Autorka: Dominka Kopystecka - lekarz psychiatra Zaczerpnięte ze

Autorka:
Dominka Kopystecka - lekarz psychiatra
Zaczerpnięte ze strony
http://www.zdrowawielkopolska.vitriol.pl/pages/87/choroby_i_zaburzenia_psychiczne
Choroby psychiczne – czym są, skąd się biorą, kim jest człowiek chory psychicznie?
Niełatwo jest podać prostą, uogólnioną definicję choroby psychicznej. Po pierwsze współczesna
psychiatria wymienia wiele ich typów, różniących się między sobą rodzajem objawów, ich nasileniem
i długością trwania, a także odmiennym wpływem na codzienne funkcjonowanie. Po drugie brak jest
wyraźnych, ostrych granic pomiędzy zachowaniami i odczuciami prawidłowymi i patologicznymi.
Zatem nie każde zachowanie odmienne od oczekiwanego musi być przejawem zaburzenia
psychicznego. „Prawdziwa” choroba psychiczna, często określana jako psychoza, powoduje
znaczącą dezorganizację zachowania i ogólnej sprawności umysłowej, charakteryzuje się znacznym
upośledzeniem oceny rzeczywistości, zwykle w jej przebiegu występują urojenia, omamy,
dezorganizacja mowy, zaburzenia zachowania. Osoby, które przeżyły psychozę, opisują ją jako
chaotyczny, czasem pełen zagrożenia stan psychiczny, który nie mieści się w dotychczasowym
porządku myślenia. Do tak rozumianych chorób należą m.in. schizofrenia, zaburzenie
schizoafektywne, psychoza maniakalno-depresyjna, czy zaburzenia psychiczne wynikające z
organicznego uszkodzenia mózgu.
Są też inne zaburzenia psychiczne, które nie zmieniają funkcjonowania w tak dużym stopniu jak to
ma miejsce w psychozach, nie wywołują utraty poczucia realności, ale dają znaczne subiektywne
poczucie cierpienia i bycia chorym. Należą do nich niektóre postacie depresji (na przykład reaktywne
– stanowiące odpowiedź na trudności życiowe), czy zaburzenia lękowe (dawniej zwane nerwicami).
Jeszcze inną kategorię stanowią zaburzenia osobowości, które manifestują się głównie utrwalonymi,
niedostosowanymi do norm i oczekiwań społecznych postawami i zachowaniami i są źródłem
konfliktów i napięć w miejscu pracy, czy w domu (sam doznający tych zaburzeń może ich nie
dostrzegać, a cierpi otoczenie).
Najczęstsze rodzaje chorób psychicznych
Oto krótkie opisy trzech dominujących zaburzeń zdrowia psychicznego u osób dorosłych.
Zaburzenia nastroju
Najczęściej rozpoznawanym problemem emocjonalnym jest depresja. Charakterystyczne objawy
zespołu depresyjnego przygnębienie, spowolnienie myślenia, zmniejszona zdolność odczuwania
przyjemności, obniżona aktywność fizyczna, poczucie winy, braku nadziei oraz zakłócenia snu i
apetytu.
Objawy depresyjne mogą występować w różnych zaburzeniach psychicznych, somatycznych lub
stanowią specyficzne zaburzenie psychiczne.
Zaburzenia afektywne dwubiegunowe, znane też jako zespół (psychoza) maniakalno-depresyjny, to
choroba powodująca niezwykłe zmiany w nastroju, energii i zdolności funkcjonowania. Osoby
cierpiące na zaburzenia afektywne dwubiegunowe przechodzą przez nawracające epizody zarówno
depresyjne, jak i maniakalne. Mania jest to zespół objawów, do których należą: nadmiernie
podwyższony lub drażliwy nastrój, zawyżona samoocena lub postawa wielkościowa, nadmierna
aktywność, przyspieszenie myśli, skrócenie snu.
Po podjęciu leczenia większość ludzi cierpiących na depresję i zaburzenia afektywne dwubiegunowe
może powrócić do zdrowia i produktywnego życia, jakie prowadzili przed zachorowaniem.
