Teoria racjonalnych oczekiwań
advertisement
CELE I NARZĘDZIA POLITYKI MAKROEKONOMICZNEJ WE WSPÓŁCZESNYCH TEORIACH MAKROEKONOMII KEYNESIZM – JOHN MEYNARD KEYNES 1883 - 1946 Angielski ekonomista Syn logika i ekonomisty Johna Neville’a Keynesa Studia ekonomiczne ukończył pod kierunkiem ekonomistów liberalnych Twórca teorii interwencjonizmu państwowego w dziedzinie ekonomii i finansów państwowych Miał decydujący wpływ na rozwój myśli ekonomicznej w latach 30-60 XX wieku „Ogólna teoria zatrudnienia, procentu i pieniądza” Opozycja wobec szkoły klasycznej Przyczyna powstania jego dzieła w 1936r.: Wielki kryzys gospodarczy na świecie w latach 1929-1933 ZAŁOŻENIA TEORII – CELE: Dotyczy zmian krótkookresowych sektor prywatny ma charakter niestabilny Każda gospodarka dysponuje wystarczającymi siłami wytwórczymi do zaspokojenia popytu zagregowanego Procesy dostosowawcze na rynkach trwają dostatecznie długo na skutek lepkości płac i cen Stabilizacja za pomocą podejścia popytowego Przywrócenie stabilności tylko na drodze stosowania aktywnych posunięć polityki gospodarczej rządu (interwencjonizm państwowy) Główny problem gospodarczy to bezrobocie (będące efektem niedostatecznego popytu) dążenie do pełnego zatrudnienia Zmiana ilości pieniądza wpływa na zatrudnienie Występuje substytucja miedzy bezrobociem i inflacją (krótkookresowa krzywa Philipsa) NARZĘDZIA: EPF i EPM Propozycje Keynsa: Większe opodatkowanie największych dochodów przy jednoczesnym wzroście świadczeń społec na rzecz grup biedniejszych. Zachęcanie do inwestowania - obniżenie stopy podatkowej od zysków przeznaczonych na inwestycje Odpowiednia manipulacja wielkością globalnych wydatków rządowych – np. na inwestycje i roboty publiczne. Wg Keynesa deficyt budżetowy nie stanowi problemu w okresie kryzysu. W okresie dekoniunktury państwo ma podejmować działania mające na celu zwiększenie zasobów pieniądza w społeczeństwie. POPYTOWA TEORIA INFLACJI AD AD1 Rozwinięcie koncepcji tzw. luki L 45 A AD Luka inflacyjna E Y1 Y2 Y Inflacja jest konsekwencją luki inflacyjnej – ta, przekształca się w inflację wywołaną (przy ceteris paribus) wzrostem dochodów ludności bądź nadmiernymi wydatkami rządowymi, przy pełnym wykorzystaniu zdolności wytwórczych inflacyjnej (nadwyżka popytu glob. nad glob. podażą) Stan równowagi przy pełnym wykorzystaniu zdolności wytwórczych (pkt. E) [Y = Yp] Wzrost wydatków (G lub t lub r ) wzrost możliwości nabywczych konsumentów wzrost popytu globalnego przy stałej produkcji wzrost cen luka inflacyjna Lukę inflacyjną można zlikwidować za pomocą interwencji rządu w postaci stosowania restrykcyjnej polityki PROBLEM BEZROBOCIA WEDŁUG KEYNESISTÓW w AJ Przymusowe bezrobocie w1 A B LD Lp L • LD – krzywa globalnego popytu na pracę • AJ – krzywa globalnej podaży pracy (liczba pracowników skłonnych podjąć pracę przy różnych stwkach płacy realnej) • L – liczba osób, które faktycznie znajdują zatrudnienie • Lp – pełne zatrudnienie Główna przyczyna niekorzystnych zjawisk – niewystarczający popyt na towary w warunkach gosp. wolnorynkowej (zbyt małe wydatki do zaspokojenia zagregowanej podaży) Stała tendencja do budowania nadwyżki podaży siły roboczej Podaż doskonale elastyczna względem istniejącego poziomu płac nominalnych aż do osiągnięcia pełnego zatrudnienia. Popyt na pracę jest zbyt mały nawet akceptując aktualny poziom płac pracownicy nie mogą uzyskać zatrudnienia bezrobocie przymusowe Bezrobocie przymusowe można zlikwidować poprzez aktywną ingerencję państwa jednak będzie to miało wpływ na wzrost inflacji. SUBSTYTUCYJNOŚĆ INFLACJI I BEZROBOCIA (KRÓTKOOKRESOWA KRZYWA PHILIPSA) π u Po przeprowadzeniu analizy popytowej teorii inflacji i problemu bezrobocia dochodzimy do wniosku, że według