Różne kryteria zdrowia psychicznego

a1aPSYCHOLOGIA
KLINICZNA-WYKŁADY
Wykaz zagadnień egzaminacyjnych
1. Definicje zdrowia psychicznego.
2. Mechanizmy powstawania zaburzeń psychicznych w różnych
koncepcjach psychologicznych.
3. Podstawowe zasady terapii w różnych podejściach teoretycznych.
4. Wybrane zaburzenia procesów psychicznych po uszkodzeniach
mózgu.
Psychologia kliniczna zajmuje się odstępstwami od pewnej normy.
Dzieli się ją na różne specjalności:
 Psychologię kliniczną człowieka (od momentu narodzin do
wieku starczego) dorosłego i dziecka
 Psychosomatykę
 Neuropsychologię (dotycząca po uszkodzeniu mózgu)
 Psychologię sądową
1
Psychologię kliniczną dzieli się wg etapów rozwoju człowieka. Z każdym z
tych etapów wiążą się różne problemy psychiczne.
Różne kryteria zdrowia psychicznego
Czy jest zdrowie psychiczne a czym choroba psychiczna?
W chorobie somatycznej nie ma problemu bo jest jakaś przyczyna (wirus)
etc w chorobie psychicznej jest problem z określeniem przyczyn.
Dzięki rozróżnieniu czym jest choroba a czym zdrowie możemy określać:
 Predyspozycje do pewnych chorób
 Ustalić diagnozę choroby
 Dostosować leczenie
 Ustalić rodzaj i długość rehabilitacji
 Określić moment wyzdrowienia
RÓŻNE KRYTERIA POJĘCIA ZDROWIA PSYCHICZNEGO
1.
Negatywne pojęcie zdrowia psychicznego
 Teza – zdrowie psychiczne to brak objawów choroby. Jest to tzw
definicja „ignotum per ignotum”
Poglądy na to co jest chorobą a co nią nie jest wciąż się zmieniają
np. leworęczność. Z kolei wciąż poznawane są nowe schorzenia
dotychczas
niedostrzegane
(zespół
nadpobudliwości
psychoruchowej)
2.
Kryterium statystyczne w nim jest
 Teza – że te cechy psychiczne i zachowania są zdrowe, które są
najpowszechniejsze. „To co zdrowe określa tłum”. Tu zdrowie traci
wymiar jednostkowy tzn. przestajemy zwracać uwagę na potrzeby
indywidualnej osoby natomiast stosujemy kryteria przyjęte prze
daną grupę społeczną.
 Do jakiej populacji odnieść te kryteria zdrowia psychicznego. W
jednej populacji (grupie) dane zachowania są uznawane jako
normalne, w innej grupie (wiekowej, narodowościowej) uznają je za
chore
 Które cechy psychiczne świadczą o zdrowiu (pewny cechy człowieka
są indywidualne)
 Problem granicy między tym co zaburzone a tym co normalne.
Kryterium statystyczne daje bardzo ścisłą granicę pomiędzy tym
 Są pewne cechy psychiczne, które nie są stopniowalne. Jaki procent
ludzi decyduje o ich normalności?
3.
Kryterium społeczno – kulturowe
 Teza – „zdrowie jest to co jest akceptowane przez społeczeństwo”.
Zdrowy jest konformizm i podporządkowanie się zasadom
społecznym. Natomiast chore jest co jest nie akceptowane,
niewygodne dla innych. To kryterium należy odróżnić od kryterium
statystycznego bo bywają przypadki zachowań ekstremalnych
 One w pewnych środowiskach uznawane są za zdrowe (np.
kamikadze w Japonii – pod względem kryterium statystycznego jest
2



4.


W
A
D
Y


W
A
D
Y
5.

