania swoich zobowiązań w krótkim terminie. Wskaźniki struktury kapitału służące ocenie długoterminowej struktury kapitału, a przede wszystkim udział kapitału własnego i obcego w finansowaniu firmy w długim okresie79. Natomiast dokonuj ąc klasyfikacji wskaźników służących do oceny kondycji do oceny kondycji finansowej firmy można ująć w następujących grupach80: • wskaźniki rentowności (zyskowności) (profitability ratios), • wskaźniki płynności (liąuidty ratios), • wskaźniki sprawności działania (activity ratios), • wskaźniki zadłużenia (debt ratios), • uzupełniane dla niektórych przedsiębiorstw o wskaźniki rynku kapitałowego. Jak wynika z przedstawionych przykładów klasyfikacji wskaźników ekonomicznych, podziały te są bardzo do siebie zbliżone. Nie budzi też wątpliwości zaliczanie poszczególnych wskaźników do danej grupy. Sprawa sporną może być tylko ich gradacja Ogólne zasady interpretacji wskaźników wskazują na konieczność zastosowania 79 80 L. Bednarski, T. Wiśniewski op. cit., s. 323 Ibidem, s. 324. Polecamy darmowe analizy i prace mgr metody porównań, przy dokonywaniu oceny kondycji finansowej przedsiębiorstwa. Najczęściej przyjmowane kierunki porównań przedstawia schemat: Schemat 9: Najczęściej przyjmowane kierunki porównań w analizie wskaźnikowej KIERUNKI PORÓWNAŃ WSKAŹNIKÓW CZAS PLAN analiza zachodzących w czasie zmian poszczególnych danych finansowych i wskaźników dotyczących tego samego przedsiębiorstwa - analiza wyników uzyskiwanych przez przedsiębiorstwo z danymi zawartymi w planach, kosztorysach, założeniach projektowych lub z przyjętą umownie wielkością optymalną - PRZESTRZE - porównanie danych Ń finansowych przedsiębiorstwa z odpowiadającymi im danymi innych firm, przede wszystkim działających w tej samej branży i przedsiębiorstw konkurencyjnych Źródło: L. Bednarski, op. cit., s. 20 Porównanie wskaźników w czasie pozwala wyznaczyć trendy kształtowania się określonych relacji finansowych i ocenić, czy tendencje zmian we wskaźnikach są korzystne dla firmy oraz jakie jest natężenie zmian w stosunku do lat ubiegłych. Pogorszenie wskaźników może być sygnałem występujących nieprawidłowości i świadczyć o podejmowaniu błędnych decyzji gospodarczych w badanym okresie . Porównania w przestrzeni wymagają publikowania danych o maksymalnej, minimalnej i przeciętnej wielkości wskaźników finansowych w danej branży. Porównania pomiędzy poszczególnymi przedsiębiorstwami pozwalaj ą ocenić pozycje danej firmy na rynku. Takie porównania są niezbędne w sytuacji podejmowania decyzji o przyszłości przedsiębiorstwa, firma o najgorszej kondycji finansowej ma najmniejszą szansę przetrwania na rynku, ma ona, bowiem trudności w uzyskiwaniu kapitałów dla dalszego funkcjonowania81 82 . Ważnym aspektem analizy wskaźnikowej jest sprawdzian jednolitości konstrukcji badanych wskaźników oraz procedur rachunkowości (eliminacje zakłóceń) i wtedy, gdy licznik jest współmierny do mianownika. Stąd też przed porównaniem wskaźników zachodzi konieczność ustalenia rodzajów i rozmiarów ewentualnych zakłóceń w porównywalności, a następnie w miarę możliwości ich eliminowanie bądź odpowiednie uwzględnianie w dokonywanej ocenie. Poniższy schemat przedstawia cztery główne rodzaje zakłóceń spotykanych przy porównywaniu wskaźników. 81 82 B. Olzacka, R. Pałczyńska-Gościniak op. cit., s. 54. Ibidem, s. 55. Polecamy darmowe analizy i prace mgr Schemat 10: Zakłócenia w porównywalności wskaźników METODOLOGICZNE - wynikają z odmienności treści i budowy wskaźników ekonomicznych, sposobu ich obliczania lub zasad RZECZOWE (PRZEDMIOTOWE) ewidencji (mogą nasilać się w porównaniach - wynikają z różnic lub dokonywanych zmian w zakresie dotyczących odległych okresów, jak również w przedmiotu działalności jednostek gospodarczych (nasilać porównaniach międzynarodowych, które muszą się mogą w związku z postulowanym postępem uwzględniać odmienności systemów ekonomicznych). techniczno- technologicznym produkcji krajowej z uwagi na istotne w poziomie techniki i technologii krajowej i zagranicznej). ________________________ __ ________________________ __________________ _______ ___________ cm ORGANIZACYJNE FINANSOWE (CENOWE) - powstają na skutek zmian ceny sprzedaży wyrobów, - wywoływane są przekazywaniem, przyjęciem, podziałem robót i usług wynikających z decyzji organów lub łączeniem przedsiębiorstw i ich elementów upoważnionych do ustalania ceny lub producentów. składowych. Tworząca się wielkość form organizacyjnych Podobny skutek wywoływać mogą zmiany kursów przedsiębiorstwa, ich duża elastyczność, wymaga walut, oprocentowania kredytów, taryf przewozowych, szczególnie przy porównywaniu w czasie, obserwacji telekomunikacyjnych, pocztowych, itp. zmian organizacyjnych podmiotów gospodarczych Źródło: J. Sułowska op. cit., s. 145. 87 Analiza wskaźnikowa jest zalecana z wielu powodów, a przede wszystkim, dlatego, że : • charakteryzuje różne aspekty działalności gospodarczej przedsiębiorstwa i umożliwia osobie z zewnątrz ocenę kondycji finansowej, • celowo dobrany zestaw wskaźników umożliwia badanie trendów i progresji na przestrzeni co najmniej kilku lat, • stwarza szansę porównań z przeciętnymi wskaźnikami dla branży, grupy przedsiębiorstw, podobnych przedsiębiorstw, a także ze wskaźnikami konkurentów w określonym momencie, • wskazuje sposoby, możliwości i niezbędne usprawnienia - jest to konieczne, jeśli organizacja jest zarządzana mniej efektywnie niż konkurencyjne firmy, • może wyjaśnić spadek zysku i potencjalne możliwości jego wzrostu. Poprawnie przeprowadzona analiza wskaźnikowa może dać źródła wiedzy do podjęcia słusznych i właściwych decyzji biznesowych firmy. Poprzez jej systemowy charakter stopień szczelności uzyskiwanych danych może znacznie ograniczyć ilość popełnionych błędów strategicznych maj ących istotne znaczenie w dalszym funkcjonowaniu przedsiębiorstwa i jego rozwoju. Również jej ilościowy i jakościowy charakter może przyczynić się do podjęcia skutecznych działań zapobiegających zagrożeniom wobec występującej niepewności strategicznej. Pozwala ocenić stan faktyczny i poprzez obiektywną ocenę wykreować potencjały doskonalenia oraz siłę finansową przedsiębiorstwa. Polecamy darmowe analizy i prace mgr 3.5.1. Analiza płynności finansowej Warunkiem egzystencji przedsiębiorstwa, oprócz prowadzenia działalności gospodarczej zgodnie z zasadami efektywności gospodarowania, jest zachowanie płynności finansowej, której przejawem jest terminowe regulowanie zobowiązań. Terminowość oznacza, że płatność nastąpi w najpóźniejszym - możliwym do zaakceptowania przez wierzycieli terminie. Brak płynności finansowej - z punktu widzenia przedsiębiorstwa -zazwyczaj pociąga za sobą gro niekorzystnych skutków, np.: dostawcy mogą żądać zapłaty wyłącznie gotówką; trudniejsze staje się uzyskanie kredytu, rośnie też zazwyczaj jego cena (oprocentowanie), a w konsekwencji - koszty funkcjonowania przedsiębiorstwa; kredytodawcy mogą wywierać wpływ na decyzje przedsiębiorstw, co oznacza ograniczenie jego suwerenności gospodarczej. Płynność finansową przedsiębiorstwa należy rozumieć jako kategorię ekonomiczną w trzech aspektach88: • płynność płatniczą - rozumianą jako zasób środków pieniężnych, który jest konieczny do niezbędnego zakupu towarów i usług, gdy są one przedsiębiorstwu potrzebne oraz do regulowania zobowiązań finansowych w pełnej wysokości i wymagalnych terminach. Zdolność do terminowego regulowania zobowiązań bieżących nie oznacza utrzymywania w przedsiębiorstwie takiego stanu środków pieniężnych, który w pełni równoważyłby zobowiązania bieżące. Płynność finansowa to takie sterowanie wpływami i wydatkami, aby wpływy mogły równoważyć w określonym czasie wydatki, zaś ewentualne niedobory środków pieniężnych powinny uzupełniać rezerwy lub kredyt. • płynność strukturalna - czyli właściwe relacje pomiędzy składnikami majątku łatwymi do spieniężenia (upłynnienia) i zobowiązaniami bieżącymi, koniecznymi do uregulowania. Do oceny strukturalnej płynności finansowej konieczne są odpowiednie informacje, dotyczące charakteru posiadanych składników majątkowych oraz rodzaju i terminów płatności zobowiązań, • płynność potencjalną, która wyraża możliwości szybkiego pozyskania środków pieniężnych, kiedy stają się one przedsiębiorstwu potrzebne. Aby przedsiębiorstwo nie