praca magisterska
advertisement
WSTĘP Wiek przedszkolny obejmuje okres życia dziecka w przedziale od 3 do 7 lat. Granice chronologiczne wieku przedszkolnego s± względne. Jest to okres, w którym dziecko opanowało już podstawowe funkcje życiowe i jest na tyle samodzielne, by rozpocz±ć naukę w przedszkolu. Oczywi¶cie przyjęcie granic chronologicznych nie oznacza, że s± one precyzyjne i ¶cisłe, bowiem tempo i rytm rozwoju w przypadku poszczególnych dzieci mog± mniej lub bardziej odbiegać od przeciętnego dla danego wieku. Bywaj± trzylatki nie przystosowane do udziału w grupie przedszkolnej oraz dzieci, które mog± być zapisane do szkoły przed ukończeniem 7 lat. Każde dziecko rozwija się w innym nieco tempie, w odmiennych warunkach ¶rodowiskowych, każde jest odrębn± indywidualno¶ci±, różni się od swoich rówie¶ników rozmaitymi cechami fizycznymi i psychicznymi. Jednakże u wszystkich dzieci pomiędzy 3 a 7 rokiem życia zachodz± zmiany w psychice, typowe i charakterystyczne wył±cznie dla wieku przedszkolnego, które pozwalaj± wyodrębnić ten okres od innych okresów rozwojowych. Mimo dużych niekiedy różnic indywidualnych między poszczególnymi dziećmi w tym wieku rozwój ich przebiega podobnie i sprawia, że także oddziaływania ze strony osób dorosłych musz± być dostosowane do wła¶ciwo¶ci danego wieku. Wiek przedszkolny stanowi względnie jednolity okres rozwojowy z uwagi na dominuj±c± w nim formę działalno¶ci, jak± jest dla dziecka zabawa, na sposób poznawania rzeczywisto¶ci. W okresie tym pojawia się wyraĽne zróżnicowanie międzyosobnicze, ostrzej zaznaczaj± się różnice w wysoko¶ci, budowie i proporcjach ciała, w dojrzewaniu poszczególnych organów i układów. Wiek od 3 do 7 lat nie należy do okresów charakteryzuj±cych się intensywnym tempem rozrostu organizmu , jest to raczej okres, w którym szybko¶ć procesów rozwojowych maleje, zmiany przebiegaj± równomiernie bez gwałtownych zahamowań lub przyspieszeń. NARASTANIE ODRĘBNO¦CI MORFOLOGICZNYCZNYCH Chłopcy i dziewczynki rozwijaj± się od najmłodszych lat nieco inaczej, co jest uwarunkowane genetycznie. Między 3 a 7 rokiem życia chłopcy przyrastaj± 26,8 cm, ¶rednio na każdy rok życia przypadałoby więc 6,7 cm . Chłopcy intensywniej rosn± między 3 a 6 rokiem życia, nieco wolniej między 6 a 7. Ciężar ciała między 3 a 7 rokiem powiększa się o 10,0 kg . Największy przyrost uzyskuje między 5 i 6 rokiem, najmniejszy między 3 a 5. Od 3 do 5 roku życia chłopcy nieco szczuplej±. Między 5 a 7 rokiem natomiast staj± się pełniejsi, gdyż ciężar ma przyrosty większe, a wysoko¶ć mniejsze. Dziewczynki między 3 a 7 rokiem życia przyrastaj± o 27,5 cm . Najintensywniej rosn± między 3 a 4 rokiem, nieco mniej 4 a 6, a jeszcze mniej między 6 a 7. Przyrost wagi ciała jest największy między 3 a 6 rokiem życia i nieco mniejszy między 6 a 7. Między 5 a 6 rokiem życia dziewczynki s± najbardziej „okr±głe”, gdyż przyrost wzrostu jest nieco mniejszy a przyrost ciężaru ciała jest do¶ć znaczny. Szeroko¶ć barkowa i biodrowa wyraĽnie inaczej kształtuje się u chłopców i dziewczynek. U chłopców zaznacza się coraz większa różnica między szeroko¶ci± barkow± a biodrow± na korzy¶ć tej