LECZENIE JELIT DIETĄ

SCD/ PALEO/ GAPS/ FODMAPs –
LECZENIE JELIT DIETĄ
Choroby jelit nie należą do prostych w leczeniu, stając się
często trudnym orzechem do rozgryzienia dla specjalistów.
Pojawia się jednak coraz więcej rozwiązań i możliwości
leczenia nieswoistych zapaleń jelit jak choroba LeśniowskiegoCrohna czy wrzodziejące zapalenie jelita grubego (colitis
ulcerosa). Istnieją również prace naukowe skupiające się na
nowych modyfikacjach dietetycznych w terapii jelita drażliwego
(IBS) czy przerostu mikroflory jelitowej (SIBO). Dlaczego
należy wziąć pod uwagę leczenie jelit dietą?
Mam wrażenie, że otaczana jestem osobami, które mają problemy
z jelitami. Dosłownie! Koleżanka z pracy, mama, znajomi,
niektórzy pacjenci, kuzynostwo… To najczęściej występująca
dolegliwość, obok chorób tarczycy, w moim środowisku. Sama
również borykam się z problemem od kilku lat, od niedawna
będąc świadomą przyczyny. W moim przypadku winowajcą okazał
się gluten i zboża zaliczane do glutenowych.
Pojawiają się nowe doniesienia związane z możliwymi
przyczynami występowania zaburzeń jelitowych i leczniczym
postępowaniem dietetycznym. Przez zaburzenia jelitowe mam na
myśli m.in. zaburzenia w wydzielaniu enzymów (zaburzenia
trawienia pokarmów), dysbakterioza (brak równowagi między
dobrymi a złymi bakteriami), nadwrażliwość pokarmowa
(alergiczna i niealergiczna), nietolerancja niektórych
związków (zaburzenia trawienia cukrów, konserwantów), stan
zapalny jelit (powstanie stanu zapalnego jelit, rozchwianie
układu immunologicznego), choroby autoimmunologiczne,
zaburzenia pracy jelit stresogenne (problemy jelitowe wywołane
stresem, np. drażliwe jelito), inne. Niemal wszystkie te
zaburzenia można między sobą połączyć w łańcuch przyczynowoskutkowy, wzajemnie napędzający się. Jak to działa?
Przykładowo:
Stres może wywołać problem z wydzielaniem enzymów
trawiennych, co skutkować będzie zaburzeniem trawienia
pokarmów. Za mało enzymów – niecałkowite strawienie
zjedzonego pożywienia. Objawiać się to może m.in. przez
pojawienie się biegunek lub zaparć oraz wzdęć brzucha.
Niestrawione pokarmy, z powodu braku odpowiedniego działania
enzymów, zaczynają fermentować w jelitach, tworząc dużą ilość
gazów jelitowych, przez co nasilają się biegunki czy
zaparcia, a także jeszcze bardziej wzmaga się wzdęcie
brzucha. Tak powstałe środowisko jest doskonałym miejscem do
rozwoju nieodpowiednich bakterii oraz grzybów jelitowych. One
z kolei, potrafią wyprodukować substancje niszczące jelito i
działające negatywnie na wydzielanie enzymów trawiennych.
Cały ten cykl napędzany jest pierwotnym stresem, ale również
stresem związanym z dyskomfortem i świadomością, że coś
niedobrego dzieje się z naszym organizmem. Swoje miejsce w
łańcuchu zajmuje także
nieodpowiednie, wysoko
przetworzone jedzenie, którym często raczymy siebie w trudnym
czasie. Koło się zamyka.
Fermentują niestrawione resztki węglowodanów, także tych
dobrych, zawartych w zdrowych zbożach, obfitujących w skrobię
(która stanowi podstawowe źródło energii w racjonalnej diecie)
oraz, tak ważny dla jelit, błonnik pokarmowy. Niektóre osoby
osobniczo wykazują problem z trawieniem surowych warzyw i
owoców (duża dawka błonnika pokarmowego), skrobi zawartej w
zbożach, ziemniakach i kukurydzy oraz dwucukrów takich jak
sacharoza (znana jako biały cukier stołowy) czy laktoza,
zawarta w mleku. Osobniczo zdarza się, że pojawić się może
problem z tolerancją fruktozy, zawartej w owocach czy miodzie,
co często objawia się biegunkami i „strzelającymi” stolcami.
