socjologia

Elementy Socjologii
Tomasz Ochinowski
Tomasz Ochinowski
dr psychologii, dr hab. zarządzania
pracownik Wydziału Zarządzania UW;
trener umiejętności społecznych („Trener roku 2006” zdaniem klientów
firmy Institute for International Research. Polska) i doradca biznesowy;
historyk historiografii oraz historyk biznesu, wykorzystujący
perspektywę historiograficzną do szukania odpowiedzi na pytania o to,
co przeszłość robi z organizacjami i ich otoczeniem oraz co organizacje i
ich otoczenie robią z przeszłością; poszukujący w tradycjach
biznesowych inspiracji dla innowacyjnych działań obecnych firm i
instytucji
członek redakcji rocznika „Polska Kilo”, Instytut Historii PAN,
także wykładowca w Instytucie Historycznym UW
serdecznie zapraszam na dyżur: Zakład Socjologii Organizacji i Historii
Biznesu, pt. 15.45- 19.15, WZ UW, pokój B533.
[email protected]
warunki zaliczenia (proste i łatwe jak…)
1) lektura tekstów zadawanych na poszczególne zajęcia; każdy ze
studentów ma obowiązek przygotować na zajęcia pisemną
odpowiedź na pytania do każdego z tekstów, zawarte w programie
zajęć
2) opracowanie studiów przypadków (czasem są to ćwiczenia o
charakterze badań terenowych) przewidzianych na poszczególne
zajęcia; opracowanie to musi być przygotowane pisemnie (według
wskazówek zawartych w programie) w grupach trzyosobowych
(zespoły te powinny być stałe na cały semestr)
3) opracowanie i przedstawienie zgodnie z metodyką tak zwanych
warsztatów przyszłości pojęć kluczowych dla danych zajęć z
podręcznika Anthony’ego Giddensa oraz Philipa W. Suttona
Socjologia. Kluczowe pojęcia. Warszawa 2014: PWN.
4) udział w projekcie badawczym, który zostanie zapoczątkowanych na
drugich zajęciach; myślę, że najlepiej byłoby, żeby uczestnicy
wykonywali zadania badawcze w zespołach trzyosobowych z punktu
2)
Tadeusz Kowalewski (2006). „ Zukunftswerkstätten” jako metoda
aktywizująca pracę ze studentami w procesie kształtowania jakości
pracy szkoły wyższej, Innowacje w edukacji akademickiej, nr 1, s. 3342, 37
Tadeusz Kowalewski (2006). „ Zukunftswerkstätten” jako metoda
aktywizująca pracę ze studentami w procesie kształtowania jakości
pracy szkoły wyższej, Innowacje w edukacji akademickiej, nr 1, s. 3342, 38.
Tadeusz Kowalewski (2006). „ Zukunftswerkstätten” jako metoda
aktywizująca pracę ze studentami w procesie kształtowania jakości
pracy szkoły wyższej, Innowacje w edukacji akademickiej, nr 1, s. 3342, 36.
I zależy, kto co chce…
• realizacja wspomnianych
form uczestnictwa w zajęciach,
monitorowane przez prowadzącego, daje 70% oceny przedmiotu.
Pozostałe 30% oceny można uzyskać po egzaminie ustnym z lektur
obowiązkowych (przewidzianych na poszczególne zajęcia) i
ewentualnie dodatkowych
minimum na ocenę dostateczną: pisemne odpowiedzi na pytania z pkt.
1 na przynajmniej 5 zajęć; udokumentowanie opracowania studium
przypadku na przynajmniej 5 zajęć; czynny udział w prezentacji
przynajmniej 2 różnych pojęć (na 2 różnych zajęciach); czynny udział w
programie badawczym; zdanie egzaminu ustnego na co najmniej
dostateczny
maksimum na ocenę bardzo dobrą: przygotowanie pisemne odpowiedzi
na pytania z pkt. 1 na przynajmniej 10 zajęć; udokumentowanie
opracowania studium przypadku na przynajmniej 10 zajęć; czynny
udział w prezentacji przynajmniej 4 różnych pojęć (na 4 różnych
zajęciach); czynny udział w programie badawczym; zdanie egzaminu
ustnego na co najmniej dobry z uwzględnieniem lektur dodatkowych;
spełnienie tych wymogów w standardzie bardzo dobrym (możliwe także
inne „zasługi naukowe”)
Dodatkowe lektury
(dodatkowo „punktują” na egzaminie… i to bardzo ! )
*Giddens, A. (2012). Socjologia. Wydanie nowe, tł. Siara, O. i in.