pierwszej. Powoduje to, że kształt ich tułowia przybiera coraz bardziej kształt trójk±ta, co nadaje sylwetce chłopca charakter „męski”. Mniejsza różnica między szeroko¶ci± barkow± a biodrow± u dziewczynek czyni kształt ich tułowia bardziej „kobiecy”. Podobnie do proporcji „barki-biodra” pogłębia się z wiekiem różnica między kształtem klatki piersiowej u chłopców i dziewczynek. Chłopcy wymiary klatki maja większe niż dziewczynki. W tym okresie u chłopców pojawia się „płasko¶ć” klatki piersiowej. Jest ona bowiem przy podobnej głęboko¶ci bardziej szeroka. Odrębno¶ć budowy ciała podkre¶laj± jeszcze zasoby podskórnej tkanki tłuszczowej. Na poziomie 3 roku życia wynosi ona ¶rednio u chłopca około 9 mm, u dziewczynki około 10 mm. ZMIANY PROPORCJI CIAŁA („ przedszkolny skok rozwojowy ”) W wieku od 3 do 7 lat następuje rozrost organizmu dziecka, polegaj±cy na zwiększeniu się wymiarów i masy ciała. Nie mamy tu gwałtownych skoków w przyrastaniu wysoko¶ci i ciężaru ciała. Szybko¶ć procesów rozwojowych nadal zdecydowanie maleje. Dotyczy to nie tylko cech somatycznych, ale i poszczególnych organów. Zmiany w proporcjach ciała w tym okresie s± uwarunkowane głównie wydłużaniem się kończyn dolnych, które zajmuj± w długo¶ci ciała procentowo najdłuższy odcinek: w 6 roku życia długo¶ci szyi i głowa zajmuje około 21%, długo¶ć tułowia około 31%, a kończyn dolnych aż 47% całkowitej wysoko¶ci. W porównaniu z innymi okresami dziecko w wieku przedszkolnym coraz wolniej przybiera na wadze (2-3 kg rocznie), natomiast bardzo szybko ro¶nie (5-7 cm rocznie). U dzieci widoczne s± dysproporcje w budowie: krótki kończyny, zwłaszcza nogi, w stosunku do dużej głowy i do¶ć wydłużonego tułowia. Ko¶ciec dziecka na pocz±tku okresu przedszkolnego jest wrażliwy i giętki, a krzywizny kręgosłupa nie s± jeszcze ustalone. Stawy s± bardzo ruchliwe. Natomiast wi±zadła stawowe s± słabe i rozci±gliwe. Słaba jest muskulatura dziecka, dlatego też dziecko nie jest wytrzymałe na wysiłek fizyczny. W drugiej fazie kostnienie zaznacza się najwyraĽniej w okolicach nadgarstka. Dzieci coraz lepiej rysuj± i poruszaj± przedmiotami. W fazie trzeciej ko¶ciec i muskulatura wzmacniaj± się. Dziecko 6-7letnie ma już całkiem swobodny ruch mię¶ni. Stosunkowo najmniejsze zmiany obserwuje się w tym czasie w obwodzie głowy, która powiększa się o około 2,5cm. Wraz z tym zaznaczaj± się u dziecka zmiany twarzy. Postawę dziecka w okresie przedszkolnym charakteryzuje do¶ć „duży” brzuch i zwi±zane z tym wyraĽnie zaznaczone wygięcie lędĽwiowe w kręgosłupie. Tempo rozwoju wzrasta między 7 a 8 rokiem życia. Jest wtedy ono tak intensywne, że nawet dla swego charakteru zostało nazwane „skokiem” szkolnym.ROZWÓJ UKŁADU MIʦNIOWEGO I NERWOWEGO Intensywnie rozwija się układ mię¶niowy. Tkanka mię¶niowa jest t± tkank±, która w porównaniu z innymi narz±dami ciała najbardziej zwiększa swoj± wagę. Rozrost ten spowodowany jest zmniejszeniem się ilo¶ci wody w mię¶niach oraz wzrostem ilo¶ci substancji białkowych i tłuszczu. Liczba włókien mię¶niowych niewiele się zmienia, zwiększa się natomiast ich masa. W wyniku tego zwiększa się siła mię¶niowa. Praca, jaka dziecko