miało kłopotów z płatnościami swoich zobowiązań powinno na bieżąco rozwiązywać problemy płatności finansowej, a problemy te, powinny z kolei wynikać z długofalowego planu zarządzania płynnością finansową. Dlatego uzasadnione jest wyróżnienie płynności finansowej krótko-i długoterminowej. Pierwsza skupia się na krótkookresowym przewidywaniu wpływów i wydatków przedsiębiorstwa na podstawie kilku wskaźników, które pozwalają w sposób przybliżony określać zdolność przedsiębiorstwa do obsługi zadłużenia. Natomiast płynność finansowa Polecamy darmowe analizy i prace mgr długoterminowa ma ukazać wydatki i możliwości ich finansowania w dłuższej perspektywie83. Najczęściej stosowanymi w ocenie płynności finansowej przedsiębiorstwa są metody wskaźnikowe. Można tu wyróżnić dwie grupy wskaźników. Pierwsza z nich zwana metodą statyczną pomiaru płynności finansowej oparta jest na informacjach zawartych w rachunku wyników i bilansie. Cechą charakterystyczną tej metody jest szybkość uzyskiwanych informacji, natomiast wadą - zbyt ogólny charakter uzyskiwanych informacji. Druga grupa określana jest w literaturze mianem metody dynamicznej pomiaru płynności finansowej. Oparta jest na informacjach pochodzących ze sprawozdania z przepływu środków pieniężnych. Cechą charakterystyczną tej metody to szczegółowość uzyskiwanych informacji. Statyczna analiza płynności określa jedynie stan płynności w danym momencie. Nie dostarcza natomiast informacji o przyczynach kształtowania się tego stanu. Dopiero dynamiczny rachunek płynności na podstawie strumieni wpływów i wydatków umożliwia prześledzenie procesów finansowania i pozwala na ustalenie przyczyn stanu płynności w okresie objętym analizą84. Przedmiotem analizy płynności finansowej są następuj ące zagadnienia: • analiza długoterminowej płynności finansowej, • analiza statycznej i dynamicznej płynności finansowej, • ocena wielkości i zmian kapitału pracuj ącego. Badanie długoterminowej płynności finansowej to inaczej analiza prawidłowości sfinansowaniu aktywów trwałych. Zgodnie ze złotą zasadą bilansową: aktywa trwałe - w miarę możliwości - powinny być sfinansowane kapitałem własnym. Oznacza to, aby aktywa trwałe były, co najmniej równe kapitałowi własnemu. Jeżeli nie jest to możliwe prawidłowym źródłem pokrycia aktywów jest długookresowy kapitał obcy, z tym jednak, że łączną wielkość kapitału stałego powinna przekraczać wartość aktywów trwałych. Aktywa obrotowe mogą być pokryte nie tylko kapitałem stałym, ale także krótkoterminowym kapitałem obcym. Wskaźniki wykorzystywane do badania długoterminowej płynności finansowej przedstawiają następujące formuły: wskaźnik pokrycia I stopnia = wskaźnik pokrycia II stopnia = kapitał własny x 100 aktywa trwałe kapitał stały x 100 aktywa trwałe Jeżeli obliczony wskaźnik pokrycia I stopnia aktywów trwałych jest większy lub równy 100%, wówczas wskazuje na prawidłowe sfinansowanie tych składników majątkowych - złota zasada bilansowa jest zachowana. Taka wielkość zapewnia spłatę zobowiązań firmy. Jeżeli kapitał własny nie pokrywa aktywów trwałych, wówczas sprawdzany jest wskaźnik 83 84 Ibidem, s. 254. M. Jerzembowska op. cit., s. 138. Polecamy darmowe analizy i prace mgr pokrycia II stopnia. Gdy jego wartość jest równa lub większa od 100% oznacza, iż obliczone wskaźniki stopnia pokrycia aktywów trwałych wskazują na prawidłowe sfinansowanie tych składników majątkowych. Taka wielkość zapewnia spłatę zobowiązań firmy nawet w przypadku jej upadłości, przy czym, tak znaczne zaangażowanie kapitału własnego w finansowaniu aktywów trwałych może powodować obniżenie się rentowności. Natomiast w przypadku gdy wartość wskaźnika pokrycia II stopnia jest mniejsza niż 100%, wtedy obliczone wskaźniki wskazują na to, że złota zasada bilansowa nie jest zachowana. Kapitał własny i stały w danym okresie nie w pokrywają aktywa trwałe, taka sytuacja wpływa negatywnie na płynność finansową przedsiębiorstwa85 86. Badanie krótkoterminowej płynności finansowej, to analiza statycznej oceny płynności finansowej przy wykorzystaniu następuj ących wskaźników: wskaźnik bieżącej płynności finansowej (current ratio) (wskaźnik płynności finansowej III stopnia) wskaźnik szybkiej płynności finansowej (quick ratio) (wskaźnik płynności finansowej II stopnia) wskaźnik płynności gotówkowej (super quick ratio) (wskaźnik płynności finansowej I stopnia) aktywa obrotowe x 100 zobowiązania bieżące (aktywa obrotowe zapasy) x zobowiązania bieżące środki pienieżne x 100 zobowiązania bieżące Pierwszy z przedstawionych wskaźników powinien oscylować w granicach 92 120-200% . Trzeci stopień płynności traktuje się w przedsiębiorstwie jako wskaźnik bezpieczeństwa w zakresie płynności środków. Przy określaniu wielkości wzorcowej tego wskaźnika wychodzi się z założenia, że z uwagi na rozbieżności czasowe pomiędzy terminami płatności zobowiązań a uzyskiwanymi wpływami z działalności, środki obrotowe powinny z odpowiednim nadmiarem pokrywać bieżące zobowiązania. Doprowadziło to w praktyce do wymogu, aby aktywa obrotowe ogółem były dwukrotnie wyższe od zobowiązań bieżących. Zbyt wysoka lub zbyt niska wielkość wskaźnika powinna skłaniać kierownictwo przedsiębiorstwa do zbadania przyczyn takiego kształtowania się przedstawionej relacji. Jeżeli wskaźnik spada poniżej 120%, to stanowi on dla przedsiębiorstwa sygnał informuj ący go o konieczności przeprowadzenia analizy kapitału obrotowego i oceny przyczyn obniżenia jego wysokości. Niski poziom wskaźnika może oznaczać, że firma nie posiada wystarczaj ących środków dla spłacania bieżących zobowiązań. Wskaźniki płynności finansowej III stopnia przyjmujące wielkości powyżej 200% wskazuj ą na nadmierną płynność, co może mieć niekorzystny wpływ na rentowność firmy. Wskaźnik płynności finansowej II stopnia służy do oceny stopnia pokrycia zobowiązań krótkoterminowych aktywami o dużym stopniu płynności. Wielkość tego wskaźnika w granicach 100% uważana jest za wzorcową, ponieważ świadczy o zdolności przedsiębiorstwa do pokrycia w krótkim czasie wymagalnych zobowiązań . Wielkości wskaźnika niższe od postulowanych mogą wskazywać na niedostateczne wyposażenie przedsiębiorstwa w środki płynne zabezpieczające spłatę zobowiązań. Natomiast wysoki wskaźnik płynności II stopnia wskazuje na nieprodukcyjne gromadzenie środków pieniężnych na rachunkach bankowych oraz występowanie wysokiego stanu należności, które nie zawsze mogą być należnościami terminowymi. 85 86 Ibidem, s. 140. W. Gabrusewicz op. cit., s. 255. Polecamy darmowe analizy i prace mgr Wskaźnik płynności gotówkowej jest w literaturze przedmiotu ciągle przedstawiany i w praktyce liczony, chociaż nie ma dużej wartości poznawczej, ze względu na stopień płynności tych składników majątkowych. W tej sytuacji trudno jest określić wzorcową wielkość dla tego wskaźnika. Spotykane są poglądy, że powinien on oscylować w granicach 10 - 20%. Niski poziom tego wskaźnika wynika z reguł zarządzania gotówką w przedsiębiorstwie, w myśl, których zasoby kapitału gotówkowego powinny być ograniczone do niezbędnego minimum, gdyż tylko kapitał zaangażowany w obrocie przynosi zysk. Ponadto, w krytycznych sytuacjach firmy rentowne o określonej wiarygodności, mogą korzystać z krótkoterminowego kredytu bankowego. 