PROJEKT EDUKACJI PRZYRODNICZEJ „Przyroda jak przygoda”

PROJEKT EDUKACJI PRZYRODNICZEJ
„Przyroda jak przygoda”
Opracowanie: Magdalena Osińska
1
I. OGÓLNE ZAŁOŻENIA PROJEKTU
Projekt edukacji przyrodniczej „Przyroda jak przygoda” przeznaczony jest do
realizacji w szkole podstawowej na I etapie edukacyjnym, obejmującym klasy I, II, III.
Powstał on na podstawie analizy licznej literatury oraz doświadczeń zdobytych
w gromadzie zuchowej oraz drużynie harcerskiej
Dzieci, które dopiero przekraczają próg szkolny do końca nie wiedzą czego mogą
się spodziewać w nowej sytuacji życiowej. Mają pewne wyobrażenie na temat szkoły, ale
najczęściej odczuwają niepewność. Nauczyciele powinni tak pokierować dziećmi, by
zniwelować lęk i obawy przed nieznanym. Ważne jest, aby pokazać, że w szkole można
miło i ciekawie spędzać czas. W tym celu należy stworzyć odpowiednie sytuacje
dydaktyczno – wychowawcze, które wpłyną pozytywnie na dziecko i zachęcą do
codziennego przebywania, właśnie w naszej szkole i klasie.
Projekt „Przyroda jak przygoda” to zajęcia dydaktyczno-wychowawcze zmierzające
do zintegrowania grupy i zainteresowania bogatym światem przyrody. Dla wszystkich
dzieci grupa szkolna powinna być autentycznym zintegrowanym środowiskiem życia,
aktywności i rozwoju. Nabiera to szczególnego znaczenia, gdy dochodzimy do wniosku,
że „wszystko to, czego wymaga szkoła w zakresie zachowań i norm, dochodzi do uczenia
poprzez specyficzne warunki życia w klasie…Bo właśnie tam bez przerwy, od początku do
końca pobytu w szkole przebiegają istotne interakcje, tam odbywa się gra o prestiż, o
znaczenie, o wpływ innych, o zachowanie własnej twarzy, o podmiotowość. Tam właśnie
można poćwiczyć kierowanie innymi, podporządkowanie, decydowanie, manipulowanie
i bycie manipulowanym… Tam można znaleźć poklask dla własnych inicjatyw. Tam toczy
się gra przygotowująca do życia – tego prawdziwego, już po szkole…” (Janowski A.,
1988).
Powyższe cele będą zdobywane podczas działań przyrodoznawczych. Współczesna
sytuacja na świecie skłania nas do uczenia dzieci, już od najmłodszych lat, jak ważne jest
to, co nas otacza. Co należy robić, by to chronić. Równie ważne jest obserwowanie,
pokazywanie, odkrywanie tego, co ciekawe i warte głębszego poznania.
Zajęcia ujęte w projekcie zawierają się w konkretnych dniach tematycznych.
Projekt realizowany będzie raz w miesiącu, tak by DZIEŃ GALILEO stał się szkolnym
rytuałem. Po zakończeniu konkretnych działań, w danym miesiącu – dzieci otrzymają
odpowiedni stempel w Legitymacji Galileo, która została stworzona na potrzeby projektu.
W projekcie
wykorzystano
specyficzne formy pracy, charakterystyczne dla
gromad zuchowych. Poszczególne elementy zuchowe bardzo dobrze sprawdzają się
w pracy szkolnej. Zuchowa specyfika pracy sprzyja w osiąganiu celu, jakim jest lepsze
poznanie siebie samego oraz pozostałych członków społeczności szkolnej, a także
otaczającej nas rzeczywistości i tajników natury.
W scenariuszach zajęć, często wyszczególnione są konkretne formy pracy,
określona obrzędowość, które można, a nawet należałoby stosować podczas codziennych
dni aktywności szkolnych, by zajęcia w ramach projektu nie były odczuwane jako inne od
pozostałych.
2
II. OGÓLNE CELE PROJEKTU
1. Budowanie
atmosfery
współpracy,
życzliwości,
akceptacji
i
poczucia
bezpieczeństwa w grupie klasowej.
2. Integracja grupy klasowej poprzez wzmocnienie pozytywnych zachowań.
3. Rozbudzenie zainteresowań przyrodniczych.
4. Dostrzeganie zmian zachodzących w przyrodzie w różnych porach roku.
5. Rozwijanie umiejętności obserwacji
zjawisk przyrodniczych i
wyciągania
wniosków.
6. Zrozumienie
zależności: człowiek-człowiek, przyroda-przyroda, człowiek-
przyroda.
7. Dostrzeganie i zrozumienie związków pomiędzy elementami przyrody.
8. Wyrabianie szacunku dla przyrody i jej piękna.
9. Poznanie swojego najbliższego otoczenia.
10. Umiejętność dostrzegania zagrożeń środowiska przyrodniczego.
11. Poznanie sposobów ochrony przyrody.
12. Kształtowanie postaw ekologicznych i prozdrowotnych.
13. Zdobywanie
i
doskonalenie
umiejętności
obserwowania
i
analizowania
zjawisk przyrodniczych.
14. Wdrażanie do samodzielnego przeprowadzania doświadczeń.
15. Wyrabianie umiejętności współpracy i komunikacji, kształtowanie umiejętności
budowania zaufania i odpowiedzialności za siebie.
16. Kształtowanie
twórczej ekspresji opartej o różne środki wyrazu: plastykę,
muzykę, słowo, ruch, działania teatralne jako sposobu przekazywania swoich
odczuć, myśli i sądów.
3
III. BLOKI TEMATYCZNE
1. NA TROPIE PANI JESIENI - WRZESIEŃ
Cel ogólny: Poszukiwanie charakterystycznych cech jesieni.
Cel operacyjny - uczeń:
a. dostrzega zmiany zachodzące w przyrodzie,
b. wymienia i rozpoznaje dary jesieni,
c. rozpoznaje kształty i kolory,
d. rozwiązuje zadanie matematyczne - przelicza elementy, tworzy zbiory,
e. wykonuje pracę z wykorzystaniem materiałów przyrodniczych.
2. KOSMICZNA PODRÓŻ - PAŹDZIERNIK
Cel ogólny: Zdobywanie wiedzy o pracy kosmonauty i jego pojeździe, rozbudzenie
zainteresowania tym co nieznane i ciekawe, wzbogacenie słownictwa o nowe pojęcia.