Warszawa: PWN, rozdz. 1: „Co to jest socjologia ?” (s. 3- 31), rozdz. 2:
„Socjologiczne pytania i odpowiedzi”(s. 33- 63); rozdz. 3: „Teorie i
perspektywy socjologiczne” (s. 65- 103); rozdz. 4: „Globalizacja i
zmieniający się świat”(s. 105- 149); rozdz. 5: „Środowisko”( s. 151201); rozdz. 6: „Miasta i życie miejskie” (s. 203- 245) rozdz. 7:
Interakcja społeczna i życie codzienne”, punkt „Interakcja w czasie i
przestrzeni” (s. 270-279); rozdz. 11: „Stratyfikacja i klasa społeczna”
(s. 431- 473), rozdz. 12: „Ubóstwo, wykluczenie społeczne…” (s. 475519); rozdz. 13: „Globalne nierówności” (s. 521- 57); rozdz. 18:
„Organizacje i sieci”, s. 779- 827.; rozdz. 20: „Praca i życie
gospodarcze” (s. 883- 935); punkt: „Teoria aktora- sieci”, s. 813- 815.
*Matejko, A. (1994). Socjotechnika zarządzania. Szczecin: Wyd. ZSB.
Aleksander Matejko
(1924- 1999)
in memoriam
socjologa interesuje funkcjonowanie
miejsca pracy „jako organizacji
techniczno- ekonomicznej i równocześnie
jako społeczności ludzkiej”
(wg. A. Matejki, Więź i konflikt w zakładzie pracy. Warszawa: 1969.
KiW, s. 210)
Zarządzanie
(rys. ze strony yeti.jpg)
ekonomia
+
socjologia
Temat na dziś :
„A po co mi to?”
Nudna, trudna, niepotrzebna ?
Socjologia i jej przydatność w zarządzaniu.
„Studenci uważają czasem idee i dane socjologiczne za
trudne do zrozumienia. Moim zdaniem wynika to po
części z tego, że…”
Anthony Giddens
„…socjologia wymaga zdecydowanego odłożenia na bok
osobistych poglądów i przekonań, kiedy analizuje się
wyniki badań i teorie.”
wyobraźnia socjologiczna
Charles Wright Mills i Anthony Giddens
o poznawczych pożytkach z picia kawy
zdystansowanie się do codzienności i nowe spojrzenie
na nią
 wartość symboliczna (rytuały)
 potrzeby, nawyki (społeczne przyzwolenie,
zróżnicowania)
 stosunki społeczne i gospodarcze
 dziedzictwo (wcześniejsze procesy)
 sensy: konteksty, świadomość, wybory
 kształtowanie i uwarunkowania rynku
 wpływ na życie producentów, pośredników, klientów itd.
A. Giddens (2012). Socjologia. Wydanie nowe. Warszawa: PWN,
s. 6- 8.
wyobraźnia socjologiczna
pozwala nam dostrzec, jak wiele
zdarzeń, na pozór dotyczących tylko
jednostki, w rzeczywistości
odzwierciedla szersze kwestie
Anthony Giddens
wyobraźnia organizacyjna
Monika Kostera i Jerzy Kociatkiewicz
„zdolność do czynienia
niezwyczajnych związków między ludźmi, rzeczami,
perspektywami i doświadczeniami
(…), która rozkwita poprzez otwarcie się na
poczucie zdziwienia
oraz poprzez bycie w kontakcie z tym, co inspiruje”
Kociatkiewicz, J. i Kostera, M. (2012). Sherlock Holmes and the adventure of
the rational manager: Organizational reason and its discontents. Scandinavian
Journal of Management, 28, pp. 162–172.
http://www.kostera.pl/Images.htm
JosephLitterer (1970): dla przyszłości zarządzania
konieczna jest zmiana edukacji menedżerskiej tak, by
dawała więcej niż dotąd wiedzy ogólnej zarówno z zakresu
nauk ścisłych jak i humanistycznych
potoczna wiedza o społeczeństwie
(P. Sztompka)
 oparta na spostrzeżeniach przypadkowych i osobistych
 fragmentaryczna i niespójna
 apodyktyczna
socjologia gorąca a socjologia naukowa
(za A. Jelonkiem)
Socjologia jako nauka
jak się narodziła?
