Podział ryb - LOGIM.EDU.GORZOW.PL

2.12. Zwierzęta
zmiennocieplne
Opracowała Bożena Smolik
Konsultant Arleta Poręba-Konopczyńska
Podział systematyczny
Typ: STRUNOWCE
Podtyp:
Bezczaszkowce
Podtyp:
Osłonice
np. Lancetnik
np. Żachwa
Podtyp:
Kręgowce
Gromada:
Bezszczękowce
Ryby
Płazy
Gady
Ptaki
Ssaki
Porównaj schematy
przedstawiające plan budowy
dwóch grup zwierząt
O
1
3
4
2
o
O
2
4
O
bezkręgowce
3
1
O
strunowce
Wiedząc, że…
…plan budowy wewnętrznej bezkręgowca i strunowca
różni się położeniem 3 układów przyporządkuj cyfry ze
schematu (z poprzedniego slajdu) do następujących
liter - układów:
A - układ krwionośny - serce
B - układ nerwowy
C - układ pokarmowy
D - układ szkieletowy
Kręgowce


Cechą charakterystyczną strunowców jest
występowanie struny grzbietowej przez całe
życie, albo tylko w rozwoju zarodkowym.
U zwierząt, należących do kręgowców, struna
grzbietowa została zastąpiona szkieletem
wewnętrznym, zbudowanym z tkanki
chrzęstnej lub kostnej.
Zmiennocieplność
W tym temacie zajmiemy się tylko trzema gromadami kręgowców
Są to: ryby, płazy i gady.
Łączy ich dodatkowo wspólna cecha.
Są zmiennocieplne.



Oznacza to, że temperatura ich ciała ściśle zależy od
temperatury otoczenia.
O tej porze roku nie spotkamy w naturalnych warunkach ani
płazów, ani gadów. Pochowały się w swoich kryjówkach, aby
przetrwać zimę. Gdy temperatura jest zbyt niska zapadają w stan
hibernacji. Wówczas oddychają powoli, obniża się temperatura
ich ciała, nie odżywiają się.
Ryby żyją w środowisku wodnym, a tam warunki termiczne są
bardziej stabilne niż na lądzie. Temperatura wody w zbiornikach
wodnych w zimie utrzymuje się przy dnie w okolicach 4 oC.
Ryby
Podział ryb
(ze względu na budowę szkieletu)
Przedstawiciele
i cechy charakterystyczne
Chrzęstne
rekiny, płaszczki
szkielet zbudowany z kanki chrzęstnej
Otwór gębowy położony po brzusznej
stronie ciała, brak pokryw skrzelowych
Kostne
szkielet zbudowany z tkanki kostnej
pozostałe ryby np.
szczupak, węgorz, karp,
makrela…
Przystosowania ryb do życia
w wodzie

Ryby mają opływowy kształt ciała.


Jest to ściśle związane z miejscem bytowania oraz
sposobem pobierania pokarmu.
Kształt ciała ryb zależy jednak od środowiska ich
życia.




Bocznie spłaszczone ciało mają ryby żyjące w toni wodnej.
Pływają one szybko i są bardzo zwrotne (leszcz, karaś).
Grzbietobrzusznie spłaszczone ciało maja ryby żyjące przy
dnie (miętus, płaszczki).
Ciało wstęgowate mają ryby żerujące w mule lub w
głębinach. Pływają wijącymi się ruchami (węgorz).
Wydłużone i cienkie ciało mają ryby żyjące przy brzegu,
chronią się one w roślinności (belona).
Przystosowania ryb do życia
w wodzie



Ciało pokryte jest łuską i śluzem ( śluz zmniejsza tarcie)
Barwa ciała jest przystosowana do otaczającego środowiska
w celach ochronnych (mimetyzm)
Płetwy umożliwiają ruch w wodzie


płetwy parzyste - piersiowe i brzuszne sterują ciałem i utrzymują
równowagę. Pozwalają na pływanie do przodu, do tyłu i
zatrzymywanie się;
płetwy nieparzyste - grzbietowa, ogonowa, odbytowa- umożliwiają
prawidłowe położenie ciała. Płetwa ogonowa jest narządem
napędowym, umożliwiającym ruch ciała do przodu.
http://www.scholaris.pl/cms/index.php/resources/film_ryby.html
Zróżnicowanie
kształtów ryb
Przystosowania ryb do życia
w wodzie


