PRAWA DZIECKA

PRAWA DZIECKA
Opracowanie: mgr Dorota Sowa
KRÓTKA HISTORIA PRAW DZIECKA
•
Sięga przełomu XIX / XX wieku;
•
Dzieci katowane przez rodziców – brak instytucji chroniących dzieci;
•
Pierwszy opisany przypadek (1874r.) – historia 8-letniej Mary Wilson
z Baltimore;
•
Pomoc udzielona przez członków lokalnego oddziału stowarzyszenia
przeciwdziałania okrucieństwu wobec zwierząt;
•
Powstanie w USA ok. 200 różnych lokalnych stowarzyszeń chroniących dzieci
przed przemocą;
•
Podobna geneza dotyczy innych krajów;
MIĘDZYNARODOWE AKTY PRAWNE
•
•
Deklaracja Praw Dziecka (z 1924r. zwana Genewską);
Deklaracja Praw Dziecka ( z 1959r. przyjęta przez Zgromadzenie Ogólne ONZ);
•
Konwencja o Prawach Dziecka ONZ, nazwana światową konstytucją praw
dziecka (z 1989r. przyjęta przez Zgromadzenie Ogólne ONZ )
(Dz. U. z 1991r. Nr 120, poz. 526);
KONWENCJA O PRAWACH DZIECKA
20 listopada 1989 r. Zgromadzenie Ogólne Narodów Zjednoczonych uchwaliło
jednomyślnie Konwencję o Prawach Dziecka, która weszła w życie 2 września 1990 r.
W Polsce zaczęła obowiązywać od 7 lipca 1991r.
Konwencję nazywa się światową konstytucją praw dziecka. Składa się ona
z preambuły zawierającej 13 paragrafów określających założenia ogólne oraz z trzech
części postanawiających. Pierwsza część zawiera 41 artykułów dotyczących
zobowiązań państwa w zakresie realizowania poszczególnych praw dzieci. Część
druga (art. 42-45) to postanowienia określające sposób egzekwowania
i kontrolowania zobowiązań państwa
i trzecia (art. 46-54) określa zasady
przystąpienia do Konwencji.
Konwencja ustanawia status dziecka oparty na założeniach:
 dziecko jest samodzielnym podmiotem. Ze względu na swoją niedojrzałość
psychiczną i fizyczną wymaga szczególnej opieki i ochrony prawnej;
 dziecko jako istota ludzka wymaga poszanowania jego tożsamości, godności i
prywatności;
 rodzina jest najlepszym środowiskiem wychowania dziecka;
 państwo ma wspierać rodzinę, a nie wyręczać ją w jej funkcjach;
Tworząc system ochrony dziecka kierowano się zasadami dobra dziecka, równości,
poszanowania praw, odpowiedzialności obojga rodziców za rozwój i wychowanie
dziecka oraz pomocy państwa w zabezpieczaniu odpowiednich warunków socjalnych i
zdrowotnych rodzin.
Katalog praw przyznawanych dziecku w Konwencji obejmuje prawa cywilne, socjalne,
kulturalne i polityczne (dla dzieci starszych).
Prawa i wolności osobiste:
 prawo do życia i rozwoju;
 prawo do tożsamości i identyczności ( nazwisko, imię, obywatelstwo, wiedza
 o własnym pochodzeniu, prawo do wolności, godności, szacunku,
nietykalności osobistej);
 prawo do wychowywania w rodzinie i kontaktów z rodzicami w przypadku
rozłączenia z nimi;
 prawo do swobody myśli, sumienia i wyznania;
 prawo do wyrażania własnych poglądów;
 prawo do wolności od przemocy fizycznej, psychicznej, seksualnej, wyzysku
i wszelkiego okrucieństwa;
Prawa socjalne:




prawo do ochrony zdrowia;
prawo o odpowiedniego standardu życia;
prawo do zabezpieczenia socjalnego;
prawo do wypoczynku, czasu wolnego, rozrywki i zabawy;
Prawa kulturalne:




