PRAWADZIECKA

PRAWA DZIECKA
Opracowała: Jolanta Smuniewska
„Dzieci jeżeli są złe, to nie dlatego, że znają swoje prawa, lecz
dlatego, że kiedyś prawa te zostały wobec nich zaniedbane.”
,,Czegoż można bardziej życzyć całemu
narodowi i całej ludzkości, wszystkim
dzieciom świata, jeśli nie owej lepszej
przyszłości, w której poszanowanie
praw dziecka stanie się pełną
rzeczywistością..”
Jan Paweł II
Akty prawa oświatowego określające
prawa ucznia w polskiej szkole
Ustawa o systemie oświaty z dnia 7 września
1991r (Dz. U. z 2004 r. Nr 256, poz. 2572, ze zmianami).
W preambule ustawy czytamy:
„Szkoła winna zapewnić każdemu uczniowi warunki
niezbędne do jego rozwoju, przygotować go do
wypełniania obowiązków rodzinnych i obywatelskich
w oparciu o zasady solidarności, demokracji,
tolerancji, sprawiedliwości i wolności”.
Akty prawa oświatowego określające
prawa ucznia w polskiej szkole
art. 55 ust.5 wymienia prawa ucznia :
1.
prawo do zapoznania się z programem nauczania, z jego treścią,
celem i stawianymi wymaganiami;
2.
prawo do jawnej i umotywowanej oceny postępów w nauce
i zachowaniu;
3.
prawo do organizacji życia szkolnego, umożliwiające zachowanie
właściwych proporcji miedzy wysiłkiem szkolnym a możliwością
rozwijania i zaspokajania własnych zainteresowań;
4.
prawo redagowania i wydawania gazety szkolnej;
5.
prawo organizowania działalności kulturalnej, oświatowej, sportowej
oraz rozrywkowej zgodnie z własnymi potrzebami i możliwościami
organizacyjnymi, w porozumieniu z dyrektorem;
6.
prawo wyboru nauczyciela pełniącego rolę opiekuna samorządu.
Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia
30 kwietnia 2007 r. w sprawie warunków i sposobu
oceniania, klasyfikowania i promowania uczniów
i słuchaczy oraz przeprowadzania sprawdzianów
i egzaminów w szkołach publicznych
(Dz. U. z 2007r. nr 83 poz.562 ze zmianami).
Z tego rozporządzenia wynikają prawa i uprawnienia uczniów:
Prawo do:
1.
2.
3.
Informowanie ucznia o poziomie jego osiągnięć edukacyjnych i jego
zachowaniu oraz postępach w tym zakresie, udzielane pomocy
w planowaniu swojego rozwoju, motywowanie ucznia do dalszych
postępów w nauce i zachowaniu.
Informowania uczniów o wymaganiach edukacyjnych z zajęć
obowiązkowych i dodatkowych zajęć edukacyjnych, o sposobach
sprawdzania osiągnięć edukacyjnych o warunkach i trybie uzyskania
wyższej niż przewidywana rocznej oceny klasyfikacyjnej
z obowiązkowych i dodatkowych zajęć edukacyjnych i oceny
zachowania.
Ocen jawnych i uzasadniania przez nauczyciela na wniosek ucznia,
kontrolnych prac pisemnych oraz wglądu do innej dokumentacji
dotyczącej oceniania ucznia są
Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia
30 kwietnia 2007 r. w sprawie warunków i sposobu
oceniania, klasyfikowania i promowania uczniów
i słuchaczy oraz przeprowadzania sprawdzianów
i egzaminów w szkołach publicznych
(Dz. U. z 2007r. nr 83 poz.562 ze zmianami).
5.
6.
Poinformowanie ucznia i jego rodziców o przewidywanych ocenach
rocznych z zajęć edukacyjnych i z zachowania, w terminie i formie
określonych w statucie szkoły.
Stwarzania uczniowi możliwości uzupełnienia braków, jeżeli
stwierdzono, w wyniku klasyfikacji śródrocznej, że poziom osiągnięć
edukacyjnych ucznia uniemożliwi lub utrudni kontynuowanie nauki
w klasie programowo wyższej.
Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia
30 kwietnia 2007 r. w sprawie warunków i sposobu
oceniania, klasyfikowania i promowania uczniów
i słuchaczy oraz przeprowadzania sprawdzianów
i egzaminów w szkołach publicznych
(Dz. U. z 2007r. nr 83 poz.562 ze zmianami).