Oczy ryb są pozbawione powiek (nie wysychają w wodzie);
Linia boczna występuje po obu stronach ciała. Tworzą ją
ciałka zmysłowe, przekazujące informacje o kierunku
prądów wodnych, przeszkodach czy odległości od brzegu;
http://www.scholaris.pl/cms/index.php/resources/film_linia_b
oczna_ryb.html


Skrzela umożliwiają pobieranie tlenu rozpuszczonego
w wodzie;
Pęcherz pławny (u ryb kostnoszkieletowych) zapewnia
utrzymanie równowagi i zmiany głębokości zanurzenia.
Rozmnażanie się
i rozwój ryb



Każdy gatunek ryb ma określony czas
rozrodu, tak zwane tarło. W tym czasie
samice składają wiele jaj, zwanych ikrą. Ryby są w większości
jajorodne, a do zapłodnienia dochodzi w wodzie, poza organizmem
matki. Z jaj po krótkim czasie wylęgają się larwy zwane narybkiem.
Większość ryb chrzęstnoszkieletowych i niektóre kostnoszkieletowe
są jajożyworodne. Ich jaja rozwijają się w organizmie samicy.
Niektóre ryby opiekują się swoim potomstwem. Wyszukują
kryjówki, w których ikra będzie bezpieczna, albo budują gniazda,
do których składają jaja. Znane są z tego cierniki i pielęgnice,
co możesz zobaczyć na filmie
http://www.scholaris.pl/cms/index.php/resources/film_ciernik_na_stra
ży_gniazda.html
Wędrówki ryb



Niektóre ryby podejmują dalekie wędrówki w poszukiwaniu
pokarmu, miejsca na tarło lub wędrówki związane z porą
roku.
Węgorze odbywają wędrówkę z wód śródlądowych do Morza
Sargassowego, które jest miejscem ich tarła. Larwy
węgorzy, unoszone biernie prądem zatokowym, są
przenoszone do wybrzeży Europy. Wędrówka ta trwa 3 lata.
Młode węgorze wpływają do rzek i wędrują do jezior. Tu
rosną, osiągają dojrzałość płciową i wyruszają w drogę
powrotną na tarlisko.
Łososie wędrują z morza do rzek, gdzie w górskich potokach
składają ikrę. Młode spływają do mórz gdy podrosną.
Znaczenie ryb



Są ważnym ogniwem łańcucha pokarmowego.
Stanowią pokarm dla człowieka. Dostarczają łatwo
strawnego białka, żelaza, fosforu, wapnia, witamin.
Dostarczają substancji leczniczych (tran), silnych trucizn
(tetrodoksyna), kleju, skóry, paszy dla zwierząt.

Są surowcem przemysłu spożywczego.

Są bioindykatorami czystości wód.
Ochrona ryb

W Polsce żyje 113 gatunków ryb, z czego 34 w Morzu
Bałtyckim.

Jesiotr zachodni już wyginął w polskich wodach.

7 gatunków ryb jest zagrożonych wyginięciem.



W wysokim stopniu zagrożone są: łosoś szlachetny,
głowacica, kiełb, ciosa, strzebla, koza, certa, świnka.
Na skutek zanieczyszczania rzek i jezior oraz zmiany
stosunków wodnych, prawie wszystkie gatunki ryb
zmniejszają swoja liczebność.
W tej grupie zwierząt człowiek dokonał największych
zmian przez pogarszanie warunków ich życia.
Płazy
Są to zwierzęta ziemno-wodne.
Część życia spędzają w wodzie,
a część na lądzie.
 Są zmiennocieplne, drapieżne,
czworonożne, z wyjątkiem
płazów beznogich.
 Występują na wszystkich
kontynentach, z wyjątkiem
Antarktydy.
 Najliczniej występują w strefie równikowej.
http://www.scholaris.pl/cms/index.php/resources/animacja_cha
rakterystyka_płazów.html
 U nas najczęściej spotykane są żaby i ropuchy.