Jak zwykle bywa – każdy przypadek należy rozpatrywać
indywidualnie. Dla jednej osoby paleo dieta okaże się
wystarczająca i niemal zbawienna, u innych – eliminacja będzie
dotyczyć szerszej listy produktów. Postaram się krótko
scharakteryzować wszystkie wymienione w tytule diety: Dietę
Specyficznych Węglowodanów, SCD (ang. Specific Carbohydrate
Diet – SCD), Paleo Dieta (znana również jako dieta ludzi
pierwotnych), dieta z małą zawartością fermentujących oligo-,
di- i monosacharydów oraz polioli, FODMAPs
FODMAPs=Fermentable
Oligo-Di-Monosaccharides
(ang.
and
Polyols), dieta w zespole psychologiczno-jelitowym, GAPS (ang.
GAPS=Gut and Psychology Syndrome). Wszystkie wymienione diety
mają wspólną podstawę – eliminacji podlegają przetworzone
produkty, barwniki i inne dodatki do żywności, biały cukier,
zboża glutenowe. W zależności od rodzaju diety eliminuje się
również mleko i produkty mleczne, pozostałe zboża, inne źródła
węglowodanów złożonych (np. suche nasiona roślin strączkowych,
nasiona lnu, gumy naturalne), ziemniaki i kukurydzę.
Eliminacja zależy od choroby, towarzyszących objawów, wyników
badań lekarskich oraz stosowanego leczenia.
Dieta Specyficznych Węglowodanów,
(ang. SCD=Specific Carbohydrate Diet)
SCD
Ta dieta specjalna znajduje zastosowanie w terapii autyzmu
(przede
wszystkim
w
sytuacji
braku
skuteczności
dotychczasowego postępowania dietetycznego i jednoczesnymi
problemami z jelitami, jak biegunka czy zaparcia), w chorobach
zapalnych jelit jak colitis ulcerosa (wrzodziejące zapalenie
jelita grubego) czy choroba Leśniowskiego-Crohna, a także u
osób z problemem w trawieniu skrobi, przerostem mikroflory
jelitowej (SIBO) oraz u osób z diagnozą celiakii, u których
wykluczenie z codziennego menu jedynie glutenu nie przynosi
efektu leczniczego.
Eliminacji poddawane są wszystkie źródła skrobi w diecie, tj.
zboża (także zaliczane do bezglutenowych), ziemniaki,
kukurydza, a także inne źródła węglowodanów złożonych (np.
większość roślin strączkowych, błonnik rozpuszczalny siemienia
lnianego czy naturalne gumy jak guma guar) i dwucukry, czyli
sacharoza (cukier stołowy) i laktoza (cukier mleczny;
dozwolone jest odpowiednio przygotowane mleko i jego
przetwory). Źródłem węglowodanów w diecie są cukry proste,
zawarte w miodzie i owocach, oraz warzywa. Stawiając na jak
najbardziej naturalne żywienie, zabrania się spożywania
przetworzonej żywności. Efektem diety jest regeneracja jelita,
a tym samym likwidacja stanu zapalnego i zwiększenie
możliwości trawiennych surowych warzyw i owoców oraz skrobi.
Minimalny okres stosowania diety to 2 lata, po czym można
spróbować dietę rozszerzać o niedozwolone do tej pory produkty
i sprawdzać tolerancję.
Dieta PALEO (żywienie ludzi pierwotnych)
Sposób żywienia ludzi paleolitycznych stał się w ostatnim
czasie bardzo modny, także za sprawą wzrostu zainteresowania
treningiem siłowo-wytrzymałościowym Crossfit, tworząc nowy
styl życia przede wszystkim ludzi młodych. Dieta PALEO daje
szerokie możliwości kulinarne, wykorzystując wszystko, co
nadaje się do zjedzenia przez człowieka. Eliminacji podlegają
różne grupy produktów, a w zależności od podejścia, lista
niedozwolonych produktów kurczy się lub rozszerza. Patrząc na
dietę ogólnie, wykluczeniu podlegają: zboża, mleko i jego
przetwory, rośliny strączkowe, produkty przetworzone. W diecie
wykorzystuje się duże ilości zdrowych tłuszczy. Podobnie jak w
przypadku diety SCD, podstawą jest żywienie naturalne. Dieta
może mieć zastosowanie u osób z problemami jelitowymi i
rozchwianiem emocjonalnym, nadwagą, nadwrażliwością na gluten,
osób uzależnionych od węglowodanów i w wielu innych
przypadkach. Pamiętajmy jednak, że człowiek paleolityczny to
człowiek bardzo aktywny, polujący.
