prawa

„PRAWA DZIECKA”
Opracowanie: mgr Teresa Puciłowska, mgr Małgorzata Tofiło
Każdemu dziecku przysługują prawa dziecka tak jak każdemu dorosłemu
przysługują prawa człowieka. Prawa dziecka są więc naturalną konsekwencją
praw człowieka. Praw tych nikt nie może dziecka pozbawić.
Konwencja Praw Dziecka ratyfikowana przez sejm RP w czerwcu
1991roku przyznaje dziecku pełnię praw. Podkreśla się w nich przede
wszystkim podmiotowość dziecka, konieczność zapewnienia ( ze strony
dorosłych) warunków prawidłowego rozwoju jego osobowości.
Mówi się o potrzebie poszanowania przez wszystkich dorosłych
tożsamości dziecka, jego godności i prywatności. Stwierdza się, że dziecko z
uwagi na swoją niedojrzałość umysłową, emocjonalną, biofizyczną i społeczną
wymaga opieki i ochrony. Najważniejszą zasadą dla rodziców, dorosłych i
instytucji zajmujących się dziećmi, jest zasada kierowania się dobrem dziecka.
Przedszkole jest jedną z instytucji państwowych, które mają wspomagać
rodzinę w spełnianiu obowiązków nałożonych na nią przez Konwencję Praw
Dziecka.
Jednym z przejawów dążenia do zapewnienia dziecku optymalnych
warunków rozwoju jest współdziałanie rodziny i przedszkola jako środowiska,
w którym ten rozwój przebiega. Właściwe relacje między rodzicami i
nauczycielami są szansą na ustalenie wspólnego kierunku działań
wychowawczych i zapewnienie harmonijnego rozwoju dziecka.
Przedszkole jest jedną z pierwszych instytucji, z jaką styka się małe
dziecko i właśnie w niej muszą być przestrzegane Prawa Dziecka.
Nauczyciele przedszkoli, szkół ponoszą odpowiedzialność za przyszłe
losy swoich wychowanków. Wyposażając dzieci w odpowiednie umiejętności,
wiedzę oraz postawy, już od najmłodszych lat uświadamiają im, jak ważne są
prawa dziecka, dlaczego powinny być przestrzegane i chronione.
Im wcześniej dziecko się styka z takimi wartościami jak: sprawiedliwość,
tolerancja, poszanowanie godności i wolności innych tym łatwiej podlega
procesowi socjalizacji. Uczenie poszanowania praw innych i radzenia sobie w
sytuacjach naruszania praw własnych, jest elementem wychowania
przygotowującego do życia w społeczeństwie demokratycznym.
Dzieci są najmłodszymi obywatelami kraju i ich prawa mieszczą się w
prawach przysługujących wszystkim członkom społeczeństwa. Ze względu na
niezaradność i niedojrzałość psychiczną dziecko wymaga specjalnej ochrony
zarówno przed, jak i po urodzeniu. Realizacja wszystkich praw dziecka ma
zapewnić mu minimum komfortu psychicznego, niezbędnego do normalnego
rozwoju.
Wiek przedszkolny to okres wzmożonej aktywności poznawczej i
szczególnej wrażliwości emocjonalnej. Dlatego też należy wzbudzać pozytywne
uczucia: jak życzliwość, tolerancja, miłość, radość, odpowiedzialność itp.
Wiek przedszkolny odgrywa decydującą rolę w rozwoju człowieka. W tym
bowiem czasie następuje proces rozwoju podstawowych funkcji psychicznych,
nastawień społecznych, zaczyna się kształtować system wartości społecznych.
Dzieci w przedszkolu wchodzą w swój pierwszy społeczny świat, uczą się
tutaj norm i zasad współżycia w grupie oraz dostosowania się do ustalonych
reguł, a jednocześnie ma okazję podczas stwarzanych sytuacji stać się świadome
swoich praw.
„Dziecko bowiem to niedojrzały człowiek, który- jak mówił Janusz
Korczak – ma swoje potrzeby, ale nie ma jeszcze doświadczenia dorosłych”.