wykonuje, jest wynikiem współpracy wielu grup mię¶niowych. Jest także uzależniona od rozwoju układu nerwowego. W okresie przedszkolnym zachodzi proces inerwacji., czyli unerwianie włókien mię¶niowych. W wieku 5-6 lat różnicowanie się aparatu inerwacyjnego mię¶ni niemal się kończy. Im dziecko jest młodsze, tym układ mię¶niowo-nerwowo-kostny jest słabszy i fizjologicznie bardziej podatny na zmęczenie co zmusza dziecko do przerywania wysiłku mię¶niowego. W okresie przedszkolnym zwiększa się wydolno¶ć komórek nerwowych, co wyraża się tym, że dziecko wraz z wiekiem mniej nuży się i męczy podczas wysiłku. Wzrasta ogólna zdolno¶ć do pracy komórek nerwowych, wskutek czego dziecko potrafi dłużej odbierać bodĽce zewnętrzne. Dziecko w tym wieku Ľle znosi długie i jednostajne bodĽce. Zwiększa się rola kory mózgowej nad o¶rodkiem podkorowym i niższymi piętrami układu nerwowego. Dziecko jest wtedy mniej impulsywne. Kształtuje się wtedy u niego kontrola emocjonalna. Pobudzenie procesów nerwowych dominuje nad hamowaniem, lecz rozwój układu nerwowego zmierza ku ich zrównoważeniu oraz zwiększeniu siły i ruchliwo¶ci tych procesów. Wzrasta zdolno¶ć uczenia się, przejawiaj±ca się w szybkim tempie powstawania odruchów warunkowych. Wzrasta wpływ drugiego układu sygnałowego na pierwszy. Nowe odruchy warunkowe można wytwarzać za pomoc± instrukcji słownej, przez uogólnianie poprzednich do¶wiadczeń dziecka. ROZWÓJ MOTORYCZNY Sprawno¶ci motoryczne to umiejętno¶ci wymagaj±ce bardzo precyzyjnej koordynacji (np. posługiwanie się sztućcami, wi±zanie sznurowadeł, jazda na rowerze, gra w piłkę). Co ważne, nie kształtuje się w wyniku samego procesu dojrzewania lecz musz± zostać wyuczone. Aby dziecko opanowało dan± sprawno¶ć musi:· być dojrzałe do nauki (jeżeli mię¶nie i układ nerwowy dziecka nie dojrzały jeszcze na tyle, by potrafiło ono utrzymać przedmiot w dłoni to oczywi¶cie za wcze¶nie jeszcze na naukę jedzenia łyżeczk±)· mieć możliwo¶ć obserwowania dobrych wzorców· mieć okazję do ćwiczeń· mieć wsparcie otoczenia w postaci zachęty, demonstrowania umiejętno¶ci, poprawiania błędów. To wszystko oznacza, że aby nasze dziecko samodzielnie posługiwało się sztućcami czy wchodziło po schodach nie wystarczy, że do tego „doro¶nie”. Musimy jeszcze być dla niego wzorem i stworzyć mu okazję do ćwiczeń. Jeżeli wyręczamy dziecko we wszystkich czynno¶ciach samoobsługowych, znosimy po schodach (żeby tylko nie spadło) to opanuje ono te sprawno¶ci póĽniej niż do tego dojrzało, póĽniej od jego rówie¶ników z wieloletnich rodzin, w których nie ma czasu na nadopiekuńczo¶ć. Jednocze¶nie daj±c dziecku wskazówki jak ma wykonać dan± czynno¶ć i jakie błędy popełnia, możemy znacznie przyspieszyć naukę sprawno¶ci i zapobiec powstaniu złych nawyków. Rozwój ruchowy dziecka w wieku przedszkolnym jest mniej gwałtowny i szybki niż w poprzednich okresach i cechuje go względna harmonijno¶ć. Dziecko stopniowo doskonali zarówno swe ruchy postawno-lokomocyjne, jak też ruchy warunkuj±ce sprawne wykonywanie czynno¶ci na przedmiotach. Do podstawowych (czynno¶ci) sprawno¶ci ruchowych wywodz±cych się z ruchów swobodnych i postawno-lokomocyjnych należ± takie