Cel operacyjny- uczeń:
a. zna pracę kosmonauty,
b. utrwala i systematyzuje wiedzę na temat pojazdów kosmicznych,
c. odczytuje zaszyfrowaną mapę,
d. rozwija ekspresję ruchową,
e. wykonuje formę przestrzenną według własnego pomysłu,
f.
twórczo rozwiązuje zadania.
3. EKOLOGICZNE POGOTOWIE DOMOWE – ATAK ŚMIECIUCHA I - LISTOPAD
Cel ogólny: Uświadomienie potrzeby bycia ekologiem w środowisku domowym,
rodzinnym.
Cel operacyjny- uczeń:
a. dostrzega potrzebę dbania o czystość najbliższego otoczenia,
b. wymienia sposoby ekologicznego życia domowego,
c. stosuje tajny szyfr w działaniach grupowych,
d. wie jak oszczędzać wodę, energię elektryczną i segregować śmieci,
e. wykonuje pracę z wykorzystaniem plastikowych odpadów,
f.
kreatywnie uczestniczy w tworzeniu teatru samorodnego.
4
4. PODRÓŻ DO KRAINY ESKIMOSÓW –GRUDZIEŃ
Cel ogólny: Zdobywanie informacji na temat warunków życia i obyczajów
Eskimosów.
Cel operacyjny- uczeń:
a. aktywnie uczestniczy w przyswajaniu tematycznych okrzyków, piosenek
i pląsów, poznając specyfikę życia Eskimosów,
b. rozpoznaje i nazywa wyposażenie polarnika,
c. przedstawia teatralnie zaszyfrowane hasło,
d. buduje igloo z dostępnych materiałów,
e. pokonuje eskimoską próbę.
5.ZNAWCA ZIMOWEJ AURY - STYCZEŃ
Cel ogólny: Badanie warunków panujących zimą oraz przypomnienie zasad
bezpiecznej zabawy.
Cel operacyjny- uczeń:
a. wykazuje inicjatywę – wie jak pomoc naukowcom,
b. przeprowadza pomiary meteorologiczne,
c. odbywa przeszkolenie, wykazując się odpowiednimi umiejętnościami
i utrwala zasady bezpiecznej zabawy zimą,
d. tworzy tematyczną pracę plastyczną,
e. przyswaja hymn Stacji Badawczej „SZRON” i aktywnie uczestniczy
w jego odśpiewaniu.
6. W MAGICZNYM ŚWIECIE CHEMII -LUTY
Cel ogólny: Odkrywanie praktycznego wykorzystania chemii w życiu codziennym.
Cel operacyjny- uczeń:
a. wskazuje produkty chemiczne w swoim otoczeniu,
b. współuczestniczy w tworzeniu Magicznej Księgi,
c. wykonuje atrament sympatyczny,
d. rozpoznaje zapachy i smaki,
5
e. bada rozpuszczalność danego produktu w wodzie,
f.
analizuje skład śniegu, przeprowadzając odpowiednie badania.
7. EKO – NA POMOC, ATAK ŚMIECIUCHA II - MARZEC
Cel ogólny: Uświadomienie jak ważna jest ochrona środowiska każdego dnia.
Cel operacyjny- uczeń:
a. aktywnie uczestniczy w proekologicznej konferencji,
b. bierze udział w redagowaniu listu,
c. wykonuje pracę plastyczną propagującą ekologiczne zachowania,
d. utrwala i systematyzuje sposoby ochrony środowiska.
8. W GARŚCI OBIEŻYŚWIATA- KWIECIEŃ
Cel ogólny: Odkrywanie odgłosów, zapachów i obrazów przyrody.
Cel operacyjny- uczeń:
a. analizuje mapy,
b. sporządza mapę swojej okolicy,
c. aktywnie uczestniczy w badawczym zwiadzie (poddaje badaniom glebę,
wybrane drzewo, napotkaną zwierzynę),
d. wykazuje pozytywne nastawienie do napotkanej przyrody.
9. ZNAWCA PSZCZELARSKIEJ RODZINY- MAJ
Cel ogólny: Zdobywanie wiedzy na temat historii pszczelarstwa, rodzajów pszczół
i miodu.
Cel operacyjny- uczeń:
a. rozwiązuje zagadki dydaktyczne,
b. wykonuje tematyczną pracę przestrzenną,
c. smakuje miód pszczeleli,
d. aktywnie uczestniczy w przyswajaniu tematycznych okrzyków, piosenek
i pląsów, poznając specyfikę życia pszczół,
e. systematyzuje zdobytą wiedzę podczas turnieju „Pszczeli miliard w rozumie”.
6
10. UCZEŃ GALILEO- PODSUMOWANIE- CZERWIEC
Cel ogólny: Podsumowanie całorocznych działań w poznawaniu przyrody.
Cel operacyjny- uczeń:
a. relaksuje się na łonie natury słuchając bajki o tematyce przyrodniczej,
b. aktywnie uczestniczy w zabawach integracyjnych,
c. wymienia osoby, które spotkał podczas obcowania z przyrodą,
d. opisuje sytuacje, w których uczestniczył zdobywając stemple Galileo.
IV. ZUCHOWE FORMY PRACY
Gawęda i jej formy wymienne
Gawęda jest uważana za jedną z najtrudniejszych form pracy z zuchami.
Jest to „swobodne, barwne opowiadanie, traktujące o zachowaniach ludzkich, która
oddziałuje na wyobraźnię dzieci. Wygłasza ją ktoś dla innych, opisując krótkie epizody
z życia codziennego, postawy bohaterów. Jej zadaniem jest wywołanie osobistego
stosunku do omawianych spraw, wydarzeń, ludzkich zachowań. Powinno z niej wynikać
dalsze działanie, dyskusja, może być sposobem rozstrzygania problemów czy sporów”
(Silny M., 2003, s.14; Wołowska Z., 2001, s.189-190).
Gawęda odgrywa ważną funkcję wychowawczą i poznawczą dla zuchów. Dzieci
poprzez taką formę poznają świat, zjawiska i prawa przyrody, poszerzają swoją wiedzę.
