rozród ryb - Nauka ściągi - akowalik
advertisement
rozród ryb.doc (52 KB) Pobierz Adam Kowalik Rybactwo 1mgr Wstęp Jedną z najważniejszych funkcji organizmów jest rozmnażanie się, dzięki któremu utrzymuje się ciągłoś pokoleń, istnienie gatunków w przyrodzie, ciągłość życia na Ziemi. Poza tym, dzięki rozmnażaniu się istniej zmienność, ewolucja prowadząca do powstania coraz to nowych form, nowych gatunków. Rozmnażanie się jes więc zjawiskiem populacyjnym, zjawiskiem gatunkowym. Realizuje się ono dzięki zjawisku rozrodu. Rozród je zjawiskiem osobniczym, dotyczy osobnika. Rozród poszczególnych osobników doprowadza więc do zwiększani liczebności gatunku. Zapewnienie bytu gatunków odbywa się kilkoma sposobami rozrodu osobników. Ogólni rozród można podzielić na rozród bezpłciowy, czyli wegetatywny, płciowy czyli generatywny i dzieworodn (partenogeniczny). Rozród dzieworodny jest zresztą szczególną postacią rozrodu płciowego. Ryby są w ogromnej większości zwierzętami rozdzielnopłciowymi, czyli że dojrzałe samce produkują jedyni plemniki, a w ciele gotowych do rozrodu samic powstają wyłącznie żeńskie komórki rozrodcze – jaja. Tylko u ryb występują gatunki naturalnie hermafrodytyczne, jak też gatunki składające się wyłącznie z sami Spośród kręgowców tylko u ryb kostnoszkieletowych można przez odpowiednie zabiegi zmienić płeć produkować populacje jednopłciowe, tworzyć samce o genotypie samiczym i odwrotnie. Hermafrodytyzm czyli wytwarzanie przez jednego osobnika zarówno jaj jak i plemników, jest u ryb zjawiskiem rzadkim. Wyjątkowo spotykanym u ryb sposobem rozrodu jest gynogeneza. Rozwój jaj następuje w tym przypadku be połączenia się jąder obu komórek rozrodczych męskiej i żeńskiej, a potomstwo wyposażone jest tylk w chromosomy matczyne. Jedne ryby składają jaja, inne rozmnażają się żyworodnie. Niektóre z nich mają rozwinięte, bardz skomplikowanej budowy narządy kopulacyjne. Z tych powodów rozród ryb jest przedmiotem, zainteresowania biologów, ciekawi zaś każdego, kto chocia trochę biologią się interesuje. Również fakt, że ryby mają bardzo istotny, stale wzrastający udział w żywieni Człowieka, powoduje, iż poznanie tajników ich rozrodu oraz możliwości sterowania nim staje się bardzo ważne Bardzo dużo problemów związanych z rozrodem ryb nie znalazło ostatecznego wyjaśnienia. Genetyczne podłoże płciowości U ssaków, ptaków i gadów płciowość zależy od różnic w chromosomach płci (allosomach). U niżej systematycznie stojących kręgowców nie zawsze stwierdza się istnienie tych chromosomów. Spośród ryb stwierdzono je na pewno u karpiowatych, łososiowatych śledziowatych i niektórych gatunków węgorzy. U ry tych rozróżnia się gatunki mające samce heterogametyczne, dla których przyjęto chromosomowy zapis płci jako XY, i samice homogametyczne, z zapisem chromosomów płci XX oraz gatunki, jak np. węgorz, u których samce są homogametyczne, a ich zapis chromosomów płci podaje się jako ZZ, samice zaś heterogametyczne, z układem chromosomów płci oznaczanym jako WZ. Uważa się obecnie, że płeć u ryb jest określana przez liczne czynniki, które występują zarówno w chromosomac płci, jak i w autosomach. Zmiana płci: U ryb kostnoszkieletowych możliwa jest zmiana płci. Warunkach naturalnych zauważono to u mieczyka. Zmianie pł może ulec dorosła samica, która już niejednokrotnie dała potomstwo. Uzyskuje ona wówczas zdolność zapładniania wykształca charakterystyczne dla samca wtórne cechy płciowe. Możliwa