Zaburzenia lękowe
Lęk to obawa, napięcie lub niepokój w związku z oczekiwaniem zagrożenia / niebezpieczeństwa
pochodzącego w znacznej mierze z nieznanego źródła. Przy czym, w przeciwieństwie do strachu, lęk
jest stanem irracjonalnym, nie posiadający uzasadnienia w rzeczywistości, ma przede wszystkim
wewnątrzpsychiczną przyczynę. Jest uważany za objaw patologiczny, gdy występuje długotrwale
oraz zaburza codzienne funkcjonowanie, osiąganie wyznaczonych celów, dobrostan emocjonalny.
Do przykładów zaburzeń lękowych należą: zespół lęku napadowego, zaburzenia lękowe uogólnione,
zaburzenia obsesyjno-kompulsywne, zespół stresu pourazowego.
Osobom cierpiącym na zaburzenia lękowe zalecana jest psycho- oraz farmakoterapia.
Schizofrenia
Schizofrenia jest chorobą psychiczną charakteryzującą się głębokim zakłóceniem myślenia,
postrzegania i uczuć, która dotyka około 1 procenta ludności. To zaburzenie psychiczne może
objawiać się na różne sposoby. Większość trudności, które wiążą się ze schizofrenią, wynika z
odmiennego lub nielogicznego sposobu myślenia (np. silna wiara w mylne przekonania - urojenia)
lub postrzegania (np. słyszenie głosów, które w rzeczywistości nie istnieją - halucynacje). Ponieważ
sposób myślenia osoby cierpiącej na schizofrenię jest czasami znacznie wypaczony, może ona
zachowywać się w bardzo zaburzony sposób, który innym może wydawać się osobliwy lub dziwny.
Ponadto sposób mówienia u takiej osoby może być irracjonalny lub chaotyczny.
U chorych na schizofrenię obserwuje się często apatię, pogorszenie kontaktów z otoczeniem,
niedbałość o higienę osobistą, zaniedbanie obowiązków szkolnych i zawodowych. W schizofrenii
stosuje się farmakoterapię oraz rehabilitację psychospołeczną. Długofalowe badania pokazują, że
jedna trzecia osób, które przebyły epizod schizofrenii, wyzdrowiała i nigdy już nie zachorowała,
jedna trzecia musiała się liczyć z możliwością nawrotów choroby, a jedna trzecia chorowała
przewlekle i wymagała niemal stałego leczenia i wsparcia. Jednak przy odpowiednio dobranej
farmakoterapii I oddziaływaniom psychospołecznym, większość chorych nie musiała rezygnować z
samodzielnego życia. Dzięki coraz nowszym lekom uzyskuje się coraz lepszy przebieg schizofrenii.
Jakie są przyczyny zaburzeń psychicznych?
Od zarania dziejów ludzie próbowali wytłumaczyć i wyobrazić sobie przyczyny chorób psychicznych.
Starzy greccy lekarze tłumacząc mechanizmy powstawania chorób, posługiwali się kategoriami
czterech płynów ustrojowych przemieszanych w ludzkim organizmie. Niedostatek lub nadmiar
któregoś z nich był powodem zaburzeń w funkcjonowaniu organizmu – za choroby psychiczne miała
odpowiadać czarna żółć.
W średniowieczu panowało przekonanie, że to ciemne, nieznane moce, złe duchy zmuszają człowieka,
aby zachowywał się inaczej niż chce. Zdarza się, że tego typu stereotypy powielane są do dnia
dzisiejszego.
Pod koniec XIX wieku, wraz z wprowadzeniem mikroskopu, zaczęto się doszukiwać biologicznego
podłoża chorób. Stwierdzono liczne odmienności zarówno w budowie, jak I funkcjonowaniu mózgu
osób chorych.
Rozwój metod badawczych genetyki spowodował w ostatnich dziesięcioleciach spowodował duży
postęp wiedzy na temat genetycznego uwarunkowania zaburzeń. Określenie roli, jaką dziedziczenie
odgrywa w indywidualnym przypadku pozostaje nadal niejasne. Nie wykryto też żadnego
pojedynczego miejsca genowego, które można by uczynić odpowiedzialnym za powstawanie
zaburzeń psychicznych.
