Temat: Ryby – kręgowce wodne.

Temat: Ryby – kręgowce wodne.
Ryby są organizmami żyjącymi
w wodzie, zarówno słodkiej, jak
i słonej.
Tylko niektóre gatunki potrafią, przez
ograniczony czas, przetrwać poza
środowiskiem wodnym (podskoczek
mułowy, piskorz).
Są zmiennocieplne i mogą żyć
w wodach tropikalnych, ale także
w wodach arktycznych.
Ryby żyją samotnie lub stadnie –
w ławicach. Taki tryb życia ułatwia im
żerowanie, ale też stanowi ochronę
przed drapieżnikami.
www.youtube.com/watch?v=RPJh98uG5qU
1. Przystosowania do życia
w wodzie.
 Kształt ciała:
 Opływowy i wydłużony – u ryb
drapieżnych, szybko pływających np.
miecznika, rekina.
 Spłaszczony bocznie – u ryb żyjących
wśród podwodnych skał np. ustnik.
 Spłaszczony – u ryb żyjących przy
dnie np. płaszczki.
 Pokrycie ciała – skóra pokryta jest
łuskami i śluzem, co zmniejsza tarcie
w czasie pływania.
 Posiadanie płetw – umożliwiają
poruszanie się i zachowanie
równowagi.
 Skrzela – umożliwiają
 Występowanie pęcherza pławnego
oddychanie pod wodą.
- pozwala na zmianę zanurzenia.
2. Budowa i funkcjonowanie ryb.
Pokrycie ciała
Szkielet
Ryby dzielimy na
Ciało ryb pokryte jest
chrzęstnoszkieletowe (rekiny,
wielowarstwowym naskórkiem
płaszczki)
i skórą właściwą. Naskórek
i kostnoszkieletowe.
wytwarza śluz (gruczoły
Ryby kostnoszkieletowe mają szkielet
śluzowe) oraz zawiera komórki
giętki i lekki, ale wrażliwy na urazy.
barwnikowe, które decydują
Ryby kostnoszkieletowe mają szkielet
o ubarwieniu ciała – funkcja
mocniejszy, ale cięższy. Dlatego
ochronna. Skóra właściwa jest
większość tych ryb posiada
bardzo mocna i wytwarza łuski,
pęcherz pławny.
chroniące przed urazami
U ryb czaszka połączona jest
mechanicznymi.
nieruchomo z kręgosłupem, co
ułatwia pokonywanie oporu wody.
Kręgosłup ma dwa odcinki: tułowiowy,
łączący się z żebrami oraz
ogonowy – pozbawiony żeber.
W mięśniach wielu gatunków
występują ości – drobne
skostnienia zwiększające sztywność
ciała.
Pęcherz pławny
To narząd hydrostatyczny, czyli pozwalający na regulowanie głębokości
zanurzenia w wodzie. Jest wypełniony mieszaniną gazów podobną do
składu powietrza (tlen, azot i dwutlenek węgla). Jego ujście znajduje się
w przełyku ryby.
Niektórym rybom pęcherz pławny służy do odbierania fal dźwiękowych
i wydawania głosu lub oddychania powietrzem atmosferycznym.
Ryby nie posiadające pęcherza (tuńczyk) muszą stale być w ruchu, by nie
opaść na dno.
Układ pokarmowy
Układ oddechowy
Większość ryb to drapieżniki
U ryb występują skrzela znajdujące się
(szczupak) lub wszystkożercy
w komorach skrzelowych.
(sardynka). Tylko niektóre żywią
Każde skrzele składa się z łuku
się wyłącznie roślinami (karp).
skrzelowego i osadzonych na nim
Ryby posiadają jamę gębową,
dwóch szeregów listków
wyposażoną zazwyczaj w zęby.
skrzelowych. Na powierzchni
Nie wytwarzają śliny, bo pokarm
każdego listka znajdują się fałdy
dostaje się do wnętrza z wodą.
i blaszki skrzelowe.
Kolejne elementy to: przełyk,
Woda wpływając do jamy gębowej,
żołądek, jelito cienkie,
omywa skrzela, które odbierają
do którego uchodzą przewody
z wody tlen. Odtleniona woda jest
wątroby i trzustki i jelito grube,
wypychana na zewnątrz szczelinami
zakończone odbytem lub kloaką.
skrzelowymi.
Układ krwionośny
Układ krwionośny ryb jest zamknięty. Krew płynie w jednym kierunku,
co umożliwiają zastawki.
Serce ryb jest stosunkowo małe i składa się z kilku pęcherzyków.
Układ nerwowy
Ryby posiadają mózg składający się z 5 części. Poszczególne części
mózgu są rozwinięte w różnym stopniu, w zależności od tego, który
zmysł ryby wykorzystują najbardziej.
Najważniejszym narządem zmysłu jest linia boczna składająca się
z receptorów odbierających ruchy wody.
Inne narządy zmysłów to oczy i komórki węchowe. Niektóre ryby
posiadają narządy elektryczne – wytwarzają pole elektryczne.
3. Rozmnażanie ryb.
Ryby są zazwyczaj rozdzielnopłciowe.
U wielu gatunków występuje dymorfizm
płciowy, który przejawia się różną barwą,
kształtem oraz wielkością ciała samców i samic.
Czas rozrodu ryb, różny dla różnych gatunków,
to tarło. Niektóry ryby wędrują tysiące
kilometrów, by dotrzeć do miejsca tarła np.
łososie.
U większości ryb występuję zapłodnienie
zewnętrzne. Samica składa jaja – ikrę, która
jest zapładniana przez plemniki wydalane do
wody przez samce.
Z ikry wylęga się narybek (jajorodność).
Większość ryb chrzęstnoszkieletowych
i niektóre kostnoszkieletowe są jajożyworodne
– ich jaja rozwijają się w ciele samicy. Młode
wylęgają się w drogach rodnych i dopiero,
samodzielnie, wydostają się na zewnątrz.
Zachowania opiekuńcze
ryb
Pielęgnica
Właściwie pielęgnicowate, to
duża grupa ryb
o charakterystycznym
sposobie opieki nad
potomstwem.
Wszystkie opiekują się ikrą,
a później narybkiem.
Niektóre tracą życie,
poświęcając się rosnącym
małym rybkom.
www.youtube.com/watch?v=rmk
NER4N2Wg
Ciernik
Budują z kamieni lub muszli
gniazda, w których składają
ikrę.
Konik morski
Samce na brzusznej stronie
ciała mają torbę lęgową, do
której samice składają ikrę.
4. Znaczenie ryb.
 Są ważnym elementem
łańcucha pokarmowego – są
pożywieniem dla innych
zwierząt; jako drapieżniki
ograniczają ilość innych
zwierząt.
 Są wartościowym źródłem
pożywienia – ryby zawierają
wartościowe białko, ale także
cenne witaminy: A i D,
minerały: jod, wapń, fosfor,
potas oraz kwasy omega – 3.
Dostarczają też kawioru.
 Wykorzystuje się je jako
surowiec do produkcji leków
np. tran.
Znaczenie ryb
 Są wskaźnikami czystości
wód (bioindykatorami) –
występowanie lub brak
określonych gatunków w danym
zbiorniku lub cieku świadczy o
stopniu jego zanieczyszczenia.
 Wiele gatunków ryb dostarcza
nie tylko mięsa, ale także
surowców do produkcji pasz
(mączki rybnej), klejów czy
karmy dla zwierząt.
 Wiele gatunków ryb, zwłaszcza
tropikalnych, hoduje się w
akwariach.
 Roślinożerne ryby słodkowodne
zapobiegają zarastaniu
zbiorników wodnych.