jest też zmiana płci u innych ryb. Zabieg ten jest przeprowadzany z powodzeniem u tilapii poprzez podani odpowiednich hormonów. Czas osiągania dojrzałości płciowej: Ryby osiągają dojrzałość płciową w różnym wieku w zależności od gatunku. Ogólnie można powiedzieć, że wśród gatunków ryb małych, krótko żyjących, dojrzałość występuje wcześniej, a u gatunków ryb długo żyjących -później. Maleńkie żyworodne rybki z rodzaju Micrometrus rodzą się już dojrzałe płciowo. Dotyczy to głównie samców. Samice też rodzą się dojrzałe seksualnie i w krótkim czasie po urodzeniu zostają unasienione, al potomstwo wydają dopiero w rok później. Bardzo dużo gatunków osiąga dojrzałość płciową w wieku 2-5 lat. Są to m.in. karp, pstrąg potokowy i tęczowy. Bardzo późno osiąga dojrzałość płciową większość jesiotrowatych. Kaługa Huso dauricus dojrzewa w wieku 17-18 lat, mając 80 kg i ponad 2 m długości. W obrębie gatunku wiek, w jakim ryby osiągają dojrzałość płciową, zależy od szeregu czynników, m.in. od temperatury wody, jakości zbiornika wodnego, szerokości geograficznej, pokarmu, tempa wzrostu itp. Trudno przy tym określić jednoznacznie, jak te zależności przebiegają. Wśród ryb zarówno żyjących bardzo krótko (np Scopelidae), średnio długo (np. Oncorhynchus), jak i długo (np. Acipenseridae) występują gatunki, które rozmnażają się tylko jeden raz w życiu, a potem giną. Większość gatunków rozmnaża się co roku, jakkolwiek są i rozmnażające się kilka razy w roku. Są też ryby rozmnażające się co kilka lat, jak łosoś, troć i szereg jesiotrowatych, a więc należące do gatunków, które odbywają długie wędrówki rozrodcze. Występują też różnice w obrębie jednego gatunku. W odmiennych warunkach środowiskowych ryby tego samego gatunku mogą osiągać dojrzałość płciową w różnym wieku i przy różnych wymiarach ciała. Odnośnie karpiowatych można powiedzieć, że im w cieplejszych żyją wodach, tym wcześniej osiągają dojrzałość płciową. W naturalnych zbiornikach wodnych wiek i pora roku, w której dojrzewają, zależy od szerokości geograficznej: im bardziej na południe (na północnej półkuli) położony jest zbiornik, tym wcześniej. Gruczoły i komórki rozrodcze: Układ płciowy (rozrodczy) ryb składa się z gonad (gruczołów płcio wych, czyli rozrodczych), w których produkowane są gamety (komórki płciowe, czyli rozrodcze), oraz przewodów wyprowadzających. U samic jaja produkowane są w jajnikach. Odpowiednią rolę u sam ców spełniają jądra, wytwarzające plemniki. U samców niektórych gatunków ryb występują jeszcze narządy kopulacyjne, ułatwiające wprowadzenie plemników do dróg rodnych samicy. Wśród ryb występują znaczne różnice w budowie układu płciowego. W związku ze swoją specyficzną funkcją gamety odróżniają się od pozostałych, somatycznych komórek organizmu. Wspólną cechą jaj i plemników jest zredukowana do połowy (w porównaniu z innymi komórkami ciała) liczba chromosomów. Zadaniem plemnika w akcie rozrodu jest od szukać komórkę jajową, przekazać jej swoje cechy dziedziczne (tj. połączyć swój i jej chromosomowy materiał genetyczny) i pobudzić ją do rozwoju. Zadaniem jaja jest ponadto chronić rozwijający się w jego wnętrzu zarodek oraz zapewnić mu odpowiedni zapas substancji odżywczych. Te funkcje określają budowę i właściwości jaj oraz plemników. Dymorfizm płciowy: U większości ryb nie występuje dymorfizm płciowy, czyli brak cech zewnętrznych, które mogłyby służyć do rozróżnienia samców i samic. Płeć tych ryb określić można