przyczyny konfliktów między rodzicami a

Przyczyny konfliktów między rodzicami a dorastającą młodzieżą (referat). Opracował mgr inż. Kamil Krosta.
Zespół Szkół Ponadgimnazjalnych w Iłży.
PRZYCZYNY KONFLIKTÓW MIĘDZY
RODZICAMI A DORASTAJĄCĄ MŁODZIEŻĄ
Atmosfera domu rodzinnego w istotny sposób wpływa na wyniki w nauce
i postawy uczniów, ich stosunek do obowiązków.
Konflikty domu rodzinnego w istotny sposób wpływają na wyniki w
nauce i postawy uczniów oraz ich stosunek do obowiązków.
Sytuacje konfliktowe nacechowane są z reguły uczuciami nieprzyjaznymi
i wrogimi. Drastyczna forma wyrażania tych nieprzyjaznych i wrogich uczuć są:
kłótnie, awantury i rękoczyny.
Z konfliktami rodzinnymi bywa różnie. Istnieją rodziny przyzwyczajone
do ciągłych kłótni, mimo że nie stwierdza się w nich podłoża konfliktowego.
Mogą to być rodziny zżyte, solidarne i ściśle ze sobą powiązane. Charakteryzuje
je po prostu taki właśnie głośny, niemiły, hałaśliwy sposób bycia wynikający
albo z nadmiernej pobudliwości procesów nerwowych albo z niskiego poziomu
kultury ogólnej rodziców i dzieci.
Zdarzają się również rodziny, które na pozór robią wrażenie bardzo
poprawnych i szanujących się domów, miedzy członkami rodziny nigdy nie
dochodzili do ostrej wymiany zdań, a mimo to konflikt narasta i pogłębia się
milcząca bariera, która ich dzieli. Rośnie niechęć a nawet pragnienie
wyrządzenia sobie wzajemnych przykrości.
Odrzucamy utopię i wiarę w to, że istnieją rodziny gdzie panuje absolutna
harmonia i doskonałe, zupełnie bezkonfliktowe współżycie dlatego, że każdy
człowiek ma prawo do własnego sądu i własnego zdania i jednocześnie każdy
człowiek ma obowiązek szukania wyjścia z sytuacji, w której występuje
rozbieżność zdań i dążeń. Z góry można np. założyć, że w ogromnej większości
rodzin istnieją konflikty polegające na różnicy zdań pomiędzy rodzicami i
dziećmi w odniesieniu do takich kwestii jak : moda, sposób postępowania
1
Przyczyny konfliktów między rodzicami a dorastającą młodzieżą (referat). Opracował mgr inż. Kamil Krosta.
Zespół Szkół Ponadgimnazjalnych w Iłży.
wobec rodziców , rodzeństwa, problemy społeczne itp. Czy konflikt dziecka z
rodziną jest zjawiskiem częstym.
Rzeczywistość dostarcza bardzo wiele dowodów na to, że konflikty
między rodzicami stanowią poważny problem olbrzymiej liczby rodzin i
przebiegają bardzo różnie.
Konflikt może mieć charakter:

Jawny gwałtowny i niekiedy wręcz szantażujący otoczenie,

Ukryty nieujawniony, niedostrzegalny na pierwszy rzut oka, ale bardzo
bolesny.
Nasilenie konfliktów, zatargów i nieporozumień w relacji rodzice –
dziecko przypada na okres dorastania.
Różnego rodzaju badania – psychologiczne, pedagogiczne wykazują, że
30% młodzieży popada w konflikty z rodzicami. Największe ich nasilenie
następuje w okresie 14 – 18 rokiem życia.
Przyczyny sporów i nieporozumień są różne, chodzi przede wszystkim o
poglądy religijne, moralne i polityczne, wybór zawodu, młodzieżowe miłości,
naukę w szkole i jej wyniki, zachowanie się, sposób ubierania i cały szereg
innych.
Co jest przyczyną konfliktów?