Ibn Chaldun
1332-1406
Historia Powszechna, Kilab al- ’ba (1374- 1378);
„Prolegomena”, „Wstęp”, „Muqaddima” (1377)
• „był prawdziwym empirystą,
realistą i bacznym
obserwatorem faktów
społecznych(…) Słowem – był
to pierwszy naukowy socjolog,
chociaż do pojawienia się tego
pojęcia i tej nauki w Europie
miało jeszcze upłynąć kilka
stuleci” (Krystyna BolestaKukułka)
• teoria dynamiki świata
społecznego i jego struktur
• teoria pracy jako kreatywnej
siły kształtującej w
określonych warunkach
stosunki społeczne
’umran jako nauka zajmująca się ’umranem
 muszą istnieć prawa „wprawiające społeczeństwo w ruch”
(Jamsheer 2012: 52)
 „Prawa te można odkrywać, opierając się na już zweryfikowanych



-
świadectwach historycznych” (jak wyżej)- nowa gałąź wiedzy:
’umran
Przeszkody w dotarciu do prawdy historycznej: stronniczość
autorów, popieranie przez nich określonych idei lub szkół myślenia/
bezkrytyczny stosunek do przekazu (historycznego)/ nieznajomość
stosunków panujących w społeczeństwie
Warunki zabezpieczenia się przez badacza przed zniekształcaniem
stanu faktycznego: rzetelna wiedza na temat obyczajowości, na
temat natury zbiorowości ludzkich oraz uwarunkowań rządzących
organizacją społeczną
Co prowadzi badacza do prawdy i chroni przed błędami ?
dotarcie do źródeł
rozległa wiedza
spekulatywny umysł
’umran = zjawisko występowania człowieka, twórcy historii,
w zbiorowości
’umran
nauka o zbiorowości ludzkiej
1. Człowiek jest istotą społeczną (por. Arystoteles )
2. Zorganizowanie się ludzi w społeczeństwo odpowiada
3.
4.
5.
naturalnym potrzebom człowieka
Realizacja potrzeb i obrona przed agresją wymaga
udziału i współpracy większej liczby ludzi
Dlatego: społeczeństwo konieczne dla rodzaju ludzkiego
W każdej społeczności konieczna jest władza zaradczawaz’i –
broni zbiorowości
a
zarazem hamuje agresję jednych członków zbiorowości
wobec drugich
Hassan, A. Jamsheer (2013), Ibn Chalduna koncepcja dziejów i nauki historii. W:
Błachowska, K. i in. (red.). Badacze przeszłości wobec wyzwań XIX- XX wieku.
Warszawa: Neriton.
asabia (asabijja)
„solidarność grupowa”, więzy krwi, emocjonalna
identyfikacja
wzmacniana lub nawet współtworzona przez
wspólnie wyznawaną religię
obok czynników ekonomicznych w znaczący
sposób warunkuje życie społeczne
wyznacza duchowe zasady rządzenia
posługiwanie się zasadami „asabia” legitymizuje
władzę; zatracenie „asabia” w sposób konieczny
powoduje utratę dominującej pozycji danego
narodu, która przechodzi do innych podmiotów
W I połowie XIX wieku „nauka i technika parły do
przodu, jak nigdy dotąd” (N. Davis)
• Georg Ohm 1827, Kolonia:
• George Stephenson 1825,
•
•
•
•
•
opór elektryczny
Michael Faraday 1831, Londyn:
indukcja elektoromagentyczna
Charles Darwin 1859,
Londyn: teoria ewolucji
Gregor Mendel 1865, Brno:
genetyka
Dimitrij Mendelejew 1869,
Petersburg: układ okresowy
pierwiastków
•
•
•
Stockton: kolej pasażerska
Nicephore Niepce 1826,
Chalon-sur-Saone: fotografia
Charlse Babbage 1834,
Cambridge: kalkulator
mechaniczny
Wilhelm Bauer 1850,Kilonia:
łódź podwodna
Henry Bessemer 1857,
St Pancras: udoskonalenie
wytopu stali
1851
Wielka Wystawa Przemysłu Wszystkich Narodów
Crystal Palce, Londyn
5 miesięcy i 15 dni
14 tysięcy wystawców
miliony (6?) widzów
1838
August Comte
nazwa „socjologia”
„Przekonanie, że metody naukowe
można i powinno się stosować
do badania zjawisk
dotyczących człowieka w tej
samej mierze co do
wyjaśniania zjawisk natury,
było w istocie jedną z cech
charakterystycznych
zachodzących w tym okresie
przemian. W efekcie – obok
ekonomii i etnografii – pojawiły
się socjologia, antropologia,
geografia człowieka, nauki
polityczne i wreszcie
psychologia i psychiatria.”
(Norman Davis)
„Rozciągnięcie na świat
społeczny nowoczesnej
perspektywy naukowej,
stosowanej już od XVII
w. w odniesieniu do
świata przyrody – w
astronomii, fizyce, chemii,
biologii – dało początek
naukowej socjologii.”