Oprócz badań o kierunku medyczno-przyrodniczym powstało też podejście psychologiczne, według
którego przyczyną zaburzeń psychicznych mogą być różnorodne wpływy środowiska – od
wczesnodziecięcych doświadczeń aż do nieprawidłowego rozwiązywania problemów zaistniałych w
okresie dojrzewania i dorosłości.
Do tej pory brak jednoznacznego sformułowania i naukowego potwierdzenia przyczyn chorób
psychicznych. Badacze są jednak zgodni, że są to choroby uwarunkowane wieloczynnikowo,
a genetycznie – wielogenowo.
Uznaje się obecnie, że istotną rolę w wystąpieniu choroby psychicznej odgrywają dwa ważne
czynniki. Z jednej strony to biologicznie uwarunkowana predyspozycja do zachorowania zwana
wrażliwością lub podatnością na zranienie, a z drugiej obciążenia natury psychologiczno-społecznej.
Do potencjalnych biologicznych przyczyn wspomnianej wrażliwości można zaliczyć: obciążenie
genetyczne, nieprawidłowości w procesie rozwoju mózgu w okresie płodowym, urazy
okołoporodowe, schorzenia mózgu w okresie dorastania i dorosłości, różnego rodzaju uszkodzenia
spowodowane przez toksyczne działanie narkotyków, alkoholu, nadużywanie leków, pewne choroby
somatyczne – endokrynologiczne, guzy mózgu.
Osoby ze specyficznym rodzajem uwrażliwienia mogą reagować na wymagania dnia codziennego w
sposób odmienny niż ludzie bez takiej wrażliwości.
Istnienie samej biologicznej wrażliwości nie jest jednak wystarczającym czynnikiem do wystąpienia
choroby psychicznej. W przeważającej liczbie przypadków występują zarówno psychiczne, jak i
społeczne obciążenia.
Wśród obciążeń psychospołecznych wyróżniamy takie, które oddziałują w sposób długotrwały:
pewne systemy wychowawcze stwarzające niekorzystne warunki do samodzielnego podejmowania
trudnych i kompetentnych decyzji, narażanie dziecka na skrajnie trudne sytuacje fizyczne i
psychologiczne, brak we wczesnym dzieciństwie osoby zapewniającej bezpieczeństwo i miłość.
Innego rodzaju obciążenia pojawiają się nagle, w sposób zaskakujący – śmierć, rozstanie z bliską
osobą, utrata pracy, ciężki wypadek.
Są też wydarzenia życiowe o pozytywnym znaczeniu, które mogą przyczynić się do wystąpienia
zaburzeń psychicznych: ślub, narodziny dziecka, przeprowadzka, rozpoczęcie studiów, awans. Obok
wymienionych obciążających wydarzeń, duże znaczenie mogą mieć konflikty w miejscu pracy, zbyt
wąski krąg przyjaciół, zbyt krytyczna atmosfera w rodzinie. Do wybuchu choroby psychicznej może
dojść, gdy opisane uwrażliwienia i obciążenia występują jednocześnie, czyli gdy obciążające
okoliczności środowiskowe trafiają na niedostatecznie “uzbrojonego” człowieka.
Kim jest człowiek doświadczający zaburzeń psychicznych?
Osoby chore psychicznie postrzegane są często przez otoczenie jako jednostki niebezpieczne,
bardziej agresywne, a zatem budzące strach. Lęk wywołują często niezrozumiałe zachowania chorych
i pojawiają się opinie, że osoby chore powinny być izolowane, ponieważ są niebezpieczne. Często
spotykanym błędnym wyobrażeniem dotyczącym choroby psychicznej jest przekonanie, że jest ona
wynikiem upadku moralnego, osobistej słabości lub braku silnej woli.