Przyczyną konfliktów jest to, że dzieci przestają być dziećmi, a my
dorośli nie zawsze to dostrzegamy. U dorastającej młodzieży pojawia się
potrzeba samodzielności, młodzież niechętnie poddaje się nakazom i zakazom.
Do głosu dochodzi silna potrzeba uznania a my tymczasem częściej
podkreślamy
niedojrzałość
młodzieży
niż
zbliżającą
się
dorosłość
i
nieporadność z tym związaną. Częściej mówimy „a co ty tam wiesz” zamiast
„powinieneś już wiedzieć, że”.
Dorastająca młodzież jest bardzo wrażliwa, rozdrażniona, ma zmienne
nastroje. Nie zawsze my dorośli dostrzegamy ten problem i nie zawsze chcemy
zrozumieć o co młodzieży chodzi. I zdarza się, że w sytuacjach konfliktowych
2
Przyczyny konfliktów między rodzicami a dorastającą młodzieżą (referat). Opracował mgr inż. Kamil Krosta.
Zespół Szkół Ponadgimnazjalnych w Iłży.
dzieci i rodzice przestają się rozumieć. W ogóle zjawiskiem coraz
powszechniejszym staje się fakt, że dorośli zatracają umiejętność rozmawiania z
młodzieżą i często nie umieją i nie chcą wysłuchać jej do końca brak czasu,
cierpliwości, ale wówczas gdy młodzież milczy i nie ma o czym rozmawiać z
dorosłymi jest źle.
Rozważeniu wymaga również problem kryzysu autorytetu rodziców –
zwłaszcza w układzie rodzice – dzieci dorastające.
Autorytet – jest to uznanie i szanowanie powagi starszych, szanowanie ich
rad i wskazówek, wiara w ich słuszność, jest to chęć bycia takim właśnie jak ten
dorosły, którego autorytet się uznaje.
W okresie dzieciństwa ojciec i matka są autorytetami prawie wyłącznymi
dla dziecka. Małe dziecko ma przeświadczenie, że jego mama jest najlepsza, że
jego ojciec wszystko potrafi, jest mądry, dobry itp. W miarę jak upływają lata,
każde dziecko porównuje swoich rodziców z innymi ludźmi, obserwuje ich,
podpatruje błędy, zaczyna ich oceniać. Wszystkie braki jakie dzieci widzą u
swoich rodziców powodują zachwiania autorytetu. Wydaje się, że w warunkach
współczesnej
cywilizacji
upadek
autorytetu
rodziców jest
zjawiskiem
nieuchronnym i ogólnoświatowym. Zjawisko to pogłębia fakt niewłaściwego
postępowania rodziców.
Są rodzice, którzy stosują prawo tzw. „mocnej ręki” i przemocy, trzymają
dziecko w stanie nieustannego lęku i zagrożenia.
Są i tacy, którzy wymuszają posłuszeństwo drogą obietnic, drogich
podarunków i pieniędzy.
Jeszcze inni ustępują dzieciom na każdym kroku lub są bardzo nierówni w
wymaganiach – (raz za bardzo surowi, raz za bardzo tolerancyjni).
Niektórzy rodzice stawiają za przykład siebie i zbyt często używają słów
„a jak ja byłam w twoim wieku, to ...itd.”. Są to drogi, które prowadzą do celu.
W czasach dzisiejszych, uznanie rodzice mogą zdobyć tylko poprzez
swoją własną właściwą postawę, własna pracę, rzetelność, uczciwość, prawy
3
Przyczyny konfliktów między rodzicami a dorastającą młodzieżą (referat). Opracował mgr inż. Kamil Krosta.
Zespół Szkół Ponadgimnazjalnych w Iłży.
charakter, ale pamiętać musimy, że nawet wówczas, gdy te warunki zostaną
spełnione przez rodziców, nie dają gwarancji na to, że konflikty między
dorastającymi dziećmi, a rodzicami nie występują.