Keynesistów bezrobocie i inflacja mają charakter substytucyjny, co obrazuje krzywa Philipsa Ograniczenie bezrobocia przymusowego ingerencja państwa wzrost wydatków państwa lub/i ograniczenie podatków (EPF) lub/i obniżenie stopy procentowej (EPM) wzrost inflacji Ograniczenie inflacji ingerencja państwa ograniczenie G i/lub podwyższenie t (RPF) lub/i wzrost r (EPM) wzrost bezrobocia Wybór pomiędzy niższym bezrobociem i wyższą inflacją i odwrotnie przy czym stosowanie PF (polit. wiodąca) jest bardziej skuteczne, ponieważ bezpośrednio oddziałuje na popyt niż stosowanie PM (polit. wspierająca) MONETARYZM - MILTON FRIEDMAN Amerykański ekonomista i publicysta Twórca monetaryzmu Laureat Nagrody Nobla w dziedzinie ekonomii z 1976 roku Obrońca i propagator wolnego rynku Najbardziej wpływowy ekonomista XX wieku 1912 - 2006 „Jednym z największych błędów jest sądzenie programów politycznych i rządowych na podstawie ich zamiarów, a nie rezultatów.” Przyczyny powstania: Nieskuteczność teorii keynesizmu dotyczących wydarzeń w gospodarce światowej w latach 70-tych (wzrostu inflacji i spowolnienia wzrostu gospodarczego) Założenia teorii: Teoria analizy zmian długookresowych Gospodarka ze swej natury jest stabilna, w długim okresie sama dąży do równowagi na rynkach Dominującą formą własności powinien być sektor prywatny Zakres ingerencji państwa powinien być jak najmniejszy Głównym problemem, z którym borykają się gospodarki jest inflacja, wywołana nadmierną ilością pieniądza w obiegu W długim okresie brak jest substytucji między inflacją a bezrobociem Narzędzia: o Polityka monetarna Cele: o wzrost podaży pieniądza jest podstawowym stałym czynnikiem kształtującym tempo wzrostu nominalnego NBP o ceny i płace są względnie giętkie o gospodarka prywatna jest stabilna DŁUGOOKRESOWA KRZYWA PHILIPSA W punkcie U = A występuje naturalna stopa bezrobocia. Zastosowano EPP, co powoduje: - zwiększenie podaży pieniądza - wzrost popytu - wzrost produkcji - wzrost płac i cen. Rośnie zatrudnienie do poziomu U’ (pkt B). Iluzja pieniądza (bo ceny też wzrosły). Brak podwyżek dla pracowników. Zmniejszenie zatrudnienia. Powrót gospodarki do poziomu naturalnej stopy bezrobocia (z punktu B do C). Sytuacja ta powtarza się. Wniosek: Gospodarka powraca ostatecznie do naturalnej stopy bezrobocia niezależnie od tempa inflacji. TEORIA RACJONALNYCH OCZEKIWAŃ Robert E. Lucas Laureat Nagrody Nobla w 1995 r. za opracowanie i przygotowanie do praktycznych zastosowań hipotezy racjonalnych oczekiwań Thomas J.Sargent Neil Wallace Robert E. Lucas Thomas J.Sargent Teoria racjonalnych oczekiwań to hipoteza ekonomiczna sformułowana w latach 70.XX wieku wobec niesprawdzającej się wtedy w problemach makroekonomicznych teorii J.M. Keynesa Szkoła ta wyróżnia się bardziej radykalną odmianą monetaryzmu, którą J. Tobin nazwał - monetaryzmem typu 2. ZAŁOŻENIA TEORII: mikropodmioty w gospodarce podejmują swoje decyzje w oparciu o wszystkie dostępne informacje oraz o potencjalne skutki tych decyzji mikropodmioty posiadają umiejętność wyciągania wniosków ze zdarzeń z przeszłości, co pozwala im przewidywać możliwe scenariusze wydarzeń w przyszłości mikropodmioty gospodarcze zachowują się najczęściej racjonalnie na wszystkich rynkach mikropodmioty dążą do maksymalizacji użyteczności wszelkie zakłócenia w gospodarce są neutralizowane przez racjonalne działania mikropodmiotów stosowanie aktywnej polityki finansowej nie przeciwdziała recesji i bezrobociu, a pojawienie się bezrobocia nie wynika z niedostatecznego popytu państwo powinno dążyć do utrzymania stabilności cen oraz działać po podażowej stronie gospodarki INFLACJA WG RACJONALISTÓW: Inflacja ma charakter inercyjny, czyli jest wynikiem oczekiwań