Bohaterowie opowiadań pomagają zrozumieć prawa moralne, wprowadzić do gromady
normy postępowania nieprzyjęte jeszcze przez dzieci. To właśnie poprzez gawędę można
pokazać wzorce postępowania w życiu dorosłych, rozbudzać wyobraźnię i przygotować
do życia społecznego poprzez utożsamianie się zuchów z bohaterami gawędy (Tkocz B.,
2004, s.51-52; Silny M., 2003, s.14).
W różnych sytuacjach, przy różnych rodzajach zbiórek można posłużyć się także
różnymi rodzajami gawęd. Każdy z tych rodzajów ma do spełnienia inne zadanie, inny cel
można dzięki niemu uzyskać. Poradnik metodyczny „Zuchy. Zarys metodyki” wymienia
aż osiem typów gawęd:
-
-
Gawęda klasyczna: najczęściej stosowana gawęda wśród drużynowych
zuchowych, opowiada o bohaterze, który przezwycięża wszelkie trudności,
aż wreszcie odnosi zwycięstwo. Bohaterem może być postać fikcyjna bądź
autentyczna (zwierzę, człowiek, postać z bajki). Na niej opiera się cała
zbiórka. Udział zuchów w gawędzie jest niewielki, ponieważ ogranicza się do
słuchania.
Gawęda sytuacyjna: w trakcie jej opowiadania drużynowy przygotowuje
zabawę tematyczną lub teatr zuchowy, w których to formach pracy zuchy
przedstawiają sytuacje z gawędy.
7
Gawęda rozmowa: rozmowa z zuchami na zaproponowany temat lub
wywołany w trakcie zbiórki przez zuchy. Dzięki niej drużynowy ma możliwość
poznania poglądów i stanowisk „swoich” dzieci.
- Gawęda wspólne opowiadanie: wszyscy kolejno opowiadają fragmenty
książki lub filmu albo tworzą swoje własne opowiadanie rozpoczęte przez
drużynowego
i powstające przez dopowiadanie przez zuchy.
- Gawęda scenariusz zbiórki: należy do najtrudniejszego rodzaju gawędy,
łączy ona poszczególne elementy zbiórki i przeplatając je tworzy klamry
przypominające narratora.
- Gawęda gościa: aby uatrakcyjnić zbiórkę, można zaprosić na nią ciekawego
gościa lub odwiedzić go w jego miejscu pracy.
- Gawęda obrzęd: wygłaszana podczas jakiegoś obrzędu lub uroczystości,
- np. przy Obietnicy. Zazwyczaj po niej następuje najważniejszy moment
obrzędu. Taka gawęda powinna mieć charakter wielkiej mowy, wygłoszonej
w poważnym, podniosłym nastroju.
- Gawęda wykład: wykorzystywana przy tłumaczeniu zuchom czegoś
niezbędnego do zabawy (Kasza A., 2003, s.22-23).
Najważniejsze w tej klasyfikacji nie jest to, jak się nazywają poszczególne typy gawęd,
lecz jak można je wygłaszać, ubarwiając w ten sposób tę formę pracy.
-
Chociaż jest tak dużo różnych form gawęd jednak nie zawsze trzeba i można
z nich korzystać. Czasami lepszym i atrakcyjniejszym źródłem mogą się okazać takie
formy jak czytanie fragmentów książek, oglądanie w telewizji lub na wideo, DVD
programu telewizyjnego, filmu, przedstawienia teatralnego, teatru telewizyjnego dla
dzieci, filmu
w kinie, oglądanie
i opowiadanie o tym, co przedstawiają slajdy,
albumy czy dzieła sztuki (Kiewicz A., 1986, s.45).
Jak pisze podharcmistrzyni Małgorzata Silny „nie jest sztuką same układanie
i wygłaszanie gawęd, lecz wykorzystanie pięknej opowieści w dalszym toku zbiórki tak,
aby wynikały z niej kolejne działania” (Silny M., 2003, s.17).
Drużynowy musi pamiętać, aby fabuła gawędy była ciekawa, zgodna
z zainteresowaniami zuchów i miała logiczny sens. Ważne jest w gawędzie, by
eksponowała wartości, które dzieci powinny przyjąć za własne. Oczywiste jest, aby
słownictwo było zrozumiałe, a jeżeli wystąpią nowe terminy – należy je zuchom od razu
wytłumaczyć. Dobra gawęda powinna mieć jasny cel wychowawczy, jednocześnie nie
powinna moralizować, a jedynie dzieci powinny wychwycić morał opowiadania (Kiewicz
A., 1986, s.48-50).
Zwiad
Formą pracy pobudzającą poznawczą aktywność dzieci jest właśnie zwiad –
czynności służące poznaniu nowych miejsc, zjawisk, rzeczy, słów (Kowalczyk A.P.,
www.kragrady.ezhp.pl). Jak podaje Słownik Języka Polskiego – zwiad jest zbieraniem
wiadomości na jakiś temat, często wśród większej liczby ludzi na większym terenie (Mały
Słownik Języka Polskiego, 1990, s.1023 ).
Wyróżnia się kilka typów zuchowych zwiadów (Kulczyk E.,2006, s.10):

zwiad – zadanie międzyzbiórkowe: gdy zuchy muszą samodzielnie
dowiedzieć się czegoś od najbliższych, rówieśników, nauczycieli, innych
8


dorosłych, albo zaobserwować coś, co jest w ich okolicy, ewentualnie
przeczytać a następnie podzielić się z innymi, zdobytymi informacjami,
zwiad – element zbiórki: kiedy cała gromada podczas określonej części
zbiórki (10 – 30min.) idzie coś zobaczyć, poznać, dowiedzieć się czegoś,
zwiad – wycieczka: w tym przypadku czas jest mniej ograniczony, zwykle
zajmuje całą zbiórkę lub nawet cały dzień, ponieważ drużyna wychodzi na
wycieczkę, czy to do muzeum, do lasu, a nawet innej miejscowości; celem
jest dokładniejsze poznanie czegoś lub kogoś, zazwyczaj nieznanego
zuchom.
Zwiad, to doskonała okazja do zobaczenia czegoś nowego i interesującego, zdobycia
nowej umiejętności. Zwiad może pomóc drużynowemu w „wypukleniu” jakiegoś
problemu.
Gry i ćwiczenia
Wielu autorów podaje różne podziały gier i ćwiczeń.
