Polityka gospodarcza

Polityka gospodarcza
Wykład 2: Model IS-LM
Wprowadzenie
• Zadaniem polityki makroekonomicznej jest łagodzenie
skutków wahań cyklicznych i szoków jednorazowych =>
stabilizacja produkcji i zatrudnienia;
• Skuteczna stabilizacja wymaga rozpoznania zależności
makroekonomicznych w gospodarce, aby stosowane
instrumenty polityki były skuteczne;
• Model IS-LM pokazuje główne zależności;
• Założenia:
– Krótki okres (2-3 lata) i stałe zdolności produkcyjne;
– Sztywne ceny (P = const);
– Wolne moce produkcyjne (produkcja dostosowuje się do popytu);
Dariusz K. Rosati, 2010/2011
2
Podstawowe zależności makroekonomiczne
Zmienne endogeniczne: dochód (= produkcja, podaż) Y, wydatki (= popyt) D,
konsumpcja C, inwestycje I, eksport netto (eksport – import) X, podatki T,
stopa procentowa r.
Zmienne egzogeniczne – zmienne polityki gospodarczej: wydatki rządowe G,
stopa podatkowa t, podaż pieniądza M
Zmienna z góry ustalona: Poziom cen P
Zależności między zmiennymi (funkcje);
Dwa rynki: rynek produktów (towarów) i rynek pieniądza (krajowego);
Y≡C+S+T
D≡C+I+G+X
Y=D
C = a + c(1- t)Y
a, c – stałe współczynniki
I = b + d (r)
b, d - stałe współczynniki
X = g – mY + n (r)
L = (kY – h r) P
M=L
tożsamość dochodu (produkcji)
tożsamość wydatków (popytu)
równość podaży i popytu (ex post)
funkcja konsumpcji
(1)
(2)
(3)
(4)
funkcja inwestycji
(5)
funkcja eksportu netto
funkcja popytu na pieniądz
równość podaży i popytu na pieniądz
(6)
(7)
(8)
Y = C + I + G + X = [a+c(1-t)Y] + [b+d(r)] + G + [g-mY+n(r)]
Y = f(r, Y)
Dariusz K. Rosati, 2010/2011
3
Podstawowe zależności makroekonomiczne
Y≡C+S+T
tożsamość dochodu (produkcji)
(1)
D≡C+I+G+X
tożsamość wydatków (popytu)
(2)
Y=D
równość podaży i popytu (ex post)
(3)
C = a + c(1- t)Y
funkcja konsumpcji
(4)
a, c – stałe współczynniki
I = b + d (r)
funkcja inwestycji
(5)
b, d - stałe współczynniki
I=e–dr
X = g – mY + n (r)
funkcja eksportu netto
(6)
m – krańcowa skłonność do importu
n – spadek eksportu netto spowodowany wzrostem stopy procentowej o 1 pp.
X=g–mY–nR
L = (kY – h r) P
funkcja popytu na pieniądz
(7)
M/P = kY – h R (realnie)
M=L
równość podaży i popytu na pieniądz
(8)
Y = C + I + G + X = [a+c(1-t)Y] + [b+d(r)] + G + [g-mY+n(r)]
Y = f(r, Y)
4
Tożsamości makroekonomiczne
• Wielkość produktu krajowego brutto (PKB) jest równa sumie
wszystkich dochodów uzyskanych przez przedsiębiorców i
pracowników w procesie wytwórczym (zyski brutto i płace) w danym
okresie (z reguły jeden rok).
• Wszystkie uzyskane dochody są w ostatecznym rachunku
rozdysponowane na trzy możliwe sposoby - na konsumpcję, podatki
i oszczędności. Suma tych trzech strumieni jest równa wielkości
PKB (z definicji);
• Ten sam PKB jest jednocześnie równy wszystkim wydatkom na
różne dobra i usługi poniesionym przez wszystkie podmioty
gospodarcze – przedsiębiorstwa, gospodarstwa domowe oraz
instytucje sektora rządowego.
