Wzorzec artykułu do PiM WZ UG
advertisement
Małgorzata Sosińska – Wit Karolina Gałązka Determinanty wyboru metody konsolidacji i jej wpływ na efektywność finansową jednostki dominującej Wstęp Postępująca globalizacja stawia wciąż nowe wyzwania przed przedsiębiorstwami. W dobie coraz szybszych zmian i rosnącej konkurencji, poszukują one coraz to innych rozwiązań i form współpracy, traktując je, jako integralną część swoich strategii. Jednym z istotnych obszarów zmian zachodzących w polskiej gospodarce są przekształcenia jej struktury podmiotowej oraz związane z nimi intensywne procesy konsolidacji organizacyjnej i finansowej przedsiębiorstw. Efektem tych przeobrażeń jest powstanie licznych grup kapitałowych, które w warunkach polskich są strukturą stosunkowo młodą, a jednocześnie już powszechną i dynamicznie się rozwijającą. Przyczyny i cele powołania grup kapitałowych mogą być różnorodne, tak jak różne są podmioty wchodzące w ich skład. Jednym z najważniejszych celów wymienianych w literaturze są trwanie i rozwój przedsiębiorstw. Staje się to możliwe wtedy, gdy przedsiębiorstwa będą konkurencyjne na rynku. Konkurencyjność umożliwia rozwój, a oznacza to, że wszystkie podmioty wchodzące w skład grupy mają możliwość realizacji swoich celów: ekonomicznych, rynkowych, kierowniczych, operacyjnych i finansowych [Trocki, 2004, s. 42]. Współpraca poszczególnych spółek w obrębie grupy, powinna prowadzić do wzrostu efektywności ich działania oraz do poprawy organizacji i zarządzania nimi, a tym samym przyczyniać się do zwiększenia niezawodności i jakości funkcjonowania, oraz wykorzystania efektów synergii. Ocena efektywności systemów gospodarczych jest zagadnieniem złożonym, ale też bardzo ważnym w analizie mechanizmów maksymalizowania produkcji i dobrobytu społecznego. Uzyskanie wiarygodnych i kompleksowych wyników takiej oceny pozwoliłoby na poprawę skuteczności funkcjonowania systemów. Szczególnego znaczenia nabiera ona w podmiotach, takich jak grupy kapitałowe, gdzie ścierają się interesy różnych jednostek. Z drugiej strony podmioty w ramach grupy kapitałowej możemy tarkować, jako swojego rodzaju „centra zysków”, których funkcjonowanie powinno przyczyniać się do wzrostu efektywności całości. Dr inż., Katedra Finansów i Rachunkowości, Wydział Zarządzania, Politechnika Lubelska, [email protected] Mgr inż., Katedra Finansów i Rachunkowości, Wydział Zarządzania, Politechnika Lubelska, [email protected] 286 Małgorzata Sosińska-Wit, Karolina Gałązka W artykule przedstawiono wskaźniki rentowności grup kapitałowych funkcjonujących w Polsce na podstawie dostępnych danych GUS. Głównym celem artykułu jest zweryfikowanie hipotezy: Połączenie księgowe (konsolidacja) znajduje odzwierciedlenie we wskaźnikach rentowności analizowanej Grupy Kapitałowej i wpływa na wzrost efektywności finansowej jednostki dominującej. Podmiotem badań jest wybrana Grupa Kapitałowa działająca na terenie województwa lubelskiego. Przedmiotem badań jest analiza podstawowych dokumentów finansowych jednostki dominującej w kontekście wskaźników rentowności finansowej. 