87 Do oceny gospodarki pieniężnej przedsiębiorstwa w ujęciu dynamicznym wykorzystuje się wskaźniki oparte na przepływach pieniężnych, które ujmuje się w dwóch grupach94: • wskaźniki wydajności gotówkowej, • wskaźniki wystarczalności gotówkowej. Wskaźniki wydajności gotówkowej, informują o tym, ile wpływów gotówkowych osiąga przedsiębiorstwo w danym czasie ze sprzedaży lub zaangażowanego majątku. Pożądanym kierunkiem zmian tych wskaźników jest wzrost ich wielkości w czasie. Każdy przyrost wartości wskaźników należących do tej grupy poprawia sytuację płatniczą przedsiębiorstwa, ich spadek natomiast sytuacj ę tę pogarsza. Wśród wskaźników wydajności gotówkowej wyróżniamy: wskaźnik wydajności gotówkowej sprzedaży wskaźnik wydajności gotówkowej zysku wskaźnik wydajności gotówkowej majątku wskaźnik wydajności gotówkowej majątku trwałego wskaźnik wydajności gotówkowej majątku obrotowego gotówka netto ze sprzedaży sprzedaż netto gotówka netto z działalności operacyjnej zysk z działalności operacyjnej gotówka netto z działalności operacyjnej średnia wartość majątku ogółem gotówka netto z działalności operacyjnej średnia wartość majątku trwałego gotówka netto z działalności operacyjnej średnia wartość majątku obrotowego Drugą grupę wskaźników, opartych na przepływach pieniężnych stanowią wskaźniki wystarczalności gotówki, które informuj ą o tym, w jakiej relacji pozostaje wygenerowana z działalności podstawowej gotówka do różnych wydatków i zobowiązań 87 Ibidem, s. 257. Polecamy darmowe analizy i prace mgr jednostki gospodarczej. Przykładowe wskaźniki tej grupy to: wskaźnik wystarczalności gotówki operacyjnej na spłatę zobowiązań ogółem wskaźnik wystarczalności gotówki operacyjnej na spłatę zobowiązań bieżących wskaźnik wystarczalności gotówki operacyjnej na spłatęzobowiązań długoterminowych wskaźnik ogólnej wystarczalności gotówki operacyjnej wskaźnik wystarczalności gotówki operacyjnej na zakup środków trwałych gotówka netto z działalności operacyjnej zobowiązania ogółem gotówka netto z działalności operacyjnej zobowiązania bieżące gotówka netto z działalności operacyjnej zobowiązania długoterminowe gotówka netto z działalności operacyjnej spłata zobowiązań długoterminowych + wypłata dywidend + zakup majątku trwałego gotówka netto z działalności operacyjnej wydatki na zakup środków trwałych Zachowanie płynności finansowej uwarunkowane jest posiadaniem przez przedsiębiorstwo kapitału obrotowego. Kapitał pracuj ący (kapitał obrotowy) jest różnicą pomiędzy majątkiem obrotowym (krótkoterminowym) a zobowiązaniami bieżącymi. Wyraża on, więc wielkość kapitałów stałych (kapitałów własnych i długoterminowych kapitałów obcych) finansujących majątek obrotowy. Jako najbardziej płynna część kapitału stanowi on pewnego rodzaju zabezpieczenie dla zaspokojenia zobowiązań wynikających z bieżącego cyklu obiegu gotówki w przedsiębiorstwie88. KAPITAŁ OBROTOWY = AKTYWA OBROTOWE - ZOBOWIĄZANIA BIEŻĄCE Zastosowanie wyżej wymienionej formuły pozwala zmierzy płynność firmy w sposób bezwzględny. Dodatni kapitał obrotowy dobrze świadczy o płynności firmy - możliwości regulowania zobowiązań składnikami majątku obrotowego. Jeśli jest on rosnący, świadczy to o rozszerzeniu zarówno skali działalności jak i wykorzystania kapitału stałego firmy do finansowania obrotowych składników majątku. Dla porównań z innymi podmiotami w zakresie kapitału obrotowego posługujemy się wskaźnikiem poziomu kapitału obrotowego, który obliczamy za pomocą wzoru: WSnaZHIn napilafU OulOlOweyO kapitał obrotowy aktywa ogółem Ocena wielkości kapitału pracującego - po odpowiednich korektach - określa długoterminowy potencjał finansowy. Wzrost kapitału pracującego oznacza zwiększenie stopnia długookresowego finansowania aktywów obrotowych, co z kolei świadczy o zwiększeniu się poziomu bezpieczeństwa. Zmiany te są wynikiem dużego wzrostu inwestycji krótkoterminowych, a więc najbardziej płynnych składników maj ątku obrotowego. Spadek kapitału pracującego oznacza zmniejszenie stopnia długookresowego finansowania aktywów obrotowych oraz zmniejsza się poziom bezpieczeństwa. Wartości wskaźników płynności badanej spółki w rozpatrywanym okresie Analizując powyższe dane można zauważyć, iż wskaźniki płynności finansowej wszystkich trzech stopni w roku 2003 uległy znaczącemu obniżeniu i wykazywały niepokojące odchylenia od wielkości wzorcowych. W kolejnym roku sytuacja uległa Polecamy darmowe analizy i prace mgr przedstawiono w tabeli 25. Tabela 25: Wskaźniki płynności finansowej firmy Agro-Handel Sp. z o.o. w latach 2002 - 2005 - ujęcie statyczne SZCZEGÓLNIENIE WARTOŚĆ WSKAŹNIKA (%) ZMIANA WSKAŹNIKA (A%) * 2002 2003 2004 2005 2003/2002 2004/2003 2005/2004 wskaźnik bieżnej płynności 104,85 80,54 89,04 129,73 -24,31 8,50 wskaźnik szybkiej płynności 94,78 70,75 82,79 116,98 -24,03 12,04 wskaźnik płynności gotówkowej 11,76 8,15 7,40 34,33 -3,61 -0,75 Źródło: Opracowanie własne na podstawie sprawozdań finansowych firmy Agro-Handel Sp. z o.o. 40,6 9 34,1 9 26,9 3 Polecamy darmowe analizy i prace mgr delikatnej poprawie, jednak poziom wskaźników płynność kształtował się na niebezpiecznie niskim poziomie. Dopiero wzrost w 2005 roku wskaźników płynności I, II i III stopnia odpowiednio o: 40,69%, 34,19% i 26,93% powoduje, iż wartości wskaźników płynności finansowej firmy Agro-Handel Sp, z o.o. oceniane są jako bezpieczne. Tabela 26: Wskaźniki płynności finansowej firmy Agro-Handel Sp. z o.o. w latach 2002 - 2005 - ujęcie dynamiczne WARTOŚĆ WSKAŹNIKA (%) ZMIANA WSKAŹNIKA (A%) WYSZCZEGÓLNIENIE 2003 2004 2005 2003/ 200 2004/200 2005/200 2002 2 WSKAŹNIK WYDAJNOŚCI: 3 4 gotówkowej sprzedaży -0,06 5,21 1,42 1,21 5,27 -3,79 -0,21 gotówkowej zysku -0,04 2,80 1,09 1,13 2,84 -1,71 0,04 0,23 gotówkowej majątku -0,01 0,21 0,13 0,22 -0,08 0,10 gotówkowej majątku trwałego -0,01 0,44 0,23 0,41 0,45 -0,21 0,18 gotówkowej majątku obrotowego -0,01 0,40 0,30 0,52 0,41 -0,10 0,22 WSKAŹNIK WYSTARCZALNOŚCI GOTÓWKI OPERACYJNEJ: na spłatę zobowiązań ogółem -0,01 0,24 0,18 0,36 0,25 -0,06 0,18 na spłatę zobowiązań bieżących -0,01 0,35 0,27 0,62 0,36 -0,08 0,35 na spłatę zobowiązań długoterminowych -0,02 0,83 0,55 0,84 0,85 -0,28 0,29 ogólnej 0,08 -0,65 -0,52 -1,52 -0,73 0,13 -1,00 na zakup środków trwałych 0,09 -0,73 -0,77 -1,55 -0,82 -0,04 -0,78 Źródło: Opracowanie własne na podstawie sprawozdań finansowych firmy Agro-Handel Sp. z o.o. Jak wynika z obliczonych powyżej wskaźników, w badanym okresie wahaniu ulega wydajność gotówkowa. W latach 2003 i 2005 wzrasta, natomiast w 2004 roku nieco maleje w stosunku do analogicznych okresów poprzednich dla danego roku. Szybciej zwiększa się wydajność gotówkowa maj ątku obrotowego, niż to ma miejsce w przypadku wydajności gotówkowej maj ątku trwałego. Jednak najszybciej poprawia się wydajność gotówkowa zysku. Podobne tendencje zmian wykazuj ą wskaźniki wystarczalności gotówki operacyjnej. W całym analizowanym okresie największe obciążenie środków pieniężnych z działalności operacyjnej związane jest z spłatą zobowiązań długoterminowych. Jedynie wskaźnik wystarczalności gotówki operacyjnej na zakupy środków trwałych w ciągu czterech badanych lat systematycznie maleje, co w konsekwencji obniża zdolność porycia wydatków spółki. Wartość ujemna tego wskaźnika oznacza, iż rozwój przedsiębiorstwa - czy też spłata zobowiązań wobec wierzycieli - będzie wymagała zwiększenia kapitału własnego. Wyniki analizy kapitału obrotowego przedstawiają się następująco: 99 Polecamy darmowe analizy i prace mgr Tabela 27: Kapitał obrotowego firmy Agro-Handel Sp. z o.o. w latach 2002 - 2005 WYSZCZEGÓLNIENIE kapitał obrotowy netto 2002 2003 2004 2005 513 925,99 -2 367 254,89 -1 212 647,66 2 729 135,85 0,03 -0,11 -0,05 0,10 wskaźnik kapitału obrotowego Źródło: Opracowanie własne na podstawie sprawozdań finansowych firmy Agro-Handel Sp. z o.o. Dodatni poziom kapitału obrotowego na początku i na końcu badanego okresu pozwala przypuszczać, iż niepokojące zjawisko - jakie obserwuje się w latach 2003 - 2004, a mianowicie ujemny kapitał obrotowy spółki - miało charakter przejściowy. Oceniając płynność finansową na podstawie wskaźnika kapitału obrotowego można zauważyć, iż z największymi kłopotami z utrzymaniem płynności finansowej spółka borykała się w 2003 roku. 3.5.2. Wskaźnikowa ocena rentowności W pojęciu rentowność mieści się wiele szczegółowych wyobrażeń dotyczących produktywności kapitału zainwestowanego w przedsiębiorstwo. Rentowność możemy określić jako relatywną wielkość wyniku finansowego, który odzwierciedla opłacalność działalności gospodarczej. Jest to zjawisko osiągania przychodów z działalności gospodarczej przewyższających koszty jej prowadzenia. Charakteryzuje ona wartość przypisywaną wyrobom i usługom oraz stopień opłacalności środków zużytych bądź zaangażowanych w danym okresie w działalności eksploatacyjnej. Poziom rentowności wynika ze stosunku zachodzącego pomiędzy wypracowanym zyskiem, a wielkością zaangażowanego kapitału. Osiągnięty poziom rentowności - wskaźniki rentowności - należy zawsze badać na tle warunków istniejących w przedsiębiorstwie i jego otoczeniu. Powyższa charakterystyka wskazuje, że podstawowym miernikiem rentowności każdego przedsiębiorstwa jest wielkość wypracowanego zysku. W teorii analizy finansowej, najczęściej spotykaną definicją rentowności jest rozumienie jej jako zjawiska osiągania przychodów przewyższaj ących koszty prowadzenia działalności gospodarczej89. Działania zmierzające w kierunku maksymalizacji zysku, a więc i zwiększania poziomu uzyskiwanej rentowności podejmowane przez przedsiębiorstwo, podyktowane są wieloma zasadniczymi względami. Przyjmując obowiązującą w gospodarce rynkowej zasadę samofinansowania się przedsiębiorstw, należy stwierdzić, że wielkość osiągniętego zysku powinna wystarczyć na pokrycie podstawowych potrzeb powstałych w związku z prowadzoną działalnością. Analizę rentowności należy uważać za jeden z głównych celów analizy finansowej, 89 Mała encyklopedia ekonomiczna, PWE, Warszawa, 1974, s.691. 