• Dochód = wydatki, czyli: C+S+T = C+I+G+X,
• Stad równość źródeł i przedmiotów finansowania: S + X = I + (G-T)
– jest to tzw. podstawowa tożsamość makroekonomiczna;
Dariusz K. Rosati, 2010/2011
5
Zależność między popytem na towary, popytem
na pieniądz, produkcją i stopą procentową
•
•
•
•
•
•
Gdy stopa procentowa r rośnie, popyt na towary spada;
Gdy stopa procentowa r spada, popyt na towary rośnie;
Gdy stopa procentowa r rośnie, popyt na pieniądz spada;
Gdy stopa procentowa r spada, popyt na pieniądz rośnie;
Gdy produkcja Y rośnie, popyt na pieniądz rośnie;
Gdy produkcja Y spada, popyt na pieniądz spada;
Dariusz K. Rosati, 2010/2011
6
Krzywa IS
a) Pokazuje wszystkie kombinacje r i Y, które zapewniają
równowagę na rynku produktów, czyli spełniają warunek Y
= D, (dla danych równań konsumpcji, inwestycji i eksportu
netto (4), (5) i (6)).
b) Na podstawie (1) i (2) mamy
warunek równowagi:
C+S+T=C+I+G+X
S - X = I + (G-T), lub
S = I + (G-T) + X, lub
S=I
c) Nachylenie (znak, stopień)
d) Przesunięcie krzywej: zmiana G,
popytu D lub cen P;
Dariusz K. Rosati, 2010/2011
IS
Y
7
Krzywa IS
a) Pokazuje wszystkie kombinacje r i Y, które zapewniają
równowagę na rynku produktów, czyli spełniają warunek Y
= D, (dla danych równań konsumpcji, inwestycji i eksportu
netto (4), (5) i (6)).
a+b+g 1-c(1-t)+m
1
r = -------- - --------------- Y + ------- G
d+n
d+n
d+n
b) Na podstawie (1) i (2) mamy
warunek równowagi:
C+S+T=C+I+G+X
S - X = I + (G-T), lub
S = I + (G-T) + X, lub
S=I
r
IS
8
Krzywa IS
r
c) Nachylenie = - D r/D Y
Dr
IS
-D Y
Y
Dariusz K. Rosati, 2010/2011
9
Krzywa IS
d) Przesunięcie krzywej:
zmiana G, popytu D lub cen P;
1
------------- D G
1-c(1-t)+m
r
I’S’
IS
Y
10
Krzywa LM
a) Wszystkie kombinacje r i Y, które zapewniają
równowagę na rynku pieniądza przy danej podaży
pieniądza M i przy danym poziomie cen P, czyli L = M.
r
b) Nachylenie: znak i stopień;
LM
c) Równanie popytu na pieniądz:
nominalny: L = (kY – h (r))P,
realny: L/P = kY – h(r)
d) Przesunięcie krzywej: zmiana
podaży pieniądza lub zmiana cen;
Dariusz K. Rosati, 2010/2011
Y
11
Krzywa LM
Wszystkie kombinacje r i Y, które zapewniają
równowagę na rynku pieniądza przy danej podaży
pieniądza M i przy danym poziomie cen P, czyli L = M.
a)
k
1 M
r
r = --- Y - --- --h
h
P
b) Nachylenie: znak i stopień;
LM
c) Równanie popytu na pieniądz:
nominalny: L = (kY – h (r))P,
realny: L/P = kY – h(r)
d) Przesunięcie krzywej: zmiana
podaży pieniądza lub zmiana cen;
Dariusz K. Rosati, 2010/2011
Y
12
Krzywa LM
k
1 M
r = --- Y - --- --h
h
P
b) Nachylenie: znak i stopień;
r
d) Przesunięcie krzywej: zmiana
podaży pieniądza lub zmiana cen;
Przesunięcie o (1/k) D M
LM
L’M’
Y
Dariusz K. Rosati, 2010/2011
13
Równowaga ogólna i obszary nierównowagi
•
•
•
•
I i II – za dużo towarów,
III i IV – za mało towarów,
I i IV – za dużo pieniądza,
II i III – za mało pieniądza
r
IS
LM
I
IV
A
II
III
Y
Dariusz K. Rosati, 2010/2011
14
Typy nierównowagi w modelu IS-LM
Obszar
nierównowagi
Rynek
produktów
Rynek
pieniądza
Stan gospodarki
I
Podaż > popyt
Podaż > popyt
Recesja, wzrost
cen aktywów
II
Podaż > popyt
Podaż < popyt
Recesja, spadek
cen aktywów
III
Podaż < popyt
Podaż < popyt
Inflacja, spadek
cen aktywów
IV
Podaż < popyt
Podaż > popyt
Inflacja, wzrost cen
aktywów
Dariusz K. Rosati, 2010/2011
15
Przywracanie równowagi przy cenach giętkich (flexible
prices) i cenach sztywnych (sticky prices)
• Nierównowaga na rynku dóbr, czyli: popyt ≠ podaż;
• Mechanizm przywracania równowagi zależy od mechanizmu zmian cen:
założenie klasyczne vs założenie keynesowskie;
• Założenie klasyczne: „Ceny są giętkie”. Przy cenach giętkich
dostosowanie następuje poprzez zmiany cen (P), które powodują
zmiany realnej ilości pieniądza (M) i natychmiastowe przesuwanie się
krzywej LM;
• Założenie keynesowskie: „Ceny są sztywne”. Przy cenach sztywnych
dostosowanie następuje poprzez stopniowe zmiany produkcji Y i
powolne przesuwanie się krzywej IS;
• Przyczyny “lepkości” (stickiness) cen: a) koszt “menu”, b) stosunki z
klientami, c) wiążące kontrakty (płacowe, cenowe)
• Pojęcie neutralności pieniądza: czy zmiany ilości pieniądza wpływają na
zmiany poziomu produkcji (i zatrudnienia)?