to wyrazem patologii a według kryterium kulturowo-społecznego
nie!)
Zdrowie traci wymiar jednostkowy. Nie widzimy człowieka, widzimy
zasady, które narzuca nam grupa społeczna.
Różne kultury mają różne normy zdrowia, nie ma wyznaczników,
które cechy psychiczne są zdrowe, a które zaburzone patologicznie
W tej koncepcji ilość osób zdrowych i chorych zmienia się bez
względu na problemy osobowościowe w zależności od tolerancji
społecznej, polityki społecznej (w czasach Hitlera szpitale
psychiatryczne były przepełnione)
Kryterium przystosowania się ogólnobiologicznego
Wywodzi się ono z koncepcji Darwina, koncepcji przystosowania się
do warunków środowiska
Teza – „zdrowie jest to przystosowanie się organizmu do środowiska
gwarantujące mu przetrwanie i prokreację”. Organizacja i budowa
anatomiczna i fizjologiczna i psychologiczna organizmów żywych
służy osiągnięciu zdrowia. Czyli zdrowy jest ten kto skutecznie
zaspokaja indywidualne potrzeby organizmu, utrzymuje się w
optymalnej równowadze psychofizycznej jest samodzielny życiowo i
akceptuje sam siebie i nie ma znaczenia jaką drogą ten stan zdrowia
jest osiągany. Jest to pierwsze kryterium, w którym nie są
najważniejsze normy społeczne ,ale potrzeby indywidualnego
organizmu.
Nie w każdym środowisku można realizować indywidualne potrzeby
organizmu (np. rodzina wielodzietna, patologiczna – bieda,
uniemożliwia to więzienie)
Nie każdy chce się realizować w danej potrzebie (np. nie każdy chce
mieć dzieci)
Nie wiadomo do końca, które cechy są zdrowe, a które patologiczne.
To uwzględnianie potrzeb indywidualnych jest niebezpieczne bo np.
w tym kryterium psychopata to zdrowy człowiek. Z drugiej strony w
tym kryterium podkreśla się cechę równowagi psychicznej,
psychofizycznej, samoakceptacji – a niestety są okresy w życiu
człowieka, kiedy następuje dezintegracja (śmierć bliskiego,
dojrzewanie). W psychologii Kazimierz Dąbrowski Koncepcja
Dezintegracji Pozytywnej – ten okres służy człowiekowi – po niej
człowiek staje się silniejszy, uczy się czegoś, równowagi
Kryterium samourzeczywistnienia się
Odwołuje się do koncepcji pełnego rozwoju osobowości, aktualizacji
potencjalnych zdolności i koncepcji samourzeczywistnienia się.
Przedstawicielami tego są Erich Fromin, Karen Horney, Adam
Maslow, Karl Rogers
Założenie „zdolny jest ten człowiek, który realizuje własne,
potencjalne możliwości, dąży do swoich szczytowych osiągnięć,
realizuje czysto prywatne aspiracje. Zdrowie to stawanie się tym
czym się potencjalnie jest”. Stan zdrowia oznacza wolność,
twórczość, miłość, jedność duchową z innymi ludźmi i
antyautorytaryzm
3

W
A
D
Y
6.



Fromin na temat zdrowia: współczesna kultura uniemożliwia
realizację zdrowia. Środowisko zmusza do wegetacji myśli i odczuć
pod terrorem społecznych wymogów. Tylko nieliczni nie dają się
temu. Konformizm jest cechą choroby. Dziecko walczy z
autorytetem rodziców. Dziecko z zespołem Downa można uznać za
zdrowe (zgodnie z tym kryterium) jeśli aktualizuje się w swój sposób
i w swoim tempie rozwija się.
Bardzo ambitne podejście
Nie ma określonej wyraźnie granicy gdzie jest patologia gdzie
zdrowie (dla każdego ten stan jest inny)
Wieloznaczność terminów określających zwroty „aktualizacja
potencjalnych możliwości” – co to znaczy? Czy mam jakiś limit tych
możliwości?
Kryterium realizmu, spostrzegania i myślenia
założenie: „osoba zdrowa realistycznie, obiektywnie, trafnie
spostrzega świat i siebie”. Jest to kryterium stosowane przez
psychiatrów i odnosi się ono do nierzeczywistego świata,
kreowanego przez osoby ze schizofremią, paranoją.
Cechy patologiczne tego typu myślenia:

Myślenie autystyczne (wsobne) wszystko co się dzieje ma
związek ze mną

Oderwanie od rzeczywistości

Urojenia wielkościowe i prześladowcze
Wyróżniki paranoi (urojeń)

Zaangażowanie emocjonalne w fałszywe wierzenia

Upór w poglądach i ignorowanie rzeczywistości

Autyzm w myśleniu

Głęboka introwersja, subiektywizm, zamknięcie w kręgu
własnych problemów, niemożność porozumienia się z innymi
ludźmi

Ekstremizm i obcość treści myślowych; z jednej strony
megalomania (wiara we własną wartość) z drugiej strony niska
samoocena u jednej osoby występująca