Jednak według
S. Rudzińskiego dla rozwoju zucha istotne są trzy rodzaje gier i ćwiczeń. Pierwsze z nich,
to gry i ćwiczenia orientacyjne, kształtujące i rozwijające zmysły. Rozwijając
spostrzegawczość, pogłębiając wrażliwość zmysłów można wzbogacić świat dziecka o
pełniejsze przeżywanie przyrody, coraz lepsze odczuwanie świata dźwięków i woni.
Następne, to gry i ćwiczenia ruchowe, które są najbardziej atrakcyjne i potrzebne dla
zuchów. Wśród nich wyróżnia się biegi i gry bieżne, skoki i gry skoczne, rzuty, ćwiczenia
i gry siłowe oraz gry i ćwiczenia kopne. Odrębną grupą gier są gry zespołowe, do których
między innymi można zaliczyć „dwa ognie”. Przy tym rodzaju gier należy zadbać o
odpowiednio dużą powierzchnię. W tym przypadku można połączyć ruch ze świeżym
powietrzem. Ostatnią grupą są gry i ćwiczenia umysłowe, które są bardzo potrzebne,
ale nie należy z nimi przesadzać (Rudziński S., 2004, s.62 – 63).
Gry i ćwiczenia będą w pełni odpowiadały założeniom i wychowawczym
wymaganiom, tylko wtedy gdy zostaną przeprowadzone według odpowiednich zasad,
o których przede wszystkim powinien pamiętać drużynowy. A należą do nich:
-
zasada rozumienia przepisów: dzieci powinny zapoznać się z przepisami gry
czy ćwiczenia oraz je zrozumieć,
zasada bezwzględnego przestrzegania prawideł gry: drużynowy na wszelkie
odstępstwa od prawideł gry powinien zareagować, pamiętając, że w ferworze
zabawy dziecko może złamać jakich przepis nieświadomie. Do obowiązku
instruktora należy wpajanie zuchom zasad „czystej” gry:
 zwycięstwo ma wartość tylko, gdy zostało osiągnięte uczciwie;
 zwycięstwo liczy się tylko wtedy, gdy siły są równe;
 szlachetne jest ustąpić w sporze;
 obrażanie się nie przystoi zuchom;
 zwycięstwo traci swoją wartość, jeśli zwycięzcy wyśmiewają się
z pokonanych;
 szóstka jest całością, przegrywa nie tylko dlatego, że wśród
zuchów jest ktoś mniej sprawny, ale i dlatego, że najsprawniejsi
nie dali z siebie wszystkiego;
9


zasada stopniowania trudności: na początku powinny odbyć się
gry i ćwiczenia łatwiejsze, prostsze, następnie stopniowo
bardziej skomplikowane;
zasada równomiernego rozkładania zwycięstw: ciągłe
zwycięstwa
i
ciągłe
porażki
nie
są
czynnikiem
sprzyjającym wychowaniu .

Zuch, który ciągle przegrywa, zwątpi w swoje siły, a do tego nie
można dopuścić. Dlatego tak trzeba dobierać konkurencję, aby
każdy miał szansę kiedyś wygrać,
 zasada ostrożności w stosowaniu współzawodnictwa: serce
zucha jest jeszcze nieproporcjonalnie małe w stosunku do jego
wagi, w wyniku czego bardzo szybko się męczy. Do
drużynowego należy zadbanie o odpowiednią przemienność gier
spokojnych
i dynamicznych oraz o
uświadomienie dzieciom, że nie tylko dla zwycięstw bierze się
udział w grach, ale również dla zabawy,
 zasada higieny i bezpieczeństwa: należy zawsze dobierać gry
i ćwiczenia do miejsca w których one powinny się odbywać.
Każda zabawa musi zawsze być sprawdzona pod kontem
ewentualnych zagrożeń przy ich przeprowadzaniu (Kasza A.,
2003, s.28; Kiewicz A., 1986, s. 78-79; Kowalczyk A.P.,
www.kragrady.ezhp.pl).
Prawie zawsze gry i ćwiczenia uzupełniają konspekt zbiórki. Dobiera się je do jej
głównego tematu. Mogą zawierać różnorodne treści, które pomogą zuchom zdobyć lub
utrwalić wiadomości, a tym samym pozwolą drużynowemu poznanie dzieci (Słysz S.,
1977, s. 14).
Majsterka
Ważnym aspektem majsterkowania jest właściwa organizacja pracy. Zazwyczaj
zajęcia tego typu odbywają się indywidualnie, ale nie jest to reguła, ponieważ niektóre
prace wymagają grupowej współpracy. Podczas majsterki każdy zuch musi mieć
przydzielone
dla siebie zadanie, własne miejsce i materiały do pracy. Drużynowy przy
wprowadzaniu dzieci do „świata majsterkowania”, powinien przedstawić im zasady
bezpiecznej
pracy
z
narzędziami
oraz
nauczyć
oszczędności
materiałów.
Z bezpieczeństwem wiąże się również kwestia czystości, bo przecież jeżeli maluje się
rękami, to trzeba pamiętać aby po zakończonej pracy dokładnie je umyć. Podobnie jest
podczas przygotowywania różnych potraw przez dzieci. W takich sytuacjach uczą się, że
przed przygotowywaniem posiłków myjemy ręce, a jeżeli jest taka potrzeba –
opłukujemy również warzywa i owoce. Zuch dowiaduje się również, że należy zachować w
czystości swoje stanowisko pracy, na miarę możliwości, podczas jej wykonywania, ale
także po jej zakończeniu (Brzózka I., 2003).
Według Bogny Łasicy oraz Ewy Prędkiej „dość praktycznym rozwiązaniem podczas
majsterek jest tzw. fabryka zuchowa” (Łasica B., Prędka E., 2004, s.81). We
wspomnianej fabryce każdy posiada swoje stanowisko w „cyklu produkcyjnym” i
określone zadanie – np. jedni zajmują się wycinaniem, inni klejeniem, a jeszcze inni
malowaniem. Podany przykład pozwala uniknąć zamieszania, pożyczania, zabierania
nożyczek, itp. Taki sposób pracy sprawdza się szczególnie w sytuacjach, gdy do
wykonania jest wiele takich samych rzeczy, przedmiotów, np. czapek Św. Mikołaja.