1. Istota łączenia się podmiotów i metody sporządzania skonsolidowanych sprawozdań finansowych Powszechnie występujące powiązania kapitałowe pomiędzy jednostkami gospodarczymi, obecnie są niejednokrotnie bardzo skomplikowane. Jak zauważa A. Helin w wyniku dynamicznego rozwoju grup kapitałowych, rośnie również potrzeba ujednolicenia skonsolidowanej sprawozdawczości finansowej. Skutkiem tego, będzie łatwiejsze zarządzanie, kontrolowanie oraz ocena działalności grupy kapitałowej [Helin, 2005, s. 622-623]. W myśl ustawy, przez pojęcie konsolidacja, rozumie się łączenie sprawozdań finansowych jednostek tworzących grupę kapitałową poprzez sumowanie odpowiednich pozycji sprawozdań finansowych jednostki dominującej, jednostek zależnych i niebędących spółkami handlowymi jednostek współzależnych, z uwzględnieniem niezbędnych wyłączeń i korekt [Dz.U. nr 113, 2000]. Metoda konsolidacji, czyli sposób postępowania, którego konsekwentne i odpowiednie do sytuacji stosowanie prowadzi do osiągnięcia zamierzonego celu, decyduje o obrazie sytuacji finansowej i majątkowej grupy kapitałowej [Piątek, 2007, s. 164]. Literatura przedmiotu wykazała, iż obecnie istnieje różnorodność klasyfikacji grup kapitałowych jak również zauważono, że istnieje pewien nieporządek w klasyfikacji metod konsolidacji. E. Piątek zwraca jednak uwagę, że należy generalnie oddzielić metody konsolidacji sprawozdań finansowych, od metod wykazywania połączeń podmiotów. Za metodę konsolidacji sensu stricte należy uznać metodę konsolidacji pełnej i konsolidacji proporcjonalnej [Piątek, 2007, s. 165]. Ustawa o rachunkowości wymienia także metodę praw własności. Obecnie metoda ta została wyłączona z grupy metod konsolidacyjnych. Nie oznacza to jednak, że nie może być stosowana w procesie konsolidacji sprawozdań finansowych. Metoda praw własności, jako metoda wyceny udziałów może być stosowana zarówno w jednostkowym sprawozdaniu finansowym jednostki dominującej jak i przy konsolidacji sprawozdań finansowych [Remlein, 2002, s. 121]. Natomiast biorąc pod uwagę łączenie się spółek, rozdział 4a ustawy wyróżnia metodę nabycia i metodę łączenia udziałów. W swojej istocie grupa metod konsolidacji podmiotów jest podobna do metod połączeń podmiotów. Wybierając metodę konsolidacji, przyjętą póź- Determinanty wyboru metody konsolidacji… 287 niej do sporządzenia sprawozdań finansowych, w dużym stopniu decyduje siła oddziaływania pomiędzy jednostkami grup i spełnienie innych wymogów określonych w ustawie [Chluska, 2006, s. 83]. Możliwe przypadki zastosowania określonej metody konsolidacji, przedstawia rysunek 1. Rysunek 1. Zależność między rodzajem jednostki, a wybraną metodą konsolidacji Metody konsolidacji i wyceny udziałów w sprawozdaniu skonsolidowanym grupy kapitałowej Metoda praw własności Metoda konsolidacji pełnej Art. 60. Ust. 1. Metoda konsolidacji pełnej polega na sumowaniu, w pełnej wartości, poszczególnych pozycji odpowiednich sprawozdań finansowych jednostki dominującej i jednostek zależnych, dokonaniu wyłączeń, oraz korekt konsolidacyjnych. Metoda konsolidacji proporcjonalnej Art. 61. Ust. 1. Zastosowanie metody proporcjonalnej w skonsolidowanym sprawozdaniu finansowym polega na sumowaniu poszczególnych pozycji sprawozdań finansowych wspólnika jednostki współzależnej, w pełnej wartości, z częścią wartości poszczególnych pozycji sprawozdań finansowych jednostek współzależnych, proporcjonalną do posiadanych przez jednostki grupy kapitałowej objęte konsolidacją udziałów, dokonaniu wyłączeń oraz innych korekt. - zarówno do jednostkowych, jak i skonsolidowanych sprawozdań finansowych. Art. 63. Ust. 1. Metoda praw własności polega na wykazaniu w aktywach trwałych bilansu pozycji „Udziały w jednostkach podporządkowanych wyceniane metodą praw własności”, w cenie ich nabycia powiększonej lub pomniejszonej