100 Polecamy darmowe analizy i prace mgr ponieważ od wielkości zysków i osiągniętej rentowności zależy obecna i przyszła pozycja finansowa przedsiębiorstwa. Odzwierciedla ona sprawność finansową przedsiębiorstw będącą wynikiem efektywności gospodarowania. Możemy wyróżnić trzy podstawowe aspekty rentowności: • rentowność sprzedaży (rentowność handlowa), • rentowność majątku (rentowność ekonomiczna), • rentowność zaangażowanych kapitałów (rentowność finansowa) Najogólniejszy wskaźnik rentowności sprzedaży oblicza się według wzoru: wskaźnik rentowności sprzedaży ------------------------------- = zysk x 100— --------------------------------------------------------przychody ze sprzedaży Wskaźnik rentowności sprzedaży stanowi relację zysku do przychodów ze sprzedaży. Informuje on o udziale zysku w wartości sprzedaży. Im wskaźnik ten jest wyższy, tym większa jest efektywność przedsiębiorstwa. W zależności od rodzaju przyj ętego zysku (z działalności operacyjnej, zysk netto, zysk brutto) z rachunku zysku i strat, można mówić o rentowności sprzedaży mierzonej zyskiem operacyjnym, zyskiem netto. Wskaźnik rentowności sprzedaży netto określany jest również zwrotem ze sprzedaży. Informuje, jaką marżę zysku przynosi dana wartość sprzedaży. Im niższy jest ten wskaźnik, tym większa wartość sprzedaży musi być zrealizowana dla osiągnięcia określonej kwoty zysku. Większa wartość wskaźnika oznacza, zatem korzystniejszą kondycję finansową firmy90. Kolejnym obszarem analizy rentowności działalności przedsiębiorstwa jest analiza rentowności majątku. Wskaźnik rentowności aktywów określa zdolność aktywów jednostki do generowania zysku. Stanowi on relacj ę zysku netto do aktywów. Informuje on o wysokości zysku netto przypadaj ącego na jednostkę aktywów. Wskaźnik ten, określany jest również zwrotem z majątku ROA (return on assets), pokazuje jak efektywnie firma zarządza swoimi aktywami. Im wartość tego wskaźnika jest większa, tym korzystniejsza jest sytuacja finansowa firmy91. Ogólna postać wskaźnika rentowności maj ątku, może być rozbudowana przez uwzględnienie zarówno odpowiednich rodzajów zysku jak i składników majątku: wskaźnik rentowności majątku netto wskaźnik rentowności majątku brutto wskaźnik rentowności majątku brutto z odsetkami wskaźnik rentowności majątku trwałego wskaźnik rentowności majątku obrotowego wskaźnik rentowności majątku czystego 90 91 W. Gabrusewicz op. cit., s. 234. Z. Leszczyński., A. Skowronek -Mielczarek op. cit., s. 142. zysk netto x 100 majątek ogółem zysk brutto x 100 majątek ogółem (zysk brutto + odsetki) x 100 majątek ogółem zysk netto x 100 majątek trwały zysk netto x 100 majątek obrotowy zysk netto x 100 majątek ogółem - zobowiązania bieżące 101 Polecamy darmowe analizy i prace mgr Wskaźnik rentowności kapitału własnego (ROE - return on equity) stanowi relację zysku netto do przeciętnego stanu kapitału własnego. Wskaźnik ten informuje o zdolności kapitału własnego do generowania zysków. Im wyższy wskaźnik, tym wyższa efektywność wykorzystania kapitału własnego, większa możliwość uzyskania wyższych dywidend oraz dalszego rozwoju przedsiębiorstwa. Dzięki temu wskaźnikowi uzyskujemy odpowiedź na pytanie, jaka jest stopa zwrotu od wkładu kapitałowego wniesionego przez właścicieli firmy92. Wskaźnik rentowności kapitału podstawowego stanowi dalsze uszczegółowienie wskaźnika rentowności kapitału własnego. Podobnie jak przy wskaźniku rentowności kapitału własnego, oblicza się go jako relacj ę zysku netto do przeciętnego stanu kapitału podstawowego. Wskaźnik rentowności zaangażowanych kapitałów obliczane są wg następuj ących formuł: wskaźnik rentowności kapitału własnego -. wskaźnik rentowności kapitału podstawowego -. zysk netto x 100 kapitał własny zysk netto x 100 kapitał podstawowy Poziomu rentowności zakładów mięsnych w Mościszkach i jego zmiany w czasie zostały zaprezentowane w tabeli 28. Tabela 28: Wskaźniki rentowności firmy Agro-Handel Sp. z o.o. w latach 2002 - 2005 ZMIANA WSKAŹNIKA (A%) WARTOŚĆ WSKAŹNIKA (%) WYSZCZEGÓLNIENIE 2003 2004 2005 2003/200 2004/200 2005/200 2002 2 3 4 RENTOWNOŚĆ HANDLOWA - wskaźniki: rentowności sprzedaży 2,52 1,11 2,37 4,99 -1,41 1,26 2,62 rentowności operacyjnej sprzedaży rentowności działalności gospodarczej rentowności brutto 3,50 2,01 3,07 5,28 -1,49 1,06 2,21 3,35 1,79 2,72 4,98 -1,56 0,93 2,26 3,35 1,79 2,7 4,98 -1,56 0,91 2,28 rentowności netto 2,41 1,20 2,13 3,88 -1,21 0,93 1,75 RENTOWNOŚĆ EKONOMICZNA - wskaźniki: rentowności majątku netto 11,13 4,47 8,34 14,92 -6,66 3,87 6,58 rentowności majątku brutto rentowności majątku brutto z odsetkami rentowności majątku trwałego 15,43 6,67 10,63 19,13 -8,76 3,96 8,50 13,71 772 12,02 20,25 -5,99 4,30 8,23 25,89 9,33 14,82 26,65 -16,56 5,49 11,83 rentowności majątku obrotowego 19,51 8,60 19,09 33,90 -10,91 10,49 14,81 rentowności majątku czystego 29,92 10,32 17,26 25,27 -19,60 6,94 8,01 21,53 33,24 43,19 -34,55 11,71 9,95 -8,10 66,24 107,16 RENTOWNOŚĆ FINANSOWA wskaźniki: rentowności kapitału własnego 56,08 rentowności kapitału podstawowego 171,09 89,99 156,23 263,39 Źródło: Opracowanie własne na podstawie sprawozdań finansowych firmy Agro-Handel Sp. z o.o. Ocena rentowności spółki Agro-Handel w latach 2002-2005 nasuwa następujące wnioski: • wszystkie wskaźniki rentowności w badanym okresie wykazały podobne tendencje, a mianowicie, po obniżeniu się ich poziomu w roku 2003, w kolejnych dwóch badanych okresach, ich wielkości systematycznie wzrastały, 92 Ibidem, s. 143. 102 Polecamy darmowe analizy i prace mgr • zyskowność sprzedaży w latach 2002 - 2004 kształtowała się na poziomie od 1,11% do 2,52%, w 2005 roku udział zysku w wartości sprzedaży wzrósł blisko o 106,75% w porównaniu do okresu poprzedniego i wyniósł on 4,99%, • w pierwszych dwóch badanych okresach maj ątek trwały charakteryzował się wyższą rentownością niż maj ątek obrotowy, w kolejnych dwóch okresach nastąpiła odwrotność tej relacji, • w ciągu całego badanego okresu rentowność kapitału własnego spadła o 1289%, tj. z poziomu 5608% do 4319%, przy czym najniższą zyskowność kapitału własnego osiągnęła spółka w 2003 roku i wynosiła zaledwie: 21,53%. 103 3.5.3. Ocena sprawności działania Do pomiaru aktywności przedsiębiorstwa w zakresie wykorzystania zasobów majątkowych firmy służą wskaźniki sprawności działania, nazywane też wskaźnikami obrotowości. Ich istotą jest rozpatrywanie relacji między odpowiednim wskaźnikiem dynamicznym - wyrażaj ącym przychód ze sprzedaży w cenach brutto, netto lub kosztach własnych - a wskaźnikiem statycznym, wyrażaj ącym przeciętny stan zaangażowanych w działalności składników maj ątkowych. Wskaźniki szybkości obrotu charakteryzuj ą stopień wykorzystania majątku jednostki. Informują o szybkości, z jaką obracane są aktywa ogółem, zapasy, należności oraz jak szybko jednostka spłaca swoje zobowiązania. W celu pomiaru aktywności przedsiębiorstwa - w zakresie wykorzystania zasobów majątkowych - wykorzystuje się następujące wskaźniki sprawności działania: • wskaźniki obrotowości majątku, • wskaźniki rotacji zapasów, • wskaźnik rotacji należności, • wskaźnik okresu spłaty zobowiązań Podstawową grupą wskaźników, a zarazem najogólniej charakteryzującą sprawność działania, stanowią wskaźniki obrotowości majątku, do których zalicza się: wskaźnik obrotowości majątku -. wskaźnik obrotowości majątku trwałego -. wskaźnik obrotowości majątku obrotowego -. przychody ogółem majątek ogółem przychody ogółem majątek trwały przychody ogółem majątek obrotowy Wskaźnik obrotowości majątku informuje, jaka wartość przychodów ze sprzedaży przypada na jedną złotówkę zaangażowanego majątku. Określa