ROLA POLITYKI PIENIĘŻNEJ
advertisement
Milton Friedman ROLA POLITYKI PIENIĘŻNEJ NOTKA BIOGRAFICZNA Milton Friedman (31 lipca 1912 - 16 listopada 2006, USA) Studia: • Rutgers University (stan New Jersey), • Uniwersytet Chicago Praca: • Komitet Zasobów Narodowych • Narodowe Biuro Badań Ekonomicznych • Departament Skarbu OSIĄGNIĘCIA 1976 - nagroda Banku Szwecji im. Alfreda Nobla w dziedzinie ekonomii za dokonania w zakresie analizy konsumpcji, historii i teorii monetarnej oraz za pokazanie złożoności polityki stabilizacji. WYBRANE PUBLIKACJE • Essays in Positive Economics (1953) • A Theory of the Consumption Function (1957) • Kapitalizm i wolność (1962, wydanie polskie 1984) • A Monetary History of the United States 1867-1960 (współautor, 1963) • Wolny wybór (współautor, 1980, wydanie polskie 1996) • The Essence of Friedman (1984) Niektóre prace napisał z żoną, Rose Friedman. • był jednym z twórców monetaryzmu, szkoły ekonomicznej zalecającej prowadzenie stałej i przewidywalne jpolityki mocnego pieniądza. • był zwolennikiem gospodarki wolnorynkowej, jako środka do realizacji celu, jakim jest wolność jednostki • opowiadał się za legalizacją marihuany i prostytucji ze względów zarówno moralnych (eliminacja czarnego rynku, przemocy, przestępczości zorganizowanej) jak i ekonomicznych Do najbardziej znanych spostrzeżeń zaliczyć należy: • Nie istnieje coś takiego jak darmowy obiad. • Inflacja jest formą podatku, który można nałożyć bez ustawy. • Rządy nie uczą się niczego. Tylko ludzie się uczą. Poglądy na temat roli polityki pieniężnej w historii Optymizm lat 20-tych Utrata znaczenia po Wielkim Kryzysie 1929-1933 Powrót do wiary w siłę polityki pieniężnej po 1951 r. Milton Friedman Optymizm lat 20-tych System Rezerwy Federalnej wiara w możliwość „precyzyjnego zestrojenia” Mniemanie o nadejściu nowej ery, w której polityka pieniężna zostanie panaceum na cykle koniunkturalne Milton Friedman Utrata znaczenia polityki pieniężnej po Wielkim Kryzysie 1929-1933 Przeskok na przeciwległy biegun odwrót od polityki pieniężnej Analiza Keynesa nieskuteczność polityki pieniężnej w zwalczaniu depresji interpretacja depresji oparta na czynnikach niepieniężnych Milton Friedman Jeżeli preferencja płynności jest absolutna - co Keynes uważał za możliwe w okresach poważnego bezrobocia – nie można obniżyć stóp procentowych za pomocą środków polityki pieniężnej. Stopy procentowe w niewielkim stopniu wpływają na inwestycje i konsumpcję – do takiego przekonania doszedł Hansen i inni uczniowie Keynesa Milton Friedman Zarzuty stawiane polityce pieniężnej W tym okresie argumentowano, że kryzysu wywołanego przez skurczenie się inwestycji lub brak okazji do inwestowania, lub przez uporczywe oszczędzanie nie można byłoby powstrzymać środkami polityki pieniężnej Za lepszą alternatywę uznano politykę fiskalną Milton Friedman Utrata znaczenia pieniądza na 20 lat Przekonanie o zdezaktualizowanie się polityki pieniężnej za sprawą postępu wiedzy ekonomicznej Na 20 lat pieniądz traci znaczenie Jedyna rola jaka mu pozostała to utrzymanie stóp procentowych na niskim poziomie Milton Friedman Opinie ekonomistów z tego okresu „Nie widzę żadnej szansy na przywrócenie do życia w okresie powojennym polityki ogólnej regulacji gospodarki za pomocą pieniądza” – John H. Williams „Jestem przekonany, że polityka fiskalna musi wziąć na siebie największy ciężar w dziedzinie działalności kompensacyjnej. Zdaje się, że główna jej rywalka, polityka pieniężna, jest zdyskwalifikowana z przyczyn instytucjonalnych. Kraj nasz sprawia wrażenie, jak gdyby związał swój los z utrzymywaniem w długim okresie, podobnego jak obecnie, niskiego poziomu stopy procentowej.” – A. Smithies Milton Friedman Powrót do wiary w moc polityki pieniężnej po 1951r. Układ pomiędzy Systemem