Podejrzliwość w stosunku do innych ,przypisywanie im wrogich
motywacji (to są cechy osób wybitnych – geniuszy)
MECHANIZMY POWSTAWANIA ZABURZEŃ PSYCHICZNYCH
1.
2.
3.
4.
biomedyczne
psychodynamiczne
behawioralne
poznawcze
Podejście biomedyczne
Organiczny mechanizm powstawania. Zaburzenia psychiczne są objawem
choroby somatycznej.
Procedura wyodrębnienia schorzeń psychicznych w tym podejściu:
 opisanie zespołu objawów
4


etiologia zaburzeń
wprowadzenie
odpowiedniego
leczenia
farmakologicznego
 profilaktyka
Jakiekolwiek zmiany w zachowaniu powoduje organizm.
najczęściej
Rodzaje etiologii występowania zaburzeń psychicznych wg podejścia
biomedycznego:
1. E t i o l o g i a b i o c h e m i c z n a – zaburzenia psychiczne powstają w
wyniku zaburzeń biochemicznych ustroju, np. hormonalnej,
enzymatycznej, neuroprzekaźników
a. Pellagra psichosis powstaje u osób leczonych lekami
przeciwgruźliczymi, przy niedoborach witaminowych, obok
objawów typowo somatycznych (np. skórnych) pojawiają się
zaburzenia psychiczne np. zaburzenia orientacji w czasie i
przestrzeni, halucynacje i urojenia. Nieadekwatne do sytuacji
emocje no śmiech w tragicznych okolicznościach (objawy
podobne do schizofremii)
halucynacje – doznawanie wrażeń zmysłowych, które tak
naprawdę nie mają miejsca, mogą pochodzić ze wszystkich
narządów zmysłów naszego organizmu
urojenia – myśli prześladowcze, wielkościowe, urojenia winy i
inne
b. Schizofremia choroba bardzo poważna, której przyczyn do tej
pory nie wyjaśniono do końca; bardzo ciężkie zaburzenia
osobowości, emocji człowieka, której objawem osiowym jest
rozpad osobowości. W tym podejściu uważa się, że przyczyną
schizofremi jest nadmiar dopaminy1 w mózgu (dopamina –
jeden z neuro w mózgu, odpowiada za aktywność ruchową i
psychoruchową
organizmu)
powoduje
nadaktywność
psychoruchową osób chorych na schizofremię, gadatliwość,
urojenia, halucynacje; tzw sałatka słowna – pacjent mówi bez
kontaktu z rozmówcą, monolog, osoba chora zmienia temat z
minuty na minutę w sposób mało logiczny. Stosuje się tu
leczenie farmakologiczne, które obniża poziom dopaminy w
mózgu, przy okazji obniżania jej pojawiają się często objawy
podobne do choroby Parkinsona powodowanej przez brak,
niedomiar dopaminy w organiźmie.
c. Choroba Parkinsona – objawy psychiczne
 Spowolnienie psychoruchowe (dotyczy procesów myślenia,
kojarzenia, mówienia, pisania, czytania) charakterystyczna
jest tu mikrografia – zaburzenia pisma, gdzie pacjent
zaczyna pisać normalnie, a w trakcie pisania zaczyna stawiać
coraz mniejsze litery aż do zaniku pisma