o, przypadające na rzecz jednostki dominującej, wspólnika jednostki współzależnej lub znaczącego inwestora zwiększenia lub zmniejszenia kapitału własnego jednostki podporządkowanej, jakie nastąpiły od dnia objęcia kontroli, uzyskania współkontroli lub znaczącego wpływu do dnia bilansowego, w tym zmniejszenia z tytułu rozliczeń z właścicielami, z tym, że udział w zysku (stracie) netto jednostki podporządkowanej koryguje się o odpis wartości firmy lub ujemnej wartości firmy, oraz odpis różnicy w wycenie aktywów netto wg ich wartości godziwych i księgowych, przypadających na dany okres sprawozdawczy Źródło: Opracowanie własne na podstawie znowelizowanej ustawy o rachunkowości. Wybór odpowiedniej metody konsolidacji poprzedzony jest doprowadzeniem sprawozdań jednostkowych do porównywalności i ustalenia stopnia podporządkowania [Piątek, 2007, s. 166]. Przystępując do konsolidacji, należy również określić tzw. krąg konsolidacyjny. Są to jednostki objęte konsolidacją wraz ze stopniem zależności i właściwą metodą ujęcia danych finansowych tych jednostek w skonsolidowanym sprawozdaniu finansowym [Remlein, 2002, s. 58]. 2. Podmioty tworzące grupy przedsiębiorstw w latach 2007-2008 Obecnie w warunkach rozwijającego się rynku kapitałowego, coraz częściej można zaobserwować złożone struktury gospodarcze. Jednostki 288 Małgorzata Sosińska-Wit, Karolina Gałązka gospodarcze działające na rynku, chcąc osiągnąć swoje cele, wchodzą w liczne i różnorodne związki z innymi podmiotami tworząc grupy kapitałowe. Podmioty tworzące grupy przedsiębiorstw odgrywają coraz to ważniejszą rolę w polskiej gospodarce wywierając znaczący wpływ na efekty działalności ogółu przedsiębiorstw. Oceniając skalę tego zjawiska i jego znaczenie w poszczególnych obszarach działalności, należy uwzględniać nie tylko liczebność jednostek powiązanych w grupy przedsiębiorstw, ale należy również zwrócić uwagę na osiągane wskaźniki finansowe. Na podstawie analizy zebranych danych statystycznych okazało się, iż w roku 2008, w Polsce było prawie 85% podmiotów powiązanych w grupy przedsiębiorstw w stosunku do wszystkich grup kapitałowych zarejestrowanych w Unii Europejskiej. Jednostki dominujące najwyższego szczebla stanowiły ponad 96%, jednostki dominujące szczebla pośredniego, tj. pełniące w grupie rolę jednostki dominującej dla jednych podmiotów, a jednocześnie zależnej od innego podmiotu nieco ponad 93% (Tablica 1). Tablica 1. Podmioty należące do grup przedsiębiorstw w stosunku do ogółu w grupie i kraju pochodzenia kapitału na dzień 31.12.2008 Wyszczególnienie Liczba podmiotów powiązanych w grupy dominujące dominujące ogółem najwyższego pośredniego zależne szczebla szczebla OGÓŁEM w szt. OGÓŁEM w % w tym kraje Unii Europejskiej 20 084 100% 1 858 100% 2 891 100% 13 018 100% 84,57% 96,29% 93,01% 96,07% w tym: Polska 82,64% 73,62% 34,55% 94,28% pozostałe kraje 15,43% 3,71% 6,99% 3,93% Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych [GUS]. Natomiast w 2007 roku podmioty zależne od innych jednostek wchodzących w skład grupy – 90,2%. 