Rezerwy Federalnej a skarbem państwa Nowe osiągnięcia teoretyczne: Sposób w jaki zmiany realnej ilości pieniądza mogą oddziaływać na ogólny popyt, nawet jeżeli nie wpływają na zmianę stóp procentowych [Pigou] Podważenie tezy Keynesa: nawet w świecie elastycznych cen możliwa jest sytuacja braku równowagi przy pełnym zatrudnieniu Milton Friedman Zrewidowanie poglądu na temat Wielkiego Kryzysu Keynes i większość pozostałych ekonomistów byli przeświadczeni, że Wielki Kryzys wystąpił w USA pomimo energicznej ekspansywnej polityki monetarnej. Badania jednakże wykazały, że władze pieniężne USA prowadziły w tamtym okresie w wysokim stopniu politykę deflacyjną. Wielki kryzys jest tragicznym świadectwem siły polityki pieniężnej, a nie dowodem na jej niemoc. Milton Friedman Rozczarowanie polityką fiskalną Okazało się, że wydatki reagują opieszale i z dużymi opóźnieniami na próby ich dostosowania do przebiegu koniunktury. Nacisk został przesunięty na podatki. Procesy polityczne przeszkodziły w szybkim procesie dostosowawczym. Milton Friedman Czego polityka pieniężna nie może dokonać? Dwa główne nieosiągalne zadania przypisywane polityce pieniężnej: Utrzymywanie na danym poziomie: 1. 2. stopy procentowej stopy bezrobocia Działa tylko przez bardzo ograniczony czas – bankructwo polityki taniego pieniądza w USA (1951 r.) Milton Friedman Utrzymywanie stopy procentowej Źle rozumiany związek między pieniądzem a stopami procentowymi: Wzrost ilości pieniądza spadek stóp procentowych Faktyczny przebieg procesów w gospodarce: (1) Wzrost podaży pieniądza w tempie szybszym niż poprzednio → stopy procentowe na niższym poziomie (2) 1. Zwiększanie wydatków 2. Wzrost dochodów → większa skala preferencji płynności → wzrost popytu na pożyczki 3. Wzrost cen → zmniejszenie realnej ilości pieniądza Milton Friedman Skutki wzrostu podaży pieniądza dla stopy procentowej Efekt punktów 1 i 2: – odwrócenie presji na obniżanie stóp procentowych – powrót do poziomu wyjściowego lub przejściowo wyższego (proces dostosowań) Efekt punktu 3: – społeczeństwo oczekuje dalszego wzrostu cen → efekt Fishera (kilkadziesiąt lat) Wniosek długookresowy: Wzrost podaży pieniądza wyższe stopy procentowe – Niskie (wysokie) nominalne stopy procentowe przy polityce deflacyjnej (inflacyjnej) – „sztywna („rozluźniona”) polityka pieniężna Milton Friedman Terminologia Wicksella „Naturalna” stopa procentowa: taki poziom stopy realnej, przy której inflacja jest stabilna Inflacja (deflacja) gdy stopa „rynkowa” niższa (wyższa) od „naturalnej” Związek między inflacją a stopą procentową: – polityka inflacyjna; nominalna stopa rynkowa poniżej „naturalnej”: – oczekiwania inflacyjne; stopa „naturalna” rośnie – wymaganie jeszcze szybszej inflacji aby stopa rynkowa nie wzrosła Milton Friedman Utrzymywanie stopy bezrobocia Powszechna opinia: Wzrost (spadek) ilości pieniądza stymulowanie (hamowanie) zatrudnienia Polityka restrykcyjna (ekspansywna) gdy bezrobocie mniejsze (większe) od założonego Milton Friedman „Naturalna” stopa bezrobocia „Naturalna” stopa bezrobocia: poziom bezrobocia, który odpowiada stanowi równowagi w strukturze płac realnych (równowaga Walrasa) płace realne podnoszą się przeciętnie według „normalnej” stopy długookresowej akumulacja kapitału, ulepszenia technologiczne itd. przebiegają według swoich długookresowych trendów Niższe (wyższe) bezrobocie wynika z nadwyżki popytu (podaży) na siłę roboczą – presja na podwyżki (obniżki) płac realnych (krzywa Phillipsa) Milton Friedman Inflacja a bezrobocie – przykład Brazylii Wzrost cen o 75% rocznie Stan równowagi: wzrost płac nominalnych w tym samym tempie (płace realne nie zmienione) Nadwyżka podaży siły roboczej: wolniejszy wzrost płac nominalnych Stopa wzrostu cen obniżona do 45% rocznie Płace nominalne pod