zdolność aktywów jednostki do generowania przychodów ze sprzedaży. Jego zwiększenie jest istotnym czynnikiem poprawy rentowności przedsiębiorstwa. Niższa od 1 wartość tego wskaźnika sugeruje, że przychody uzyskiwane ze sprzedaży wymagaj ą więcej niż proporcjonalnego zaangażowania majątku100. Kolejnym wskaźnikiem, jest wskaźnik obrotowości maj ątku trwałego, który wyraża zdolność maj ątku trwałego do generowania przychodów. Podobnie jak w przypadku poprzedniego wskaźnika, wyższy jego poziom świadczy o lepszym wykorzystaniu tej części majątku. Poprawa wartości wskaźnika może wynikać między innymi z lepszej organizacji pracy, przeprowadzania systematycznych remontów i konserwacji. Przy obliczaniu tego wskaźnika przyjmuje się majątek trwały netto, dlatego przedsiębiorstwo starsze, które dysponuje majątkiem w znacznym stopniu zamortyzowanym, będzie wykazywało rotację wyższą, niż firma w stosunku do niej konkurencyjna, posiadająca nowszy, mniej zamortyzowany majątek. Wykorzystanie wskaźnika rotacji środków trwałych w systemie oceny jest szczególnie istotne dla firm, w których środki trwałe stanowią ważny element 100 M.Sierpińska, T 104 Polecamy darmowe analizy i prace mgr majątku. Ma natomiast małe znaczenie w firmach, w których sprzedaż w mniejszym stopniu zależy od środków trwałych zaangażowanych w ich działalności. Wskaźnik obrotowości majątku obrotowego ukazuje ile razy w ciągu roku następuje odtworzenie tego maj ątku poprzez sprzedaż wyrobów i usług. Im wyższa jest wartość wskaźnika, tym lepsza jest sytuacja finansowa przedsiębiorstwa. Należy jednak pamiętać, że wskaźnik zbyt wysoki może być niekorzystny, ponieważ świadczy o zamrożeniu kapitału obrotowego. Wskaźnik zbyt niski może prowadzić do zachwiania rytmiczności produkcji i sprzedaży oraz pogorszenia stopnia wykorzystania środków trwałych101. Wskaźnik rotacji zapasów jest miarą efektywności wykorzystania kapitału zaangażowanego w zapasach danego przedsiębiorstwa. Wielkość tego wskaźnika informuje o czasie pozostawania kapitału w zapasach. Im krótszy jest ten okres, tym większa płynność kapitału zaangażowanego w zapasach i odwrotnie. Niska wielkość tego wskaźnika może też oznaczać brak środków na odtworzenie zapasów. Wydłużenie okresu pozostawania kapitału w zapasach może być spowodowana szeregiem czynników. Ich identyfikacja wymaga uprzedniego określenia rodzaju zapasów, w stosunku, do których miało miejsce spowolnienie rotacji. Dlatego obok ogólnego wskaźnika rotacji zapasów wyróżniamy także wskaźniki rotacji poszczególnych rodzajów zapasów . Wskaźniki rotacji zapasów oraz wskaźnik cyklu zapasów w dniach ujmują następujące formuły obliczeniowe: wskaźnik rotacji zapasów -. wskaźnik cyklu obrotu zapasów w dniach -. przychody ze sprzedaży zapasy ogółem zapas ogółem x 365 przychody ze sprzedaży Wskaźniki rotacji określaj ą, ile razy w ciągu badanego okresu nastąpi „odnowienie” stanu zapasów. Korzystna sytuacja jest wtedy, gdy liczba obrotów wzrasta, 93 94 01 94 Ibidem, s. 182. Z. Leszczyński, A. Skowronek -Mielczarek op. cit., s.96. 105 Polecamy darmowe analizy i prace mgr ponieważ skraca się czas przebywania zapasów w przedsiębiorstwie. Wówczas sprzedaż realizowana jest przy niższym poziomie zaangażowanych zapasów, co oznacza mniejsze koszty. Natomiast wskaźnik cyklu obrotu zapasów w dniach informuje, co ile dni przedsiębiorstwo odnawia swoje zapasy dla zrealizowania określonej sprzedaży. Wysoki wskaźnik rotacji w dniach informuje o wolnym obrocie zapasów, niski zaś o obrocie szybkim. Kolejnym składnikiem majątku obrotowego uwzględnianym przy ocenie sprawności działania są należności, którym odpowiada strumień sprzedaży brutto, dlatego zasadne jest, by do obliczeń należności przyjmować sprzedaż brutto. Do oceny szybkości rotacji należności wskaźnik rotacji należności przychody ze sprzedaży przeciętny stan należności wykorzystuje się następuj ące wskaźniki: wskaźnik cyklu inkasa należności w dniach = ------------- przeciętnystan należności, x 365 ------------------------______________________________________________________________________________________________________________________________________________________ przychody ze sprzedaży Wskaźnik rotacji należności określa, ile razy wciągu roku firma odtwarza stan swoich należności. Według standardów zachodnich, wskaźnik ten powinien oscylować w przedziale 7,0 - 10,0 . Jeśli jest mniejszy niż 7,0 to taka sytuacja może oznaczać, że przedsiębiorstwo zbyt długo kredytuje swoich klientów, przez co może samo mieć trudności z terminowym regulowaniem swych zobowiązań. Wskaźnik cyklu inkasa należności w dniach, określa ilość dni sprzedaży, za którą nie uzyskano jeszcze należności. Informuje, zatem kierownictwo firmy, w jakim stopniu kredytuje ona swoich odbiorców i jak długo środki pieniężne są zamrożone w należnościach. W ocenie sprawności działania przedsiębiorstwa ważny jest również okres regulowania zobowiązań wobec dostawców. Wskaźnik okresu spłaty zobowiązań, który informuje, jaki jest średni czas regulowania zobowiązań w przedsiębiorstwie ustala się w następujący sposób: wskaźnik okresu spłaty zobowiązań zobowiązania bieżące x 365 koszt własny sprzedaży Poniższa tabela zawiera wyniki pomiaru sprawności działania badanego podmiotu: 95 95 W. Gabrusewicz op. cit., s. 268. 106 Polecamy darmowe analizy i prace mgr Tabela 29: Wskaźniki sprawności działania firmy Agro-Handel Sp. z o.o. w latach 2002 - 2005 WARTOŚĆ WSKAŹNIKA ZMIANA WSKAŹNIKA WYSZCZEGÓLNIENIE 2003 2004 2005 2003/200 2004/200 2005/200 2002 2 3 4 WSKAŹNIKI SPRAWNOŚCI DZIAŁANIA: wskaźnik obrotowości majątku 4,60 3,75 3,89 3,87 -0,85 0,14 -0,02 wskaźnik obrotowości majątku trwałego wskaźnik obrotowości majątku obrotowego wskaźnik rotacji zapasów 10,71 7,82 6,92 6,92 -2,89 -0,90 0,00 8,07 7,21 8,91 8,80 -0,86 1,70 -0,11 93,08 65,19 91,94 -27,89 26,75 9,78 wskaźnik rotacji należności wskaźnik cyklu obrotu zapasów w dniach wskaźnik inkasa należności w dniach wskaźnik okresu spłaty zobowiązań 10,15 9,21 11,06 12,19 -0,94 1,85 1,13 3,87 5,47 3,93 3,55 1,60 -1,54 -0,38 35,96 28,51 39,62 52,26 33,00 46,83 29,95 43,29 3,66 23,75 -6,62 -5,43 -3,05 -3,54 101,72 Źródło: Opracowanie własne na podstawie sprawozdań finansowych firmy Agro-Handel Sp. z o.o. Analiza wskaźnika efektywności wykorzystania majątku całkowitego wykazuje tendencję wahającą się. Wielkość tego wskaźnika w stosunku do okresu poprzedniego w 2003 roku spadła o 0,85, po czym w 2004 wzrosła o 0,14, a w ostatnim okresie zanotował niewielki spadek (o 0,02). Spadek poziomu wskaźnika oborowości maj ątku w rozpatrywanym okresie z 4,60 do 3,87 spowodowany był gorszą, co roku efektywnością wykorzystania majątku trwałego, która w tym samym czasie obniżyła się z poziomu 10,71 do 6,92. Przyglądając się wskaźnikowi rotacji zapasów, zauważyć można, iż w dwóch ostatnich okresach, jego wielkość wzrastała odpowiednio o 26,75 i 9,78. Świadczy to o poprawie efektywności gospodarowania zapasami, co pociąga za sobą obniżkę kosztów magazynowania i uwolnienie kapitału obrotowego zaangażowanego w zapasach. Korzystną tendencję zmian w gospodarce magazynowej, zwłaszcza w latach 2004 - 2005, potwierdza także wskaźnik cyklu obrotu zapasami w dniach, który w porównaniu do roku 2003 uległ skróceniu o 2 dni (1,92). Analiza wskaźnika rotacji należności wykazuje tendencj ę skokową: po zmniejszeniu ilości stanu swoich należności w 2003 roku do okresu poprzedniego o jeden dzień (0,94) w kolejnych dwóch latach nastąpiło przyspieszenie obrotu należności, co roku odpowiednio o 2 dni (1,85) w 2004 roku i o 1 dzień (1,13) w roku 2005. Analogicznie kształtuje się wielkość wskaźnika inkasa należności w dniach, i tak: po wydłużeniu okresu kredytowania swych odbiorców w 2003 roku o 4 dni (3,66) w stosunku roku 2002, w kolejnych latach okres ściągalności skrócił się o 7 dni (6,62) w 2004 i 3 dni (3,05) w 2005 roku. 107 Podobną tendencje skokową wykazuje wskaźnik okresu spłaty zobowiązań, którego wielkość w 2003 roku zwiększyła się o 23,75 (a zatem okres spłaty zobowiązań wydłużył się o 24 dni), a następnie w latach 2004 - 2005 wielkość wskaźnika zmniejsza się kolejno, co roku o: 5,43 (5 dni) i o 3,54 (4 dni). Z punktu widzenia płynności finansowej poziom wskaźnika spłaty zobowiązań kształtuje się na niekorzystnym, albowiem