10
Istnieje wiele różnorodnych rodzajów majsterek. Dzielą się one przede
wszystkim na dwie części:
majsterkę minutkę (łatwe majsterki, które można wykonać w czasie
nie przekraczającym 10 min., np. składanki z papieru),
- majsterkę długą (może zajmować nawet całą zbiórkę, wymaga większego
nakładu pracy).
Specyficznym
rodzajem
majsterki
jest
tworzenie
różnych
konstrukcji
do obrzędowości. Zaliczają się do niej prace wykonywane na początku, które towarzyszą
gromadzie przez cały okres jej istnienia. Są to: totem, skarbiec, kronika, pieczęć, bank
oraz pacholik (Brzózka I,. Piekarz A., 2005, s.14).
-
Natomiast ze względu na materiały, które wykorzystujemy do wykonania
majsterki, wyróżniamy następujące typy (Półtorak A.,2007, s.21-22):
-
-
-
-
-
majsterki plastyczne:
 rysowanie (np. kredką ołówkową, świecową, węglem, kredą, mazakiem na
kartce lub płótnie, tuszem na brystolu lub na mokrej kartce, świecą na kartce),
 malowanie (np. farbami plakatowymi na kartce, tkaninie pędzlem, gąbką,
wacikiem, farbami akwarelowymi z dodatkiem pasty do zębów, atramentem,
malowanie za pomocą dmuchania i rysowania patykiem z plamy farby),
majsterki z papieru:
 wydzieranki (np. z kolorowych gazet, kolorowego papieru),
 wycinanki (np. z kolorowego papieru, kartonu, wycinanie z gotowych
elementów z szablonów, witraże, maski, lampiony, czapki),
 orgiami, kirinami (z koła, kwadratu, trójkąta, przestrzenne),
 konstrukcje (np. makiety, modele samochodów, samolotów, mebelków, kwiaty
z bibuły, papieru, pacynki),
majsterki przyrodnicze:
 stemplowanie (np. ziemniakami, liśćmi, płatkami kwiatów, piórami, muszlami),
 konstruowanie (np. ludzików z kasztanów, szyszek, żołędzi, warzyw, owoców,
korka, tratwy z patyczków, szałasy, ikebany, łódki z kory, korale z jarzębiny,
szyszek),
 obrazki (np. witraże liści, płatków kwiatów, obrazki z kamyków, kolage z
roślin, wyklejanki z nasion, i kaszy, mozaika ze skorupek),
 plecionki (np. ze słomy, siana, wikliny, rafii),
 papier czerpany
majsterki szyte:
 szycie (wyszywanie, przeszywanie guzików, proste haftowanie, materiałowe
laleczki),
 wyplatanie (np. bransoletki z koralików, włóczki, żyłki, sznurka, makrama,
tkanie na krosnie),
 wyklejanie (np. wyklejanie, obrazków tkanin, włóczki, pisanki obklejane
włóczką),
kucharzenie: gotowanie, robienie prostych sałatek, surówek, kanapek, ciasteczek,
deserów z leśnych owoców, podpłomyków, prostych napojów,
lepienie: płaskie i przestrzenne lepienie z plasteliny, modeliny, masy
solnej, masy plastycznej, masy papierowej, gliny,
majsterki z drewna:
 zdobnictwo kolonijne (łuki, oszczepy, tarcze, tablice, domki, pióropusze,
wigwam,
11

-
zdobnictwo obrzędowe (totem, skarbiec, bank, kronika, pieczęć, bank,
pacholik),
 do sprawności (np. sanki, szczudła, kije do hokeja, karmniki, poidełka dla
ptaków, budki lęgowe, latawiec),
majsterki z tworzyw sztucznych (rzeczy wykonane z pustych opakowań po
kosmetykach, artykułach spożywczych) (Łasica B., Prędka E., 2004, s.82-83; Półtorak
A., 2007, s. 21-22).
Piosenki i pląsy
Te dwie formy odgrywają istotną rolę podczas zuchowych zbiórek. Są łącznikiem
pomiędzy różnymi jej częściami. Zaproponowane piosenki powinny wiązać się z treścią
gawędy i fabułą tego, w co dzieci aktualnie się bawią (Wegnerowicz M., 2005, s.12).
Piosenki i pląsy prowadzą do wszechstronnego rozwoju dzieci. Spełniają wiele
funkcji, do których można zaliczyć:
-
rozwijanie wyobraźni, inwencji twórczej,
pobudzanie poczucia smaku estetycznego,
umuzykalnianie, kształtowanie poczucia rytmu, melodii,
-
ćwiczenie koordynacji ruchowej,
ćwiczenie pamięci, koncentracji uwagi,
wprowadzanie nastroju,
ujawnianie przeżyć emocji,
integrowanie grupy (Świerczewski K., Silny M., 2005, s.9; Prędka E.,
Szczepańczyk J., 2004, s.89).
Dzięki śpiewaniu dzieci mogą w przyjemny sposób odpocząć po ruchliwej i pełnej
szaleństwa zabawie. Piosenki i pląsy pozwalają poznać otaczający świat, nawiązać
kontakt
z drugim człowiekiem oraz przyjazny stosunek do przyrody.
-
W drużynach zuchowych piosenek uczy się ze słuchu. Polega, to na
zapamiętywaniu tekstu podanego przez drużynowego, poznając jednocześnie melodię i
tekst. Metodyka zuchowa proponuje naukę tekstów na różne sposoby, a należą do nich
m.in.:
-
-
-
-
Układanka: każde słowo piosenki napisane jest na innej kartce. Z otrzymanych
kartek zuchy układają kolejność tekstu piosenki. Można wprowadzić
współzawodnictwo pomiędzy szóstkami.
Rebus: drużynowy układa rebus z tekstu piosenki, a zuchy go rozszyfrowują.
Szukanie brakujących słów: z tablicy szkolnej lub z kartonu zuchy
odczytują
wcześniej
napisany
tekst
piosenki.
Sukcesywnie
drużynowy wymazuje lub zakrywa kolejne wyrazy.
Głuchy telefon: drużynowy przekazuje szeptem (do ucha najbliższej osoby)
poszczególne słowa piosenki. Ów w ten sam sposób przekazuje je dalej, aż
dojdą one z powrotem do drużynowego.