Poglądy takie wynikają głównie z tego, że osoby chore psychicznie otacza atmosfera tajemniczości i
nieprzewidywalności, że brakuje nam wiedzy na temat zaburzeń psychicznych, że od dziecka
jesteśmy przesiąknięci stereotypami na temat chorych psychicznie (“był w wariatkowie, szajba mu
odbiła, gada głupoty, nadaje się do....” - tu pada nazwa pobliskiego szpitala psychiatrycznego).
Przynajmniej połowa naszej wiedzy to wiadomości przekazywane przez środki masowego przekazu.
Nie jest to jednak wiarygodne źródło. Tematyka chorób psychicznych nadal pozostaje na marginesie
rzetelnie poruszanych problemów dotyczących zdrowia człowieka. Jednocześnie media chętnie
publikują rozmaite sensacyjne wiadomości, które pokazują objawy choroby psychicznej na tle
wyjątkowych sytuacji, bliskich horroru.
Kontakt z osobami chorymi psychicznie wystawia na próbę naszą cierpliwość, tolerancję dla innego
pojmowania i przeżywania świata, zdolność do okazywania współczucia. Łatwiej jest odwiedzić
znajomego, który choruje na serce, niż przyjaciela chorego na schizofrenię, który jest zamknięty w
sobie, być może nie okaże nam wdzięczności.
W efekcie boimy się kontaktu z osobami cierpiącymi na zaburzenia psychiczne, czujemy się nieswojo,
nie wiemy, jak się zachować wobec takich osób. W najlepszym przypadku jesteśmy nadmiernie
ostrożni, delikatni, co hamuje spontaniczność, a w najgorszym unikamy kontaktu,a tym samym
odrzucamy tych ludzi.
Takie postawy utrudniają powrót do zdrowia osobom, które doświadczyły choroby psychicznej, a
także sprawiają, że z lęku przed odrzuceniem, stygmatyzacją, nawet, jeśli dostrzeżemy u siebie
objawy kryzysu psychicznego, odsuwamy taką myśl, nie zgłaszamy się do specjalisty.
Badania wykazały, że w przypadku niektórych pacjentów z objawami lękowymi, natręctwami
upłynęło od 5 do 7 lat zanim podjęli odpowiednie leczenie. Tylko jedna trzecia osób, u których
można rozpoznać chorobę psychiczną, poszukuje pomocy lekarza.
Wiemy już więc, jakie są niektóre mylne poglądy na temat osób chorujących psychicznie i jakie
przynoszą konsekwencje.
A kim tak naprawdę jest osoba chora psychicznie, kto zapada na choroby psychiczne?
Choroby psychiczne dotykają zarówno mężczyzn, jak i kobiety; ludzi inteligentnych, wykształconych,
ale również niepełnosprawnych intelektualnie; samotnych , jak i żyjących w związkach: biednych,
ale też cieszących się dobrym poziomem materialnym.
Każdy z nas — niezależnie od wieku, statusu ekonomicznego lub rasy — może zachorować na
chorobę psychiczną.
Przewlekłe choroby psychiczne, takie jak schizofrenia, choroba afektywna dwubiegunowa
najczęściej rozpoczynają się we wczesnej dorosłości. Niektóre osoby zapadające na te choroby,
wcześniej (czasem już od dziecka) różniły się nieco od rówieśników (były na przykład mało
towarzyskie, na uboczu, zamknięte w sobie). U większości natomiast nie obserwowano przed
zachorowaniem nic niepokojącego, choroba jest wielkim zaskoczeniem.
U mężczyzn choroba pojawia się zwykle w młodszym wieku niż u kobiet. Nieprawdą jest, że osoba
chora psychicznie jest zawsze groźna dla otoczenia. Zachowania agresywne nie są zjawiskiem
częstym, choć niekiedy może do nich dojść, szczególnie gdy osoba jest prowokowana przez innych.
Bardziej realne zagrożenie osoba chora stwarza dla samej siebie, poprzez tendencje samobójcze czy
brak dbałości o swoje podstawowe potrzeby. Chorzy psychicznie są samotni, odizolowani od świata
podwójnie - samą chorobą oraz naszą obojętnością, a niekiedy wręcz wrogością. Są to często ludzie
bardzo wrażliwi, podobnie jak inni tęsknią za przyjaźnią i miłością.