znacznie wyższym, poziomie niż wskaźnik cyklu inkasa należności. Wskaźnikiem pomocniczym, wykorzystywanym przy ocenie aktywności przedsiębiorstwa, jest wskaźnik cykl środków pieniężnych. Cykl środków pieniężnych jest czasem upływającym od momentu wypływu gotówki w celu uregulowania zobowiązań do momentu przepływu gotówki z tytułu spłaconych należności104. Krótszy cykl oznacza, że pieniądze zainwestowane w aktywa obrotowe szybko wracaj ą do przedsiębiorstwa z tytułu sprzedaży i mogą być ponownie wykorzystywane. Oblicza się go następująco: CYKL ŚRODKÓW PIENIĘŻNYCH WSKAŹNIK OBROTU ZAPASAMI W DNIACH + WSKAŹNIK INKASA NALEśNOŚCI WSKAŹNIK OKRESU SPŁATY ZOBOWIĄZAŃ Poniższy wykres przedstawia kształtowanie się długości cykl środków pieniężnych zakładu produkcyjnego w Mościskach w rozpatrywanym okresie. Wykres 15: Kształtowanie się cyklu środków pieniężnych firmy Agro-Handel Sp. z o.o. w latach 2002 2005 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych zawartych w tabeli 32. W rozpatrywanym okresie cykl środków pieniężnych w uległ skróceniu z 11 dni do 10, co świadczy o zmianie polityki inwestowania w aktywa obrotowe firmy Agro-Handel Sp. z o.o. Ujemna wartość cyklu oznacza, iż aktywa obrotowe spółki są w dużym stopniu kredytowane przez dostawców, a więc finansowane kapitałem obym. 3.5.4. Analiza wspomagania finansowego Większość podmiotów gospodarczy nie jest wstanie funkcjonować, opierając się jedynie na kapitałach własnych, przez co zmuszone są do korzystania z różnych form wspomagania finansowego, czyli kapitałów obcych. Przedsiębiorstwo - aby móc zaciągnąć 104 J. Duraj op. cit., 108 Polecamy darmowe analizy i prace mgr pożyczkę długoterminową - musi wykazać się zdolnością do zaciągania kredytów krótkoterminowych, czyli posiadać płynność finansową. Analiza płynności, pokazuje zdolność przedsiębiorstwa do spłaty zobowiązań bieżących. Do oceny sytuacji finansowej niezbędna jest znajomość możliwości przedsiębiorstwa do wywiązywania się z całkowitego zadłużenia. Analiza zadłużenia pozwoli ocenić politykę finansową przedsiębiorstwa, stąd określa się ją również analizą struktury finansowej. Wskaźniki służące do oceny zadłużenia można ująć w dwie grupy: wskaźniki obrazujące poziom zadłużenia oraz wskaźniki informujące o zdolności przedsiębiorstwa do obsługi długu105. Do oceny poziomu zadłużenia wykorzystuj ę się następuj ący zestaw wskaźników: wskaźnik ogólnego zadłużenia wskaźnik zadłużenia długoterminowego wskaźnik struktury zadłużenia wskaźnik zadłużenia kapitałów własnych wskaźnik zadłużenia długoterminowego kapitałów własnych = zobowiązania ogółem aktywa ogółem zobowiązania długoterminowe aktywa ogółem zobowiązania długoterminowe zobowiązania krótkoterminowe zobowiązania ogółem kapitały własne zobowiązania długoterminowe kapitały własne zobowiązania długoterminowe Wskaźnik ogólnego zadłużenia, w przedstawionej postaci, określa udział obcych źródeł w finansowaniu aktywów przedsiębiorstwa wyrażonych w wartości bilansowej lub też rynkowej. Często traktowany jest on jako indykator ryzyka finansowego. Wysoki poziom tego wskaźnika może oznaczać ograniczenie samodzielności firmy, zwiększenie ryzyka wierzycieli, ograniczenie dostępu do nowych kredytów i zwiększenie ryzyka utraty płynności. Odsetki od kapitałów obcych muszą być, bowiem płacone bez względu na poziom osiąganych zysków. W praktyce poziom tego wskaźnika jest zróżnicowany. Jego wielkość uzależniona jest od rodzaju prowadzonej działalności i zmienności przepływów pieniężnych. Wierzyciele oczekują, by wskaźnik ten nie był większy niż 50%. Wówczas bowiem aktywa firmy mogą zmniejszyć swoj ą wartość do połowy, nim zagrożą bezpieczeństwu kapitału obcego. Jeżeli wskaźnik ten jest większy niż 0,50, może powstać Polecamy darmowe analizy i prace mgr sytuacja, że wypracowane środki pieniężne okażą się niewystarczające do spłaty zadłużenia. Według standardów zachodnich w firmie, w której nie została zachwiana równowaga między kapitałem obcym a kapitałem własnym, wskaźnik ten powinien oscylować w przedziale 0.57 0.6796. Drugim wskaźnikiem, uważanym za podstawowy wskaźnik oceny struktury kapitałowej, jest wskaźnik zadłużenia kapitału własnego, który określa stopień zaangażowania kapitału obcego w stosunku do kapitałów własnych. Wzrost wskaźnika oznacza większe zaangażowanie obcych źródeł finansowania w stosunku do źródeł własnych, a więc zwiększenie stopnia zadłużenia. Oddziałuje to bezpośrednio na poziom ryzyka finansowego z powodu wyższych rat kapitałowych i odsetek. W USA wartością graniczną w małym biznesie jest proporcja 3:1. Dla średnich i dużych firm relacja ta jest ostrzejsza. Banki niechętnie udzielają kredytów inwestycyjnych, gdy kapitał własny w stosunku do zamierzonego kredytu nie osiąga relacji 1:1 . Trzecim wskaźnikiem o zbliżonej wartości poznawczej jest wskaźnik zadłużenia długoterminowego. Wskaźnik ten nosi miano wskaźnika zadłużenia lub też ryzyka. Jako zobowiązania długoterminowe przyjmowane są wszystkie zobowiązania z terminem płatności przekraczającym 1 rok. Pożądana wielkość tego wskaźnika wynika z relacji zobowiązań długoterminowych do kapitału własnego, równej 1:2 i wynosi 0,5. Za poważnie zadłużone uważane są przedsiębiorstwa, w których wskaźnik przekracza wartość 1. Natomiast wśród wskaźników informujące o zdolności przedsiębiorstwa do obsługi długu wyróżniamy następujące wskaźniki: wskaźnik pokrycia obsługi długu I wskaźnik pokrycia obsługi długu II wskaźnik pokrycia zobowiązań odsetkowych zysk przed opodatkowaniem + odsetki raty kapitałowe + odsetki zysk po opodatkowaniu raty kapitałowe + odsetki zysk przed opodatkowaniem + odsetki odsetki Pierwsze dwa wskaźniki tej grupy określane są również mianem wskaźników wiarygodności kredytowej. Wskaźnik pokrycia obsługi długu I informuje o tym, ile razy zysk brutto wraz z odsetkami pokrywa roczne raty kapitałowe powiększone o odsetki od kredytu przypadające w danym roku. Wielkość tego wskaźnika nie powinna być niższa niż 1,2 W banku światowym minimum dla wskaźnika pokrycia obsługi długu I wynosi 1,3 a optymalny poziom to 2,5 . Należy podkreślić, iż przed zobowiązaniami kredytowymi, pierwszeństwo mają zobowiązania podatkowe. Dlatego też, uzasadnione jest uwzględnienie w tej sytuacji zysku netto (wskaźnik pokrycia obsługi długu II). Tylko zysk pozostający w firmie może być Z. Leszczyński, A. Skowronek -Mielczarek op. cit., s. 135. Ibidem, s. 136 110 Polecamy darmowe analizy i prace mgr wykorzystywany do spłaty zaciągniętego kredytu. Wskaźnik ten powinien być, co najmniej równy wskaźnikowi pokrycia obsługi długu I. Wskaźnik pokrycia zobowiązań odsetkowych informuje o tym, ile razy kwota wypracowanych środków przewyższa wymagane odsetki lub też, ile razy zysk brutto może ulec obniżeniu żeby zagrozić obsłudze zadłużenia. Im wyższe wartości osiąga ten wskaźnik, tym mniejsze jest ryzyko wynikające z zaangażowania kapitału obcego. Za dobry, w wypadku kredytów zabezpieczonych, uważa się wskaźnik wynoszący 2,4. Dla kapitałów obcych niezabezpieczonych wymaga się wskaźnika na poziomie 5. Tabela 30 przedstawia wskaźniki zadłużenia analizowanej spółki. Tabela 30: Wskaźniki zadłużenia firmy Agro-Handel Sp. z o.o. w latach 2002 - 2005 WARTOŚĆ WSKAŹNIKA (%) ZMIANA WSKAŹNIKA (A%) WYSZCZEGÓLNIENIE 2003 2005 2003/200 2004/200 2005/200 2004 2002 2 WSKAŹNIKI ZADŁUŻENIA: 3 4 ogólnego 0,79 0,79 0,71 0,61 0,00 -0,08 -0,10 długoterminowego 0,22 0,23 0,23 0,26 0,01 0,00 0,03 struktury zobowiązań 0,27 0,29 0,33 0,42 0,02 0,04 0,09 kapitałów własnych długoterminowego kapitałów własnych WSKAŹNIKI POKRYCIA: 3,83 2,05 3,79 2,11 2,44 1,80 1,54 1,65 -0,04 0,06 -1,35 -0,31 -0,90 -0,15 obsługi długu I 11,01 1,85 1,28 5,66 -9,16 -0,57 4,38 obsługi długu II 7,33 13,08 1,07 7,36 0,89 8,66 4,17 18,09 -6,26 -5,72 -0,18 1,30 3,28 9,43 zobowiązań odsetkowych Źródło: Opracowanie własne na podstawie sprawozdań finansowych firmy Agro-Handel Sp. z o.o. W latach 2002 - 2003 roku 79% całości kapitałów zaangażowanych w spółkę miało swe pokrycie w kapitale obcym. W ostatnich trzech okresach udział ten charakteryzował się tendencj ą spadkową i w 2005 roku ukształtował się na, bezpiecznym wg standardów zachodnich, poziomie tj. 61%. Tym samym, udział obcych źródeł w finansowaniu aktywów spółki w rozpatrywanym okresie spadł o 18%. Wzrost wielkości wskaźników: zadłużenia długoterminowego (o 0,04) i struktury zobowiązań (o 0,15), wskazuje na korzystne zmiany w strukturze finansowania, gdyż zobowiązania długoterminowe są mniej pilne i w pewnym okresie nie są wymagalne. Natomiast spadek poziomu wskaźnika zadłużenia kapitałów własnych oznacza mniejsze zaangażowanie obcych źródeł finansowania w stosunku do źródeł własnych, a tym samym zmniejszenia stopnia zadłużenia. Wielkość wskaźnika zadłużenia długoterminowego - mimo tendencji spadkowej nadal utrzymuje się na bardzo wysokim poziomie: 1,65, przy czym racjonalny wskaźnik zadłużenia długoterminowego powinien mieścić się w przedziale 0.5 - 1, zatem spółkę AgroHandel można uznać za poważnie zadłużoną. Polecamy darmowe analizy i prace mgr Spółka w badanym okresie osiągała wysoki zysk, zatem wskaźniki należące do grupy informujących o zdolności spółki do obsługi długu przyjmują wysokie wartości. Oznacza to, iż wygospodarowany przez spółkę zysk, w wystarczaj ącym stopniu zabezpiecza obsługę zaciągniętych kredytów. 