Zaburzenia psychiczne dzieci i młodzieży z uwzględnieniem

Zaburzenia psychiczne dzieci i młodzieży z uwzględnieniem okresów rozwojowych.
Zaburzenia psychiczne to najogólniej mówiąc utrata prawidłowej umiejętności
efektywnego reagowania i działania przez człowieka na bodźce zewnętrzne i wewnętrzne oraz
zakłócenia adaptacji. Ze względu na lokalizację przyczyny, zaburzenia można podzielić na
dwie grupy: zaburzenia organiczne (przyczyną jest zmiana czynności organizmu) oraz
reaktywne (mają przyczynę poza organizmem człowieka).
Obecnie zanika używanie określenia „choroba psychiczna”, które wiąże się z
postrzeganiem „chorej” psychiki tak, jak w medycynie postrzega się choroby somatyczne.
Zaburzenia funkcjonowania psychiki dzieci i młodzieży R.Pilecka dzieli na 4 następujące
grupy:
1.
2.
3.
4.
zaburzenia emocjonalne- dominuje w nich lęk i strach.
zaburzenia rozwojowe- zaburzenia uogólnione np. autyzm, upośledzenie umysłowe.
zaburzenia odżywiania i nawyków (anoreksja, bulimia, jąkanie, tiki, bigoreksja)
zaburzenia zachowania- brak samokontroli (nadaktywność, zachowania destrukcyjne,
zachowania socjopatyczne)
Problemy te można również podzielić ze względu na okresy rozwoju w których najczęściej
występują.
Okres wczesnego dzieciństwa.
Charakterystyczną formą zaburzeń w tym okresie jest deprywacja matczyna, czyli
pozbawienie dziecka potrzeb psychicznych. Konsekwencją tego jest zaburzenie rozwoju
zarówno w sferze psychicznej jak i fizycznej dziecka. Przyczynami są zwykle niedojrzałość
matki, emocjonalne odrzucenie dziecka (dziecko niechciane), bądź trauma poporodowa.
Okres średniego dzieciństwa (wiek przedszkolny).
Występują w tym okresie zaburzenia takie jak:
• zaburzenia odżywiania: nadmierne objadanie się, brak łaknienia, awersja pokarmowa,
szkodliwe upodobania pokarmowe
• zaburzenia wypróżniania: mimowolne wypróżnianie (wtedy gdy dziecko potrafi już
samo zaspokoić tą potrzebę)
• zaburzenia snu, problemy z zasypianiem, budzenie się w nocy, zaburzenia przydenne
(np. lunatyzm, bruksizm)
• zaburzenia komunikowania się, opóźniony rozwój języka i mowy, jąkanie
• wczesnodziecięca masturbacja: kompensacja deficytu więzi uczuciowych, których
dziecko jest pozbawione
• lęk, silna reakcja na sytuacje stresowe, których dziecko nie rozumie lub interpretuje
jako zagrażające (np. lęk separacyjny, leki przyrodnicze przed burzą, ciemnością, lęk
przed oczekiwaną karą)
Okres późnego dzieciństwa (wiek szkolny).
•
•
•
nadpobudliwość ruchowa (zespół ADHD- zwany również zespołem zaburzeń uwagi i
aktywności. Objawia się brakiem wytrwałości w realizacji zadań wymagających
zaangażowania, tendencją do przechodzenia od jednej aktywności do drugiej bez
ukończenia żadnej z nich oraz zdezorganizowaną, słabo kontrolowaną nadmierną
aktywnością. Z badań wynika, że ok. 80% dzieci z zespołem ADHD sprawia trudności
wychowawcze, a 20% trudności edukacyjne
specyficzne trudności w uczeniu się (dysgrafia, dysleksja, dyskalkulia)
fobie oraz lęki szkolne- silne lęki występujące w określonej sytuacji (pójście do
szkoły, niepowodzenie szkolne itp.)- częste są u dzieci bardzo dobrze uczących się.
Okres adolescencji (dorastania).
J.F. Herbart twierdził, że w okresie dorastania często występuje trudność z rozeznaniem co
jest procesem patologicznym, a co normalnym rozwojem. Jednakźe najczęściej w tym okresie
można wyróżnić następujące zaburzenia:
•
•
•
•
•
•
•
lęki dotyczące osiągnięć szkolnych, relacji rówieśniczych i seksualnych
zaburzenia odżywiania (anoreksja, bulimia)
bigoreksja- występujące u mężczyzn, zaburzenie psychiczne polegające na
subiektywnym niedostatku estetyki własnego ciała pod postacią uczucia posiadania
niewystarczającej masy mięśniowej
dysmorfofobia - zaburzenie, charakteryzujące się występowaniem lęku związanego z
przekonaniem o nieestetycznym wyglądzie lub budowie ciała. Czasem taki defekt
ciała jest tylko wyolbrzymiony.
uzależnienia- nikotyna, alkohol, dopalacze, narkotyki, Internet
zachowania destrukcyjne i autodestrukcyjne- agresja, zatargi z prawem, przestępstwa,
próby samobójcze, samookaleczenia.
depresja- uzewnętrznienie nieszczęścia, zauważalne zmiany dotyczące jedzenia i/lub
snu, nieakceptowanie siebie, problemy z koncentracją, zachowania drażliwe,
agresywne, nagła zmiana w wynikach szkolnych, podejmowanie ryzykownych i
niebezpiecznych czynności, odrzucenie lub ignorowanie przyjaciół.
Sądzę, że niezmiernie istotnym faktem jest chociaż podstawowa znajomość objawów
wyżej wymienionych zaburzeń psychicznych przez rodziców, nauczycieli i bliskich.
Szybka reakcja, diagnoza i terapia pomagają niwelować szkodliwe efekty, a niekiedy
zupełnie je eliminować. Jako, że zaburzenia psychiczne, szczególnie te związane z
seksualnością są niejako nadal w naszym społeczeństwie tematem tabu, uważam, że
elementarna wiedza oraz świadomość jest bardzo istotna w procesie wychowania dzieci i
młodzieży zarówno przez rodziców i nauczycieli.
Joanna Bujara