(Piotr Sztompka)
T
Florian Znaniecki (1882- 1958)
polski socjolog, większość życia zawodowego
spędził w USA
William Thomas (1863- 1947),socjolog i psycholog
amerykański
współczynnik humanistyczny
- wszelkie fakty społeczne, w odróżnieniu od przyrodniczych zawsze wiążą
się z działalnością konkretnych ludzi
- są faktami „czyimiś, a nie niczyimi”
- mieszczą się w zakresie życiowych doświadczeń jednostek ludzkich lub
zbiorowości
- podmioty (jednostki lub zbiorowości) stykają się z faktami społecznymi,
postrzegają je, doznają, przeżywają, interpretują i oceniają = fakty
społeczne mają z natury zawarty w sobie „współczynnik humanistyczny”
- fakty społeczne można badać tylko z perspektywy ludzi, w których
doświadczeniu wspomniane fakty występują
- należy postawić się w położeniu wspomnianych ludzi, „patrząc na świat ich
oczami, rozszyfrowując ich hierarchie wartości, systemy reguł jakimi się
posługują” (P. Sztompka, Socjologia i Społeczeństwo. W: Szlachta, B.
[red.], Słownik społeczny. Kraków 2004, s. 1227)
- należy badać społeczeństwo zawsze z uwzględnieniem „współczynnika
humanistycznego”, „ a nie w drodze oderwanej, zewnętrznej obserwacji”
(jak wyżej).
Aleksander Hertz, (2004). O wielkości Miss Marple.
W: tenże, Późne listy z Ameryki. Warszawa: Wyd. IFiS PAN,
s.213-236.
„Jeżeli jednak będę tu pisał o sobie, o faktach mego życia,
to będę się starał traktować je jako obiekty obserwacji
i analizy (…) I na siebie, na swoje życie chciałbym patrzeć
oczyma socjologa, oczyma humanisty.” (A. Hertz)
główne podmioty otoczenia społecznego T. Ochinowskiego
trzy metafory społeczeństwa
trzy socjologie
(Piotr Sztompka)
1. Orientacja systemowa i rozwojowa
•
Auguste Comte (1798- 1857, Francja), Herbert
Specner (1820- 1903, Wlk. Brytania) , Talcott Parsons
(1902- 1979, USA)
– metafora biologiczna: społeczeństwo to swoisty
organizm, całość złożona z wielu elementów; coś
więcej niż cechy jej składników; wykazuje swoiste
cechy rozwoju
– dziś: w analizach i teoriach globalizacji, postępu
technologicznego i cywilizacyjnego, modernizacji
trzy metafory społeczeństwa
trzy socjologie
(Piotr Sztompka)
2. Orientacja indywidualistyczna
• Max Weber (1864- 1920, Niemcy), Anthony Giddens
(ur. 1938, Wlk. Brytania)
– metafora fizyczna (podejście atomistyczne):
społeczeństwo to konglomerat działań
jednostkowych; zadaniem socjologii jest ich wnikliwa
analiza i „rozumiejąca interpretacja”; prawidłowości i
prawa społeczne dotyczą ludzkich działań
– dziś: badanie zmian społecznych i historycznych,
„stawania się” społeczeństwa
Na następne zajęcia
Lektura: * Kostera, M. i Zawadzki, M. (2015). Zarządzanie dla ludzi, Dziennik
Opinii. Krytyka Polityczna, nr 105, 2015, dostępne w :
http://www.krytykapolityczna.pl/artykuly/opinie/20150415/kostera-zawadzkizarzadzanie-dla-ludzi [pobrane 11.02. 2015].
Proszę scharakteryzować dwa ujęcia organizacji przedstawione w tym tekście.
*Kostera, M. (2012). Organizations and Archetypes. Chetltenham,
Northampton: Edward Elgar, chapter 1. “A humanistic manifesto for sustainable
management” , pp. 3- 15.
Proszę czytać ten tekst tak, by uzyskać odpowiedź na pytanie: do czego lektura
prac socjologicznych może się przydać praktykom zarządzania na przykładzie
myśli Zygmunta Baumana, Richarda Sennetta i Georga Ritzera ? Grupa
ćwiczeniowa zostanie podzielona na trzy podgrupy. Każda z podgrup zajmie się
jednym z wymienionych naukowców.
Studium przypadku: *Matejko, A. (1969). Więź i konflikt w zakładzie pracy.
Warszawa: KiW, rozdz. VIII: „Społeczny mechanizm zakładu pracy”, s. 210223 Proszę na podstawie tego tekstu ułożyć projekt analizy socjologicznej
Uniwersytetu Warszawskiego.
Pojęcia kluczowe: Organizacja (s. 116- 121), Biurokracja (s. 99- 103)
oraz Refleksyjność (s. 61- 65). W: Giddens, A. i Sutton, Ph. W. (2014).
Socjologia. Kluczowe pojęcia, tłum. Siara, O. i Tomanek, P. Warszawa: PWN.