Uprawnienia do:
1. Dostosowaniu wymagań edukacyjnych na podstawie opinii
publicznej poradni psychologiczno - pedagogicznej, w tym
poradni specjalistycznej, do indywidualnych potrzeb
psychofizycznych i edukacyjnych ucznia, u którego
stwierdzono zaburzenia i odchylenia rozwojowe lub
specyficzne trudności w uczeniu się, uniemożliwiające
sprostanie tym wymaganiom.
2. Zwolnienia z zajęć z wychowania fizycznego, informatyki lub
technologii informacyjnej na podstawie opinii wydanej przez
lekarza, zwolnienie z nauki drugiego języka obcego na
podstawie opinii lub orzeczenia.
3. Otrzymania oceny celującej laureatom i finalistom konkursów
przedmiotowych.
4. Przystąpienia do sprawdzianu bądź egzaminu z przyczyn
losowych w dodatkowym terminie.
Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 21 maja 2001
r. w sprawie ramowych statutów przedszkola oraz publicznych
szkół (Dz. U. z 2001 r. Nr 61, poz. 624)
Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 9 lutego 2007
r. zmieniające rozporządzenie w sprawie ramowych statutów
przedszkola oraz publicznych szkół
(Dz. U. z 2007 r. Nr 35, poz. 222)
Statut określa:
obowiązki ucznia oraz jego prawa z uwzględnieniem
praw zawartych w Konwencji o prawach dziecka oraz
tryb składania skarg w przypadku naruszenia praw
ucznia,
tworzenie samorządu uczniowskiego, wydawanie
opinii o programie wychowawczym i programie
profilaktyki,
rekrutację uczniów,
bezpieczeństwo uczniów,
dostępność statutu.
Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 21 maja 2001 r.
w sprawie ramowych statutów przedszkola oraz publicznych szkół
(Dz. U. z 2001 r. Nr 61, poz. 624)
Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 9 lutego 2007 r.
zmieniające rozporządzenie w sprawie ramowych statutów
przedszkola oraz publicznych szkół
(Dz. U. z 2007 r. Nr 35, poz. 222)
Uprawnienia ucznia:
zapewnienie opieki i pomocy uczniom, którym potrzebna jest
pomoc dydaktyczna bądź materialna,
Statut określa również:
rodzaje nagród i kar stosowanych wobec uczniów oraz tryb
odwołania się od kary,
przypadki skreśleń z listy uczniów a także przypadki, w których
dyrektor szkoły może wystąpić do kuratora oświaty
z wnioskiem o przeniesienie ucznia do innej szkoły,
sposób korzystania z telefonów komórkowych,
zasady noszenia jednolitego stroju
Rozporządzenie w sprawie zasad udzielania pomocy
psychologiczno - pedagogicznej w publicznych
przedszkolach, szkołach i placówkach
(Dz. U. Nr 11 poz. 114 z 2003 r.)
Uprawnienia do:
Pomoc psychologiczno - pedagogiczna polega między innymi na:
rozpoznawaniu potencjalnych możliwości oraz indywidualnych potrzeb
ucznia i umożliwianiu ich zaspokojenia,
rozpoznawaniu przyczyn trudności w nauce i niepowodzeń szkolnych,
wspieraniu ucznia z wybitnymi uzdolnieniami.
Korzystanie z pomocy psychologiczno - pedagogicznej jest dobrowolne
i nieodpłatne.
Rozporządzenie w sprawie bezpieczeństwa i higieny
w publicznych i niepublicznych szkołach i placówkach.
(Dz. U. Nr 6 poz.69 z 2003 r.)
Prawo i uprawnienie:
Dyrektor szkoły zapewnia bezpieczne i higieniczne warunki
pobytu w szkole lub placówce, a także bezpieczne i higieniczne
warunki uczestnictwa w zajęciach organizowanych przez szkołę
lub placówkę poza obiektami należącymi do tych jednostek.
Rozporządzenie w sprawie szczegółowych form
działalności wychowawczej i zapobiegawczej wśród
dzieci i młodzieży zagrożonych uzależnieniem
(Dz. U. Nr 26 poz. 226 z 2003 r.)
Prawo:
Dyrektor organizuje działania wychowawcze i zapobiegawcze
wśród dzieci i młodzieży zagrożonych uzależnieniem, prowadzi
edukację prozdrowotną i promocję zdrowia psychicznego.
Rozporządzenie to obliguje szkoły do podejmowania działań
interwencyjnych polegających na powiadomieniu rodziców
i Policji w sytuacjach kryzysowych w szczególności, gdy dzieci
i młodzież używają, posiadają lub rozprowadzają środki
odurzające lub psychotropowe.
