scenariusz SP 58 Besik Polski szansa na integracje, lekcje

Scenariusz lekcji polskiego jako obcego prowadzonych w SP 58 w Warszawie. Lekcje
prowadzone w ramach projektu Stowarzyszenia Vox Humana ‘’Polski-szansa na
integrację’’. Projekt jest współfinansowany przez Europejski Fundusz na rzecz
Integracji Obywateli Państw Trzecich oraz Budżet Państwa.
Autor scenariusza: Besik Lacabidze
Zwierzęta w Polsce
 Wstęp – kilka słów nt zwierząt występujących w Polsce
 Dzielimy uczniów na małe grupy
 Każda grupa wybiera swojego przedstawiciela
 Przedstawiciele grup losują gromady zwierząt, a następnie otrzymują
tekst dotyczący poszczególnych gromad
 Przygotowują krótką prezentację i piszą wspólny tekst na temat
wylosowanej gromady
 Przedstawiają swoją pracę pozostałym uczniom
 Uczniowie samodzielnie przygotowują grę edukacyjną ‘’Memory’’ z
wizerunkami zwierząt. Rysują wizerunki zwierząt i podpisują obrazki
 Zawody w grze na czas.
Wstęp
W Polsce występuje około 600 gatunków kręgowców, z czego prawie 60 %
kręgowców stanowią ptaki — 360 gatunków. Wśród ptaków 230 gatunków zostaje
na terytorium Polski do lęgu, zaś reszta pojawia się tylko okresowo. Poza ptakami
dość licznie reprezentowana jest gromada ryb — 112 gatunków oraz ssaków, tutaj 93
gatunki. Wśród gadów zanotowano obecność na obszarze Polski zaledwie 9
gatunków, wśród płazów natomiast 18 gatunków. Najliczniejsza grupa to owady. W
Polsce występuje około 6 tysięcy gatunków chrząszczy i 3 tysiące gatunków motyli.
Najbardziej typowe gatunki zwierząt dla Polski to gatunki żyjące w
siedliskach leśnych, gdyż rozwój fauny był nierozerwalnie połączony z rozwojem
flory, zaliczamy do nich: dziki, zające, sarny, jelenie.
Świat zwierząt na terytorium Polski cechuje duża jednorodność gatunków, ale
ze względu na rzeźbę terenu i różne obszary siedliskowe: obszar górski (przede
1
wszystkim Sudety i Karpaty), wyżynny i nizinny, przy czym w każdym z nich
występują odmienne gatunki zwierząt. Tereny nizinne i wyżynne są obfite w gatunki
zwierząt, gdyż tutaj rośnie najwięcej lasów, które stanowią najlepsze naturalne
siedliska dla zwierzyny. Dla przykładu można wymienić chociażby łosie, które
bardzo licznie występują z dolinie rzeki Biebrzy, jelenie, sarny, dziki, czy żubry,
które są najczęściej spotykane w dolinach rzecznych, bagnach, a na terenie Puszczy
Białowieskiej są objęte ochroną gatunkową. Wschodnia Polska to dominacja stad
wilków, lisów. Obszary północno-wschodnie zamieszkuje ryś (największy kot w tym
rejonie). W dolinach rzecznych i nad jeziorami spotykamy łasice, tchórze czy kuny
leśne oraz dosyć licznie gryzonie, na przykład bobry (ich liczba w ostatnich latach
znacznie wzrosła, gdyż zakazano ich zabijania). Ponadto w lasach a także miejskich
parkach możemy napotkać wiewiórki, nornice i polniki.
Poza przedstawicielami większych osobników mamy bogatą faunę ptactwa,
również zróżnicowaną w zależności od rejonu Polski. Nad polskimi jeziorami
(Pojezierze Mazurskie, Pojezierze Suwalskie, Pojezierze Wielkopolskie) możemy
spotkać czaple, kormorany czy żurawie. W Polsce północnej na terenach bagiennych
spotykamy rzadkie okazy orła białego, orła przedniego czy sokoła wędrownego. Na
terenie Puszczy Białowieskiej spotykamy puszczyka uralskiego — rzadki ptak
zamieszkujący tajgę. Do najbardziej pospolitych zalicza się wróble, gołębie i bociany,
spotykane na całym obszarze Polski. Nad Morzem Bałtyckim żyją mewy, rybitwy,
ostrygojady.
Wśród gadów powszechnie występują żmije, jaszczurki (na przykład
jaszczurka żyworodna, zaskroniec). Jako ciekawostka może posłużyć fakt, iż na Jurze
Krakowsko-Częstochowskiej występuje żółw błotny.
Główni przedstawiciele płazów to: żaby, ropuchy, traszki, spotykane na całym
wodnym obszarze Polski.
W polskich rzekach żyje wiele gatunków ryb, zwłaszcza: okonie, szczupaki,
karpie, płocie, leszcze. Można również spotkać węgorze i trocie ale tylko w rzekach
znajdujących się blisko morza. Stan polskich wód rzecznych pozostawia wiele do
życzenia, a ich częste skażenie toksycznymi substancjami nie stwarza dobrych
warunków życia dla ryb.
