Zaburzenia czynności emocjonalnych

WPROWADZENIE DO PSYCHIATRII
Aleksander Araszkiewicz
Collegium Medicum UMK
w Bydgoszczy
PSYCHIATRIA JEST DZIEDZINĄ MEDYCYNY,
KTÓREJ PRZEDMITEM ZAINTERESOWANIA
SĄ ZABURZENIA Z ICH LICZNYMI
UWARUNKOWANIAMI RODZINNOGENETYCZNYMI, KONSTYTUCJONALNYMI,
BIOLOGICZNYMI, PSYCHOLOGICZNYMI I
SPOŁECZNYMI. OBEJMUJE ICH ETIOLOGIĘ,
PATOGENEZĘ, SYMPTOMATOLOGIĘ, KLINIKĘ
I LECZENIE.
ZDROWIE TO:
PEŁNY DOBROSTAN FIZYCZNY,
PSYCHICZNY I SPOŁECZNY A NIE
TYLKO BRAK CHOROBY LUB
KALECTWA (WHO).
Zdrowie psychiczne jest częścią ogólnego
zdrowia i oznacza nie tylko stan
niewystępowania zaburzeń czy chorób
psychicznych, lecz także posiadanie potencjału
psychicznego (umiejętności oraz postaw
osobistych i społecznych), które:
umożliwiają członkowi zaspokajanie swoich
potrzeb, osiąganie sukcesów, czerpanie radości
i satysfakcji z życia,
zwiększają jego zdolność do rozwoju i uczenia
się, radzenia sobie ze zmianami i pokonywania
trudności,
sprzyjają nawiązywaniu i utrzymywaniu
dobrych relacji z innymi ludźmi oraz aktywnemu
udziałowi w życiu społecznym”
POZYTYWNA DEFINICJA ZDROWIA
PSYCHICZNEGO
POSTAWA WOBEC WŁASNEGO JA
ROZWÓJ I SAMOREALIZACJA
INTEGRACJA
AUTONOMIA
PERCEPCJA RZECZYWISTOŚCI
RADZENIE SOBIE Z WYMAGANIAMI
OTOCZENIA
Nienormalność  brak
normalności
Cierpienie
Trudności w przystosowaniu
Nieracjonalność i dziwaczność
Nieprzewidywalność i utrata kontroli
Wyrazistość i niekonwencjonalność
Dyskomfort obserwatora
Naruszenie ideałów i norm moralnych
Rosenhan 1994
NORMA PSYCHICZNA
- TO BRAK PATOLOGII
„Nieprawidłowości” psychiczne u
ludzi psychicznie zdrowych
Złudzenie fizjologiczne (złudne
spostrzeganie)
Złudzenie pamięciowe
Uleganie przesądom
Myślenie magiczne (wiara we wróżby)
Myślenie życzeniowe
Wahania nastroju
„Nieprawidłowości” psychiczne u
ludzi psychicznie zdrowych c.d.
Epizodyczne objawy o cechach fobii (np.
Uczucie niepokoju w pustym domu)
Nieuzasadniona obawa o swoje zdrowie
Nastawienie odnoszące (sytuacje
konfliktu)
Omamy hipnogogiczne (przysenne)
Omamy hipnopompiczne
(„przebudzeniowe”)
PSYCHIATRIĘ dzielimy na:
symptomatologię ogólną, czyli
psychopatologię
psychopatologię szczegółową, czyli
psychiatrię właściwą
INTERAKCJA CZYNNIKÓW ETIOLOGICZNYCH
W PATOGENEZIE ZABURZEŃ PSYCHICZNYCH
Tradycyjnie wyodrębnia się czynniki:
Endogenne- związane z predyspozycją
genetyczną, determinującą zaburzenie
czynności ośrodkowego układu nerwowego
(o.u.n.) w różnych okresach życia;
Somatogenne- znane czynniki patogenne i
procesy chorobowe doprowadzające do
zaburzeń czynności o.u.n.;
Psychogenne- czynniki związane z
nieprawidłowym rozwojem psychicznym,
społecznym uczeniem się sytuacjami i
wydarzeniami powodującymi stres psychiczny.
W nowych koncepcjach
etiopatogenatycznych powstanie zaburzeń
psychicznych rozpatruje się w kontekście
predyspozycji i sytuacji zewnętrznej.