6,5% – jednostki dominujące najwyższego szczebla, 3,3% – jednostki dominujące szczebla pośredniego [GUS, 2007, s. 1]. Dokonując analizy efektywności finansowej działalności gospodarczej grup przedsiębiorstw dużą rolę odgrywają nie tylko osiągane wyniki finansowe, ale również ich relacja do posiadanego kapitału, czy osiągniętych przychodów ze sprzedaży. W artykule do oceny efektywności finansowej funkcjonowania grup przedsiębiorstw wykorzystano wskaźniki rentowności aktywów (ROA), rentowności kapitału własnego (ROE) i wskaźnik rentowności sprzedaży (ROS). Wszystkie typy grup zaprezentowane w danych statystycznych charakteryzowały się w 2008 r. dodatnimi przeciętnymi wskaźnikami rentowności. Najwyższą rentowność aktywów, kapitału własnego i sprzedaży w analizowanym okresie wykazały grupy krajowe - ROA, ROE i ROS ukształtowały się dla nich na poziomie wyższym niż przeciętne dla ogółu grup i wyniosły odpowiednio: 5,3%, Determinanty wyboru metody konsolidacji… 289 10,4% i 6,6% wobec przeciętnych dla ogółu odpowiednio: 4,6%, 9,2% i 5,4% (Tablica 2). Tablica 2. Wskaźniki rentowności aktywów, kapitałów i sprzedaży dla grup przedsiębiorstw Grupy przedsiębiorstw okrojone Wskaźniki ekonomiczne ogółem krajowe pod kontro- pod kontrolą razem lą kapitału kapitału zapolskiego granicznego Wskaźnik rentowności 4,6 5,3 3,9 4,2 3,3 aktywów (ROA) Wskaźnik rentowności 9,2 10,4 7,9 8,2 7,5 kapitału własnego (ROE) Wskaźnik rentowności 5,4 6,6 4,4 4,3 4,5 sprzedaży (ROS) Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych [GUS]. Najniższą rentownością aktywów i kapitału własnego charakteryzowały się grupy okrojone pod kontrolą kapitału zagranicznego (odpowiednio: 3,3% i 7,5%). Niższa od przeciętnej była też w ich przypadku rentowność sprzedaży (4,5%), która kształtowała się na poziomie zbliżonym do uzyskanej przez grupy okrojone pod kontrolą kapitału polskiego (4,3%). Różnica między rentownością kapitału własnego a rentownością aktywów wyraża tzw. efekt dźwigni finansowej, która pokazuje wpływ zadłużenia na wartość przedsiębiorstwa oraz na ryzyko finansowe jego funkcjonowania. Dodatnia różnica świadczy o korzyściach wynikających z finansowania działalności za pomocą kapitału obcego, a ujemna wartość – o obniżeniu efektywności wskutek takiego finansowania (Tablica 3). Tablica 3. Efekt dźwigni finansowej dla grupy przedsiębiorstw Grupy przedsiębiorstw okrojone Wskaźniki ekonomiczne ogółem krajowe pod kontrolą pod kontrolą razem kapitału polkapitału zagraskiego nicznego Efekt dźwigni finansowej 4,6 5,1 4,0 4,0 4,2 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych [GUS]. Przeciętnie dla ogółu grup przedsiębiorstw efekt dźwigni finansowej wyniósł 4,6%, przy czym najkorzystniej ukształtował się dla grup krajowych – na poziomie 5,1%. 3. Analiza przypadku Przedmiotem analizy w dalszej części artykułu, będą skonsolidowane sprawozdania finansowe na przykładzie wybranej Grupy Kapitałowej, spra- 290 Małgorzata Sosińska-Wit, Karolina Gałązka wozdania finansowe jednostki dominującej przed połączeniem w okresie 20052006 oraz po połączeniu w roku 2007. Ze względu na tajemnicę przedsiębiorstwa nie podano nazwy Grupy Kapitałowej. Celem poniższej analizy jest uzyskanie odpowiedzi na pytanie: Czy proces połączenia księgowego wpłynął na wzrost efektywności finansowej jednostki dominującej. Zadaniem skonsolidowanego sprawozdania finansowego jest rzetelne i jasne przedstawienie sytuacji majątkowej i finansowej oraz wyniku finansowego całej grupy kapitałowej w taki sposób, jak gdyby była ona jedną jednostką gospodarczą, jednym sprawnie funkcjonującym organizmem. Można, zatem postawić tezę, iż dokonane połączenie jednostki dominującej oraz grupy kapitałowej nie powinno mieć wpływu na sytuacje finansową jednostki dominującej, a tym samym na jej efektywność przy założeniu zachowania wcześniej wspomnianej zasady