Janusz Korczak jako wspaniały obserwator dziecka oraz nieugięty
obrońca jego praw jako człowieka wymienia zasadnicze prawa:
 Prawo do szacunku
 Prawo do niewiedzy
 Prawo do niepowodzeń i łez
 Prawo do własności
 Prawo do upadków
 Prawo do radości
 Prawo do tajemnicy
 Prawo do wypowiadania swoich myśli i uczuć
 Prawo do dnia dzisiejszego
Artykuł 42 Konwencji zobowiązuje do szerzenia informacji o prawach
wśród dorosłych i dzieci. Prawa zawarte w Konwencji zebrane są w trzech
kategoriach.
Są to:
 zapewnienia:
-prawo do posiadania, otrzymywania lub dostępu do pewnych dóbr i
świadczeń np.: imienia, obywatelstwa, opieki zdrowotnej, edukacji,
odpoczynku, zabawy, prawo do opieki nad sierotami i osobami
niepełnosprawnymi
 ochrony:
- prawo do ochrony przed szkodliwymi działaniami i praktykami np.:
separacji od rodziców, zaangażowania w działania wojenne, handlowego i
seksualnego wykorzystywania, fizycznej i psychicznej przemocy wobec
dziecka.
 uczestnictwa:
- prawo dziecka do bycia wysłuchanym przy podejmowaniu decyzji
dotyczących jego życia, wraz z rozwojem umiejętności dziecko powinno
mieć rosnące możliwości brania udziału w życiu społecznym
Prawa zawarte w Konwencji można podzielić na prawa i wolności osobiste,
prawa socjalne, prawa kulturalne, prawa polityczne.
 prawa i wolności osobiste: do życia, rozwoju tożsamości, nazwiska,
imienia, obywatelstwa, wiedza o swoim pochodzeniu, prywatności,
godności, szacunku, nietykalności osobistej, wyznawania własnych
poglądów, religii, występowania we własnym imieniu w sprawach
administracyjnych i sądowych, do wychowania w rodzinie i kontaktów z
rodzicami w przypadku rozłączenia z nimi, do wolności od przemocy
fizycznej i psychicznej, wyzysku, nadużyć seksualnych i wszelkiego
okrucieństwa, nierekrutowania do wojska poniżej 15 roku życia.
 prawa socjalne: do odpowiedniego standardu życia, ochrony zdrowia,
zabezpieczenia socjalnego, wypoczynku i czasu wolnego.
 prawa kulturalne: do nauki, (bezpłatna i obowiązkowa w zakresie
szkoły podstawowej), korzystania z dóbr kultury, informacji, znajomości
własnych praw.
 prawa polityczne: do stowarzyszania się i zgromadzeń w celach
pokojowych.
Często dowiadujemy się z prasy, telewizji o przypadkach łamania praw
zarówno w domu jak i w placówkach oświatowych, opiekuńczowychowawczych czy też służby zdrowia. Najczęściej dotyczą one stosowania
przemocy
fizycznej,
emocjonalnej,
wykorzystywania
seksualnego,
niezaspokajania podstawowych potrzeb fizycznych i psychicznych.
Dziecko znające swoje prawa jest w stanie świadomie z nich korzystać.
Zaczyna rozumieć, że jest traktowane przez Państwo podmiotowo, a nie
przedmiotowo, że ma prawa, które muszą być respektowane. To niezwykle
ważne, bo w ten sposób budujemy społeczeństwo obywatelskie. Jednocześnie
dziecko świadome swoich praw jest w stanie łatwiej obronić się przed
przemocą, krzywdzeniem, dyskryminacją bo wie, że ma do tego prawo i że są
instytucje, które powinny mu pomóc.
Literatura:
1. Konwencja o Prawach Dziecka.
2. Dziecko podmiotem praw – czyli o Konwencji Praw Dziecka. Wychowanie
w przedszkolu nr 6/1991.
3. W obronie dziecka. Wychowanie w przedszkolu nr 7/1999.
4. Dziecko jako istota społeczna. Edukacja w przedszkolu nr 6/ 2000.
5. Bot J. „Wokół praw dziecka” Wychowanie w Przedszkolu Nr 6/2011.
6. Wójcik D. „Rozwój psychiczny dzieci i młodzieży a prawa gwarantowane
przez Konwencję o prawach dziecka”, w: „Konwencja o prawach
dziecka, analiza i wykładnia”, red. Smyczyński T., rozdziałIII, Poznań
1999r.