Predyspozycja (vulnerability) obejmuje:
1.czynniki genetyczne związane z
czynnością mózgu;
2.nabyte zmiany biologiczne;
3.rozwój psychiczny osobowości.
Sytuacja zewnętrzna obejmuje stres
psychiczny np. wydarzenie życiowe,
konflikt wewnątrzpsychiczny) oraz
działanie potogennych czynników
fizycznych i biologicznych. Udział
poszczególnych czynników etiologicznych
w patogenezie określonych zaburzeń i
chorób psychicznych jest zróżnicowany i
zwykle jeden z nich pełni w danym
zaburzeniu rolę dominującą.
Biologiczne podłoże zaburzeń
psychicznych (dysfunkcja)
1.Strukturalne
kora czołowa
kora skroniowa
Układ limbiczny
HIPOKAMP
układ siatkowaty
wzgórze
jądra podkorowe
2. Układ Neuroprzekaźników
Serotoninergiczny
Noradrenergiczny
Dopaminergiczny
GABA- energiczny
neuropeptydy
CIAŁO MIGDAŁOWATE
KORA CZOŁOWA I SKRONIOWAINTEGRACJA I KONTROLA PROCESÓW
POZNAWCZYCH, EMOCJONALNYCH I
MOTYWACYJNYCH
UKŁAD LIMBICZNY
REGULACJA PROCESÓW EMOCJONALNYCH
KONTROLA UKŁADÓW
NEUROENDOKRYNNEGO (PODWZGÓRZE)
KONTROLA AUTONOMICZNEGO UKŁADU
NERWOWEGO
UDZIAŁ W PROCESACH PAMIĘCI
DEKLARATYWNEJ (HIPOKAMP)
STRUKTURY PODKOROWE:
układ siatkowaty występujący (procesy
wzbudzenia i uwagi- generator energii dla
utrzymania świadomości)
wzgórze- („filtr” dla bodźców czuciowych i
ruchowych)
jądra podstawy procesy ruchowe;
niektóre funkcje poznawcze
Dość dużo czasu zajęło ludzkości zrozumienie, że
choroby psychiczne są to po prostu choroby,
poszukujemy ich oznak i objawów, aby określić
znaczenie. Nasza nauka i wiedza nie jest jeszcze
wystarczająco kompletna, aby zdefiniować wszystkie
zaburzenia jako choroby. Chociaż możemy mieć
problemy z określeniem etiologii, podłoża genetycznego
i przebiegu (w przeciwieństwie np. do cukrzycy), to
jednak jesteśmy w stanie w sposób wiarygodny postawić
w tych przypadkach diagnozę, używając standartów i
definicji operacyjnych.
B. Űstün
„Klasyfikacja jest sposobem
widzenia świata”
Opisuje ona istniejące koncepcje
rozumienia zjawiska, rozgranicza je oraz
pozwala stosować naszą wiedzę do
identyfikowania chorób możliwych do
zdefiniowania. Przez to klasyfikacja ta
określa kształt naszej praktyki i zakres
naszej dyscypliny.
Cele klasyfikacji zaburzeń psychicznych
Celem diagnostyki jest takie rozeznanie stanu
klinicznego pacjenta, które ułatwia właściwe
leczenie, rzetelne orzekanie, trafną
sprawozdawczość, efektywną pracę badawczą
itp. Celem klasyfikowania jest dostarczenie
uzasadnionych empirycznie, praktycznych i
teoretycznie znaczących ram ukierunkowujących
proces diagnostyczny. Klasyfikacje są
pochodnymi zdobytych wcześniej doświadczeń
diagnostycznych, które uogólniają i
systematyzują te doświadczenia oraz powinny
wykraczać poza nie- porządkują współczesną
oraz przyszłą praktykę diagnostyczną.