Dlaczego tak jest ?. Po prostu dartego, że młody dorastający człowiek
szuka wzorów do naśladowania również poza rodziną, wśród koleżanek i
kolegów, a więc w grupie rówieśniczej. Dorastające dzieci szukają towarzystwa
młodych, bo najlepsze nawet stosunki z rodzicami nie zastąpią w tym wieku,
kontaktów z rówieśnikami.
Poglądy młodego człowieka - dojrzewają wśród młodych.
Faktem jest jednak, że młodzież dzisiejsza żyje w kategoriach „teraz –
dziś”. Był to zawsze przywilej młodości, ale dziś jest on szczególnie
wyeksponowany.
Sytuacja
ta
niesie
wiele
niebezpieczeństw,
sprzyja
powstawaniu praw konsumpcyjnych polegających na tym żeby brać i to dużo z
życia niewiele w zamian dając jest w tym przede wszystkim wina dorosłych,
którzy swoim wcześniejszym postępowaniem wobec dziecka wykształcili takie
właśnie postawy, bo błędnie rozumiejąc pojęcia „szczęśliwe dzieciństwo”
chcemy dać dziecku wszystko: życie bez trosk, problemów, trudności. Rodzice
dążąc do tego by zapewnić dziecku możliwie najwygodniejsze życie zapominają
o przydziale obowiązków (stosownie do ich wieku i możliwości), co powoduje,
że córki i synowie wyrastają w przekonaniu, że wszystko im się od życia
należy.
Była mowa o tym, że jednym z czynników powodujących konflikty w
rodzinie jest upadek autorytetu rodziców, że następnym czynnikiem jest zbytnie
wyeksponowanie przez młodzież postawy konsumpcyjnej i nastawienie na to by
dużo mieć i dużo brać. Istnieją jednak i inne przyczyny, o których trzeba
wspomnieć. Są to postawy rodzicielskie i atmosfera wychowawcza domu. W
interesującej nas kwestii przez postawy rodzicielskie rozumieć będziemy
utrwalone sposoby, postępowania rodziców wobec dzieci i pozostałych
4
Przyczyny konfliktów między rodzicami a dorastającą młodzieżą (referat). Opracował mgr inż. Kamil Krosta.
Zespół Szkół Ponadgimnazjalnych w Iłży.
członków rodziny, czy otoczenia, ich stosunek do zagadnień wychowawczych,
społecznych, moralnych, religijnych, planów wobec dziecka itp.
Typy postaw rodzicielskich:
1. Postawa akceptacji – dziecka w rodzinie, dziecka takiego jakim jest (dziecko
stoi centrum mądrego zainteresowania rodziców, posiada poczucie
bezpieczeństwa
i
warunki
do
normalnego
prawidłowego
rozwoju
osobowości.
2. Nadmierna opieka – rodzice robią wszystko dla dziecka, poświęcają się
nadmiernie dla niego, zbyt go rozpieszczają, są nadmiernie pobłażliwi,
usprawiedliwiają złe zachowanie. Skutek : opóźnione dojrzewanie społeczne,
brak samodzielności, ciągłe czekanie na czyjąś pomoc, żądanie od otoczenia
świadczeń na swoją korzyść.
3. Nadmierne wymagania – zbyt perfekcyjny sposób postępowania wobec
młodego człowieka. Rodzice nie kochają dziecka i nie chcą dziecka takim
jakie jest. Chcą by było doskonalsze a więc i najlepsze, najmądrzejsze,
najładniejsze i w ogóle „naj..., naj...”.
Nie chwalą dziecka, zbyt często go krytykują, zbyt często udzielają nagan,
podkreślają jego błędy, przypominają wcześniejsze wykroczenia, upokarzają
dziecko karząc karami upokarzającymi, ciągle maja pretensje, często
nieuzasadnione. Błędy te popełniają rodzice najczęściej rodzice wobec dziecka
niechcianego, albo wobec dziecka pierwszego w rodzinie, ponieważ obraz
(wzorzec) dziecka jakie sobie wyobrazili przed jego narodzeniem jest inny niż
dziecko, które chowają.