Przystosowanie żab
do życia w wodzie






Opływowy kształt ciała.
Ciało pokryte śluzem
zmniejsza siły tarcia.
Palce tylnych kończyn spięte błoną pławną.
Duże, wypukłe oczy pozwalają obserwować powierzchnię
bez wynurzania się z wody.
Klapki na nozdrzach chronią przed dostawaniem się wody
do wnętrza organizmu.
Rozmnażanie się wszystkich płazów związane jest ze
środowiskiem wodnym.
Przystosowania żab
do życia na lądzie


Dwie pary kończyn do
poruszania się- skoki i kroczenie.
Powieki chronią oczy przed
wysychaniem.

Przyjmowanie ubarwienia ochronnego (mimetyzm).

Oddychanie przy pomocy płuc tlenem atmosferycznym.

Wilgotna, pokryta śluzem skóra umożliwia oddychanie skórne.


Błona bębenkowa, jako element ucha, odbiera dźwięki
z otoczenia.
Długi, lepki język umożliwia zdobywanie pożywienia
(much w locie).
Rozmnażanie i rozwój
płazów bezogonowych



Płazy można spotkać w miejscach
wilgotnych, zacienionych, w pobliżu
zbiorników wodnych, ponieważ ich cykl
życiowy związany jest ze środowiskiem
wodnym. W okresie rozrodu wędrują wiec do zbiorników
wodnych, pokonując czasami znaczne odległości.
Samica składa w wodzie jaja, zwane skrzekiem. Samiec,
siedzący wówczas na jej grzbiecie, polewa jaja nasieniem,
w którym są plemniki. Do zapłodnienia dochodzi poza
organizmem, więc jest to zapłodnienie zewnętrzne.
Z zapłodnionych jaj wylęgają się larwy - kijanki. Różnią się
one znacznie od osobników dorosłych
Cykl rozwojowy płazów
bezogonowych
Przegląd płazów
Podział płazów
Przedstawiciele
Bezogonowe
Żaba trawna
Ropucha szara
Kumak górski
Rzekotka drzewna
Ogoniaste
Traszka zwyczajna
Salamandra plamista
Beznogie
Marszczelec pierścieniowy
Przegląd płazów
Bardzo często płazy są mylone z gadami.
Wykonaj zalecane ćwiczenia na ekranie
interaktywnym pod wskazanym niżej adresem
http://www.scholaris.pl/cms/index.php/reso
urces/ekran_co_wyróżnia_płazy.html
Przegląd płazów
kumak
rzekotka
Przegląd płazów
traszka
salamandra
Płazy beznogie
Większość płazów beznogich rodzi żywe młode, jednak niektóre,
podobnie jak widoczny na zdjęciu łusecznik lepki Ichtyopis
glutinosus z południowo-wschodniej Azji, składają jaja w swych
podziemnych komorach. Samice tych gatunków pozostają przy
jajach aż do wylęgu młodych
Znaczenie płazów


Wszystkie dorosłe płazy są drapieżnikami. Ich
pożywienie stanowią owady, skorupiaki, ślimaki i
małe ryby.
Płazy, z punktu widzenia człowieka, są niezwykle
użytecznymi organizmami, sprzymierzeńcami
w walce ze szkodnikami upraw. Np. ropucha
zjada ogromne ilości ślimaków, niszczących
plantacje truskawek.
Ochrona płazów
W Polsce wszystkie płazy są pod
ochroną.
Ochrona dotyczy również
żab, które uchodzą za
pospolite.
W rzeczywistości
są zagrożone wyginięciem,
ponieważ zmniejsza się liczba
małych zbiorników wodnych, w
których mogą się rozmnażać.
Żaby są dziesiątkowane w
okresie rozrodczym, kiedy to
podążąjąc do wody przechodzą
przez drogi szybkiego ruchu
Gady



Gady są zwierzętami typowo lądowymi. Te z nich, które
występują w wodzie, są formami wtórnie przystosowanymi
do tego środowiska.
Ciało gadów pokrywa gruba, łuskowata i sucha skóra.
Stanowi ona ochronę przed urazami i zabezpiecza przed
utratą wody. W skórze występują liczne komórki
barwnikowe, co pozwala im przystosować się do otoczenia.
Wzrost gadów odbywa się przez całe życie, więc węże
i jaszczurki co jakiś czas muszą zrzucić stany naskórek,
pod którym narasta nowy- następuje wylinka.
Podział gadów
Podział gadów
Żółwie
Węże
Jaszczurki
Krokodyle
Przedstawiciele
żółw olbrzymi, żółw
błotny
zaskroniec zwyczajny,
żmija zygzakowata
jaszczurka zwinka,
kameleon pospolity
krokodyl nilowy,
aligator amerykański
Żółwie