jedynie pośmiertnie, badając bezpośrednio ich gruczoły rozrodcze. Wyjątek stanowi okres godowy, kiedy to można pozyskać od dojrzałego samca mlecz a ikrę od samicy. Zewnętrzne oznaki morfologiczne związane z określoną płcią nazywa się wtórnymi cechami płciowymi w odróżnieniu od pierwszorzędowych cech płciowych przez które rozumie się narządy związane bezpośrednio z procesem rozrodu. A więc jądra i jajniki oraz drogi wyprowadzające narządów rozrodczych. Najczęściej spotykaną wtórną cechą płciową są wymiary ciała: samice bywają przeważnie większe od niż samce danego gatunku. Przyczyną takiego stanu rzeczy jest szybsze osiąganie dojrzałości płciowej przez samce co wiąże się ze zwolnieniem tempa wzrostu. Inną przyczyną jest krótsza średnia długość życia osobników męskich. Inne cechy po których można odróżnić samca od samicy to odmienne ubarwienie, kształt płetwa nawet kształ ciała. Co ciekawe zdolność rozróżniania płci nabywana jest poprzez doświadczenie. Jako ciekawostkę można przytoczyć samce pasożytnicze. U głębinowych ryb z rodzaju Ceratoidae samce są przyrośnięte do ciała samicy i prowadzą pasożytniczy tryb życia odżywiając się płynami jej ciał. Jest to spowodowane trudnością w odnalezieniu osobnika płci przeciwnej na dużych głębokościach w całkowitej ciemności i przy małej populacji. Strój godowy: Pojawia się u ryb przed dojściem gruczołów płciowych do dojrzałości, na krótko przed tarłem pod wpływem wydzielanych do krwi hormonów płciowych. Zmiany godowe są właściwie prawie wyłącznie samcom, a jedynie w rzadkich przypadkach samicom i znikają wkrótce po ukończeniu okresu rozrodczego. Do stroju godowego należą zaczerwienienie brzucha i płetw (Salvelinus – pstrąg źródlany). U karpiowatych występuje wysypka perłowa u samców czasami na całym ciele lub tylko w określonych miejscach. W pewnych przypadkach zmiany godowe powodują tak głębokie przemiany w całym organiźmie że ryba nie jes w stanie powrócić do normalnego stanu i giną (łososie z rodzaju Oncorynchus) np. Keta i Gorbusza. Dobór płciowy: Dobór płciowy przejawia się w walkach toczonych o samicę. Szanse zwycięstwa ma silniejszy i lepiej przystosowany samiec, przekazujący potomstwu te korzystne cechy. Samice wybierają partnerów do rozrodu na podstawie różnych kryteriów charakterystycznych dla danego gatunku. Samica wybiera samca o na przykład najjaskrawszej barwie godowej. Szata godowa spełnia także inne funkcje jak odstraszanie rywali oraz wrogów, ułatwia rozpoznanie płci przeciwnej, pomaga narybkowi odróżnić rodziców od innych ryb tego samego gatunku. Gra miłosna prowadzi do przyjęcia przez samca i samicę odpowiedniej pozycji, które zbliżają się otworami płciowymi, oraz umożliwia zsynchronizowane wyrzucenie jaj i plemników. Rozwój gonopodium u ryb żyworodnych umożliwia samcowi na objęcie decydującej roli w wyborze samicy. Zachowania godowe ryb: Ryby wykształciły szereg zachowań umożliwiających im sprawniejsze odbycie tarła. Zachowanie ryb przystępujących do tarła jest często bardzo efektowne. Każdy gatunek wykształcił odrębne zachowania. A przykład u igliczni przy zapłodnieniu samiec i samica przeplataj się na krzyż i pływają w pionowym położeniu ciała odchylając głowy na bok przy czym samiec czasami gładzi pyskiem samicę po brzuchu pobudzając ją do składania ikry. Niektóre ryby jak Cobittis gobio i Danio rerio obserwuje się efektowne igrzyska miłosne. Bardzo ciekawe jest zachowanie ryb ostrakofilnych – różanek. Umieszczenie