Wynikiem takiego postępowania całymi latami wobec dziecka, są
frustracje, lęki, brak wiary we własne siły, niska ocena samego siebie, poczucie
niskiej wartości (jestem gorszy niż inni). W wyniku takiego postępowania u
dziecka mogą rozwinąć się – agresywność, uciekanie do grup młodzieży będącej
w podobnej sytuacji tworząc grupy, gangi, wdając się w narkomanię,
5
Przyczyny konfliktów między rodzicami a dorastającą młodzieżą (referat). Opracował mgr inż. Kamil Krosta.
Zespół Szkół Ponadgimnazjalnych w Iłży.
wąchactwo, aby tylko zapomnieć choć na krótko o sobie (punki), (moczenie się
nocne, obgryzanie paznokci).
Następny typ postaw rodzicielskich to:
4. Jawne odrzucenie : rodzice nie lubią lub nienawidzą dziecka, postępują z
dzieckiem szorstko i unikają z nim wszelkich kontaktów. Konsekwencja
takiego postępowania
rodziców jest agresywność, przestępczość i
zahamowanie rozwoju uczuciowego.
Jakie postawy należy uznać za najwłaściwsze i skuteczne w kształtowaniu
prawidłowej osobowości naszego dziecka.
Najbardziej skuteczna będzie oczywiści postawa rodziców.
5. Akceptująca dziecko.
Ma to miejsce wówczas, gdy rodzice otaczają dziecko życzliwością, gdy
jest ono ciągle w kręgu zainteresowań, gdy zapewniają mu nie tylko warunki
materialne, a więc wyżywienie, odzież i dom, ale również rodzicielską,
rozsądną, mądrą miłość oraz poczucie bezpieczeństwa, poczucie ciągle
wzrastającej własnej wartości. Gdy znajdują dla dziecka czas aby z nim
rozmawiać o jego radościach, problemach, kłopotach, gdy znajdują czas i chęci
do wspólnego czytania, na wspólne rozrywki, na wspólne organizowanie godzin
wolnych od pracy.
Pamiętać musimy o tym, że w sytuacjach konfliktowych z własnymi
dziećmi podstawę rozwiązywania zatargów jest zawsze opanowanie ze strony
rodziców i rozmowy oparte na zasadzie życzliwości.
Ważne są tu rozmowy i ciągłe wyjaśnienia. Gdy dziecko dorastające ma
rację należy mu ją przyznać. Z całą pewnością w konfliktach z dziećmi
dorastającymi nie prowadzą do nikąd same zakazy, obrzucanie epitetami i
pomniejszanie godności dziecka, poniżanie go – podobnie nie odnoszą skutku
uwagi rodziców czynione w sanie gniewu, dużego zdenerwowania, afektacji,
głosem podniesionym z intonacją gderliwą, kiedy to czynności kontroli tego, co
mówimy są trochę, a może i w znacznym stopniu zmniejszone.
6
Przyczyny konfliktów między rodzicami a dorastającą młodzieżą (referat). Opracował mgr inż. Kamil Krosta.
Zespół Szkół Ponadgimnazjalnych w Iłży.
Bardzo często spotykamy się z tym, że wyjaśnienia, tłumaczenie nie
odnosi żadnych skutków – wręcz przeciwnie, konflikt się pogłębia. W takich
przypadkach dobrze jest wykorzystać wpływ osoby, która jest dla dorastającego
chłopaka czy dziewczyny autorytetem, może to być ktoś z rodziny bliższej czy
dalszej, może wychowawca lub któryś z nauczycieli, starszych kolegów, kogo
nasze dziecko lubi, ceni, liczy się z jego zdaniem, naśladuje go, powtarza jego
opinię.