wpływem wcześniejszych oczekiwań rosną szybciej niż ceny Gwałtowny wzrost bezrobocia Milton Friedman Skutki wzrostu podaży pieniądza dla bezrobocia Hipotetyczne założenia: – „naturalna” stopa bezrobocia > 3% – stopa „rynkowa”, którą próbują utrzymać władze pieniężne = 3% – stałe ceny Przebieg procesów w gospodarce: (1) Większe tempo wzrostu podaży pieniądza (polityka ekspansywna) → niższe stopy procentowe → wzrost dochodów i wydatków Milton Friedman Skutki wzrostu podaży pieniądza dla bezrobocia 2 Przebieg procesów w gospodarce: (2) Wzrost produkcji i zatrudnienia przy stałych cenach (doktryna klasyczna) Spadek ex post płac realnych dla pracodawców i wzrost ex ante płac realnych dla pracowników → zwiększenie zatrudnienia (2-5 lat) (3) Zmiana oczekiwań płacowych pracowników pod wpływem wzrostu cen produktów → wzrost płac nominalnych Bezrobocie rynkowe niższe od naturalnego; nadwyżka popytu na siłę roboczą → wzrost płac realnych (20 lat) Milton Friedman Wzrost podaży pieniądza a bezrobocia – wnioski Przebieg procesów w gospodarce: (4) Odwrócenie tendencji; wzrost bezrobocia do początkowego poziomu; presja na dalsze zwiększanie podaży pieniądza → inflacja przybierająca na sile Wnioski ogólne: – zmniejszyć bezrobocie może rosnące tempo inflacji, a nie wysoka inflacja – władze pieniężne mogą wpływać na wielkości nominalne, ale nie realne Milton Friedman POLITYKA PIENIĘŻNA NIE MOŻE utrzymać realnych wielkości na określonych poziomach natomiast MOŻE wywierać poważny wpływ na realne wielkości JOHN STUART MILL „… nie może być wewnętrznie bardziej znaczącej rzeczy w gospodarstwie społecznym od pieniądza, poza jego charakterem urządzenia dla oszczędzania czasu i pracy.” WŁAŚCIWOŚĆ PIENIĄDZA – - PRZENIKANIE Wielki Kryzys Dezorganizacja systemu pieniężnego Inflacja Ekspansywna polityka pieniężna POLITYKA PIENIĘŻNA Może nie dopuścić, by sam pieniądz stał się poważnym źródłem wstrząsów gospodarczych. Może zapewnić gospodarce stabilne zaplecze. Może przyczyniać się do równoważenia zakłóceń systemu gospodarczego spowodowanych przez inne źródła. Milton Friedman Jak należy prowadzić politykę pieniężną? 1. Władze pieniężne powinny kierować się wielkościami, które mogą regulować Kursy walut (możliwe jedynie przy systemie stałych kursów walutowych) Poziom cen (najważniejszy wskaźnik) Masa pieniądza (najlepsze kryterium) NAJCZĘSCIEJ POPEŁNIANY BŁĄD: Jeżeli władze pieniężne przyjmują stopy procentowe i bieżącą stopę bezrobocia za bezpośrednie kryterium. Milton Friedman 2. Władze pieniężne powinny unikać gwałtownych wahań w polityce Główne problemy: Zbyt późno i zbyt daleko Nieuwzględnienie opóźnień Władze pieniężne wykazują tendencje do określenia swoich działań na podstawie dnia dzisiejszego Presja na zbyt mocne przyciskanie zależnie od okoliczności hamulca lub akceleratora Milton Friedman Stały wzrost stopy podaży pieniądza Określenie wielkości masy pieniądza Określenie stopy wzrostu podaży pieniądza Podanie do wiadomości publicznej w/w informacji Milton Friedman Okresy względnej stabilności stopy wzrostu masy pieniądza były również okresami względnej stabilności koniunktury. Stały wzrost podaży pieniądza pozwala uniknąć inflacji. Stały wzrost podaży pieniądza stwarza sprzyjający klimat działaniu następujących czynników: Przedsiębiorczość Pomysłowości Wynalazczości Intensywnej pracy Milton Friedman Podsumowanie Milton Friedman: Monetarysta Przedstawiciel szkoły chicagowskiej, mentor Chicago Boys (latynoamerykańscy ekonomiści) Krytyk Keynesa Milton Friedman Ograniczenia polityki pieniężnej Stopa procentowa Stopa bezrobocia Nie można utrzymać na wyznaczonym poziomie „Naturalna” stopa bezrobocia Czego może dokonać polityka pieniężna? Jak należy prowadzić politykę pieniężną? Milton Friedman Dziękujemy za uwagę. Milton Friedman