112 Polecamy darmowe analizy i prace mgr Zakończenie Na podstawie przeprowadzonej analizy finansowej można stwierdzić, że w latach 2002 - 2005 nastąpiła poprawa wyników działalności firmy Agro-Handel Sp. z o.o. W całym badanym okresie spółka osiągała zysk na poziomie od 899 865,39 zł (wyprasowanym w 2003 roku) do 3 687 522,90 zł osiągniętym w roku 2005. Głównym czynnikiem wpływaj ącym na wynik finansowy spółki jest wynik na działalności gospodarczej. Podstawowym źródłem przychodów spółki była sprzedaż produktów na rynku krajowym, której wartość w badanym okresie wzrosła z 69 760 541,33 zł do 94 684 149,75. Z drugiej strony największy wpływ na wynik finansowy miały koszty zużycia materiałów i energii, które wynosiły odpowiednio: 36 398 300 zł, 138 463 400 zł, 152 147 800 zł. Analiza bilansu firmy Agro-Handel Sp. z o.o. za lata 2002 - 2005 potwierdza szybkie tempo jej rozwoju. Suma bilansowa wzrosła w tym okresie o 42,23% Po stronie aktywów dominującą grupą był majątek trwały. Dynamika wzrostu rzeczowych składników majątku wyniosła 195,87 %, a ich udział w aktywach ogółem wzrósł z 39,69% w 2002 roku do 54,63% w 2005 roku. Majątek obrotowy spółki w badanym okresie wzrósł o 6,95% ale jego udział w majątku ogółem zmniejszył się z 60,33% do 45,37%. W strukturze pasywów dominuj ący udział na początku badanego okresu posiadały zobowiązania krótkoterminowe jednakże w wyniku znacznego wzrostu sumy bilansowej ich udział zmniejszył się z 57,52 % w 2002 roku do 34,79 % w ostatnim badanym okresie. Spadek ten związany był również ze zmianą źródeł finansowania dalszego rozwoju przedsiębiorstwa. Zobowiązania krótkoterminowe zastąpione zostały kapitałem długoterminowym, którego wysokość w 2005 roku wyniosła 17 072 182,97 zł, co stanowi 65,03% kapitału ogółem. Kapitał własny przedsiębiorstwa wzrósł z 3 817 944,52 zł w 2002 roku do 10 335 103,05 zł w 2005. Jego udział w pasywach ogółem wynosił na koniec badanego okresu 39,37%. Największy wpływ na kształtowanie się wielkości kapitału własnego miały: kapitał podstawowy, kapitał zapasowy i wynik finansowy roku obrotowego. Wskaźnik pokrycia majątku kapitałem własnym w badanym okresie kształtował się na poziomie od 52,14% w 2002 roku do 72,06% w 2002 roku. Do roku 2004 spółka nie 113 Polecamy darmowe analizy i prace mgr przestrzegała złotej reguły bilansowej. Mimo pogorszeniu się w latach 2003 - 2004 poziomu wskaźnika pokrycia majątku trwałego kapitałem stałym w 2005 roku jego wielkość pozostała na podobnym poziomie jak na początku badanego okresu tj. 107%. Poziom powyżej 100% uznawany jest za prawidłowy Analiza rachunku zysków i strat zakładów mięsnych Agro-Handel Sp. z o.o. wskazuje, że głównym źródłem przychodów był przychód netto ze sprzedaży, a zatem przychody podstawowej działalności operacyjnej. W badanym okresie dynamika przychodów ogółem 135,28% przy jednoczesnej dynamice koszty działalności operacyjnej wynoszącej 133,29%. Wynikiem tych zmian jest korzystna tendencja kształtowania się wyniku finansowego. Rachunek przepływów pieniężnych sporządzany w latach 2002 - 2005 pozwala wyodrębnić podstawowe strumienie pieniężne. Od 2003 roku spółka poniosła duże wydatki na inwestycje dostosowujące zakład do standardów europejskich. Wydatki na inwestycje związane były głównie z nabyciem składników rzeczowego majątku trwałego. Inwestycje w tym okresie kształtowały się na poziomie 5 740 816,12 zł, 3 824 654,93 zł, 3 665 103,59 zł i sfinansowane zostały środkami własnymi oraz kredytami. Rozszerzeniem ogólnej analizy struktury maj ątkowo - finansowej jest analiza wskaźników płynności, zadłużenia i efektywności zaangażowanych środków. Wskaźnik pokrycia bieżących zobowiązań w kolejnych latach kształtował się następująco: 2002 - 104,85%, 2003 - 80,54%, 2004 - 89,04%, 2005 - 129,73%. Jak widać wskaźniki bieżącej płynności badanej jednostki w okresie gruntownej modernizacji zakładu przetwórczego osiągnęły wielkości uznawane za niezadowalające. Pozytywnie należy jednak ocenić fakt, iż firma Agro-Handel Sp. z o.o. utrzymywała niski poziom wskaźników płynności finansowej tylko przez okres dwóch lat. Należności inkasowane były w 2002 roku średnio w ciągu 36 dni, okres ten skrócił się do 30 dni w 2005 roku. Znacznemu wydłużeniu, bo o 15 dni uległ natomiast okres płacenia zobowiązań i wynosił odpowiednio: 29 dni, 52 dni, 46 dni, 44 dni. W latach 2002 - 2005 roku zwiększyła się produktywność zarówno majątku trwałego jak i obrotowego. Jednakże rentowność majątku trwałego wzrosła zaledwie 0 0,76 przy jednoczesnym wzroście rentowności majątku obrotowego o 14,39. Agro-Handel Sp. z o.o. jest przedsiębiorstwem działającym od 1992 roku. Wielkość 1 rodzaj inwestycji wskazują na to, że znajduje się ona nadal w fazie rozwoju. Dzięki 114 Polecamy darmowe analizy i prace mgr osiąganym zyskom i jednoczesnym wysokim poziomie zadłużenia nie wydaje się być podmiotem zagrożonym upadłością. Rodzaj produkcji, jak i duża stabilność rynków zbytu pozwalają optymistycznie prognozować przyszłość firmy. Przedstawione badania potwierdzaj ą, że systematyczna analiza sytuacji finansowej przedsiębiorstwa pozwala na dokonanie oceny przebiegu procesów gospodarczych oraz wykorzystanie ich do prawidłowego rozwoju przedsiębiorstwa. 115 Polecamy darmowe analizy i prace mgr BIBLIOGRAFIA 1) Bednarski L., Analiza Finansowa w przedsiębiorstwie, PWE, Warszawa 2001 2) Bednarski L., Borowiecki R., Duraj J., Kurtys K., Waśniewski T., Wersty B.; Analiza ekonomiczna przedsiębiorstwa, Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej im. Oskara Lanego we Wrocławiu, Wrocław 2003, s. 12 3) Bień W., Czytanie bilansu przedsiębiorstwa, Finans-Service, Warszawa 2002 4) Bluszcz M., Sprawozdanie finansowe i jego analiza, Wydawnictwo Primath, Warszawa 2001 5) Bury A., Czechowska I., Mikulski H., Konieczny Z., Pastusiak R., Pomykalska B., Wypych M.; Finanse przedsiębiorstw z elementami zarządzania i analizy, Absolwent, Łódź 2000 6) Dudycz T., Analiza finansowa, Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej im. Oskara Lanego we Wrocławiu, Wrocław 2000 7) Duraj J., Analiza ekonomiczna przedsiębiorstwa, PWE, Warszawa 2004 8) Gabrusewicz W., Podstawy analizy finansowej, PWE., Warszawa 2005 9) Gajdka J., Wyznaczenie pojemności zadłużeniowej spółki. Metoda praktyczna, „Przegląd Organizacji”, 2001, nr 9, s.28 - 31 10) Górski W., Prawo gospodarcze, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego, Szczecin 2004 11) Herbet A., Status prawny zarządu spółki z o.o., ”Prawo Przedsiębiorcy” 2001, nr 27, s. 72. 12) Jarzębowska M., Analiza ekonomiczna w przedsiębiorstwie, PWE, Warszawa 2006 13) Jecyszyn J., Kosikowski C.; Podstawy prawa gospodarczego, Wydawnictwo Prawne LexisNexis, Warszawa 2004 14) Karczmarek U., Aport jako wkład do spółki z o.o., ”Gazeta Podatkowa” 2004, nr 31, s. 9-11. 