czynno¶ci motoryczne jak np. chód, biegi, skoki, wspinanie się. Na podstawie obserwacji i badań okre¶lono wiek, w którym dzieci zazwyczaj opanowuj± różne umiejętno¶ci:· w 3 roku życia potrafi smarować chleb masłem· w 4 roku życia kroi nożem kruche pokarmy· pomiędzy 3 a 4 rokiem życia jeĽdzić na rowerku trzykołowym (ale bywaj± i takie, które radzi z tym sobie w wieku 2 lat)· około 4 roku życia wchodzi i schodzi po schodach bez trzymania i stawia nogi na przemian· w 5 – 6 roku życia potrafi przej¶ć po w±skiej pochyłej desce lub linii narysowanej kred±· około 6 roku życia (czasami wcze¶niej) dorasta do jazdy na rowerze dwukołowym· w 6 roku życia potrafi rzucać i chwytać piłkę (czasami następuje to znacznie wcze¶niej, różnice między dziećmi bywaj± duże)· w 6 – 7 roku życia wi±że sznurowadła i ma już opanowane samodzielne mycie, jedzenie, czesanie, ubieranie i dorównuje w tym dorosłym. WYMIANA ZĘBÓW MLECZNYCH NA STAŁE Przejawem poprawnie przebiegaj±cych procesów kostnienia jest wymiana zębów na stałe. Kolejno¶ć wymiany zębów mlecznych zbiega się na ogół z kolejno¶ci± ich przebijania się. Około 6 roku życia rozpoczyna się drugie z±bkowanie, kiedy ukazuj± się w jamie ustnej pierwsze zęby trzonowe stałe. U chłopców może przebiegać to o kilka miesięcy póĽniej (mniej więcej o 3 miesi±ce).Wypadaj± kolejno zęby mleczne i zastępuj± je zęby stałe w następuj±cej kolejno¶ci: stałe siekacze ¶rodkowe dolne i górne, siekacze boczne górne i dolne, zęby przedtrzonowe i kły. Zęby mleczne przed wymian± na zęby stałe wypadaj± w odpowiedniej kolejno¶ci i ramach czasowych. Najpierw wypadaj± siekacze ¶rodkowe dolne i górne między 6 – 7 rokiem życia. Wypadaniu zębów mlecznych towarzyszy proces równoległy, czyli wyrzynanie się zębów stałych. Najpierw wyrzynaj± się zęby w żuchwie, a następnie w szczęce. Wyrzynaj± się one w odpowiedniej kolejno¶ci. Jeszcze przed wypadnięciem zębów mlecznych pojawiaj± się pierwsze zęby stałe („szóstki”) między 6 – 7 rokiem życia, następnie wyrzynaj± się siekaczem ¶rodkowe górne i dolne między 7 – 8 rokiem życia. Ważne, aby zwrócić uwagę na prawidłowe ustawienie zębów. W przypadku jakichkolwiek nieprawidłowo¶ci, należy zwrócić się do lekarza stomatologa – ortodonty. Należy także poddać kontroli stomatologicznej w celu wczesnego wykrycia próchnicy zębów i jej leczenia.ROZWÓJ PSYCHICZNY Psychologia w obrębie okresu przedszkolnego wyodrębnia kolejne fazy:· fazę wczesn± – 3 – 4 lata· fazę ¶redni± – 4 – 5,5 roku· fazę póĽn± – 5,5 – 7 lat Faza wczesna. Dzieci w tej fazie s± jeszcze mało samodzielne. Nie radz± sobie same w różnych sytuacjach. Wymagaj± opieki dorosłych, nawet przy podstawowych czynno¶ciach takich jak mycie, ubieranie się. Cechuje go duż± chwiejno¶ć emocjonalna, skłonno¶ć do przechodzenia z jednego nastroju w drugi. Dziecko łatwo się nuży zarówno fizycznie jak i psychicznie. Nie w pełni ma opanowany system gramatyczny języka. W tej fazie rozwoju dziecko nie potrafi dłużej skupić się. WyobraĽnia dziecka jest już bardziej rozbudzona. Zabawy s± nadal do¶ć proste i krótkie. Faza ¶rednia. Nazywana często wiekiem pytań. Dziecko „zadręcza” otoczenie nie kończ±cymi się