Dieta z małą zawartością fermentujących
oligo-, di- i monosacharydów oraz
polioli,
FODMAPs
(ang.
FODMAPs=Fermentable
Oligo-DiMonosaccharides and Polyols)
Skuteczność tej diety eliminacyjnej zbadana została w
szczególności w zespole jelita drażliwego (lub nadwrażliwego).
Istnieje wiele prac naukowych, opublikowanych w 2014 i 2015
roku, na temat roli FODMAPs w leczeniu tej dolegliwości.
Podstawą diety jest ograniczenie źródeł fermentujących oligo-,
di- i monosacharydów oraz polioli, czyli związków zawartych
przede wszystkim w zbożach glutenowych, roślinach
strączkowych, niektórych owocach (np. jabłkach), czosnku i
cebuli, tradycyjnych produktach mlecznych (zawierających
laktozę). Zabronione są również związki słodzące takie
jak mannitol, ksylitol, inne. Lista niedozwolonych produktów
jest przede wszystkim zależna od indywidualnej tolerancji
produktów.
Pobierz: Produkty dozwolone w diecie FODMAPs
Dieta w zespole psychologiczno-jelitowym,
GAPS (ang. GAPS=Gut and Psychology
Syndrome)
Dieta GAPS jest mało poznana. Opiera się na założeniu, że
istnieje zależność między funkcjonowaniem mózgu (a zatem sferą
psychiczną) a trawieniem żywności i układem odpornościowym. Że
taka zależność istnieje – nie ma co do tego wątpliwości.
Psychika może wpływać na pracę jelit i układu odpornościowego,
natomiast nieodpowiednie środowisko jelit i rozregulowanie ich
pracy może wpływać na cały układ nerwowy i kondycję psychiczną
człowieka. Podstawą diety jest wyleczenie jelita i
detoksykacja organizmu.
Za prototyp diety GAPS uważa się
dietę SCD, która została dostosowana do potrzeb osób z
problemami psychologicznymi. Lista produktów niedozwolonych na
diecie jest bardzo długa. Podstawą jest eliminacja zbóż,
dwucukrów (sacharoza i laktoza) oraz źródeł fermentujących
oligo-, di- i monosacharydów oraz polioli (patrz powyżej).
Ważną rolę w czasie stosowania diety odgrywa sok z
fermentowanych warzyw. Dieta stosowana jest u dzieci z
autyzmem i ADHD, osób z depresją i jelitem drażliwym oraz w
wielu innych przypadkach.
Każda z tych diet jest niewątpliwie wyzwaniem dla pacjenta.
Wymaga przygotowania się i świadomości kroków, które należy
podjąć. Liczy się konsekwencja i wytrwałość.
Istnieje ryzyko, że każda z tych diet stanie się dietą
białkową, której negatywne efekty są dostrzegane u osób
odchudzających się metodą Duckana. Postępowanie dietetyczne
należy sprawdzać regularnymi badaniami lekarskimi, np.
podstawowym badaniem moczu czy morfologią. Ustalając
postępowanie żywieniowe, bierze się również pod uwagę alergię
i nadwrażliwość pokarmową oraz preferencje kulinarne.
Osobiście nikt mnie nie zmusi do zjedzenia wątróbki, natomiast
chętnie ugotuję zupę z pokrzyw :)
Wraz z rozwojem strony, będą publikowane bardziej szczegółowe
artykuły dotyczące wyżej wymienionych diet. Pojawi się także
więcej wpisów na temat protokołu autoimmunologicznego (AIP),
który nie został tu ujęty, a powinien również być wzięty pod
uwagę.
Pozdrawiam!