jedności. Połączenie jednostek dokonane zostało poprzez sumowanie poszczególnych pozycji aktywów i pasywów spółki przejmującej, według ich wartości księgowej, z odpowiednimi pozycjami aktywów i pasywów spółki przejętej, według ich wartości godziwej, ustalonej na dzień połączenia. W artykule do oceny efektywności funkcjonowania grup przedsiębiorstw posłużono się wskaźnikami analizy finansowej. Do ustalenia wskaźników rentowności, wykorzystano dane zawarte w rachunku zysku i strat grupy kapitałowej oraz jednostki dominującej. Dokonując analizy rentowności na pierwszy plan wysuwa się decydujący wzrost rentowności mierzonej wynikiem na działalności operacyjnej w roku 2007 po dokonaniu połączeń, co w dalszej konsekwencji przyczynia się do powiększenia rentowności na pozostałych działalnościach. (Tablica 4). Tablica 4. Wskaźniki rentowności łączących się jednostek Grupa kapitało- Jednostka dominująca Nazwa wskaźnika wa X Y 2005 2006 2007 Rentowność mierzona wynikiem na 5,92% 8,98% 3,98% sprzedaży Rentowność mierzona wynikiem na 5,79% 8,20% 21,88% działalności operacyjnej Rentowność mierzona wynikiem na 3,40% 7,39% 21,14% działalności gospodarczej Rentowność mierzona wynikiem brut3,40% 7,39% 21,14% to Rentowność mierzona wynikiem netto 2,14% 5,69% 20,49% Źródło: Opracowanie własne na podstawie sprawozdań finansowych jednostki dominującej za rok 2007 i Grupy kapitałowej za lata 2005-2006. Wzrost rentowności mierzonej wynikiem na działalności operacyjnej spowodowany został wzrostem pozostałych przychodów operacyjnych, który wywołany był odpisem ujemnej wartości firmy. Zbycie niefinansowych aktywów Determinanty wyboru metody konsolidacji… 291 trwałych spowodowało wysokie przychody przy stosunkowo niskich kosztach. W grupie kapitałowej również obserwujemy wzrost rentowności na działalności operacyjnej, lecz w mniejszym stopniu. W roku 2007 przedsiębiorstwo po połączeniu się z grupą kapitałową zarabiało już prawie 22 gr. na 1zł przychodów z działalności operacyjnej, a w 2006 roku, jako jednostka dominująca w grupie zarabiała zaledwie ponad 4 gr. [Sprawozdanie finansowe grupy kapitałowej, 2006]. Wskaźnik ten pokazuje jak opłacalna jest działalność operacyjna przedsiębiorstwa. Wzrost wskaźnika jest korzystny i może świadczyć o tym, że przedsiębiorstwo zaczyna lepiej inwestować. Potwierdzeniem lepszej działalności inwestycyjnej, jest informacja zawarta w informacji dodatkowej do sprawozdania finansowego, iż w roku obrotowym 2007 u jednostki dominującej nie wystąpiły odpisy aktualizujące nakłady inwestycyjne. Rozwiązano rezerwy utworzone w latach 2002, 2003 i 2006 na zrealizowane inwestycje. Operacje finansowe w jednostce dominującej jak i w grupie w niewielkim stopniu wpływają na rentowność, a tym samym na efektywność podmiotu. Najprawdopodobniej spółka ta ma niskie zadłużenie i relatywnie wysokie przychody, aby je pokryć. Podobna sytuacja wystąpiła również w ostatnim roku funkcjonowania grupy kapitałowej. Rentowność mierzona wynikiem netto to wskaźnik, który obejmuje wszystkie sfery działalności przedsiębiorstwa jednostka dominująca po odliczeniu podatku dochodowego nadal zarabia na każdej złotówce przychodów - ogółem w 2007 roku generowano ponad 20 gr. zysku. Rentowność kapitałów własnych w grupie kapitałowej jest stosunkowo niska, ale obserwujemy dość wyraźny wzrost z 2005 na 2006 rok; ponad 17 punktów procentowych. Natomiast w wyniku dokonanej fuzji jednostek poziom ten podniósł się jeszcze bardziej (Tablica 5). Tablica 5. Wskaźniki rentowności kapitałów i stopień dźwigni finansowej Grupa kapitałowa Jednostka dominująca Lp. Nazwa wskaźnika X Y 2005 2006 2007 Rentowność kapitałów wła9,72% 27,75% 72,66% 1. snych (ROE) Rentowność kapitałów ogółem 4,47% 10,55% 43,84% 2. (ROA) 5,24% 17,20% 28,81% 3. Efekt dźwigni finansowej Źródło: Opracowanie własne na podstawie sprawozdań finansowych jednostki dominującej za rok 2007 i Grupy kapitałowej za lata 2005-2006 Po połączeniu się jednostek w roku 2007, z 1 zł kapitału własnego zaangażowanego w działalność przedsiębiorstwa, właściciele uzyskują już prawie 73 gr. zysku. Wskaźnik rentowności kapitałów własnych jest bezpośrednio powiązany z realizacją celów przedsiębiorstwa w gospodarce rynkowej. Jego wielkość zależy, bowiem od rentowności sprzedaży, szybkości krążenia kapita- 292 Małgorzata Sosińska-Wit, Karolina Gałązka łu oraz poziomu zadłużenia i ceny długu. Przedsiębiorstwo osiąga zadowalający poziom korzyści, jeśli wskaźnik ten osiąga oczekiwany przez niego poziom. Jest to najważniejszy wskaźnik z punktu widzenia przedsiębiorcy (właściciela). Zarówno w jednostce dominującej jak i w grupie kapitałowej wskaźnik ten ulegał widocznej poprawie. Rentowność kapitałów ogółem również po dokonaniu fuzji przedsiębiorstw wykazuje znacznie lepsze wyniki. Wynik finansowy netto uzyskany z 1 zł kapitałów ogółem finansujących majątek przedsiębiorstwa w badanym okresie wynosi 44 gr. Biorąc pod uwagę efekt dźwigni finansowej w jednostce dominującej zauważyć można wzrost zyskowności kapitałów własnych. Im większa różnica pomiędzy rentownością kapitałów własnych a rentownością kapitałów ogółem tym lepiej, ponieważ więcej zarabiają właściciele przedsiębiorstwa. W roku 2007 zysk netto jaki osiągnęła grupa połączonych przedsiębiorstw w 44% przewyższa koszt korzystania z kapitałów obcych. Chęć maksymalizacji dochodu właścicieli firmy wymaga poszukiwania i ustalenia optymalnej proporcji między wielkością kapitałów własnych i obcych uczestniczących w finansowaniu działalności przedsiębiorstwa. Gdyby całość majątku była pokryta kapitałami własnymi, to zyskowność kapitałów własnych równałaby się zyskowności majątku Jednak dążenie przedsiębiorstwa do stałego wzrostu rentowności kapitału własnego powoduje, że część majątku (aktywów) pokrywana jest pożyczkami, kredytami czy zobowiązaniami. Dzięki efektywnemu angażowaniu kapitałów obcych, których koszt pozyskania w postaci wymagających zapłaty jest niższy od zyskowności majątku, przedsiębiorstwo osiąga dodatkowe korzyści, które znajdują odzwierciedlenie we wzroście zyskowności kapitałów własnych. W takim przypadku zyskowność kapitałów własnych jest wyższa od zyskowności majątku. Różnica poziomu obu wskaźników wyraża wykazany pozytywny efekt dźwigni finansowej. Zakończenie Specyfika współczesnej gospodarki i kierunki jej rozwoju wskazują na rosnące znaczenie procesów globalizacji, jak również rosnącą złożoność i skomplikowanie procesów produkcyjnych i gospodarczych, które wymagają wysokich nakładów ponoszonych na inwestycje, badania i rozwój, wprowadzanie innowacji i nowych rozwiązań. Współdziałania gospodarcze przedsiębiorstw prowadzą do ich szybszego wzrostu i rozwoju, co jest jednym z podstawowych składników sukcesu. Bez niego trudno przedsiębiorstwom przyciągać inwestorów i pozyskiwać nowe kapitały. Wszystkie te czynniki sprzyjają rozwojowi w Polsce grup kapitałowych. Pomimo krótkiego okresu funkcjonowania gospodarki