Uwaga – metodę – sposób postępowania z dzieckiem dobieramy zawsze
w zależności od tego, na jakim tle, z jakiego powodu, w jakich okolicznościach
do zatargu doszło. A więc musimy znać jego przyczynę.
I tak jeśli powodem nieporozumienia są złe wyniki w nauce, pierwszą
czynnością będzie odpowiedź na pytanie „Dlaczego”, dopiero wówczas należy
dobierać metodę postępowania, aby konflikt zlikwidować.
Bardzo często zdarza się, że dziecko wchodzi w złe towarzystwo
rówieśników, przyjmuje z tego środowiska zasoby zachowań, których dorośli
nie akceptują np. niechlujny sposób ubierania się, arogancja z domieszką
niesmacznych lub ordynarnych wyrażeń z odcieniem lekceważenia, ironii.
Gdyby to była grupa budząca nasze wątpliwości z powodu uprawnienia czynów
takich jak działalność przestępcza czy alkoholizm, należy zrobić wszystko, aby
nasze dziecko od tej grupy izolować. Mówienie i powtarzanie „nie zadawaj się z
nimi” – nic nie zmieni. W tym przypadku niezmiernie ważne będą rozmowy
wyjaśniające i uczciwa, rzetelna odpowiedź na pytanie „dlaczego?” tak
postępować nie można, dlaczego w tej grupie nie powinien nasz syn czy córka
przebywać (wyjaśniać konsekwentnie, dając przykłady). Wniosek stąd płynie
oczywisty, że musimy wiedzieć jak nasz syn czy córka spędza czas poza
domem, gdzie i z kim ? w jakim otoczeniu – co robi?
Bardzo często przyczyną, która prowadzi do zatargów między rodzicami
a dorastająca młodzieżą, która stanowi spędzającą sen z oczu troskę rodziców
7
Przyczyny konfliktów między rodzicami a dorastającą młodzieżą (referat). Opracował mgr inż. Kamil Krosta.
Zespół Szkół Ponadgimnazjalnych w Iłży.
jest agresywne zachowanie polegające na niechętnej lub nawet zabarwionej
odcieniem wrogości postawie.
U podstaw agresji i zachowań agresywnych leżą przykre stany uczuciowe,
w których występują w mniejszym lub w większym nasileniu : pretensje, gniew,
żal, niechęć, wrogość a nawet nienawiść.
Czynnikiem towarzyszącym są najczęściej niechęć do działania, do
wysiłku, do współdziałania, całkowita bierność i apatia, wybuchy gniewu w
momencie zwracania uwagi, złe humory, odmawianie wykonania poleceń,
skłonność do nagłych wyładowań afektywnych, opryskliwe lub wręcz wulgarne
odpowiadanie dorosłym, nadmierna irytacja.
Dzieci z tym obciążeniem stają się coraz bardziej zuchwałe, szorstkie,
podejrzliwe, trudne do zdyscyplinowania, gwałtowne i niepohamowane.
Często posługują się „językiem ulicy”, doprowadzają do ataków przemocy,
bójek i awantur.
Stanom tym towarzyszy wzmożona pobudliwość i nerwowość, zaburzenia
nastroju, uczciwości i temperamentu.
Młodzi ludzie z omawianej grupy z lekceważeniem wyrażają się o dorosłych,
robią wrażenie, że nie zależy im na nikim, ani na niczym. Jest to oczywiście
tylko wrażenie, zewnętrzna postawa a nie cała prawda.
Do narastania poziomu agresji doszło bowiem dlatego właśnie, że w
pewnym okresie swego życia bardzo chcieli zbliżyć się do dorosłych na
płaszczyźnie uczuciowej, ale to im się nie udało, zostali przez tych dorosłych
zlekceważeni, bo dorośli odrzucili w sensie emocjonalnym ich starania.
Nastąpiło zablokowanie podstawowych potrzeb bezpieczeństwa i więzi
uczuciowej, co doprowadziło do reagowania wrogością skierowaną do rodziców
w pierwszej kolejności i przenosi się na innych dorosłych, np. nauczycieli,
wychowawców.