2
Na obszarach polskich gór mamy odmienną faunę ale dotyczy to najwyższych
partii górskich. Niższe partie górskie mają gatunki zwierząt podobne do wyżyn i
nizin. Życie zwierząt w wysokich partiach gór (powyżej 1500 m n.p.m.) wymusza
odpowiednie przystosowanie do zmiennych warunków pogodowych, a przede
wszystkim długich i srogich zim. Jednym z takich zwierząt jest świstak,
zamieszkujący Tatry, którego sposobem przystosowania do mało sprzyjających
warunków siedliskowych jest zimowy sen. Obecnie liczebność świstaków wynosi
100 sztuk i niestety maleje. Inny przedstawiciel gatunkowy żyjący w górach to
niedźwiedź brunatny, spotykany od Bieszczad aż po Beskid Żywiecki; populacja
niedźwiedzia brunatnego wynosi również około 100 sztuk. Podobnie kozice górskie
żyjące w Tatrach, których budowa ciała pozwoliła na przystosowanie do ujemnych
temperatur i nachyleń terenu. Góry to również miejsce siedliskowe dla drapieżników
(wilków, rysi). Z płazów spotykamy tutaj salamandrę plamistą, traszkę karpacką czy
kumaka górskiego. Z kolei w górskich potokach żyją pstrągi, głowacze, strzeble
potokowe — ryby, które mają siedliska w rzekach o rwącym nurcie.
Bogactwo świata zwierząt może być utrzymane tylko dzięki wprowadzaniu
zasad zrównoważonego rozwoju gospodarowania środowiskiem. Obserwacja fauny
w Polsce na przestrzeni lat, pokazuje iż blisko 10 % gatunków jest zagrożona
całkowitym wyginięciem, kolejne 15 % jest zagrożone częściowym wyginięciem, a
około 35 % może potencjalnie ulec zagładzie. Gatunki zwierząt najbardziej
zagrożone wyginięciem to przede wszystkim nietoperze, orły, sokoły oraz gatunki
płazów.
MATERIAŁY DLA UCZNIÓW
Świat zwierzęcy w Polsce reprezentują:
1. Ssaki — Gromada ssaków skupia te zwierzęta z podtypu kręgowce, których
cechą charakterystyczną jest występowanie u samic gruczołów mlekowych.
Ich wydzielina czyli mleko jest pierwszym pokarmem wszystkich młodych
3
ssaków. Prawie wszystkie ssaki są żyworodne. Wyjątkiem są, składające jaja,
stekowce. Ssaki to zwierzęta stałocieplne, a większość z nich ma skórę pokrytą
owłosieniem. Ssaki to głównie zwierzęta lądowe, chociaż cześć z nich
opanowała środowisko wodne (walenie i syreny) a niektóre posiadają
zdolność aktywnego lotu (nietoperze). Ssaki przed zimnem są chronione
warstwą tłuszczu i futrem a przed nadmiernym ciepłem chroni je wydzielanie
potu i szybszy oddech. Największym ssakiem jest płetwal błękitny osiągający
do 30 m długości i 180 ton wagi, a najmniejsze to niektóre ryjówki i nietoperze
o wadze 1,5-2 gramy i długości ciała do 4 cm. Pierwsze ssaki pojawiły się na
ziemi ponad 200 milionów lat temu, a działem zoologii badającym ssaki jest
teriologia. Do tej pory odkryto ponad 5500 gatunków ssaków a najliczniejsze
rzędy to gryzonie (ponad 2200 gatunków) i nietoperze (ponad 1100
gatunków). Najliczniej występujące gryzonie (myszy, szczury) , zwierzęta
owadożerne i drapieżniki — wilki, niedźwiedzie; część z tych gatunków
podlega ścisłej ochronie, ze względu na mała liczebność lub też endemiczne
występowanie, na przykład: kozica górska, świstak, zając bielak; Stosunkowo
liczne są niektóre gatunki zwierząt występujących pod ochroną, np.
nietoperze, wilki, niedźwiedź brunatny, wydry, żbiki.
2. Ptaki — na terenie Polski występuję duża różnorodność gatunków, wiele z
nich pozostaje pod ścisłą ochroną, chociażby bocian czarny, sowa, dzięcioł,
głuszec, kormoran, sikorka modraszka). Gromada ptaków
zwierzęta
z
podtypu
kręgowce,
których
ciało
skupia te
pokrywają
pióra,
a
przekształcone kości szczęki tworzą dziób. Ptaki to zwierzęta stałocieplne, a
przednie
kończyny
przekształcone
w
skrzydła
zapewniają
zdolność
aktywnego lotu (zaledwie około 60 gatunków to nieloty). Chociaż wszystkie
ptaki składają jaja (błony płodowe, twarda skorupa) nie wszystkie budują w
tym celu gniazda. Charakterystycznym zachowaniem większości ptaków jest
opieka nad potomstwem. Ptaki opanowały niemal wszystkie biotopy na
wszystkich kontynentach. Wiele z nich to gatunki okresowo migrujące chociaż
charakter i długość tych wędrówek bywa bardzo zróżnicowana. Działem
zoologii
zajmującym
się
badaniem
ptaków
jest
ornitologia.