Zapamiętywanie wyrazu: drużynowy szepce do ucha każdemu zuchowi jeden
wyraz piosenki. Następnie głośno recytuje tekst piosenki, a zuchy
przedstawiające dany wyraz szybko ustawiają się przed drużynowym w
jednym szeregu.
12
Rysunki: dzieci rysują dowolną techniką plastyczną treść piosenki lub
drużynowy w trakcie recytacji słów – pokazuje obrazki ilustrujące jej treść.
- Zabawa piłką: zuchy stoją w kręgu, a drużynowy rzuca do jednego z nich
piłkę, wypowiadając pierwszy wyraz piosenki. Zuch łapie piłkę, mówi głośno
drugi wyraz i odrzuca piłkę prowadzącemu, który podaje ją następnej osobie,
aż wszystkie słowa piosenki zostaną wypowiedziane.
- Rozkładanie sylab: zuchy kolejno recytują sylaby zrytmizowanego tekstu
piosenki. Kto się pomyli – wypada z gry lub daje fant.
- Sztafeta: w trakcie pokonywania zadań sztafetowych w sprawnościowych
grach i ćwiczeniach zuchy mogą podczas zmiany partnerów wypowiadać
kolejny wyraz lub wers piosenki.
- Wyliczanka: drużynowy wykorzystuje słowa piosenki jako wyliczankę przed
zabawą.
- Puzzle
- Echo: drużynowy śpiewa kilka słów piosenki, które zuchy powtarzają (Kiewicz
A., 1986, str.95-97; Prędka E., Szczepańczyk J., 2004, s.95; Świerczewski K.,
Silny M., 2005, s.10-11).
Ruchem towarzyszącym często piosence jest pląs, który powstaje z prostego
układu elementów tanecznych. Pląs nie jest popisem przed publiką, dlatego może być
swobodny, wesoły, w czasie którego zuchy mogą się rozluźnić. Rozróżnia się trzy rodzaje
pląsów:
-
-
Taneczne: wszystkie dzieci tańczą wykonując pewne kroki oraz proste figury
taneczne.
Inscenizacyjne: ruchami przedstawia się treść śpiewanej piosenki.
Rytmiczne: wykonywane ruchy nie są związane z treścią śpiewanej piosenki,
a podkreślają tylko jej rytm (Kasza A., 2003, s.24).
Pożyteczne prace
Mówiąc w sposób najprostszy, pożyteczne prace, to wykonywanie jakichś
czynności na rzecz innych lub dla dobra ogółu. Mogą to być działania, które mają
przynieść korzyść samej gromadzie, środowisku lokalnemu lub najbliższym (Kiewicz A.,
1986, s.109).
Pożyteczne prace posiadają wiele walorów wychowawczych. Przede wszystkim
uczą dzieci bezinteresowności, kształtują postawę poszanowania wspólnego dobra,
wyrabiają nawyk dostrzegania potrzeb innych ludzi. Dzięki nim zuchy mogą zauważyć, że
praca wykonywana dla kogoś może przynieść wiele radości i satysfakcji.
A dodatkowo, kiedy podczas działań społecznych bierze udział cała gromada,
wzmacnia się poczucie przynależności w gromadzie, a zuchy uczą się współdziałania w
grupie.
Teatr
Teatr jako zuchową formę pracy można podzielić na dwa rodzaje. A głównym
kryterium, które bierze się pod uwagę jest czas jego trwania. Tych dwóch form używa się
w zależności od chęci i predyspozycji zuchów, tak by zabawa w teatr była kształcąca,
a jednocześnie sprawiała radość i dawała zadowolenie (Kasza A., 2003, s.26).
13
Pierwszym z nich jest teatr samorodny, trwający kilka minut. Jak sama nazwa
wskazuje – „sam się rodzi”. Zuchy najczęściej w szóstkach odgrywają krótkie scenki. Przy
tej formie teatru nie wymagane są duże przygotowania. Zuchy nie muszą uczyć się ról na
pamięć ani przygotowywać strojów, kostiumów. Szóstki dostają chwilę na ustalenie tego,
co chcą przedstawić, po czym następują prezentacje. Tę formę teatru można stosować na
zbiórce według trzech sposobów:
- Wszystkie szóstki inscenizują to samo i nawzajem się oceniają.
- Każda szóstka inscenizuje inny fragment wspólnej całości.
- Każda szóstka interpretuje zupełnie inny tekst.
Teatr samorodny może być podsumowaniem zwiadu, gdzie zuchy zaprezentują to,
czego dowiedziały się lub przedstawią jakąś napotkaną przygodę. Zuchy mogą również
próbować pokazać treść piosenki, a jeżeli spodoba się dany pomysł gromadzie – może
powstać nowy pląs (Zielińska M., Rudziński S., 2004, s.108).
Drugim rodzajem jest teatr wielki, podniosłe wydarzenie w życiu gromady. Ma ono
miejsce raz na kilka zbiórek. Istnieje cały proces tworzenia takiego przedstawienia,
wymaga on zarówno od dzieci, jaki i od drużynowego wielu działań. Pierwszym krokiem
jest wybór scenariusza, który będzie adekwatny do poziomu rozwoju i zainteresowań
dzieci oraz sytuacji, święta podczas których będzie wystawiany. Gdy zuchy zapoznają się
ze scenariuszem, muszą podzielić się rolami oraz ustalić plan przygotowań, w których
powinny brać udział wszystkie dzieci. Zuchy uczą się odczytywać (teatr lalek, cieni)
lub recytować teksty (teatr aktorski). Na widownię najczęściej zapraszani są rodzice,
zaprzyjaźnione gromady, drużyny harcerskie (Zielińska M., Rudziński S., 2004, s.108).
Często zdarza się, że gromada wystawia swoje przedstawienie w różnych instytucjach,
domach opieki społecznej i w ten sposób wiąże to z pożyteczną pracą.