prawo do nauki;
prawo do znajomości swoich praw;
prawo do korzystania z dóbr kultury;
prawo do informacji;
Prawa polityczne:
 prawo do stowarzyszania się i gromadzenia w celach pokojowych;
 prawo wolności wypowiedzi, swobody poszukiwania i przekazywania
informacji i idei wszelkiego rodzaju;
PRAWO POLSKIE
 Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej (Dz. U. z 1997r.Nr 78 poz. 483, rozdział
II);
 Kodeks rodzinny i opiekuńczy (Ustawa z dnia 25 lutego 1964r.);
 Ustawa o Rzeczniku Praw Dziecka
z dnia 6 stycznia 2000r. ( Dz. U. Nr 6, poz.69);
Ustawa
Art. 72 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej
1. Rzeczpospolita Polska zapewnia ochronę praw dziecka. Każdy ma prawo żądać
od organów władzy publicznej ochrony dziecka przed przemocą,
okrucieństwem, wyzyskiem i demoralizacją;
2. Dziecko pozbawione opieki rodzicielskiej ma prawo do opieki i pomocy władz
publicznych;
3. W toku ustalania praw dziecka organy władzy publicznej oraz osoby
odpowiedzialne za dziecko są obowiązane do wysłuchania i w miarę
możliwości uwzględnienia zdania dziecka;
4. Ustawa określa kompetencje i sposób powoływania Rzecznika Praw Dziecka;
Rzecznik Praw Dziecka realizuje obowiązki ustawowe związane z zapewnieniem
dziecku pełnego i harmonijnego rozwoju, z poszanowaniem jego godności
i podmiotowości. Rzecznik działa na rzecz ochrony praw dziecka, w szczególności:
1. prawa do życia i ochrony zdrowia;
2. prawa do wychowania w rodzinie;
3. prawa do godziwych warunków socjalnych;
4. prawa do nauki;
Miejscem, gdzie prawa dziecka przekształcają się w prawa ucznia jest szkoła.
Najważniejszym dokumentem polskiego prawa oświatowego jest „Ustawa o systemie
oświaty. W „Preambule” zapisano „…Oświata w RP (…) kieruje się zasadami
zawartymi w Konstytucji RP, a także wskazaniami zawartymi w Powszechnej
Deklaracji Praw Człowieka, Międzynarodowym Pakcie Praw Obywatelskich
i Politycznych oraz Międzynarodowej Konwencji o Prawach Dziecka (…).
PRAWA CZŁOWIEKA W KONTEKŚCIE PODSTAWY PROGRAMOWEJ
KSZTAŁCENIA OGÓLNEGO DLA SZKÓŁ PODSTAWOWYCH
Na podstawie Konwencji o Prawach Dziecka Marcin Brykczyński napisał:
Niech się wreszcie każdy dowie i rozpowie w świecie całym,
Że dziecko to także człowiek, tyle, że jeszcze mały.
Dlatego ludzie uczeni, którym należą się brawa,
chcąc wielu dzieci los odmienić, stworzyli dla nich mądre prawa.
Więc je na co dzień i od święta, spróbujcie dobrze zapamiętać:
 Nikt mnie siłą nie ma prawa zmuszać do niczego, a szczególnie do zrobienia
czegoś niedobrego. (prawo do życia bez wyzysku i wykorzystywania);
 Mogę uczyć się wszystkiego, co mnie zaciekawi i mam prawo sam wybierać,
z kim się będę bawić. ( prawo do nauki, wypoczynku i czasu wolnego);
 Nikt nie może mnie poniżać, krzywdzić, bić, wyzywać i każdego mogę zawsze
na ratunek wzywać. (prawo do życia bez przemocy i poniżania);
 Jeśli mama albo tata już nie mieszka z nami, nikt nie może mi zabronić spotkać
ich czasami. (prawo do wychowania w rodzinie);
 Nikt nie może moich listów czytać bez pytania. Mam też prawo do tajemnic
i własnego zdania. (prawo do prywatności i tajemnicy korespondencji);
 Mogę żądać, żeby każdy uznał moje prawa. A gdy różnię się od innych, to jest
moja sprawa. (prawo do poszanowania praw dziecka, tolerancji
i tożsamości);
DEKALOG DLA RODZICÓW I WYCHOWAWCÓW
 Nie upokarzaj dziecka, bo ono tak jak ty ma silne poczucie własnej godności;
 Staraj się nie stosować takich metod, których sam w dzieciństwie nie
akceptowałeś;
 Pozwalaj dziecku dokonywać wyboru;
 Jeżeli zachowałeś się wobec dziecka niewłaściwie, przeproś go i wytłumacz się.
Nie bój się utraty autorytetu. Dziecko i tak wie kiedy popełniasz błędy;
 Nigdy nie mów źle o dziecku, w szczególności w obecności innych osób;
 Nie mów „zrobisz to, bo ja tak chcę” – jeżeli musisz czegoś zabronić, zawsze to
uzasadnij;
 Jeśli wydajesz polecenia dziecku, staraj się nie stać nad nim i mówić
„z góry swojego autorytetu”;
 Nie musisz być za wszelką cenę konsekwentny, nie musisz być w zgodzie
z innym dorosłym przeciwko dziecku, jeżeli uważasz, że on nie miał racji;
 Gdy nie wiesz jak postąpić, pomyśl jak ty poczułbyś się będąc dzieckiem;
 Staraj się być czasem adwokatem własnego dziecka;
opracowała: mgr Dorota Sowa