Największym ptakiem jest struś osiągający do 270 cm wysokości i 150 kg wagi
a najmniejszym koliberek hawański o długości ciała 5 cm i wadze do 1,8
grama. Spośród ptaków latających największą rozpiętość skrzydeł ma albatros
wędrowny : dochodzi ona do 360 cm przy wadze ciała do 12 kg. Do tej pory
4
odkryto ponad 10 000 gatunków ptaków, a najliczniej reprezentowany jest
rząd wróblowych (ponad 5100 gatunków).
3. Gady — dużo gatunków, z czego wszystkie są pod ścisłą ochroną prawną,
często zamieszkują tereny parków narodowych, oto kilka z nich: wąż
eskulapa, jaszczurka, padalec, miedzianka, żmija zygzakowata, zaskroniec.
Gady to zmiennocieplne kręgowce – temperatura ich ciała zależy od
temperatury otoczenia. W większości zamieszkują ląd. Skóra gadów jest
sucha, pokryta łuskami lub tarczkami. Gady okresowo zrzucają naskórek.
Podobnie jak u ptaków i ssaków u gadów dochodzi do zapłodnienia
wewnętrznego. Zdecydowana większość gadów jest jajorodna, chociaż są
znane gatunki jajożyworodne (młode uwalniają się osłon jajowych tuż przed
porodem lub w jego trakcie). Wśród gadów spotykamy zwierzęta beznogie i z
czterema kończynami. Do tej pory odkryto ponad 8000 gatunków gadów.
Największym współczesnym gadem jest krokodyl różańcowy osiągający do 7
metrów długości przy wadze dochodzącej do 1000 kg, a najmniejszym bekon
z gatunku Sphaerodactylus ariasae osiągający całkowitą długość 14-18 m
4. Płazy — wszystkie gatunki płazów podobnie jak gadów są objęte ścisłą
ochroną prawną na obszarze Polski, ich liczba maleje w zatrważającym
tempie, czego przyczyną jest degradacja stanu polskich wód; najbardziej
znane gatunki płazów w Polsce to: żaba wodna, żaba trawna, ropucha szara,
ropucha zielona, salamandra, kumak górski, rzekotka drzewna. Płazy to
zmiennocieplne ziemnowodne kręgowce. Ciało płazów pokrywa cienka,
wilgotna skóra. Wyjątek stanowią płazy beznogie, na ciele których występują
łuski. W skórze, oprócz gruczołów śluzowych, mogą występować gruczoły
jadowe.
Większość
płazów
jest
jajorodna,
ale
występują
gatunki
jajożyworodne i żyworodne. U płazów występuję postać larwalna (kijanka)
która dopiero po procesie metamorfozy (przeobrażenia) przypomina postać
dorosłą.
Odkryto
ponad
6200
gatunków
płazów.
Spośród
płazów
największym gatunkiem jest salamandra olbrzymia osiągająca do 180 cm
długości i wagę do 25 kg, a najmniejszym artolept karłowaty osiągający 8 mm
długości. Płazy są jedyną gromada, gdzie wszystkie gatunki są drapieżnikami.
5
5. Ryby to zmiennocieplne kręgowce (temperatura ciała zależna od temperatury
otoczenia) , które zamieszkują środowisko wodne. W ich budowie znajdziemy
wiele przystosowań związanych z zamieszkiwanych środowiskiem np.
oddychanie skrzelami czy płetw narząd ruchu jakim są płetwy (niektóre z
nich to przekształcone kończyny). Ryby to najstarsze kręgowce świata,
pierwsi przedstawiciele tej gromady zasiedlili ziemię już 480 milionów lat
temu. To bardzo różnorodna gromada, poszczególne gatunki ryb znacznie
różnią się pod względem budowy (zewnętrznej i wewnętrznej), zachowania,
trybu życia, ubarwienia czy tez przystosowań do konkretnego środowiska
(np. ryby słodkowodne, ryby morskie, żyjące w dwóch środowiskach ryby
wędrowne). Działem zoologii zajmującym się badaniem ryb jest ichtiologia.
Ryby to najliczniejsza gromada kręgowców, do tej pory odkryto ponad 28
000 gatunków. Największym gatunkiem ryby jest rekin wielorybi osiągający
ponad 12 metrów długości i prawie 14 ton wagi (niepotwierdzone pogłoski
mówią o 20 metrach długości i 70 tonach wagi). Najmniejsza ryba to
przedstawiciel rodzaju Paedocypris zamieszkujący Sumatrę: ma niecałe 8 mm
długości.
6