Socjologia - Wyższa Szkoła Administracji Publicznej

Prof. dr hab. Kazimierz Kondrat
Instytut Socjologii
Uniwersytet w Białymstoku
Wyższa Szkoła Administracji Publicznej
SOCJOLOGIA OGÓLNA
(kurs uniwersytecki, administracja: I rok, 30 godz. wykład.)
Cele nauczania: Przekazanie wiedzy dotyczącej zasad i
mechanizmów funkcjonowania społeczeństw i zbiorowości
ludzkich na różnych poziomach struktury, organizacji i
instytucji
społecznych.
Przedstawienie
w
perspektywie
socjologicznej specyfiki funkcjonowania kultury, kontroli
społecznej, procesu socjalizacji i instytucjonalizacji oraz
szczegółowej charakterystyki nierówności i zmiany społecznej
jak również analizy społeczeństwa współczesnego.
Program przedmiotu
1. Wprowadzenie: socjologia i społeczeństwo
1) Co to jest socjologia i czym się zajmuje? 2) Społeczeństwo
jako
przedmiot
socjologii
wielowymiarowość
1
sytuacji
społecznych. 3) Jednostka w społeczeństwie – kontakty
społeczne. 4) Wyobraźnia socjologiczna, język socjologii oraz
socjologia jako nauka. 5) Początki socjologii: A. Comte, H.
Spencer, E. Durkheim, M. Weber, K. Marks oraz socjologia
XX wieku. 6) Perspektywy teoretyczne: teoria funkcjonalna,
teoria
konfliktu,
interakcjonistyczna,
teoria
wymiany
teoria
społecznej,
fenomenologiczna.
teoria
7)
Problematyka metodologiczno-badawcza w socjologii.
2. Kultura w ujęciu socjologicznym
1) Pluralizm kulturowy: różnorodność sposobów życia. 2)
Anatomia kultury: uniwersalia kulturowe, język jako podstawa
kultury, normy i wartości oraz ich akceptacja, sankcje i
czynniki regulacji życia zbiorowego: zwyczaj, moralność,
prawo. 3) Tworzenie kultury i tradycja kulturowa. 4) Konflikt
wartości i relatywizm kulturowy. 5) Zróżnicowanie kulturowe:
subkultury, kontrkultury i szok kulturowy. 6) Kultura
religijna. 7) Kultura masowa i komercyjna – analiza typowych
zjawisk współczesnych. 8) Kultura techniczna i wirtualna. 9)
Problem ekonomizacji kultury. 10) Kultura turystyczna.
2
3. Struktura społeczna i interakcje społeczne
1) Elementy struktury społecznej: a) statusy: status nabyty i
uzyskany; b) role społeczne ich rodzaje i konflikt; c) grupy
społeczne – ich odmiany i kryteria klasyfikacji; d) instytucje
społeczne.
2)
Struktura
społeczna
a
społeczeństwo
współczesne. 3) Działania społeczne, czynności społeczne i
kontakty społeczne. 4) Anatomia interakcji społecznej: a)
cztery teorie interakcji; b) interakcje proste i sieci interakcji; c)
interakcje powtarzalne, regularne i regulowane. 5) Pojęcie i
typy stosunków społecznych. 6) Organizacje społeczne:
formalne i biurokratyczne. 7) Pojęcie i typy więzi społecznej.
8) Więź moralna – jej zasięg i treść oraz patologia więzi
moralnej.
4. Podziały społeczne
1) Pojęcie nierówności społecznej. 2) Dobra generujące
nierówności społeczne. 3) Idea stratyfikacji społecznej. 4)
Warstwy i klasy społeczne. 5) Ruchliwość społeczna. 5) Inne
nierówności dychotomiczne: a) dyskryminacja zawodowa i
instytucjonalna; b) dyskryminacja kobiet; c) mniejszości
3
etniczne i narodowe. 6) Funkcje i geneza nierówności: a)
ideologie nierówności; b) teorie nierówności. 7) Władza i
autorytet: a) władza jako odmiana nierówności; b) odmiany
władzy i formy jej legitymizacji; c) przywództwo.