pytaniami: „Co to jest zima? Dlaczego pada? Sk±d się bierze deszcz? A dlaczego?” Dziecko w ten sposób wyraża swoj± ciekawo¶ć otaczaj±cej go rzeczywisto¶ci. Dzieci w tym wieku s± już bardziej zaradne i samodzielne. Rówie¶nicy zaczynaj± odgrywać większ± rolę, dziecko garnie się do innych dzieci. Dziecko w tym wieku jest żywe i ruchliwe, dociekliwe i w¶cibskie. Dziecko po¶więca wiele czasu zabawom. Faza póĽna. U dziecka pojawiaj± się pewne nowe zachowania, wcze¶niej nie spotykane. Dziecko potrafi ¶wiadomie uczyć się, d±żyć do zdobycia okre¶lonej wiedzy. Posiada większ± zdolno¶ć do skupienia uwagi, koncentrowania się na rzeczach go interesuj±cych. Dziecko potrafi samo postawić sobie cel, zaplanować sposób jego osi±gnięcia, z wytrwało¶ci± i uporem d±ży do jego realizacji. Częstsze staj± się zabawy zespołowe, w których dzieci dziel± się funkcjami i pełnionymi rolami.INFEKCJE I CHOROBY WIEKU PRZEDSZKOLNEGO ANEMIA. Czyli niedokrwisto¶ć. W zwi±zku z szybkim rozwoju ustroju dziecka intensywnie wzrasta zapotrzebowanie na krew, materiały budulcowe i żelazo. Niedokrwisto¶ć obserwuje się u dzieci najczę¶ciej z niedoboru żelaza, które wchodzi w skład budowy hemoglobiny. Ilo¶ć hemoglobiny ulega zmniejszeniu. Do objawów należ±: łatwe męczenie, stałe zmęczenie, brak łaknienia, blado¶ć powłok, blado¶ć spojówek oka, krucho¶ć i łamliwo¶ć paznokci i włosów. BIAŁACZKA. Białaczka jest jedn± z najczęstszych chorób układu krwiotwórczego. Zmiany zachodz± w krwinkach białych. Przy białaczce krwinki białe, powstaj±ce w szpiku, posiadaj± formy niedojrzałe i s± wytwarzane w bardzo dużych ilo¶ciach. Norma ilo¶ciowa tych krwinek u dziecka wynosi około 8000 w 1 mm sze¶ciennym przy białaczce wynosi kilkaset tysięcy. NIEŻYT NOSA. Wywołany przez wirusy lub bakterie może występować u dziecka dosyć często. Choroba zwana także katarem. Objawia się wyciekanie z nosa obfitej wydzieliny ¶luzowej. Jeżeli przebiega typowo to po kilku dniach następuje powrót do stanu normalnego. Nie należy jednak lekceważyć u dzieci gdyż może być zwiastunem choroby zakaĽnej. ANGINA. Jest wywołana przez bakteria, które umiejscawiaj± się na błonie ¶luzowej gardła, łuków podniebiennych i migdałków. Błona ¶luzowa staje się zaczerwieniona a migdałki ulegaj± obrzęknięciu i powiększeniu. Występuje również silny ból gardła i mog± występowanie dreszcze, gor±czka, bóle głowy i ogólne złe samopoczucie. ZAPALENIE OSKRZELI. Wywołane jest przez bakteria lub wirusy. W pocz±tkowym okresie choroby występuj± objawy nieżytowe nosa, gardła, następnie doł±cz się suchy kaszel. Temp. Wzrasta z reguły do 38 – 39 stp C. Choroba trwa zwykle 1 – 2 tygodnie chyba, że wyst±pi powikłanie w postaci doskrzelowego zapalenia płuc. ZAPALENIE PŁUC. Może być wywołane przez wirusy lub niektóre bakterie – w zależno¶ci od tego mówimy o różnych typach zapalenia płuc, np. zapalenie płuc wirusowe, gronkowcowe oraz w zależno¶ci od rozległo¶ci i umiejscowienia – o zapaleniu płuc płatowym, oskrzelowym. Objawy: zawsze pojawia się temp., silny kaszel, stolce s± luĽne i częste. GRU¬LICA. Jest chorob± zakaĽn±, wywołany przez pr±tek gruĽlicy, który dostaje się do organizmu albo za