podłoże, okoliczności, warunki
5

Maskowatość twarzy – sztywność ruchowa, mięśniowa, twarz
nie wyraża emocji, brak odzwierciedlenia emocji na twarzy
chorego; u części osób choroba Parkinsona prowadzi do
demencji
Kiedy z kolei podwyższa się poziom dopaminy w mózgu lecząc
chorobę Parkinsona to może doprowadzić to do schizofremii
(trzeba uchwycić tą granicę, zależy to od lekarza)
d. Choroba Wilsona – zaburzenia transportu gospodarki miedzi w
organizmie. Ujawnia się najczęściej między 8-16 rokiem życia.
Jednym
z
objawów
są
zaburzenia
psychiczne
(obok
somatycznych), są to:
 Regresja intelektualna
 Zmiany osobowości
 Zaburzenia
emocjonalne
(depresja,
mania,
labilność
emocjonalna, nieadekwatność emocji w stosunku w stosunku
do sytuacji)
 Zaburzenia psychotyczne (podobne do schizofremii)
e. Zespół Korsakowa – przyczyną niedobór witaminy B1 w
organizmie powodowane przez alkoholizm, które prowadzą do
dysfunkcji a także zmian strukturalnych w mózgu; wiodącym
objawem są zaburzenia pamięci tzw świeżej, pacjent pamięta to
co się działo wcześniej a nie pamięta tego co teraz, powstają luki
pamięci,
które
pacjent
wypełnia
konfabulacjami,
czyli
zmyśleniami, zmiany osobowościowe, urojenia, halucynacje
2. E t i o l o g i a i n f e k c y j n a – zakażenie zarazkami: bakterie, wirusy,
grzyby, pierwotniaki
a. Zapalenie mózgu i opon mózgowych – powstają dysfunkcje
mózgu: stany majaczeniowe, chory nie wie gdzie się znajduje,
ma zaburzenia w orientacji w czasie i przestrzeni nie rozpoznaje
osób, ma trudności w porozumiewaniu się z otoczeniem. Zbyt
późna interwencja powoduje zmiany w strukturze mózgu,
trudności w mówieniu, kojarzeniu, trudności ze słuchem i
wzrokiem
b. Kiła, syfilis – przy nieleczonym syfilisie pierwsze objawy
zakażenia organizmu zwalcza, ale zarazki pozostają w
organizmie i jeśli nie ma leczenia to po kilkunastu latach
zarazek przedostaje się do mózgu i powoduje zaburzenia
psychiczne (Stanisław Wyspiański miał syfilis)
 Otępienie intelektualne – demencja, pacjent z którym
trudno nawiązać kontakt nie potrafi się skoncentrować na
zadaniu, nie rozumie dłuższych tekstów, może przypominać
osobę z depresją
 Urojenia, halucynacje, zaburzenia emocjonalne czyli znów
objawy podobne do schizofremii
c. Infekcja wirusem HIV – nieodwracalne zmiany w odporności
organizmu; należy ten wirus do grupy wirusów neurotropicznych
– siedliskiem dla wirusa jest układ nerwowy człowieka – po
6
dostaniu się do organizmu wirus HIV bardzo szybko przekracza
fazę: krew-mózg.
3 etapy infekcji:
 Faza nosicielstwa bezobjawowa
 Faza objawowa – dochodzi do gwałtownego spadku
odporności organizmu
 Choroba AIDS – Zespół Nabytego Upośledzenia Odporności;
jako takiej choroby nie ma, ale rozpoznaje się choroby
towarzyszące: nowotwory, zmiany w narządach, prowadzące
do śmierci
Już w fazie nosicielstwa ujawniają się zaburzenia psychiczne
(ok. 30% osób): zaburzenia pamięci, koncentracji, uwagi,
myślenia abstrakcyjnego, spowolnienie psychomotoryczne.
Im dalsza faza, tym więcej osób z zaburzeniami psychicznymi.
U części osób w fazie AIDS pojawia się demencja związana z
zakażeniem wirusem HIV. Zaburzenia dotyczą wszystkich sfer:
poznawcze, ruchowe, społeczne.
3. E t i o l o g i a n e u r o a n a t o m i c z n a – są to zmiany patologiczne w
ośrodkowym układzie nerwowym, czyli w mózgu spowodowane:
 Nowotworami
 Patologią układu krwionośnego (wylewy krwi do mózgu,
niedotlenienie, tętniaki)
 Urazy szczególnie w wyniku wypadku
Rodzaj zaburzeń psychicznych i głębokość zaburzeń zależą od
miejsca i rozległości uszkodzenia mózgu
 Najczęstszym
zaburzeniem
są
zaburzenia
uwagi
i
koncentracji
 Trudności w uczeniu się, zapamiętywaniu
 Przy uszkodzeniach skroniowych objawy zaburzeń podobnych
do schizofremii
 Przy uszkodzeniu płatów czołowych można obserwować
zaburzenia podobne do głębokiej depresji, gdzie trudno
określić czy są to objawy degresji czy demencji