inflacyjnych. Istnieją trzy rodzaje: oczekiwana – przewidują, że będzie występowała w gospodarce na podstawie dotychczasowych informacji rzeczywista – faktycznie odnotowana stopa inflacji w danym okresie nieoczekiwana – różnica między inflacją oczekiwaną i rzeczywistą EKONOMIA PODAŻY koncepcja polityki gospodarczej wyrosła z kryzysu lat 70. XX w. w USA (alternatywna szkoła myślenia) Twórcy: - Robert Mundell - Arthur Laffer - Jude Wanniski PRZYCZYNY POWSTANIA: -przyczyną powstania był kryzys lat 70. wynikający z interwencji państwa, która prowadzona była zgodnie z teorią Johna Keynesa. Twórcy ekonomii podaży twierdzili, że działania interwencyjne państwa nie zdołają przezwyciężyć kryzysu, a jedynie zakłócają mechanizm rynkowy. -teoria ta zyskała sławę, gdy jej postulaty zostały uwzględnione w programie ekonomicznym R.Regana. 3 PODSTAWOWE TWIERDZENIA 1) Po przekroczeniu pewnego punktu , wysokie krańcowe stopy opodatkowania dochodów osobistych mogą zmniejszyć skłonność ludzi do podejmowania pracy 2) Wysokie krańcowe stopy opodatkowania powstrzymują ludzi przed inwestowaniem w wykształcenie i poprawę umiejętności związanych z wykonywanym zawodem 3) Wysokie krańcowe stopy opodatkowania zachęcają ludzi do pracy w gospodarce podziemnej INNE TEZY: zwolennicy ekonomii podaży stawiali zarządzania globalną podażą ponad zarządzanie globalnym popytem należy powrócić do kapitalizmu opisywanego przez Adama Smitha i Jeana Saya ponad krótkookresowe wahania koniunktury przedkładali długookresowy wzrost gospodarczy przekonywali, że zbyt wysoka krańcowa stopa opodatkowania dochodów jest bardzo niekorzystna twierdzili ,że niezbędne jest obniżenie stóp opodatkowania, które skłania ludzi do pracy, oszczędności i inwestowania, co w przyszłości ma doprowadzić do zmniejszenia bezrobocia i obniżenia stopy inflacji KRYTYKA EKONOMII PODAŻY Artur Laffer Wysokie krańcowe stopy opodatkowania niekoniecznie pomniejszają liczbę przepracowanych przez ludzi godzin, nie koniecznie zwiększy wpływy podatkowe, a wręcz może doprowadzić do ich zmniejszenia. KRZYWA LAFFERA Krzywa Laffera – koncepcja teoretyczna, która za pomocą krzywej ilustruje zależność między stawką opodatkowania a dochodami budżetowymi państwa z tytułu podatków; opracowana w latach 70. XX w przez amerykańskiego ekonomistę Arthura Laffera. Szkoła Przedstawiciele Produkt społeczny Zatrudnienie/ bezrobocie Ceny; pieniądz; inflacja Eksport netto Keynesizm 1. Jon Meynard Keynes 2. Sir Jihn Richar Hicks 3. Michał Kalecki Fluktuacje aktywności ekonomicznej=> fluktuacje popytu (gł. Inwestycyjnego) Przyczyna: zmniejszenie popytu w gospodarce na dobra i usługi Przyczyna: nadmierny popyt w gospodarce=> inflacja popytowa Luka inflacyjna Poprzez Politykę monetarną, kształtowanie kursów walut, dopłaty, subwencje=> pobudzanie eksportu i zmniejszanie importu 1. Milton Friedman 2. Allan H Meltzer Przyczyna: nieregularność wzrostu zasobów pieniądza i zmiany zasobów pieniądza Przyczyna: lepkie płace Zawsze istnieje pewien stopień bezrobocia (bezrobocie naturalne) Monetaryzm Rozwiązanie: 2-3% wzrost podaży pieniądza w ciągu roku Ekonomia Podaży 1. Arthur Betz Laffer 2. Robert Mundel 3. Politycy: R. Regan, G. Bush, M. Thatcher Zarządzanie podażą, motywowanie do pracy, oszczędzania, inwestowania. Rozwiązanie: obniżenie podatków Mix policy Teoria racjonalnych oczekiwań 1. R.E. Lucas 2. T. J. Sargent 3. N. Wallace Podmioty gospodarcze potrafią przewidywać zmiany wielkości zagregowanych i podejmują odpowiednie działania regulujące wielkość produkcji Rozwiązanie: wzrost wydatków przez EPF i EPM Długookresowa krzywa Philipsa Przyczyna: nadmierna podaż pieniądza na rynku Rozwiązanie: likwidacja nadwyżki podaży pieniądza np. przez podwyższenie