rynkowej w Polsce liczbę utworzonych grup kapitałowych należy ocenić jako wysoką, wskazując na powszechność tej formy działalności gospodarczej. W przypadku 90% największych spółek notowanych na GPW w Warszawie są to jednostki dominujące grup kapitałowych. Determinanty wyboru metody konsolidacji… 293 Na początku okresu przekształceń własnościowych ok. 20 lat temu, dominujące grupy kapitałowe stanowiły byłe przedsiębiorstwa państwowe, które powstały w wyniku prywatyzacji lub restrukturyzacji często z zachowaniem pakietu kontrolnego przez skarb państwa. Grupy te utrzymują swoja pozycję również współcześnie np. KGHM SA, TP SA, PGNiGE SA, PKN Orlen SA. Przedstawiona w artykule Grupa Kapitałowa również wywodzi się z podzielonego, sprywatyzowanego i zrestrukturyzowanego przedsiębiorstwa państwowego. Jest to jeden z ważniejszych czynników wpływających na tworzenie Grup Kapitałowych w Polsce - zaszłości historyczne i powiązania dużych przedsiębiorstw państwowych, składających się z wielu zakładów i jednostek, rozdzielonych w momencie prywatyzacji, które jednak po pewnym czasie dostrzegły możliwości i korzyści wynikające z łączenia sprawozdań finansowych. Obserwacje efektywności funkcjonowania grup kapitałowych w Polsce nie są jednoznaczne. Pojawiają się liczne zarzuty dotyczące biurokratycznych i kosztochłonnych struktur, scentralizowanego zarządzania, działania na korzyść akcjonariatu dominującego, niskiej przejrzystości funkcjonowania, słabych umiejętności zarządzania grupą, braku środków własnych na rozwój, trudności z pozyskiwaniem środków zewnętrznych i braku możliwości restrukturyzacji. Działania tego typu wiążą się, bowiem najczęściej ze złożonymi decyzjami inwestycyjnymi oraz finansowymi, a wyniki tych procesów mają charakter długoterminowy. Postawiona w artykule hipoteza została jednak zweryfikowana pozytywnie. Przedstawione wskaźniki rentowności wskazują na wzrost efektywności finansowej jednostki dominującej w wyniku konsolidacji. W literaturze podkreśla się, że działanie w ramach grupy kapitałowej pozwala na realizację wielu korzyści, przede wszystkim [Aluchna, 2010, s. 358]: – zwiększenia zdolności finansowej. Spółki wchodzące w skład grupy mogą wykorzystywać kapitał zapewniany przez poszczególne spółki i korzystać z gwarancji i poręczeń oferowanych przez grupę. Grupa kapitałowa posiada większą zdolność kredytową i łatwiej spółkom wchodzącym w jej skład pozyskać niezbędne do rozwoju fundusze w formie kredytów bankowych. – zwiększa możliwości konkurowania. Grupy mają silniejszą pozycję na rynku i kompleksową obsługę, mają również lepszy dostęp do surowców, komponentów, półproduktów i kanałów dystrybucji. – zwiększa możliwości produkcyjne, oferowanie usług i produktów pokrewnych oraz dostęp do surowców i półproduktów, które mogą odgrywać szczególne znaczenie w dużych projektach inwestycyjnych realizowanych w wyspecjalizowanych branżach. Można stwierdzić, że znaczenie grup kapitałowych będzie rosło, ponieważ wielkość rynku, skala i struktura inwestycji, rozwój gospodarczy są to czynniki, które niewątpliwie motywująco wpływają na rozwój grup kapitałowych. Należy spodziewać się, że grupy kapitałowe wykorzystując efekty skali, optymalizacji 294 Małgorzata Sosińska-Wit, Karolina Gałązka kosztów, budowania silnej pozycji na rynku i realizacji efektów synergii, dywersyfikacji, outsourcingu, tworzenia centrów usług wzajemnych, integracji działań rynkowych, usprawniania procesów zarządzania