5. Socjalizacja, kontrola społeczna i proces
instytucjonalizacji
1) Zmienność społeczeństwa i geneza ludzkiego sposobu
życia. 2) Socjalizacja jako wchodzenie do społeczeństwa. 3)
Odmiany i etapy socjalizacji. 4) Czynniki socjalizacji: rodzina,
szkoła, grupa rówieśnicza, mass media i zakład pracy. 5)
Efekty socjalizacji. 6) Słabe ogniwa socjalizacji. 7) Granice
kontroli społecznej. 8) Przyczyny i mechanizm procesu
instytucjonalizacji. 9) Innowacje, innowatorzy i kariera
innowacji. 10) Omijanie i erozja reguł.
6. Wybrane problemy instytucji społecznych:
rodzina, religia, rząd i polityka, gospodarka
1) Tradycyjne i współczesne modele rodziny. 2) Funkcje
rodziny, status i rola członków rodziny w kontekście
4
zmieniających się uwarunkowań społeczno-kulturowych. 3)
Małżeństwa
mieszane
Dysfunkcyjność
rodziny:
i
związki
problem
homoseksualne.
przemocy,
4)
rozwody,
pauperyzacja i obniżenie statusu społecznego. 5) Religia w
perspektywie socjologicznej. 6) Dymensje i organizacja
zachowań religijnych. 7) Integrująca i kontrolna funkcja
religii.
8)
Przemiany
religijności
w
społeczeństwie
współczesnym. 9) Pojęcie władzy i rodzaje autorytetu. 10)
Typy sprawowania władzy: monarchia, oligarchia, dyktatura,
totalitaryzm, demokracja. 11) Polityczna dywersyfikacja,
grupy interesu i nacisku. 12) Systemy ekonomiczne:
społeczeństwo feudalne, industrialne i postindustrialne. 13)
Powstanie światowego rynku pracy. 14) Profesjonalizacja i
zmiany
w
strukturze
zawodowej
społeczeństwa.
15)
Bezrobocie i ubóstwo ekonomiczne. 16) Formy spędzania
czasu wolnego.
7. Zmienność społeczna
1) Zmiana społeczna, rozwój i postęp. 2) Dzieje idei postępu.
3) Trauma zmian społecznych: a) traumatogenne zmiany
społeczne; b) poziomy traumy kulturowej; c) genealogia i
5
symptomy traumy kulturowej; d) przezwyciężanie traumy. 4)
Przemiany demograficzne w świecie. 5) Przyczyny i problemy
społeczne migracji wewnętrznej i międzynarodowej. 6) Teorie
zmiany
społecznej:
a)
klasyczny
ewolucjonizm
i
neoewolucjonizm; b) neodarwinizm i socjobiologia; c) teoria
modernizacji; d) teoria społeczeństwa postindustrialnego; e)
teoria cykli dziejowych; f) teoria konfliktu. 7) Stawanie się
społeczeństwa:
a)
socjologia
historyczna;
b)
teoria
podmiotowości. 8) Rewolucje społeczne: pojęcie, przebieg,
modele i teorie ewolucji.
8. Charakterystyka społeczeństwa współczesnego
1) Historyczne i analityczne pojęcie nowoczesności. 2)
Osobowość nowoczesna. 3) Krytyka nowoczesności. 4)
Ponowoczesność. 5) Pojęcie i przyczyny globalizacji. 6)
Przejawy globalizacji. 7) Prekursorzy teorii globalizacji. 8)
Globalizacja kultury a globalizacja ekonomiczna. 8) Teorie
globalizacji kulturowej. 9) Zjawiska i procesy wywołane przez
globalizację. 10) Cztery wizje globalizacji – nowy ład
społeczno-gospodarczy czy perspektywa globalnego chaosu.
11) Antyglobaliści.
6
Literatura
1. P.
Sztompka,
Socjologia.
Analiza
społeczeństwa,
Wydawnictwo Znak, Kraków 2002.
2. B. Szacka, Wprowadzenie do socjologii, Oficyna Naukowa,
Warszawa 2003.
3. Z. Bauman, Socjologia, Wydawnictwo Zysk i Ska, Poznań
1996.
4. P. Berger, Zaproszenie do socjologii, Wydawnictwo
Naukowe PWN, Warszawa 2001.
5. J. H. Turner, Socjologia: podstawowe pojęcia i ich
zastosowanie, Wydawnictwo Zysk i Ska, Poznań 1998.
6. A.
Giddens,
Socjologia.
Zwięzłe
lecz
krytyczne
wprowadzenie, Wydawnictwo Zysk i Ska, Poznań 1998.
7. A. Giddens, Socjologia, Wydawnictwo Naukowe PWN,
Warszawa 2004.
Forma zaliczenia: TEST
7