stóp proc. Rozwiązanie: Likwidacja usztywnień na rynku pracy ( płac minimalnych; związków) Przyczyna: zbyt wysokie podatki, brak motywacji do pracy Rozwiązanie: zmniejszenie obciążeń podatkowych, opieki socjalnej, uelastycznienie rynku Inflacja może być zmniejszana przez wzrost produkcji Wprowadzenie indeksacji przy progresywnym systemie podatkowym pracy Przyczyna: sztywność (lepkość) cen i płac Rozwiązanie: Prowadzenie polityki partycypacyjnej (uelastyczniania cen i płac: podział płacy na część niezależną od rentowności i zysku firmy i część od nich zależną) Inflacji jest przewidywalna i można się do niej przygotować oraz w racjonalny sposób ocenić koszty i korzyści Zmniejszenie lub zniesienie ceł i innych ograniczeń Wzmocnienie kursu walutowego Szkoła Przedstawiciele Analizowany okres Dominująca forma własności Opinia o substytucji Zakres ingerencji państwa Główny problem Ceny i płace NARZĘDZIA Keynesizm 1. Jon Meynard Keynes 2. Sir Jihn Richar Hicks 3. Michał Kalecki krótki Sektor państwowy Występuje (w okresie krótkim) Jak największy bezrobocie Sztywne EPF + EPP Monetaryzm 1. Milton Friedman 2. Allan H Meltzer długi Sektor prywatny Brak (w okresie długim) Jak najmniejszy inflacja Ekonomia Podaży 1. Arthur Betz Laffer 2. Robert Mundel 3. Politycy: R. Regan, G. Bush, M. Thatcher Teoria racjonalnych oczekiwań 1. R.E. Lucas 2. T. J. Sargent 3. N. Wallace (lepkie) giętkie TEORIE WSPÓŁCZESNEJ MAKROEKONOMII Umiarkowani monetaryści Umiarkowani keynesiści Skrajni keynesiści PRZYCZYNY POWSTANIA: Różnice poglądów w kwestii: szybkości, sposobu wagi z jaką rynek osiąga równowagę kształtowania się oczekiwań przypisanej okresowi krótkiemu i długiemu UMIARKOWANI MONETARYŚCI wzrost podaży pieniądza prowadzi do wzrostu cen, ale nie produkcji przywracanie pełnego zatrudnienia może przeciągnąć się w czasie, nie jest to proces natychmiastowy, lecz dość szybki ustawiczne próby zwiększania produkcji będą doprowadzać do inflacji krótki okres powinien być podporządkowany interesom długofalowym próby zarządzania popytem mogą pogłębić wahania cykliczne a nie załagodzić rząd powinien przyjąć niskie, ale stałe tempo wzrostu podaży pieniądza: niskie tempo - niska inflacja w dł. Okresie stałe tempo - zapobieganie pogłębianiu się wahań cyklicznych obowiązkiem rządu jest podnoszenie poziomu potencjalnej produkcji i pełnego zatrudnienia środkami polityki podażowej oraz ograniczenie inflacji UMIARKOWANI KEYNESIŚCI gospodarka wróci do stanu pełnego zatrudnienia, ale dostosowania płac i cen przebiegają powoli recesje trwają dłużej niż kilka lat utrzymywanie niskiego tempa wzrostu podaży pieniądza hamuje wzrost inflacji warto podejmować aktywną politykę stabilizacyjną dla uniknięcia załamania koniunktury ważny jest zarówno krótki jak i długi okres w długim okresie tylko polityka podażowa może spowodować trwały wzrost gospodarczy wg nich zarządzanie popytem może samo być doskonałą polityką podażową SKRAJNI KEYNESIŚCI odchylenia od stanu pełnego zatrudnienia mogą mieć bardzo długi żywot brak jest automatycznego mechanizmu przywracającego popyt globalny do poziomu zapewniającego pełne zatrudnienie obniżenie płac i cen nie ożywi popytu załamanie koniunktury w kraju prowadzi do nadwyżki bilansu handlowego krótki okres jest bardzo ważny zarządzanie popytem może być bardzo skutecznym narzędziem polityki gospodarczej PODSUMOWANIE Ekonomia keynesowska zajmuje się wpływem popytu na produkcję, dochód i zatrudnienie. Monetaryści rozważają kwestię wpływu zasobów pieniądza na inflację Ekonomia klasyczna oraz ekonomia podaży podkreślają czynniki, które wpływają na zagregowaną podaż Teoria racjonalnych oczekiwań podkreśla wpływ oczekiwań ludzi na stopy procentowe, inflację i bezrobocie.
