Socjologia ekonomiczna Witold Morawski: „Socjologia Ekonomiczna

Socjologia ekonomiczna
Witold Morawski: „Socjologia Ekonomiczna”
Problemy. Teroria. Empiria
„Fizyk, który jest tylko fizykiem, może być pierwszej pierwszej klasy fizykiem i najbardziej
wartościowym członkiem społeczeństwa. Ale wielkim ekonomistą nie może być ktoś, kto
jest tylko ekonomistą. Ekonomista, który jest tylko ekonomistą, jest nie tylko skończonym
nudziarzem, lecz jest wręcz niebezpieczny”.
Friedrich August von Hayek
Marcin Abramczyk
Spis treści:
1)
2)
3)
4)
5)
6)
7)
8)
9)
10)
Pojęcie „Socjologia ekonomiczna“
Pole badawcze Socjologii Ekonomicznej
Różnice teoretyczno-analityczne pomiędzy socjologią a ekonomią
Trzy koncepcje człowieka w gospodarce
Indywidualizm a holizm metodologiczny
Człowiek ekonomiczny
Człowiek socjologiczny
Człowiek społeczno-ekonomiczny
Wnioski dotyczące trzech koncepcji człowieka
Nasze poglądy
Pojęcie „Socjologia ekonomiczna“
Socjologia ekonomiczna jest dyscypliną, która korzysta z
analiz socjologicznych do analizy zjawisk ekonomicznych.
Ponieważ istnieje wiele typów analiz w ekonomii i
socjologii,
najważniejsze
jest
pokazanie
różnic
teoretyczno-analitycznych między głównymi nurtami
socjologii i ekonomii. Znając te odmienności można
szukać punktów zbieżnych, ponieważ zadaniem socjologii
ekonomicznej jest zbliżenie obu dyscyplin.
Pole badawcze Socjologii
Ekonomicznej
 Socjologię ekonomiczną interesują procesy ekonomiczne z
perspektywy socjologicznej
 Gospodarka rynkowa w perspektywie socjologii ekonomicznej
jest ujmowana bardziej wielowymiarowo niż w czystej ekonomii
 Socjologia ekonomiczna, wśród dyscyplin zajmujących się
gospodarką, analizuje funkcjonowanie jednostek i grup
społecznych w organizacjach ekonomicznych
 Socjologia ekonomiczna stwarza nową perspektywę patrzenia
na stare problemy
 Problematyką centralną socjologii ekonomicznej jest
gospodarka rynkowa oraz uwarunkowania jej funkcjonowania
Różnice teoretyczno-analityczne
pomiędzy socjologią a ekonomią



Definicji aktora – dla socjologów aktor znajduje się pod wpływem innych
aktorów, gdyż jest on elementem całego społeczeństwa; dla
ekonomistów aktor jest jednostką, nie jest zależny od nikogo.
Racjonalności działania – według socjologów racjonalność zależy od
czynników socjologicznych, politycznych i psychologicznych; według
ekonomistów działania ekonomiczne z założenia są racjonalne,
ponieważ są one wynikiem wolnych wyborów kalkulujących aktorów.
Pojmowania wzajemnych związków ekonomii i społeczeństwa – dla
socjologów ekonomia jest częścią społeczeństwa i formą działania
społecznego; według ekonomistów społeczeństwo jest czymś danym,
dlatego porządek społeczny uważają za pochodną rynku (gospodarki)
Różnice teoretyczno-analityczne
pomiędzy socjologią a ekonomią
 Celów i metod analiz – socjologów zadowala opisywanie i wyjaśnianie
badanego zjawiska (odwołują się do zjawisk porównawczohistorycznych,
oraz do danych stworzonych przez siebie), natomiast ekonomiści nastawiają
się także na przewidywanie (posługują się metodami formalnymi (modelami
matematycznymi), korzystając z danych
 Stosunków do tradycji
 Wzajemnej relacji socjologii i ekonomii, czyli granic dyscypliny
Trzy koncepcje człowieka w
gospodarce
1)
człowiek ekonomiczny (homo oeconomicus) – analiza jednostki
2)
człowiek socjologiczny (homo sociologicus) – analiza grupy
3)
człowiek społeczno-ekonomiczny – analiza jednostki zakorzenionej w
społeczeństwie
Indywidualizm a holizm
metodologiczny
Indywidualizm metodologicznym jest stanowiskiem, które zakłada,
że można opisać i wyjaśnić świat społeczny poprzez redukcję jego
złożoności do analizy jednostki
Holizm metodologiczny - zakłada, że nie da się opisać i wyjaśnić
zachowań jednostki bez uwzględnienia całości do, której jednostka