Jak postępować w takich przypadkach ?
8
Przyczyny konfliktów między rodzicami a dorastającą młodzieżą (referat). Opracował mgr inż. Kamil Krosta.
Zespół Szkół Ponadgimnazjalnych w Iłży.
Pamiętajmy o jednym. Zachowania agresywne w tym wieku, wieku
dorastania, są jeszcze wołaniem o pomoc (jeszcze nie są utrwalone). Dlatego u
podstaw działania rodziców musi leżeć: życzliwość i cierpliwość, chęć przyjścia
z pomocą oraz zachowanie spokoju. W żadnym wypadku gdy dziecko
zachowuje się opryskliwie i arogancko nie możemy tracić cierpliwości, nie
możemy odwzajemniać się tym samym. Istnieje bowiem psychologiczne prawo
rządzące zachowaniem człowieka w myśl którego agresja wzmaga agresję –
czyli nasza agresja wzmaga agresję dziecka. Pozostaje więc zachowanie spokoju
i cierpliwe tłumaczenie i wyjaśnianie przyczyn – dlaczego tak się stało ?. Gdy
poznamy te przyczyny należy zrobić wszystko, by dziecku udzielić pomocy.
Może zaistnieć taka sytuacja, że trzeba znaleźć więcej czasu, zmienić swój dla
niego stosunek na bardziej serdeczny i opiekuńczy.
Może trzeba wzmocnić kontrole i odizolować dziecko od złego wpływu
złych kolegów. Dla każdego przypadku będzie inna recepta.
Przeciwieństwem zachowań agresywnych są dzieci tzw. „zahamowane”.
Ich nieszczęście polega na tym, że towarzyszą im głębokie stany depresji
wyrażające się potrzebą szukania samotności bądź unikaniu, lub wręcz
odrzucaniem kontaktów zarówno z dorosłymi jak i z rówieśnikami.
Młodzież ta wykazuje brak zaufania do obcych ludzi, nowych sytuacji,
jest bardzo ostrożna, mało pewna siebie, nie wykazuje inicjatywy,
pomysłowości, wymaga ciągle pomocy.
Specyficzne dla niej cechy to : łatwowierność, podatność na wpływy
innych, mała zdolność przewidywania, brak wytrwałości i systematyczności,
zaniżona aktywność, uległość wobec innych silniejszych jednostek. W ostrej
fazie zahamowania – dziecko zamyka się w sobie, trzyma się z dala od innych,
jest skryte i nieprzyjazne, wydaje się traktować otoczenie jako wrogie i
nieprzyjazne. Mogą tu współistnieć objawy zaburzeń emocjonalnych takie jak:
obgryzanie paznokci, niepewne spojrzenia, ogólne zmęczenie, zniechęcenie
rysujące się na twarzy, smutek.
9
Przyczyny konfliktów między rodzicami a dorastającą młodzieżą (referat). Opracował mgr inż. Kamil Krosta.
Zespół Szkół Ponadgimnazjalnych w Iłży.
W zasadzie dzieci te nie sprawiają swoim zachowaniem kłopotów, są
raczej niezauważalne przez otoczenie, pozostają na uboczu. I właśnie dlatego są
bardzo nieszczęśliwe. Jak postępować w takim przypadku?. Sprawa
najważniejszą jest rozszerzyć system wszelkich możliwych (słusznych) pochwał
i nagród, podkreślać często dobre cechy dziecka i zachęcać ciągle do
podejmowania wysiłków, by uzyskiwało dobre wyniki w nauce, by znalazło
sukces, stało się pewniejsze i uwierzyło we własne siły.
Literatura :
1. A.Sokołowska – stosunek młodzieży do jej perspektyw życiowych
2. Z.Pietrasiński – Zastosowanie psychologii w praktyce szkolnej
3. J.Skorupska – Sobańska – Potrzeby nastolatków a wychowanie w rodzinie
10