 Zaburzenia podobne do psychopatii (też przy uszkodzeniach
płatów) przejawiające się niestosowaniem się do reguł życia
społecznego. Człowiek staje się niebezpieczny dla siebie i
innych.
Przy rozpoznawaniu choroby psychicznej trzeba zacząć od wykluczenia
etiologii czysto mózgowej.
Mechanizmy obronne
Izolacja – mechanizm obronny, który służy wyparciu składnika
emocjonalnego danej sytuacji, natomiast składnik poznawczy pozostaje
bez zmian np. ludzie potrafią szczegółowo opisać to co się działo, ale nie
pamiętają żadnych związanych z tą sytuacją (w przypadku ofiar gwałtów,
katastrof, więźniów)
7
Intelektualizacja – to mechanizm ....., polega on na wyparciu
emocjonalnego składnika doświadczenia i ujęciu tego doświadczenia w
formę abstrakcyjnej analizy intelektualnej np. w sytuacji choroby swojej
własnej lub bliskiego obserwuje się intensywną lekturę wszelkich
materiałów na temat tej choroby natomiast nie mówi o uczuciach.
Racjonalizacja – jest to usprawiedliwianie motywów własnych działań,
odczuć, przypisywanie swojemu zachowaniu motywów akceptowanych
społecznie
Sublimacja – polega na zmianie kierunku energii psychicznej z celów
nieakceptowanych społecznie na cele akceptowane np. wyładowanie
popędu agresji, gniewu, złości, seksualnych w sporcie, sztuce, w
działalności charytatywnej, w pracy
Terapia w podejściu psychodynamicznym
W niej zadanie polega na uświadomieniu sobie, zafałszowanych, ukrytych
treści własnego życia psychicznego, osobowości. Czynniki, które pomagają
w terapii to bezwarunkowa akceptacja, empatia, zrozumienie dla uczuć
osoby poddawanej terapii.
Sposoby docierania do ukrytych emocji
To wymaga dużo czasu i chęci samego pacjenta
1. Zastanowienie się czemu służy dane zachowanie – czyli co się
zyskuje mając dane objawy zaburzeń psychicznych (np. co zyskuje
dziecko, które moczy się w nocy lub dostaje ataku histerii);
co by się stało gdyby danego zachowania nie było
2. metoda wyolbrzymiania objawów zaburzeń, zachęcanie do tych
czynności natrętnych wyj. alkoholizm i narkomania
Podejście behawioralne
Tu najważniejsze jest oddziaływanie środowiska.
Założenie – istnieje bezpośredni związek między środowiskiem a
zachowaniem człowieka. Zachowania patologiczne, zaburzenia psychiczne
są wyuczone na drodze uprzedniego doświadczenia. Zaburzenia
psychiczne = to nabyte nawyki zachowania, które nie służą
przystosowaniu się organizmu do środowiska. Można stwierdzić jakie
czynniki w środowisku prowadzą do zachowań patologicznych i jeśli zmieni
się te czynniki środowiskowe to jednostka oduczy się niewłaściwych
nawyków i nauczy się nowych zdrowych zachowań.
Wg podejścia behawioralnego schizofrenia powodowana jest niewłaściwym
zachowaniem się matki w stosunku do dziecka u którego następnie
rozwijają się objawy psycho-patologiczne. Patologiczna relacja pomiędzy
matką a dzieckiem ma charakter tzw. podwójnego wiązania. Polega ona
na tym, że matka werbalnie deklaruje miłość do dziecka natomiast w
realnym działaniu (czynach) wyraża uczucia negatywne. W konsekwencji
dziecko nie rozumie na czym polegają uczucia. Nie wie czym jest
nienawiść, nie wie czym jest miłość. Nie potrafi przypisać uczuciom
właściwej normy.
Terapia w podejściu behawioralnym
8
Polega na usuwaniu, wygaszaniu patologicznych objawów poprzez
manipulację bodźcami w środowisku. Może to polegać np. na stopniowym
przyzwyczajaniu pacjenta do obiektu wywołującego negatywne emocje.
Założenia terapii
Właściwe zachowania są nagradzane (pochwała, jedzenie, dotyk);
zachowania patologiczne są karane (naganą, wyrażoną karą fizyczną) lub
wygaszane, czyli brak nagrody a więc brak wzmocnienia pozytywnego np.
poprzez brak zainteresowania niewłaściwym zachowaniem się dziecka.
(...)
Behawioryści jako pierwsi zwrócili uwagę na znaczenie rzeczywistego
przykładu w kształtowaniu się zachowań. Przykład zachowania się
rodziców dużo bardziej wpłynie na dziecko niż uporczywe zakazy i nakazy.
Podejście poznawcze