Rozporządzenie w sprawie warunków i sposobu wykonywania
przez przedszkola, szkoły i placówki publiczne zadań
umożliwiających podtrzymanie poczucia tożsamości narodowej,
etnicznej i językowej uczniów należących do mniejszości
narodowych i etnicznych oraz społeczności posługującej się
językiem regionalnym
(Dz. U. Nr 214 poz. 1579 z 2007 r.)
Prawo:
Uczniowie mają prawo do zapewnienia przez
szkołę warunków umożliwiających
podtrzymanie i rozwijanie tożsamości
narodowej, etnicznej i językowej oraz własnej
historii i kultury.
Rozporządzenie w sprawie warunków
i sposobu organizowania nauki religii
w szkołach publicznych.
(Dz. U. Nr 36, poz. 155 z 1992 r.)
Uprawnienie:
Nauka religii lub etyki w szkole, jeśli
rodzice bądź pełnoletni uczniowie wyrażą
takie życzenie. Rozporządzenie stanowi,
że uczestniczenie bądź nieuczestniczenie
w nauce religii lub etyki nie może być
powodem dyskryminacji przez
kogokolwiek i w jakiejkolwiek formie.
Prawa ucznia wynikają z obowiązujących
dokumentów międzynarodowych dotyczących praw
i wolności człowieka należą do nich:
Powszechna Deklaracja Praw Człowieka,
Międzynarodowy Pakt Praw Obywatelskich
i Politycznych,
Konwencja o Ochronie Praw Człowieka
i Podstawowych Wolności,
Konwencja o Prawach Dziecka.
1. Prawo do nauki, informacji oraz rozwoju
zainteresowań, zdolności i talentów.
Art.42 Konwencji o prawach dziecka stanowi:
„Państwa- strony zobowiązują się do szerzenia
informacji o zasadach i postanowieniach niniejszej
konwencji zarówno wśród dorosłych, jak i dzieci,
wykorzystując do tego celu będące w ich
dyspozycji środki.”
Obowiązkiem szkoły jest dostarczenia uczniom
podstawowych informacji na temat ich praw.
Ramowy statut szkoły obliguje do zapoznania
uczniów ze statutem, a więc prawami
i uprawnieniami.
1. Prawo do nauki, informacji oraz rozwoju
zainteresowań, zdolności i talentów.
Art.13 mówi, że dziecko ma prawo:
„do swobody poszukiwania, otrzymywania i przekazywania
informacji oraz idei, wszelkiego rodzaju, bez względu na
granice, w formie ustnej, pisemnej, bądź za pomocą druku,
w formie artystycznej lub z wykorzystaniem każdego
innego środka przekazu według wyboru dziecka” oraz że
„wykonywanie tego prawa może podlegać pewnym
ograniczeniom, lecz tylko takim, które są przewidziane
przez prawo i które są konieczne: dla poszanowania praw
i reputacji innych osób albo do ochrony bezpieczeństwa
narodowego lub porządku publicznego bądź zdrowia albo
moralności społecznej”.
1. Prawo do nauki, informacji oraz rozwoju
zainteresowań, zdolności i talentów.
Art.17 stanowi:
„państwa- strony uznają rolę spełnianą przez
środki masowego przekazu i zapewnią, aby
dziecko miało dostęp do informacji oraz
materiałów pochodzących z różnych źródeł
krajowych i międzynarodowych (...)”.
1. Prawo do nauki, informacji oraz rozwoju
zainteresowań, zdolności i talentów.
Art.10 Konwencji o ochronie praw człowieka
i podstawowych wolności stanowi:
1.
2.
Każdy ma prawo do wolności i wyrażania opinii. Prawo to obejmuje
wolność posiadania poglądów oraz otrzymywania i przekazywania
informacji i idei bez ingerencji władz publicznych (...).
Korzystanie z tych wolności, jako pociągające za sobą obowiązki
i odpowiedzialność, może podlegać takim wymogom formalnym,
warunkom, ograniczeniom i sankcjom, jakie są przewidziane przez
ustawę i niezbędne w społeczeństwie demokratycznym (...).
Uczniowie mają prawo do:
otrzymywania informacji z różnych źródeł dostosowanych do wieku,
zdolności percepcyjnych, potrzeb i zainteresowań;
otrzymywania informacji dotyczących ucznia i środowiska szkolnego.