Trzy zasadnicze cele klasyfikowania
zaburzeń psychicznych:
porozumiewanie się między diagnostami
o różnym przygotowaniu i przynależności
do różnych szkół i tradycji kulturowych
panować nad rożnymi aspektami
praktycznego działania psychiatrii
poznaniu- torując drogę nowym
hipotezom, konstruktom i teoriom,
stwarzają warunki do rozwoju psychiatrii
Kategoryzacja zaburzeń psychicznych ICD-10
kategoria
klasyfikacja Opis
Organiczne zaburzenia
psychiczne
F0
F1
Zaburzenia psychiczne organiczne
Zaburzenia psychiczne i zaburzenia zachowania
spowodowane używaniem substancji
psychoaktywnych
Psychotyczne zaburzenia
psychiczne
F2
Schizofrenia zaburzenia typu schizofrenii
(schizotypowe) i urojeniowe
Zaburzenia ustroju (afektywne)
F3
Zaburzenia nerwicowe, stres i
zaburzenia osobowości
F4
F5
F6
Zaburzenia wieku dziecięcego,
okresu dorastania i
zaburzenia rozwoju
F7
F8
F9
Zaburzenia nerwicowe związane ze stresem i pod
postacią somatyczną
Zaburzenia behawioralne związane z zaburzeniami
fizjologicznymi
Zaburzenia osobowości i zachowania dorosłych
Upośledzenie umysłowe
Zaburzenia rozwoju psychicznego
(psychologicznego)
Zaburzenia zachowania i emocji rozpoczynające
się zwykle w dzieciństwie i wieku młodzieńczym
1.
Klasyfikacja DSM-IV
Zaburzenia rozpoznawane zwykle po raz pierwszy w
niemowlęctwie, dzieciństwie i w wieku młodzieńczym
(ang. adolescence).
Zaburzenia świadomości (ang. delirium), otępienie,
zaburzenia amnestyczne i inne poznawcze.
Zaburzenia psychiczne spowodowane stanami
ogólnomedycznymi, nie sklasyfikowane gdzie indziej.
Zaburzenia związane z substancjami.
Schizofrenia i inne zaburzenia psychotyczne.
Zaburzenia nastroju.
Zaburzenia lękowe.
2.
Klasyfikacja DSM-IV
Zaburzenia pod postacią somatyczną (ang. somatoform
disorders).
Zaburzenia pozorowane (ang. factitious disorders).
Zaburzenia dysocjacyjne (dawne histeryczne- przyp. A.
B.).
Zaburzenia seksualne i tożsamości płciowej.
Zaburzenia odżywiania się.
Zaburzenia kontroli impulsów nie sklasyfikowane gdzie
indziej.
Zaburzenia przystosowania.
Zaburzenia osobowości.
Inne stany, które mogą być przedmiotem klinicznej
uwagi.
POJECIE „ zaburzenia” (ang. Disorder) rozumiane
jako zespół objawów manifestujących się
zachowaniami lub przeżyciami, które wiążą się
z:
1. ciepieniem (ang.distress);
2. niesprawnością (ang. Disability) rzutującą na
funkcjonowanie;
3. doświadczeniem zwiększonego ryzyka (śmierci,
bólu, niesprawności);
4. ze znaczną utratą swobody.
Czynności psychiczne
Poznanie
Uwaga
Pamięć
Spostrzeganie
Myślenie, język
i komunikacja
dynamika i kierunek
Świadomość
Orientacja
Osobowość
Scalanie
Emocje
Motywy
Podział zaburzeń pamięci
Zaburzenia ilościowe Zaburzenia jakościowe (paramnezje)
(dysmnezje)
allomnezje
pseudomnezje
Hipermnezja
Hipomnezja
Amnezja
Ekmnezja
iluzje pamięci
kryptomnezje
złudy
utożsamiające
konfabulacje
omamy pamięci
Zaburzenia spostrzegania
Spostrzeżenia
zmienione
nierozpoznane
Zniekształcenia
Deficyty
zmysłowe
błędnie
fałszywe bez bodźca
rozpoznane
iluzje
Omamy i omamy
rzekome
parahalucynacje
Zaburzenia myślenia
Myślenie, język, porozumiewanie się
Treść
Myśli nadwartościowe
Urojenia
Automatyzmy
psychiczne
Myśli natrętne
Forma
Tok
Struktura i funkcja
spowolnienie/przyspie
szenie
otamowania, natłok
rozwlekłość
stereotypie,
perseweracje, iteracje
mutyzm
Zubożenia myslenia
Myślenie patologiczne
Myślenie nieskładne
Myślenie
niekomunikatywne
rozkojarzenie
splątanie
Zaburzenia czynności
emocjonalnych
Typ nastroju
Obniżenie
Podwyższenie
Lek
Złość
Emocje (uczucia)