• Odpowiedź: uznaje się, że w krótkim okresie zmiany ilości pieniądza
mają wpływ na zmienne realne, a w długim okresie nie mają wpływu;
Dariusz K. Rosati, 2010/2011
16
Polityka makroekonomiczna w modelu IS-LM
• Polityka fiskalna: przesuwanie krzywej IS
poprzez zmiany G; efekt „wypierania”
(crowding out);
• Polityka pieniężna: przesuwanie krzywej LM
poprzez zmiany M;
• Definicja skuteczności polityki: zdolność do
wywołania pożądanego wzrostu produkcji i
zatrudnienia.
Dariusz K. Rosati, 2010/2011
17
Kiedy polityka fiskalna jest skuteczna?
•
Skuteczność polityki fiskalnej = zdolność do pobudzania
produkcji i zatrudnienia przy pomocy wzrostu wydatków
budżetowych;
Skuteczność polityki fiskalnej zależy od skali wzrostu
wydatków oraz od wpływu wzrostu wydatków na stopy %
i wpływu stóp % na I i X;
Polityka fiskalna (czyli wzrost wydatków) jest skuteczna,
gdy:
•
•
–
–
–
mnożnik wydatków jest duży (istnieją wolne moce produkcyjne);
wrażliwość popytu na pieniądz na wzrost stóp % jest duża
(wzrost L nie spowoduje dużego wzrostu stóp %);
wrażliwość I i X na dany wzrost stopy % jest mała;
Dariusz K. Rosati, 2010/2011
18
Kiedy polityka pieniężna jest skuteczna?
•
Skuteczność polityki pieniężnej = zdolność do
pobudzania produkcji i zatrudnienia przy pomocy
zwiększenia podaży pieniądza;
Skuteczność polityki pieniężnej zależy od skali wzrostu
podaży pieniądza, wpływu tego wzrostu na stopy % oraz
wpływu stóp % na I i X;
Polityka pieniężna (wzrost podaży pieniądza) jest
skuteczna gdy:
•
•
–
–
–
mnożnik wydatków jest duży (istnieją wolne moce produkcyjne);
popyt na pieniądz jest niewrażliwy na stopy % (wzrost M
powoduje znaczną obniżkę stóp %);
wrażliwość I i X na spadek stóp jest duża;
Dariusz K. Rosati, 2010/2011
19
Skuteczność polityki fiskalnej: ilustracja graficzna
r
r
Y
Y
Wniosek: Polityka fiskalna tym skuteczniejsza, im bardziej
stroma IS i im bardziej płaska LM
Dariusz K. Rosati, 2010/2011
20
Skuteczność polityki pieniężnej: ilustracja graficzna
r
r
Y
Wniosek: Polityka pieniężna tym skuteczniejsza, im
bardziej stroma jest krzywa LM i im bardziej płaska jest
Dariusz K. Rosati, 2010/2011
krzywa IS.
Y
21
Uzupełnienie modelu IS-LM o rynek pracy i rynek
walutowy: model Mundella-Fleminga
Równowaga rynku pracy:
• funkcja zatrudnienia E = f(W)
• funkcja produkcji Y = k(E)
• Y = Y(F) (przy danych płacach realnych)
gdzie W – płace, E – zatrudnienie, F – pełne zatrudnienie;
Równowaga rynku pieniądza zagranicznego (równowaga
bilansu płatniczego - model Mundella-Fleminga):
• Funkcja FB = EX – IM(Y) + B(r)
• (δFB/FB)/(δr/r) = γ
(elastyczność przepływów
kapitałowych względem stopy %)
gdzie EX – eksport, IM – import, B – bilans obrotów
kapitałowych;
Dariusz K. Rosati, 2010/2011
22
Model Mundella-Fleminga: ilustracja graficzna
r
r
γ=0
Y(F)
0<γ<∞
FB
LM
γ=∞
A
IS
Y
Krzywa FB dla różnych wartości
elastyczności kapitału
Dariusz K. Rosati, 2010/2011
Y
Równowaga ogólna
23