będą poprawiać swoją efektywność i kondycję finansową. Polskie grupy kapitałowe niewątpliwie czeka proces dalszego rozwoju i zmian. Kierunki zmian są związane zarówno ze zmianami właścicielskimi, zmianami zarządzania wewnątrz grupy, jak i strategią poszczególnych grup. Podsumowując można stwierdzić, iż łączenie się przedsiębiorstw w Polsce jest naturalnym zachowaniem, wymuszonym przez rynek i otoczenie. Dokonane obserwacje pozwalają na stwierdzenie, że zjawisko to może okazać się główną metodą odzyskiwania sprawności, produktywności, konkurencyjności gospodarki, a także efektywności. Szczególną przesłanką analizy sprawozdań finansowych skonsolidowanych może być również to, że grupy kapitałowe stają się jednym z głównych elementów rzeczywistości gospodarczej. Uwzględniając fakt, iż powstały one z potrzeb poszukiwania nowych dróg rozwoju podmiotów i nowych metod zarządzania działalnością gospodarczą, niezbędne staje się podejmowanie próby oceny efektów tych poszukiwań. Efekty dokonywanych połączeń przedsiębiorstw niekoniecznie szybko się ujawniają i niekoniecznie są widoczne wprost w księgach rachunkowych analizowanych podmiotów. Literatura 1. Aluchna M. (2010), Kierunki rozwoju polskich grup kapitałowych. Perspektywa międzynarodowa, Oficyna wydawnicza Szkoła Główna Handlowa w Warszawie, Warszawa. 2. Chluska J. (2006), Kosztowe aspekty zarządzania, wydawnictwo Politechniki Częstochowskiej, Częstochowa. 3. Dz.U. nr 113 z 2000 r., poz 1186, art. 3 ust. 1 pkt 45. 4. Główny Urząd Statystyczny, Grupy przedsiębiorstw w Polsce w 2007 roku. 5. Helin A., Szymański K.G. (2005), Rachunkowość i opodatkowanie spółek kapitałowych, wydawnictwo C.H. Beck, Warszawa. 6. Piątek E. (2007) Polityka bilansowa grupy kapitałowej, wydawnictwo CeDeWu, Warszawa. 7. Remlein M. (2002, )Skonsolidowane sprawozdania finansowe grup kapitałowych, wydawnictwo Akademii Ekonomicznej, Poznań. 8. Sprawozdanie finansowe grupy kapitałowej rok 2006. 9. Trocki M. (2004), Grupy kapitałowe, Polskie Wydawnictwo Naukowe, Warszawa. Streszczenie Grupy kapitałowe powstają, aby właścicielom podmiotów wchodzących w ich skład przynieść wymierne korzyści, miedzy innymi finansowe. Powstają one, jako wynik poszukiwania nowych sposobów rozwoju, wzrostu efektywności i poprawy konkurencyjności na rynku. Potwierdza to przykład opisanej w artykule Grupy Kapitałowej funkcjonującej na terenie województwa lubelskiego. Determinanty wyboru metody konsolidacji… 295 Nie wszystkie efekty powstałe w wyniku konsolidacji mają charakter wymierny, nie wszystkie szybko można zauważyć, w artykule przedstawiono rentowność podmiotu przed i po przeprowadzeniu procesu konsolidacji. Słowa kluczowe grupy kapitałowe, ocena rentowności, efektywność Determinants of the choice method the consolidation and its impact financial performance of the parent (Summary) Capital groups are formed to the owners of entities composing them to bring tangible benefits, among other things financial. They arise as a result of searching for new ways of development, increase efficiency and improve competitiveness in the market. This confirms the example described in the article of the Group functioning in the province of Lublin. Not all effects resulting from the consolidation shall be measurable, not all can be quickly noted, this article presents the profitability of the entity before and after the consolidation process Key words capital group, profitability, financial performance
