Literatura i kultura oświecenia i preromantyzmu

Literatura i kultura oświecenia i preromantyzmu
1. Rozszyfruj daty i określ ich znaczenie dla oświecenia (w Polsce lub w Europie):
a) 1789 r.,
___________________________________________________________________________
b) 1795 r.
___________________________________________________________________________
2. Wskaż różnice między:
a) racjonalizmem a empiryzmem,
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
b) ateizmem a deizmem.
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
3. Wymień trzy nurty estetyczne oświecenia i każdemu z nich przyporządkuj jedną cechę.
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
4. Zinterpretuj myśl I. Kanta, wskazując na istotę oświecenia jako formacji kulturowej:
Oświeceniem nazywamy wyjście człowieka z niepełnoletności, w którą popadł z własnej
winy. Niepełnoletność to niezdolność człowieka do posługiwania się swym własnym
rozumem, bez obcego kierownictwa.
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
5. Odwołując się do świata przedstawionego powieści D. Defoe Przypadki Robinsona
Kruzoe, wskaż trzy cechy gatunkowe robinsonady.
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
6. Zredaguj jednozdaniową notkę na temat wymienionych niżej instytucji polskiego
oświecenia:
a) Collegium Nobilium,
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
b) „Monitor”,
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
c) Komisja Edukacji Narodowej.
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
1
7. Przeczytaj poniższy fragment, a następnie:
a) wskaż w tekście dwie cechy świadczące o jego przynależności do publicystyki,
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
b) określ różnicę między sarmackim a oświeceniowym pojmowaniem narodu.
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
Stanisław Staszic Przestrogi dla Polski (fragment)
Róbcie z młodzieży szlacheckiej i z miejskiej jeden naród! Niszczcie między nimi niechęć.
Zakrzewiajcie wzajemną miłość. Dajcie im równie uczuć, że gdy się wspólnie trzymać będą,
Polska zostanie wolną, mocną i sławną. […] Powtarzajcie im często to wielkie cnotliwego
Rzymianina zdanie: nie całość jednego stanu, ale całość narodu całego jest prawem
najwyższym.
8. Odwołując się do satyry I. Krasickiego Pijaństwo, przedstaw cechy Sarmaty jako
antywzoru osobowego polskiej literatury oświeceniowej.
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
9. Objaśnij, na czym polega ironia zastosowana w satyrze I. Krasickiego Do króla.
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
10. Na podstawie poniższego fragmentu poetyki oświeceniowej wskaż dwie cechy gatunkowe
satyry, a następnie udowodnij ich obecność w utworach I. Krasickiego.
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
Franciszek Dmochowski Sztuka rymotwórcza (fragment)
Satyra w ścisłej z cnotą zostając przyjaźni,
Błędy ludzkie wytyka, lecz ludzi nie drażni.
Ten prawdziwy duch satyr, ta pierwszej treść próby:
Szydzić z wad, karcić błędy, oszczędzać osoby.
11. Przeczytaj poniższy utwór, a następnie:
a) nazwij gatunek,
___________________________________________________________________________
b) wskaż dwie części kompozycyjne utworu,
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
2
c) scharakteryzuj wizję świata zawartą w odpowiedzi wilków na pytanie jagnięcia,
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
d) odwołując się do tekstu, objaśnij pojęcie alegorii.
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
Ignacy Krasicki Jagnię i wilcy
Zawżdy znajdzie przyczynę, kto zdobyczy pragnie.
Dwóch wilków jedno w lesie nadybali jagnię;
Już go mieli rozerwać, rzekło: „Jakim prawem?”
„Smacznyś, słabyś i w lesie!” – Zjedli niezabawem.
12. Odwołując się do wiedzy o twórczości I. Krasickiego, scharakteryzuj hasło „ucząc –
bawić, bawiąc – uczyć” jako najważniejszą zasadę rządzącą twórczością epoki
oświecenia.
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
13. Przeczytaj poniższy utwór, a następnie:
a) objaśnij, w czym się wyraża styl patetyczny zastosowany w utworze, i określ jego
funkcję,
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
b) scharakteryzuj koncepcję patriotyzmu zawartą w hymnie i określ jej związek z ówczesną
sytuacją polityczną w Polsce.
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
Ignacy Krasicki Hymn do miłości ojczyzny
Święta miłości kochanej ojczyzny,
Czują cię tylko umysły poczciwe!
Dla ciebie zjadłe smakują trucizny
Dla ciebie więzy, pęta niezelżywe.
Kształcisz kalectwo przez chwalebne blizny
Gnieździsz w umyśle rozkoszy prawdziwe,
Byle cię można wspomóc, byle wspierać,
Nie żal żyć w nędzy, nie żal i umierać.
14. Przeczytaj poniższy fragment, a następnie:
a) wskaż cztery podobieństwa między budową utworu i budową Hymnu do miłości ojczyzny
(ćwiczenie 13.),
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
3
___________________________________________________________________________
b) nazwij rodzaj stylizacji zastosowany w utworze i podaj jeden argument na poparcie
swojego stanowiska.
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
Ignacy Krasicki Monachomachia (fragment)
Wdzięczna miłości kochanej szklenice!
Czuje cię każdy, i słaby, i zdrowy;
Dla ciebie miłe są ciemne piwnice,
Dla ciebie znośna duszność i ból głowy,
Słodzisz frasunki, uśmierzasz tęsknice.
W tobie pociecha, w tobie zysk gotowy.
Byle cię można znaleźć, byle kupić,
Nie żal skosztować, nie żal się i upić!
15. Scharakteryzuj werteryzm, odwołując się do kreacji głównego bohatera powieści
J.W. Goethego (wskaż po dwie cechy w każdej kategorii).
Wyróżniki postawy werterycznej
Werter wobec
samego siebie
Werter
natury
wobec
Werter
sztuki
wobec
Werter wobec
miłości
Werter wobec
społeczeństwa
16. Nazwij gatunek reprezentowany przez Cierpienia młodego Wertera J.W. Goethego i
podaj jeden argument na poparcie swojego stanowiska.
_________________________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
4
17. R Na podstawie analizy poniższego fragmentu zinterpretuj autocharakterystykę
Mefistofelesa.
_________________________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
Johann Wolfgang Goethe Faust (fragment)
Jam częścią tej siły,
Która zawsze na złe godzi,
A przecie wciąż dobro rodzi. […]
Jam duchem, co zawsze przeczy! […]
Tak więc to, co wy na świecie
Grzechem, zbrodnią, plagą, zgubą,
Krótko mówiąc – złem zowiecie,
Jest mym żywiołem i chlubą. […]
Jam częścią części, w której tkwił byt wszelki,
Częścią ciemności, światła rodzicielki […].
5