w akwarium samca i samicy bez małży nie spowoduje wystąpienia zabarwienia godowego. Barwy godowe wystąpią dopiero gdy w zbiorniku umieści się żywe małże w których jamie skrzelowej różanka składa ikrę. Tarło Tarło jest to akt płciowy prowadzący do połączenia jaja z plemnikiem. Sposoby tarła są bardzo różnorodne. Wspólną ich cechą jest zapewnienie możliwie optymalnych warunków, umożliwiających zapłodnienie oraz przetrwanie i prawidłowy rozwój w tych pierwszych okresach życia. Składanie ikry może być jednorazowe lub porcyjne. Czas między kolejnymi etapami tarła porcyjnego to zazwyczaj tydzień do dwóch. Wraz z wiekiem i wzrostem ryby wzrasta płodność osobnicza ryby i zwiększa się rozmiar ikry. Płodność osobnicza ryb jest różna od kilku tysięcy ziaren ikry (ryby łososiowate) do kilkuse tysięcy (ryby karpiowate) i kilku milionów u dorsza. W procesie rozmnażania płciowego istotną rolę odgrywa zaplemnienie i zapłodnienie. Należy odróżniać te dw odrębne zjawiska. Zaplemnienie jest terminem określającym czynności, które doprowadzają do zbliżenia się d siebie plemników i jaj. Zapłodnienie natomiast rozpoczyna się od momentu zetknięcia się plemnika z jajem prowadzi do pełnego połączenia się tych dwóch komórek rozrodczych w zapłodnione jajo (zygotę). Proces te napotyka w środowisku wodnym szereg utrudnień, wynikających z krótkiej żywotności plemników ora rozpraszania się produktów płciowych wskutek ruchu wody. Stosunkowo wysoki procent zapłodnienia ikr możliwy jest dzięki licznym przystosowaniom. Zaplemnienie może odbywać się poza ciałem zwierzęcia (wówczas mówimy o zaplemnieniu zewnętrznym) lub też plemniki mogą dostawać się do wnętrzu ciała zwierzęcia (wtedy mamy do czynienia z zaplemnieniem wewnętrznym). U większości ryb mamy do czynienia z zapłodnieniem zewnętrznym. Samica wylewa ikrę a samiec polewa ją mleczkiem. Często kilka samców może zapładniać ikrę jednej samicy. I są też przypadki kiedy samiec ma kilka samic (poligamia). Są też ryby monogamiczne prawdopodobnie wszystkie żyworodne i spodouste. Stosunek liczbowy pomiędzy płciami jest niestały i trudny do określenia. Jest to uzależnione od gatunku, jego zachowań rozrodczych i od warunków środowiskowych.. Ryby rozmnażające się tylko raz w życiu nazywamy monocyklicznymi. Przedstawiciele tych gatunków giną zaraz po tarle.. Są to na przykład łososie z rodzaju Oncorynchus i węgorz. Są też gatunki ginące po tarle tylko częściowo na przykład łosoś Salmo salar w 80%. Ryby uczestniczące w tarle więcej niż raz w życiu określa si jako policykliczne. Większość ryb trze się wielokrotnie w corocznych cyklach. Kopulacja: U ryb żyworodnych i u niektórych jajożyworodnych występuje prawdziwa kopulacja połączona z zapłodnieniem wewnętrznym. Do tego celu służą specjalnie zbudowane narządy kopulacyjne jak pterygopodium (przydatki płetw brzusznych) lub swoiste przystosowanie płetwy odbytowej – gonopodium. Żeby doszło do tarła kopulacji ogólnie do rozrodu rozrodu, muszą zaistnieć odpowiednie warunki. Adam B 1 Plik z chomika: akowalik Inne pliki z tego folderu: łosoś atlantycki.doc (91 KB) BASS.DOC (15 KB) Ryby roślinożerne.doc (24 KB) TILAPIIA.DOC (38 KB) statki i porty.doc (35 KB) Inne foldery tego chomika: Zgłoś jeśli naruszono regulamin Strona główna Aktualności Kontakt Dział Pomocy Opinie Regulamin serwisu Polityka prywatności Copyright © 2012 Chomikuj.pl 65 lecie nauk o żywności i rybactwa Filatelistyka Natura 2000 Praca magisterska