15) Koc S., Fołta T., Godlewska J.; Bilans 2004, Grupa Wydawnicza INDOR Sp. z o.o., Warszawa 2005 16) Kruczalak K., Prawo handlowe dla ekonomistów, PWE, Warszawa 2002 17) Leszczyński Z., Skowronek -Mielczanek A.; Analiza ekonomiczno - finansowa firmy, Difin, Warszawa 2000 18) Mała encyklopedia ekonomiczna, PWE, Warszawa, 1974, s.691 19) Nowak S., Metodologia badań Społecznych, PWN, Warszawa 1985 116 Polecamy darmowe analizy i prace mgr 20) Olszewski J., Prawo gospodarcze kompendium, Wydawnictwo C.H. BECK, Warszawa 2002 21) Olzacka B., Pałczyńska-Gościniak R.; Jak oceniać firmę, ODDK, Gdańsk 2004 22) Polityka bilansowa i analiza finansowa. Nowoczesne instrumenty zarządzania firmą, red. K. Sawicki, Wydawnictwo Ekspert, Wrocław 2002 23) Raczek T., Reprezentacja spółki z o.o., Dom Wydawniczy „Ostoja”, Kraków 2002 24) Rafalski A., Spółki osobowe i kapitałowe: charakterystyki, procedury zakładania, wzory, Ośrodek Doradztwa i Szkolenia „Tur”, Warszawa-Jaktorów 2001 25) Rutkowski A., Zarządzanie finansami, PWE., Warszawa 2002 26) Rybicki P., Sprawozdania finansowe źródłem informacji o firmie, Poltext, Warszawa 2002 27) Siemińska E., Metody pomiaru i oceny kondycji finansowej przedsiębiorstwa, Towarzystwo Naukowe Organizacji i Kierownictwa DOM ORGANIZATORA, Toruń 2002 28) Sierpińska M., Jachna T.; Ocena przedsiębiorstw według standardów światowych, PWN, Warszawa 2004 29) Sierpińska M., Wędzki D.; Zarządzanie płynnością finansową w przedsiębiorstwie, PWN, Warszawa 2000 30) Sobczak K., Działalność gospodarcza. Uregulowania prawne, PWE, Warszawa 2001 31) Sułowska J., Problemy analizy porównawczej wyników ekonomicznych przedsiębiorstw, Zeszyty naukowe Uniwersytetu Gdańskiego Nr 20, Gdańsk 1995 32) Śnieżek E., Przewodnik po cash flow, Fundacja Rozwoju Rachunkowości w Polsce, Warszawa 2002 33) Tarska M., Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością. Istota, ustrój, funkcjonowanie, C.H.BECK, Warszawa 2003 34) Urbańczyk E., Metody ilościowe w analizie finansowej przedsiębiorstwa, Uniwersytet Szczeciński, Szczecin 2001 35) Ustawa z 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa, Dz.U. nr 137, poz. 926 z późn. zm. 36) Ustawa z dnia 15 września 2000 r. - Kodeks spółek handlowych, Dz.U. nr 94, poz. 1037 z późn. zm. 37) Ustawa z dnia 19 listopada 2001 r. - Prawo działalności gospodarczej, Dz.U. nr 117 Polecamy darmowe analizy i prace mgr 101, poz. 1178 z późn. zm. 38) Ustawa z dnia 20 sierpnia 1997 r. - Krajowy Rejestr Sądowy, Dz.U. z 2001r., nr 17, poz. 209, 39) Ustawa z dnia 29 wrzśnia1994 r. - o rachunkowości , Dz.U z 2002 nr 76, poz. 694 z późn. zm. 40) Wach K., Jak założyć firmę w Unii Europejskiej, Oficyna Ekonomiczna, Kraków 2005 41) Waśniewski T., Skoczylas W.; Teoria i praktyka analizy finansowej w przedsiębiorstwie, Fundacja Rozwoju Rachunkowości w Polsce, Warszawa 2002 42) Więckowski J., Analiza ekonomiczna w przedsiębiorstwie przemysłowym, PWE, Warszawa 2000 118 Polecamy darmowe analizy i prace mgr SPIS TABEL Tabela 1: Uproszczony bilans dla jednostek innych niż banki i zakłady ubezpieczeniowe 16 Tabela 3: Dane o firmie Agro-Hndel Sp. z o.o. ________________________________ 53 Tabela 4: Nakłady na inwestycje firmy Agro-Handel Sp. z o.o. oraz źródła ich finansowania w latach 2000-2005 ___________________________________________ 56 Tabela 5: Stan zatrudnienie w firmie Agro-Handel Sp. z o.o. w latach 2002 -2005 ___ 58 Tabela 6: Ranking zakładów mięsnych wg dwutygodnika AGRO-TRENDY ________ 63 Tabela 7: Kształtowanie się aktywów w firmie Agro-Handel Sp. z o.o. w latach 2002-2005 ______________________________________________________ 67 Tabela 8: Łańcuchowe wskaźniki dynamiki majątku firmy Agro-Handel Sp. z o.o. w latach 2002 - 2005 _____________________________________________________ 67 Tabela 9: Wskaźniki relacji majątku firmy Agro-Handel Sp. z o.o. w latach 2002 - 2005 _____________________________________________________ 68 Tabela 10: Kształtowanie się struktury i dynamiki majątku firmy Agro-Handel Sp. z o.o. w latach 2002-2005 ______________________________________________________ 69 Tabela 11: Kształtowanie się wielkości pasywów w firmie Agro-Handel Sp. z o.o. w latach 2002-2005 ______________________________________________________ 76 Tabela 12: Wskaźniki relacji kapitałów firmy Agro-Handel Sp. z o.o. w latach 2002-2005 78 Tabela 13: Kształtowanie się struktury i dynamiki kapitałów własnych i obcych firmy Agro-Handel Sp. z o.o. w latach 2002-2005 __________________________________ 79 Tabela 14: Łańcuchowe wskaźniki dynamiki kapitałów firmy Agro-Handel Sp. z o.o. w latach 2002-2005 ______________________________________________________ 80 Tabela 15: Kształtowanie się wartości wskaźników charakteryzujących sytuację struktury kapitałowo-majątkowej firmy Agro-Handel Sp. z o.o. w latach 2002-2005 __________ 81 Tabela 16: Kształtowanie się rachunku wyników firmy Agro-Handel Sp. z o.o. w latach 2002 - 2005 _____________________________________________________ 83 Tabela 17: Kształtowanie się struktury i dynamiki przychodów, kosztów i wyniku finansowego netto firmy Agro-Handel Sp. z o.o. w latach 2002-2005 ______________ 85 Tabela 18: Kształtowanie się poszczególnych rodzajów przychodów i kosztów firmy Agro-Handel Sp. z o.o. w latach 2002-2005 __________________________________ 86 Tabela 19: Kształtowanie się przepływu środków pieni netto z działalności netto firmy Agro-Handel Sp. z o.o. w latach 2002-2005 ___________________________________ 87 119 Polecamy darmowe analizy i prace mgr Tabela 20: Rodzaje i kierunki przepływów pieniężnych _________________________ 88 Tabela 21: Wynik księgowy a środki pieniężne netto z działalności operacyjnej ______ 88 Tabela 22: Analiza pionowa gotówki netto z działalności operacyjnej firmy Agro-Handel Sp. z o.o. w latach 2002-2005 __________________________________ 90 Tabela 23: Analiza struktury gotówki netto z działalności inwestycyjne firmy Agro-Handel Sp. z o.o. w latach 2002-2005 __________________________________ 91 Tabela 24: Analiza struktury gotówki netto z działalności finansowej firmy Agro-Handel Sp. z o.o. w latach 2002-2005 __________________________________ 91 Tabela 25: Wskaźniki płynności finansowej firmy Agro-Handel Sp. z o.o. w latach 2002-2005 - ujęcie statyczne _______________________________________ 102 Tabela 26: Wskaźniki płynności finansowej firmy Agro-Handel Sp. z o.o. w latach 2002-2005 - ujęcie dynamiczne _____________________________________ 103 Tabela 27: Kapitał obrotowego firmy Agro-Handel Sp. z o.o. w latach 2002-2005 ___ 104 Tabela 28: Wskaźniki rentowności firmy Agro-Handel Sp. z o.o. w latach 2002-2005 107 Tabela 29: Wskaźniki sprawności działania firmy Agro-Handel Sp. z o.o. w latach 2002-2005 _____________________________________________________ 111 Tabela 30: Wskaźniki zadłużenia firmy Agro-Handel Sp. z o.o. w latach 2002-2005 __ 115 SPIS WYKRESÓW Schemat 1: Istota, zakres i przedmiot analizy finansowej ________________________ 9 Schemat 2: Klasyfikacja podstawowych informacji wykorzystywanych analizie ekonomiczno-finansowej __________________________________________________ 12 Schemat 3: Struktura rachunku przepływów środków pieniężnych ________________ 25 Schemat 4: Rodzaje analizy finansowej ze względu na kryteria ___________________ 36 Schemat 5: Podział spółek w polskim ustawodawstwie _________________________ 43 Schemat 6: Struktura organizacyjna firmy Agro-Handel Sp. z o.o. ________________ 59 Schemat 7: Klasyfikacja kapitałów podmiotówgospodarczych _____________________ 70 Schemat 8: Klasyfikacja wskaźników ekonomicznych ___________________________ 93 Schemat 9: Najczęściej przyjmowane kierunki porównań w analizie wskaźnikowej ___ 95 Schemat 10: Zakłócenia w porównywalności wskaźników ______________________ 96 SPIS SCHEMATÓW Schemat 1: Istota, zakres i przedmiot analizy finansowej ________________________ 9 120 Polecamy darmowe analizy i prace mgr Schemat 2: Klasyfikacja podstawowych informacji wykorzystywanych analizie ekonomiczno-finansowej __________________________________________________ 12 Schemat 3: Struktura rachunku przepływów środków pieniężnych ________________ 25 Schemat 4: Rodzaje analizy finansowej ze względu na kryteria ___________________ 36 Schemat 5: Podział spółek w polskim ustawodawstwie _________________________ 43 Schemat 6: Struktura organizacyjna firmy Agro-Handel Sp. z o.o. ________________ 59 Schemat 7: Klasyfikacja kapitałów podmiotów gospodarczych ____________________ 70 Schemat 8: Klasyfikacja wskaźników ekonomicznych ___________________________ 93 Schemat 9: Najczęściej przyjmowane kierunki porównań w analizie wskaźnikowej ___ 95 Schemat 10: Zakłócenia w porównywalności wskaźników ______________________ 96 121