należy (jest jej elementem), jakkolwiek nazwaną: grupą, narodem,
społeczeństwem
Człowiek ekonomiczny
 skupia uwagę na samym sobie i na konsekwencjach swoich działań;
 cel działania: maksymalizacja własnego interesu;
 nastawienie: na pierwszym miejscu stawia efektywność działania, nie
zwraca uwagi na ludzką stronę produkcji i wymiany;
 jednostki działające we własnym interesie, na zasadzie kontrastu,
przynoszą tzw. DOBRO OGÓLNE (wg Adama Smith’sa zwane jest do
bogactwem narodu);
 wolność jednostki – żeby jednostka była racjonalna musi być wolna
(racjonalność kalkulacyjna);
 jednostka kształtuje system, a nie system jednostkę;
Człowiek socjologiczny
Charakterystyka człowieka socjologicznego:
 bohater społeczny (zbiorowy lub indywidualny) zakorzeniony w pewnym
społeczeństwie, stale przez to społeczeństwo konstruowany;
 cel działania: interesują go wartości a nie interesy; dla osiągnięcia celów
wspólnoty, potrafi zrzec się własnych celów;
 nastawienie: oprócz efektywności działania, zwraca uwagę na wartości
sprzyjające podtrzymaniu tożsamości społecznej określonej grupy;
 wg niego działanie ekonomiczne jest formą działania społecznego – nie
zawsze musi być ono efektywne ekonomiczne, nie zawsze jest
racjonalne;
Człowiek socjologiczny
 inaczej rozumie racjonalność: wyróżnia pojęcie nieracjonalności (działają
normy grupowe) oraz irracjonalności (działają jednostkowe skłonności o
podłożu psychologicznym;
 jednostka jest częścią składową zintegrowanych wspólnot (naród
społeczeństwo); grupa społeczna potrafi zdominować jednostkę;
 społeczeństwo nie istnieje bez władzy, również gospodarka podlega
wpływom władzy
Człowiek społeczno-ekonomiczny
W socjologii ekonomicznej uważa się, że jest on częścią wspólną wyżej
wymienionych, maksymalnie skrajnych koncepcji człowieka. Interesuje go
problematyka wyboru jakiego dokonuje jednostka, które są wypadkową
wielu czynników (emocji, wartości). Podejmowane decyzje nie są
optymalne, tylko zadowalające
Człowiek społeczno-ekonomiczny
Schemat analityczny zachowań człowieka społeczno-ekonomicznego:
 Reguły i wzory instytucjonalne – mają charakter zewnętrzny wobec jednostki, a
człowiek jest w tej jednostce zakorzeniony (rodzina, szkoła, praca);
 Wybory indywidualne - zadowalające decyzje podejmowane na podstawie
posiadanych informacji, uwzględniające poziom aspiracji człowieka (szukanie lub
zaprzestanie szukania informacji);
 Modele mentalne – interpretacje otoczenia, których dokonuje jednostka na
podstawie własnych doświadczeń i obserwacji zewnętrznych wzorców; mają
charakter wewnętrzny i głównym celem jest pomoc jednostce w podejmowaniu
indywidualnych decyzji;
 Zachowania jednostki – działania i doświadczenia człowieka w gospodarce
Wyżej pokazane zachowania są głównym nurtem współczesnej socjologii
ekonomicznej.
Wnioski dotyczące trzech
koncepcji człowieka
Podsumowując powyższe rozważania można wysnuć następujące wnioski:
 W obu modelach (człowieka ekonomicznego i socjologicznego) istnieją
niezbędne elementy by budować syntezę zwaną socjo-ekonomią,
 Człowiek ekonomiczny i socjologiczny spotykają się gdy pojawia się pojęcie
systemu;
 Człowiek ekonomiczny ulokowany jest na poziomie mikro, a człowiek społeczny
ulokowany jest na poziomie makro
 Występowanie w strukturze poziomu MEZO jako łącznika między poziomem
mikro i makro
 Występowanie stanów pośrednich (układów sieciowych (postać przejściowa w
gospodarce – np. przejście z jednego systemu do drugiego), sieci powiązań
(wyjaśniają ścieżki transformacji)) jako łącznika pomiędzy aktorem a systemem
Nasze poglądy
Warte zastanowienia:
1)
2)
Czy przedstawione, teoretyczne koncepcje człowieka są przydatne do
budowy nowego, realnego porządku społecznego – czy są tylko
teorią?
W jakim stanie znajduje się aktualnie gospodarka Polski i występujący
w niej uczestnicy, aktorzy?