Dynamika
Wysycenie
zobojętnienie
spłycenie
Zubożenie
zaleganie,
lepkość
chwiejność,
nietrzymanie
syntymia,paratymia
hipertymia,
hipotymia, atymia
katatymia
Ogólna charakterystyka motywacji
Motywacja
Ogólny
poziom
Napęd
zmniejszony
Napęd
zwiększony
Formy
ruchowa
impulsywna
intencjonalna
poziom
ruchliwości
zmiany
poziom
poziom
intensywności zainteresowań
zmiany
zmiany
wzorców
Zaburzenia ruchu
Aktywność ruchowa
Ogólny poziom
zahamowanie/pobudzeni ruchowe
Zmiany
natręctwa ruchowe (kompulsje)
stereotypie, perseweracje, iteracje
parakinezy (niedostosowanie
ruchowe)
Zaburzenia aktywności impulsywnej
Aktywność impulsywna
Zmiany
Poziom
impulsywność
wzmożona
Impulsywność
ograniczona
motywowane
emocjami
motywowane
popędem
impulsywność
emocjonalna
impulsywność
popędowa
motywowane
nawykami
nawykowe działania
natrętne impulsy
fobie (nawykowe unikanie)
Zaburzenia świadomości
Zaburzenia świadomości
przytomności (sensorium)
poczucia, uświadamiania sobie(coscientia)
ilościowe
jakościowe
otoczenia, czasoprzestrzeni
siebie samego
Senność
patologiczna
Sopor
Śpiączka
przymglenie
zamącenie
zwężenie
derealizacja
depersonalizacja
zaburzenia poczucia czasu
zaburzenia jaźni
zaburzenia poczucia przestrzeni zaburzenia schematu ciała
zaburzenia poczucia zdrowia
(choroby)
Zaburzenia aktywności intencjonalnej
Aktywność intencjonalna
Zaburzone wzorce
Poziom
ekspresji
Zwiększenie
m. in.:
(zmniejszenie)
intencjonalności
lękliwość
interakcji
natręcrwa
stereotypie, perseweracje,
manieryzmy, grymasowanie
iteracje
postaw społecznych
trudny kontakt
liczne odmiany,
niedostosowanie
ambiwalencja
wycofanie się, autyzm
podejrzliwość,
sensytywność,
niestabilność,
Zespoły psychopatologiczne definiowane według
objawów i ich ogólna charakterystyka
Określenie
Charakterystyka
Zespół otępienny
Zespół upośledzenia umysłowego
Zespół amnestyczny
zespoły poznawcze (z deficytem czynności
poznawczych):
globalny spadek lub upośledzenie sprawności
procesów poznawczych
ograniczenie pamięci
Zespoły wyłączenia
Zespoły prostego przymglenia
Zespół splątaniowy
Zespół majaczeniowy
Zespół zamroczeniowy
zespoły zaburzenia przytomności:
1. Ilościowe – od senności patologicznej do
śpiączki
2. jakościowe – z przewagą przymglenia,
zmącenia lub zwężenia
Zespół asteniczny
Niespecyficzna astenizacja ośrodkowego
układu nerwowego
Zespoły psychopatologiczne definiowane
według objawów i ich ogólna charakterystyka
(2)
Określenie
Charakterystyka
Zespół omamowy
dominują omamy
Zespół katatoniczny
dominuje utrata kontaktu i specyficzna
dezorganizacja ruchu
Zespół urojeniowy (prosty)
Zespół paranoiczny
Zespół parafreniczny
Zespół paranoidalny
Zespół dezorganizacji psychicznej
zespoły urojeniowe:
dominują urojenia o różnej strukturze na tle
osobowości o zróżnicowanym stopniu
dezintegracji
dominacja objawów dezintegracji
osobowości
Zespoły psychopatologiczne definiowane
według objawów i ich ogólna charakterystyka
(3)
Określenie
Charakterystyka
Zespół depresyjny
Zespół maniakalny
zespoły zaburzeń nastroju:
dominują wahania nastroju o cechach
obniżenia lub podwyższenia
Zespół fobii
Zespół lęku napadowego
Zespół lęku uogólnionego
Zespół natręctw
Zespoły konwersyjne
Zespoły dysocjacyjne
Zespoły somatoformiczne
Zespół derealizacji/depersonalizacji
zespół objawów nerwicowych:
specyficzne odmiany symptomatologii
podtrzymującej społeczną „rolę osoby
chorej”
Specyficzne odmiany osobowości
Zmiana osobowości
zespoły zaburzeń osobowości:
dominują dezadaptacyjne wzorce
reakcji uczuciowych i motywacji