2. Prawo do swobody wyrażania myśli,
przekonań, w szczególności dotyczących
życia szkoły, a także światopoglądowych
i religijnych.
Art. 12 Konwencji o prawach dziecka wskazuje:
„Państwa- strony zapewniają dziecku, które jest zdolne
do kształtowania swych poglądów, prawo do
swobodnego wyrażania własnych poglądów we
wszystkich sprawach dziecka dotyczących, przyjmując je
z należytą uwagą, stosownie do woli oraz dojrzałości
dziecka.” Dzięki temu dziecko uczy się prezentować
własnych argumentów, a także szacunku i tolerancji
wobec ludzi myślących inaczej.
2. Prawo do swobody wyrażania myśli,
przekonań, w szczególności dotyczących
życia szkoły, a także światopoglądowych
i religijnych.
Wolność wypowiedzi jako:
Możliwość wypowiadania własnych sądów , opinii na
temat programów i metod nauczania oraz spraw ważnych
w życiu szkoły, klasy, wygłoszenia opinii, przedstawienia
własnego stanowiska;
„Państwa- strony będą respektowały prawo dziecka do
swobody myśli, sumienia i wyznania. (...)” art. 14 KoPDz.
Wolność myśli, sumienia i wyznania jako:
Możliwość uzewnętrzniania przekonań religijnych
i światopoglądowych; równe traktowanie, niezależnie od
wyznawanej religii, światopoglądu; tolerancja wobec
„inności” religijnej, kulturowej, etnicznej.
3. Prawo do życia bez przemocy oraz
życzliwego i podmiotowego traktowania
w procesie dydaktycznym
Konwencja o prawach dziecka w art. 19 stanowi:
„Państwa- strony będą podejmowały wszelkie
właściwe kroki w dziedzinie ustawodawczej,
administracyjnej, społecznej oraz wychowawczej dla
ochrony dziecka przed wszelkimi formami przemocy
fizycznej bądź psychicznej, krzywdy lub zaniedbania
bądź złego traktowania (...)”.
3. Prawo do życia bez przemocy oraz
życzliwego i podmiotowego traktowania
w procesie dydaktycznym
Art. 40 Konstytucji stanowi:
„Nikt nie może być poddany torturom ani okrutnemu,
nieludzkiemu lub poniżającemu traktowaniu
i karaniu. Zakazuje się kar cielesnych.”
Zgodnie z przepisami oświatowymi, w szkole nie wolno
stosować kar naruszających godność i nietykalność
cielesną ucznia, więc niemożność stosowania form
przemocy fizycznej oraz poszanowanie godności
ucznia (zakaz obrażania, poniżania, wyśmiewania,
stosowania presji psychicznej itp.).
4. Prawo do wpływania na życie szkoły przez
działalność samorządową oraz zrzeszanie się
w organizacjach szkolnych.
W ramowym statucie szkoły publicznej napisano:
„uczeń ma prawo do wpływania na życie szkoły
przez działalność samorządową oraz zrzeszanie
się w organizacjach działających w szkole”.
Wolność zrzeszania się jako:
Możliwość działania w samorządzie szkolnym i rola
samorządu szkolnego w decydowaniu o ważnych
sprawach dotyczących uczniów, wydawanie
gazetki szkolnej- forma działalności samorządu
i możliwość wypowiadania się w sprawach szkoły.
5. Prawo do prywatności
Art. 16 Konwencji o prawach dziecka mówi:
1. Żadne dziecko nie będzie podlegało arbitralnej lub
bezprawnej ingerencji w sferę jego życia prywatnego,
rodzinnego lub domowego czy w korespondencję ani
bezprawnym zamachom na jego honor i reputację.
2. Dziecko ma prawo do ochrony prawnej przeciwko
tego rodzaju ingerencji lub zamachom”.
5. Prawo do prywatności
Art. 8 Konwencji Europejskiej mówi:
1. Każdy ma prawo do poszanowania swojego życia prywatnego i
rodzinnego, swojego mieszkania i korespondencji”
2. Niedopuszczalna jest ingerencja władzy publicznej w
korzystanie z tego prawa z wyjątkiem przypadków
przewidzianych przez ustawę i koniecznych w
demokratycznym społeczeństwie z uwagi na bezpieczeństwo
państwowe, bezpieczeństwo publiczne lub dobrobyt
gospodarczy kraju, ochronę porządku i zapobieganie
przestępstwom, ochronę zdrowia i moralności lub ochronę
praw i wolności innych osób”.