V. PRZEWIDYWANE OSIĄGNIĘCIA UCZNIÓW:
Uczeń:

prowadzi proste obserwacje,
14


















wykonuje proste oświadczenia i eksperymenty przyrodnicze,
systematyzuje wiedzę na temat pojazdów, stacji kosmicznych i polarnych,
dostrzega cykliczność życia na ziemi,
zna słownictwo o treści przyrodniczo-ekologicznej,
prowadzi obserwację zmian zachodzących w przyrodzie w zależności od pory roku,
promuje zdrowy styl życia, dba o bezpieczeństwo swoje i innych w różnych porach
roku,
przewiduje i ocenia skutki swoich działań,
dostrzega pozytywny i negatywny wpływ człowieka na przyrodę,
potrafi segregować domowe śmieci i nakłania do zbiórki surowców wtórnych,
rozumie potrzebę oszczędzania wody i energii,
dostrzega problemy ekologiczne w najbliższym otoczeniu i regionie,
umie wyciągać odpowiednie wnioski,
propaguje działania ekologiczne w klasie, rodzinie, szkole i miejscu zamieszkania,
wykorzystuje wiedzę ekologiczną i dzieli się nią z innymi podczas różnorodnych
doświadczeń życiowych, działań ogólnoszkolnych i środowiskowych,
jest odpowiedzialny za działanie grupy i klasy,
stosuje zdobytą wiedzę w życiu codziennym,
umie wykorzystać materiały odpadowe do zajęć artystycznych,
prezentuje swoje umiejętności podczas konkursów wiedzy, wystaw prac
plastycznych na terenie szkoły.
VI. PROCEDURY OSIĄGANIA CELÓW:
Nauczyciel inspiruje ucznia i wspiera go w samodzielnej pracy. Dlatego też zastosowane
zostaną następujące metody nauczania:
METODY:
1.
2.
3.
4.
Metody podające (pogadanka, opowiadanie, odczyt, wyjaśnienie).
Metody aktywizujące (drama, zabawy, burza mózgów, metoda projektu).
Metody eksponujące (film, ekspozycja, pokaz, prezentacja).
Metody praktyczne (pokaz, wycieczki, spacery, doświadczenia, ćwiczenia,
eksperymenty, prace wytwórcze).
15
5. Metody zuchowe (gawęda, zwiad, majsterka, teatr samorodny, tańce i pląsy, gry
i ćwiczenia).
FORMY PRACY:
1. Praca indywidualna - zróżnicowana.
2. Praca zbiorowa zróżnicowana:
- praca w grupach,
- praca z całą klasą.
ŚRODKI DYDAKTYCZNE:
W procesie nauczania środki dydaktyczne ułatwiają uczniom poznanie otaczającej
rzeczywistości, pozwalają na zdobycie określonej wiedzy i sprawności.
Środki dydaktyczne:
- wzrokowe: przedmioty naturalne, modele, schematy, symbole, slajdy, rozsypanki
wyrazowe, obrazki, znaki ze szklakami turystycznymi,
- słuchowe: płyty CD,
- wzrokowo-słuchowe: film dźwiękowy.
Środki proste:
- środki słowne: teksty drukowane,
- proste środki wzrokowe: mapy, obrazy, ilustracje.
Środki techniczne: odtwarzacz CD, tablica interaktywna.
Niezbędne materiały i przybory: lupy, świeca, termometr, miara, róża wiatrów,
skakanki, szarfy, puzzle, nici, igły, mydła, wełna, kredki, markery, taśma klejąca,
nożyczki, farby, papier, gazety, kartony, materiały przyrodnicze, plastikowe przedmioty,
produkty spożywcze, strój Alchemika,
VII. KONTROLA OSIĄGNIĘĆ
Najważniejszym celem edukacji jest zapewnienie każdemu dziecku warunków
optymalnego rozwoju, wśród których na uwagę zasługuje kontrola i ocena. Nauczyciel
pracując z uczniami stwarza im takie warunki, by mogli oni osiągnąć sukces. Ocena
osiągnięć uczniów w trakcie realizacji programu odbywać się będzie na bieżąco. Nastąpi
ona poprzez:




odpowiedzi ustne i pisemne,
zaangażowanie i wysiłek ucznia,
obserwację zachowań w określonych sytuacjach,
aktywność na zajęciach,
16






samodzielność w poszukiwaniu informacji i ciekawostek ekologicznych,
umiejętność stawiania pytań, formułowania problemów,
ocenę wytworów pracy,
znajomość omawianych zagadnień,
umiejętność współpracy w grupie,
postępowanie według zasad prawdziwego ekologa.
Uczniowie po realizacji kolejnych bloków tematycznych otrzymują odpowiednie stemple
w swojej legitymacji Galileo.
VIII. LEGITYMACJA GALILEO
LEGITYMACJA
WRZESIEŃ
PAŹDZIERNIK
LISTOPAD
GRUDZIEŃ
STYCZEŃ
LUTY
MARZEC
KWIECIEŃ
MAJ
CZERWIEC
Ucznia
Projekt „Przyroda jak przygoda”
1. NA TROPIE PANI JESIENI
W podsumowaniu dnia uczeń, który opanował wiadomości dotyczące jesieni, wykonał
zadanie matematyczne oraz wie jak pomagać innym otrzymuje stempel „Kasztanowego
pomocnika”.
2. KOSMICZNA PODRÓŻ
Stempel „Kosmonauty” otrzymuje dziecko za
na temat kosmosu.
zdobycie podstawowych informacji
17
3. EKOLOGICZNE POGOTOWIE DOMOWE- Atak Śmieciucha I
Stempel „Domowego Ekoludka” świadczy o wyrobieniu u dzieci ekologicznych nawyków,
dotyczących
przede wszystkim segregacji śmieci, gaszenia zbędnego oświetlenia,
zbierania makulatury, oszczędzania wody.
4. PODRÓŻ DO KRAINY ESKIMOSÓW –GRUDZIEŃ
Stempel „Mieszkańca eskimoskiej wioski” zdobywa dziecko posiadające
temat warunków życia Eskimosów i ich obyczajów.
informacje na
5. ZNAWCA ZIMOWEJ AURY - STYCZEŃ
Każdy uczeń otrzymujący stempel „Dokładnego meteorologa” umie dokonywać
obserwacji zimowej pogody oraz wie, jak się zachowywać i co robić, by zabawa zimą była
bezpieczna.
6. W MAGICZNYM ŚWIECIE CHEMII –LUTY
Stempel „Mądrego chemika” otrzymuje dziecko, które wie, jakie miejsce w życiu
człowieka odgrywa chemia, interesuje się jej praktycznym wykorzystaniem oraz potrafi
wskazać produkty chemiczne w swoim otoczeniu.