po¶rednictwem układu oddechowego albo przez przewód pokarmowy. W miejscu usadowienia się pr±tków, najczę¶ciej w płucach, powstaje tzw. Ognisko pierwotne będ±ce przejawem gruĽlicy pierwotnej. Przebieg choroby jest gwałtowny i nierzadko kończy się ¶mierci±. Może się zdarzyć, że pr±tki dostan± się ponownie do płuc. CHOROBY PASOŻYTNICZE. Do najbardziej rozpowszechnionych pasożytów spotykanych u dzieci należy zaliczyć:· owsiki – choroba następuje przez kontakt bezpo¶redni z chorymi lub z przedmiotami, na których znajduj± się jaja robaków· lamblie – choroba poprzez zanieczyszczone produkty spożywcze i wodę· włosogłówki i glisty – choroba za po¶rednictwem zanieczyszczeń gleby, warzyw, wody, owoców itp. BIEGUNKI LETNIE. Najczęstsze s± na tle zakażenia bakteryjnego. Zakażenia bakteryjne występuj± przede wszystkim w okresie letnim. Wywołuj± je w większo¶ci paciorkowce, gronkowce i pałeczki okrężnicy. PRÓCHNICA. Jest jedn± z najczę¶ciej spotykanych chorób tkanek twardych zęba. Pod wpływem działania czynników ogólnych i miejscowych przy udziale drobnoustrojów dochodzi do demineralizacji i martwicy tkanek twardych. MONONUKLEOZA. Wywołuje j± wirus przenoszony przez ¶linę. Dlatego zwana jest chorob± pocałunków. Mononukleoza to ostra choroba wirusowa, która raz przebyta daje odporno¶ć na całe życie. Przez kilka dni maluch jest marudny, nie ma apetytu, skarży się na bóle pleców, nóżek, zmęczenie. Doł±cza się do tego katar, ból gardła, gor±czka. Węzły chłonne szyi powiększaj± się.SZCZEPIENIA OCHRONNE 6 ROK ŻYCIA:· błonicy, tężcowi – podskórnie szczepionk± DT (pierwsza dawka przypominaj±ca)· poliomyelitis – doustnie szczepionk± żyw± poliwalentn± OPV (1, 2 i 3 wirusa)7 ROK ŻYCIA:· odrze – podskórnie szczepionk± żyw± (dawka przypominaj±ca). Podawana w wywiadzie przebycie zachorowania na odrę – nie jest przeciwwskazaniem do szczepienia; szczepionkę należy podać po upływie 2 miesięcy od wyzdrowienia. Zamiast szczepionki pojedynczej przeciw odrze można podać szczepionkę potrójn± przeciw odrze, ¶wince i różyczce zalecan± w czę¶ci IIB PSO.· gruĽlicy – ¶ródskórnie szczepionk± BCG ( po 6 tygodniach od szczepienia przeciw odrze). Szczepienie bez próby tuberkulinowej. U dzieci ze styczno¶ci z chorym na gruĽlicę należy wykonać próbę tuberkulinow± w dniu odczytania próby. BIBLIOGRAFIA:1. Budzińska I., Metodyka wychowania w przedszkolu, Warszawa 2003;2. Chrzanowska D., Dziecko w wieku przedszkolnym, Warszawa 1984;3. Hetzler H., Problemy rozwoju sprawno¶ci ruchowych dzieci przedszkolnych, Warszawa 1972;4. Jankowski A., Podstawy pediatrii, Wrocław 2003;5. Jugowar B., Psychologia rozwojowa dla rodziców, Warszawa 1989;6. Kamińska M., Od noworodka do przedszkolaka, Warszawa 1992;7. Kopczyńska – Sikorska J., Diagnostyka rozwoju dzieci i młodzieży, Wrocław 1995;8. Kubicka K. I Kawalec W., Pediatria. Podręcznik dla studentów, Warszawa 2002;9. Landy A., Kwiatkowska M., Topińska Z., Rozwój i wychowanie dziecka w wieku przedszkolnym, Warszawa 1993;10.Obuchowicz A., Podstawowe zagadnienia opieki pediatrycznej w lecznictwie otwartym, Katowice 2003;11. Przetacznikowa M., Psychologia rozwojowa dzieci i młodzieży, Wrocław 1992;