W szkole prawo do prywatności powinno oznaczać:
Ochronę danych osobowych ,zakaz publicznego komentowania
sytuacji rodzinnej, społecznej, osobistej ucznia.
Prawa dziecka są pojęciem z kategorii
praw człowieka.
Prawa dziecka, podobnie jak prawa
człowieka, nie zależą od
wykonywanych obowiązków. Praw nie
można pozbawić, czy je zawiesić. Jeżeli
dzieci nie wykonują obowiązków,
można je ukarać, na przykład - nie
dając nagrody, czy pozbawiając
przywilejów, ale nie praw.
Katalog kar
Agresja skierowana na osobę.
1. Przeprosiny:
słowne wypowiadane w obecności osoby poszkodowanej;
słowne wypowiadane na forum klasy;
pisemne wręczone osobie poszkodowanej;
pisemne zamieszczone na tablicy „przeprosin„;
pisemne w formie listu wysłane w przypadku obrażenia członków
rodziny.
Katalog kar
2. Inne formy zadośćuczynienia:
W przypadku agresji słownej lub fizycznej podejmowanie działań
zmierzających do poprawy nastroju osoby poszkodowanej a
ponad to:
noszenie tornistra osobie poszkodowanej;
wspólna praca winowajców i poszkodowanych nad
zorganizowaniem spotkania klasowego (w przypadku agresji
grupowej) - charakter spotkania do uzgodnienia;
wyszukiwanie w słownikach synonimów słów, których użył
winowajca obrażając osobę lub grupę
Katalog kar
inne formy zadośćuczynienia wyznaczone przez nauczyciela,
bądź zaproponowane przez winowajcę:
w przypadku ośmieszania cudzej pracy lub wypowiedzi ustnych
wyznaczenie dodatkowych zadań do wykonania z przedmiotu;
w przypadku niewłaściwego komentowania i ośmieszania
poglądów innej osoby wyegzekwowanie od winowajcy
uzasadnienia opinii własnej lub osoby poszkodowanej
(winowajca uzasadnia dlaczego poszkodowany ma rację), bądź
rzeczowe wyjaśnienie dlaczego poszkodowany nie ma racji;
w przypadku mówienia nieprawdy napisanie listu
z przyznaniem się i wytłumaczeniem;
w przypadku wyłudzania pieniędzy lub innych rzeczy
wykonanie dodatkowego zadania zleconego przez nauczyciela.
Katalog kar
Nieposzanowanie cudzej własności.
1. Przeprosiny:
słowne w obecności osoby poszkodowanej;
słowne na forum klasy
2. Inne formy zadośćuczynienia: naprawa
bądź odkupienie
Katalog kar
Mówienie nieprawdy.
1. Przeprosiny:
słowne w obecności osoby poszkodowanej;
słowne na forum klasy.
2. Inne formy zadośćuczynienia: wykonanie
dodatkowego zadania zleconego przez nauczyciela
( patrz prace dodatkowe)
Katalog kar
Prace dodatkowe:
sprzątanie śmieci na terenie szkoły, na wyznaczonym terenie
wokół szkoły (określony czas, po swoich lekcjach/na przerwie);
opieka nad roślinami szkolnymi: sadzenie, przesadzanie,
podlewanie, czyszczenie, wyrywanie chwastów (określony
czas);
czynności dodatkowe zlecone przez nauczyciela do wykonania:
w bibliotece - porządkowanie księgozbioru;
w świetlicy - przygotowanie zajęć dla młodszych kolegów;
w stołówce - pomoc nauczycielowi w pełnieniu dyżuru;
w klasie - wykonanie gazetki;
w sali gimnastycznej - pompowanie piłek.
Katalog kar
w gabinecie przyrodniczym wymiana wody w akwarium, mycie
kamieni, porządkowanie map, odkurzanie globusów;
przygotowanie lekcji wychowawczej prezentującej właściwe
zasady zachowania/postępowania w przypadku naruszenia
przyjętych norm;
wykonanie pracy pisemnej na zadany przez nauczyciela temat
związany z wykroczeniem, kilkakrotna (ilość wyznacza
nauczyciel) pisemna deklaracja obietnicy poprawy;
wykluczenie z udziału w imprezie klasowej i szkolnej;
skierowanie winowajcy do pomocy uczniom osiągającym
słabsze wyniki w nauce (czas i forma do uzgodnienia);
pełnienie dyżuru klasowego przez miesiąc;
pełnienie dyżuru z nauczycielem.