Model ten opiera się na założeniu, że nasze myśli, oczekiwania,
przekonania są bezpośrednią przyczyną zachowania. Zmiana myślenia
powoduje zmianę zachowania.
Etiologia zaburzeń psychicznych w tym podejściu: nieprawidłowe
myślenie, patologiczne treści poznawcze (zdarzenia psychiczne) np. jeśli
ktoś cierpi na depresję tzn, że myśli, że nie ma kontroli nad własnym
życiem, że myśli, że ponosi karę za jakieś czyny.
Terapia polega na zmianie myślenia pacjenta. W terapii dąży się do
zmiany zdarzeń psychicznych krótko i długoterminowych.
Zdarzenia krótkoterminowe – są to oczekiwania, oceny i atrybucje
 Oczekiwania – jest to antycypacja, przewidywanie konsekwencji
działań. Dotyczą one wyniku i skuteczności działania
 Ocena – jest to automatyczne, nieświadome ocenianie własnej
osoby i działań. Negatywne oceny swojej osoby utrwalone prowadzą
do głębokich zaburzeń psychicznych (depresji, nerwicy, fobii)
 Atrybucja – poszukiwanie przyczyny danego zdarzenia, może być
ona zewnętrzna i wewnętrzna
 Wewnętrzna – sama jestem sprawcą danego zdarzenia
 Zewnętrzna – zdarzenie zostało spowodowane przez kogoś
innego lub przez sytuację
 Atrybucje mogą być stałe (powtarzające się) i niestałe
(chwilowe)
 Atrybucje mogą być ogólne (oznaczają, że niepowodzenie musi
się powtórzyć w innych sytuacjach) i specyficzne (wynikające z
jakiejś wyjątkowej sytuacji)
Np. dlaczego nie lubię szefa
Atrybucja wewnętrzna – bo ja go nie lubię
Atrybucja zewnętrzna – bo on jest nieprzyjemny
Atrybucja stała – bo to zawsze kończy się kłótnią
Atrybucja niestała – bo dziś się nie wyspałam
Atrybucja ogólna – bo w ogóle boję się rozmawiać z ludźmi
Atrybucja specyficzna – bo szef ma taki nieprzyjemny głos
9
Ludzie zdrowi w różnych sytuacjach różne atrybucje wykorzystują, a
ludzie chorzy sztywno jednej się trzymają.
Zdarzenia długoterminowe – to przekonania, wierzenia często
irracjonalne, wpojone przez rodzinę i społeczeństwo
Np. rozumienie agresji – przekonanie o tym co powinno się robić tzw
tyrania powinności, jest jedną z głównych przyczyn depresji.
Przykłady irracjonalnych wrażeń mogących prowadzić do zaburzeń
psychicznych.
1. Wszyscy powinni mnie lubić.
2. Wszystko powinno mi się udawać.
3. To co zdarzyło się w przeszłości jest najważniejszym wyznacznikiem
tego co jest teraz i tego co będzie. Zmiana myślenia może
spowodować poszerzenie uczuć działań.
4. Nie mam wpływu na to co się dzieje.
U osób z zaburzeniami psychicznymi najczęściej są atrybucje negatywne
dotyczące własnej osoby i innych. Utrwalony jest także sposób
dokonywania atrybucji, ocen i oczekiwań. Trwałe są irracjonalne
wierzenia. Zmiana tych stałych sposobów myślenia prowadzi do usunięcia
objawów patologicznych
Podejście eklektywne (mieszane, łączące różne wcześniejsze
podejścia)
Polega ono na ocenie różnych wymiarów ludzkiego życia psychicznego i
fizycznego.
1. Zachowanie i relacje interpersonalne – jeśli tu widzi się problemy to
stosuje się terapię
 Metody behawioralne
 Treningi asertywności (wyrażać swoje potrzeby bez lęku)
2. Emocje, wyobrażenia i myśli – jeśli tu są problemy to metody terapii
 Poznawczej
 psychoanalitycznej
3. Objawy zaburzeń fizycznych
 Leczenie farmakologiczne
 Odpowiednia dieta, gimnastyka, sport, nauka relaksu,
oddychania
a1a
Dopamina, neuroprzekaźnik syntezowany i uwalniany przez neurony ośrodkowego
układu nerwowego. Odgrywa różną rolę w zależności od miejsca swego działania:
1
a) w układzie pozapiramidowym jest odpowiedzialna za napęd ruchowy, koordynację
oraz napięcie mięśni. Niedobór dopaminy w tym układzie objawia się chorobą Parkinsona
(drżaczka poraźna), nadmiar zaś - pląsawicą Huntingtona.
10
b) w układzie rąbkowym (limbicznym) jest odpowiedzialna za procesy emocjonalne,
wyższe czynności psychiczne oraz w znacznie mniejszym stopniu procesy ruchowe.
c) w podwzgórzu jest związany głównie z regulacją wydzielania hormonów, a szczególnie
prolaktyny i gonadotropin.
11