Ich ciało pokryte jest
twardym pancerzem.
Dzielą się na trzy grupy
ekologiczne:




lądowe, poruszające się
powoli i przeważnie
roślinożerne,
błotne, ruchliwe, głównie
drapieżne,
Morskie.
Są długowieczne, wytrzymałe
na zranienia i głód.
Węże







Nie mają odnóży.
Pełzają po piasku, po drzewach,
mogą również pływać.
Wydłużone ciało powoduje
zmiany w budowie narządów
wewnętrznych
Charakterystyczną cechą są
„okulary” na oczach - zrośnięte,
przezroczyste powieki.
Mają ubarwienie maskujące lub
ostrzegawcze.
Są zwierzętami mięsożernymi.
Kości szczęki są tak połączone,
że umożliwiają połykanie dużych ofiar.
Jaszczurki

Są bardzo zróżnicowaną grupą
pod względem







środowiska życia
pokarmu
aktywności życiowej
pory żerowania
Pięciopalczaste kończyny
jaszczurek są położone głębiej
pod tułowiem niż u płazów,
co zmienia ich sposób
poruszania się.
Padalec jest też jaszczurką,
choć nie ma nóg.
Jaszczurki mają zdolność odrzucania ogona
w celach obronnych (ogon później odrasta).
Rozmnażanie się i rozwój gadów






Gady są rozdzielnopłciowe.
Składają jaja na lądzie, w suchych miejscach.
Jaja są w wapiennej, lub elastycznej osłonce, bogate
w żółtko i wodę.
Rozwijający się zarodek wytwarza błony płodowe, które
umożliwiają mu wymianę gazową, zbieranie produktów
przemiany materii i oszczędzanie wody.
Rozwój gadów jest prosty, czyli z jaja wylęga się osobnik
podobny do dorosłego.
U niektórych jaszczurek i węży występuje jajożyworodność.
Ciało samicy chroni jaja przed zniszczeniem, zapewnia tez
wyższą temperaturę rozwoju. Młode opuszczają ciało matki
po wykluciu się z jaja w jej jajowodzie. Jajożyworodna jest
jaszczurka żyworódka, padalec, żmija.
Rozmnażanie się i rozwój gadów
Zwierzęta, u których w rozwoju
zarodkowym występują błony
płodowe, nazywamy owodniowcami.
Gady przystosowały się do życia na
lądzie dzięki uniezależnieniu
rozmnażania i rozwoju od wody.
W Polsce żyje 9 gatunków gadów
żółw błotny
jaszczurka zwinka
jaszczurka zielona
 jaszczurka
żyworodna
padalec pospolity
 wąż eskulapa
 gniewosz
 zaskroniec
żmija zygzakowata





Wszystkie gady
żyjące w Polsce
są pod ochroną
Zadania
1. Podaj 5 określeń, będących uzupełnieniem zadania:
Salamandra plamista jest……….
2. Połącz w pary numery i litery ze slajdów
3 i 4.
3. Wskaż, która cecha przede wszystkim umożliwiła gadom
uniezależnienie się od środowiska wodnego.
4. Podaj nazwę narządu ryby, informującego ją o odległości od
brzegu jeziora.
5. Zaprojektuj tabelkę, w której dokonasz porównania cech
kijanki i żaby dorosłej.
Źródła









J. Loritz-Dobrowolska i wsp., Biologia 1, Operon, 2009r.
E. Kłos i wsp., Ciekawa biologia1, WSiP, 2002r.
B.Klimuszko, Żak, 2009r.
B.Klimuszko, Żak, 2001r.
H.Lach,J.Ślósarczyk, Nowa Era, 1994r.
Z.Sendecka i wsp., Vademecum, Operon, 2008r.
E.Pyłka-Gutowska, E.Jastrzębska, Bliżej biologii 1, WSiP,
2009r.
D.Cichy,I.Żeber-Dzikowska, Biologia 1, DEBIT, 1999r.
B.Potocka,W.Górski, Biologia 1, MAC Edukacja S.A.,
2002r.