7. EKO – NA POMOC, ATAK ŚMIECIUCHA II - MARZEC
Stempel „Eko-pomocnika” uświadamia dzieciom ekologiczne postawy oraz potrzebę bycia
ekologiem każdego dnia.
8. W GARŚCI OBIEŻYŚWIATA- KWIECIEŃ
Stempel „Przyrodoznawcy” świadczy o poznaniu przez dziecko charakterystycznych cech
wiosennej przyrody.
9. ZNAWCA PSZCZELARSKIEJ RODZINY- MAJ
Stempel
„Znawcy pszczelarskiej rodziny” otrzymuje dziecko, które zapoznało się
z historią pszczelarstwa, wie jakie funkcje pełnią poszczególne pszczoły i oraz zna różne
rodzaje miodu, które posmakował i wie jakie ma zastosowanie. Poznał również historie
bohaterów, którzy z miodem mają bardzo dużo wspólnego.
10. PODSUMOWANIE- CZERWIEC
Uczniowie, którzy zdobyli wszystkie stemple otrzymują wpis do legitymacji Dzielny
Uczeń Galileo, potwierdzony pieczęcią szkoły.
X. EWALUACJA
Wyniki ewaluacji posłużą usprawnieniu metod i form pracy z dziećmi, aby osiągnąć
zamierzone w programie cele. Narzędziami sprawdzającymi i badającymi zmiany między
osiągnięciami końcowymi a początkowymi będą: obserwacje dzieci, wywiady, testy,
ankiety, analiza wytworów dzieci.
Po zrealizowaniu założeń programu uczniowie podsumowują i oceniają zajęcia
z projektu.
18
KRĄG PYTAŃ I ODPOWIEDZI
Uczniowie siedząc w kręgu losują kartki z rozpoczętymi zdaniami i kończą je.







W czasie Dni Galileo najbardziej podobało mi się...
Dzięki tym zajęciom bardziej poznałem...
Dowiedziałem się, że …
Szkoda, że...
Najprzyjemniej było mi gdy...
Myślę, że...
Nie udało mi się….
KARTA OBSERWACYJNA
Imię i nazwisko ucznia/uczennicy.............................................................................
Obserwacje prowadzimy 2 razy w semestrze i wpisujemy do tabeli umowne symbole
według proponowanej skali.
Skala osiągnięć i umiejętności:
A – wspaniale sobie radzi
B – dobrze sobie radzi
C – przejawia trudności
D – wymaga znacznej pomocy ze strony nauczyciela
Dziedzina
aktywności
Objawy zachowania się dziecka
Miesiące
X
Edukacja
środowisko
wa
I
III
VI
1. Obserwuje zjawiska przyrodnicze.
2. Potrafi wyciągnąć proste wnioski
ze swoich obserwacji.
3. Rozumie zależności występujące
w przyrodzie.
4. Posiada bogatą wiedzę o środowisku.
5. Zna sposoby segregacji odpadów.
6. Wie jak chronić środowisko.
7. Przeprowadza eksperymenty
badawcze.
8. Potrafi opowiedzieć o życiu Eskimosów.
9. Wie skąd się bierze miód.
19
10. Potrafi wykorzystać środki naturalne
i wtórne do wykonania pracy
plastycznej.
20
JAK DZIŚ PRACOWAŁEM?
Pokoloruj odpowiednią ilość gwiazdek
SŁUCHAŁEM CO MÓWIĄ INNI
WSPÓŁPRACOWAŁEM Z KOLEGAMI
MIAŁEM DOBRE POMYSŁY
JESTEM Z SIEBIE ZADOWOLONY
Znaczki dobierane tematycznie .
21
Bibliografia
1.
2.
3.
4.
Brzózka I., Piekarz A. (2005), Majsterka zuchowa, Zuchowe Wieści, nr 2/05
Brzózka I. (2003), Majsterka, Gazeta Zuchowa, nr 4/2/03
Janowski A. (1988), Ukryty program polskiej szkoły, Res Publica, nr 4/1988
Kasza A., Kozubska A., Kulczyk E., Poraj A., Wyspiańska M. (2003), Zuchy. Zarys
metodyki, HBW Horyzonty, Warszawa
5. Kiewicz A. (1986), Zuchowe ABC, Młodzieżowa Agencja Wydawnicza, Warszawa
6. Kowalczyk A. P., Zuchowe formy pracy, WWW.kragrady.ezhp.pl
7. Kulczyk E., Zuchowe imieniny, WWW.zhp.pl
8. Łasica B., Prędka E. (2004), Majsterka zuchowa, Prędka E., Rudziński S. (red.),
Poradnik drużynowego gromady zuchowej, HBW Horyzonty, Warszawa
9. Mały Słownik Języka Polskiego (1990), PWN, Warszawa
10. Półtorak A. (2007), Majsterka zuchowa, Zuchowe Wieści, nr 4/07
11. Prędka E., Szczepańczyk J. (2004), Piosenki i pląsy, Prędka E., Rudziński S. (red.),
Poradnik drużynowego gromady zuchowej, HBW Horyzonty, Warszawa
12. Rudziński S. (2004), Gry i ćwiczenia, Prędka E., Rudziński S. (red.), Poradnik
drużynowego gromady zuchowej, HBW Horyzonty, Warszawa
13. Silny M. (2003), Sztuka wywijania języka, Zuchowe wieści, nr 1/03
14. Słysz S. (1977), Gry i zabawy, Młodzieżowa Agencja Wydawnicza, Warszawa
15. Swierczewski K., Silny M. (2005), Kilka słów o zuchowej piosence, Zuchowe Wieści,
nr 1/05
16. Tkocz B. (2004), Gawęda i jej formy wymienne, Prędka E., Rudziński S. (red.),
Poradnik drużynowego gromady zuchowej, HBW Horyzonty, Warszawa
17. Wegnerowicz M. (2005), Śpiewanie i zuchy, Zuchowe Wieści, nr 1/05
18. Wołowska Z. (2001), Opowiadania zuchowe, Zwolakowska J. (red.), W gromadzie
zuchów, ZHR, warszawa
19. Zielińska M., Rudziński S. (2004), Zuchowy teatr, Prędka E., Rudziński S. (red.),
Poradnik drużynowego gromady zuchowej, HBW Horyzonty, Warszawa
22