4. Teorie wzrostu gospodarczego
advertisement
WAHANIA CYKLICZNE TEORIE WZROSTU KONSENSUS WASZYNGTOŃSKI Rodzaje wahań aktywności gospodarczej 1. Wahania cykliczne- powtarzające się ze względną regularnością zmiany aktywności gospodarczej, wyrażające się w fluktuacjach wokół trendu 2. Wahania sezonowe- zmiany aktywności gospodarczej występujące w ciągu określonego okresu (np. w tych samych porach roku) 3. Wahania przypadkowe – spowodowane jednorazowymi zdarzeniami o charakterze losowym Cechy wahań cyklicznych są wynikiem samowyzwalających się mechanizmów wewnętrznych, które występują w gospodarce swym zasięgiem obejmują całą gospodarkę sekwencje wzrostowych oraz spadkowych zmian wielkości ekonomicznych są oddzielone punktami zwrotnymi punkty zwrotne powtarzają się ze stosunkowo względną regularnością fluktuacje mają charakter krotko- i średniookresowy Definicja cyklu koniunkturalnego Cykl koniunkturalny to powtarzające się, choć nie zawsze regularne pod względem długości i amplitudy, wahania aktywności gospodarczej o okresie od 2-10 lat. Wahania te przejawiają się w zmianach absolutnych, odchyleniach od trendu lub wahaniach dynamiki (stopy wzrostu) różnych zmiennych ekonomicznych, które opisują poziom aktywności gospodarczej. Najczęściej tymi zmiennymi są: PKB, zatrudnienie, ceny, wielkość eksportu i importu, wskaźniki rynku kapitałowego, nakłady inwestycyjne i zapasy przedsiębiorstw, dochody i wydatki ludności, obroty i zyski przedsiębiorstw. Trend = tendencja rozwojowa to długookresowa ścieżka wzrostu podstawą do jej wyznaczania są dane o możliwościach produkcyjnych w gospodarce (wynikające z powiększenia ilości dostępnych zasobów lub poprawy ich wydajności) 1.1. Rodzaje wahań koniunktury 1. 2. 3. 4. Trend - wygładzona ścieżka obrazująca rozwój produkcji w długim okresie po wyeliminowaniu krótkookresowych wahań Wahania cykliczne- powtarzające się ze względną regularnością zmiany aktywności gospodarczej, wyrażające się fluktuacjach wokół trendu Wahania sezonowe- zmiany aktywności gospodarczej występujące w ciągu określonego okresu (np. w tych samych porach roku) Wahania przypadkowe – spowodowane jednorazowymi zdarzeniami o charakterze losowym 1.1. Rodzaje wahań koniunktury cd. 1.2. Cykle koniunkturalne kryterium rodzaje cechy cyklu -klasyczny -współczesny zasięg geograficzny -cykl światowy -cykl regionalny -cykl narodowy długość cyklu - krótkie (Kitchina) - średnie (Juglara) - długie (Kondratiewa) teoria wyjaśniająca cykl -cykle pochodzenia endogenicznego -cykle pochodzenia egzogenicznego 1.2. Cykle koniunkturalne 1. ◦ ◦ ◦ 2. ◦ ◦ ◦ ◦ ◦ 3. ◦ ◦ Krótkie (Kitchina) Ok. 3-4 lata Główna przyczyna – zmiana stanu zapasów, cen hurtowych, jak również z rozliczaniem operacji bankowych. Łagodne zakończenie Średnie (Juglara) Ok. 6-10 lat Związane ze zmianami wydatków inwestycyjnych (zmiany wyposażenia technicznego produkcji), Produktu Narodowego Brutto, inflacją i bezrobociem Często kończą się gwałtownie, nagłym załamaniem rynku, paniką na rynkach Występowały z dużą regularnością we wszystkich gospodarkach od roku 1825 do roku1939 (początek Anglia 1825, następnie: 1836, 1847, 1857, 1866, 1873, 1882, 1890, 1900, 1907, 1920, 1929, 1937) Długie (tzw. fale Kondratiewa) Ok. 45-60 lat Związane z odkryciami lub ważnymi innowacjami technicznymi oraz procesem ich rozprzestrzeniania się, zmiany na rynku pieniądza, wydarzenia polityczne. Cykl lata faza wzrostu Czas trwania Lider gospodarczy/innowacja (dopływ energii) „Surowiec strategiczny” I 1785-1843 Do 1816 58 lat Wielka Brytania/maszyna parowa, mechaniczne krosna Siła ludzkich rąk II 18441893 Do 1873 49 lat Wielka Brytania/ kolej, elektryczność Para III 18941939 Do 1919 Do 1929 45 lat USA/samochód, chemikalia, plastik Węgiel IV 19401985/200 0 Do 1973 45-60 lat USA/ samolot, komputer, internet Ropa V cykl 2000 ? ? USA/ biotechnologie, nanotechnologie, sieci komputerowe, pieniądz wirtualny Atom 1.3. Cykl klasyczny - budowa 4 fazy faza kryzysu faza depresji faza ożywienia faza rozkwitu 2 punkty zwrotne dno szczyt 1.3. Cykl klasyczny - fazy A B kryzys depresja ożywienie 8-12 lat rozkwit czas depresja Cechy faz cyklu 1. Faza kryzysu: nadwyżka podaży nad popytem, wzrost zapasów u producentów spadek produkcji, przychodów, zysków i zatrudnienia spadek cen (współcześnie zwolnienie tempa inflacji) spadek kursów papierów wartościowych ograniczenie kredytów inwestycyjnych zmuszanie do spłaty istniejących zobowiązań spadek ilości zamówień na urządzenia wytwórcze i rezygnowanie z kontraktów budowlanych Cechy faz cyklu 2. Faza depresji trendy spadkowe produkcji , zatrudnienia , płac , cen , zysku , inwestycji i konsumpcji zanikają przywrócona zostaje stabilizacja i równowaga na niskim poziomie małe i słabsze przedsiębiorstwa bankrutują maksymalne ograniczenie przez banki komercyjne kredytów inwestycje i konsumpcja osiągają swoje minimum (nigdy zero) pojawia się dno kryzysu niski poziom cen , niska stopa zysku (trudności sprzedaży) – zmusza firmy które przetrwały kryzys do poprawy rentowności Cechy faz cyklu 3. Faza ożywienia wzrasta popyt (najpierw inwestycyjny) wzrost produkcji, przychodów, zysków i zatrudnienia rosną ceny Cechy faz cyklu przedsiębiorcy, którzy przetrwali, dokonują renowacji swojego kapitału wycofanie starych maszyn i urządzeń zakupując nowocześniejsze, bardziej ekonomiczne banki komercyjne nagromadziły środki pieniężne, a szukając klientów obniżają stopę procentową tanie kredyty zachęcają przedsiębiorców do inwestowania rosną kursy akcji i obligacji ożywienie obejmuje coraz to nowe dziedziny życia gospodarczego w ciągu 2-3 lat osiąga nową fazę szczytowego rozwoju Cechy faz cyklu 4. Faza rozkwitu (szczyt, boom) występuje, gdy aktywność gospodarcza osiąga najwyższy poziom tj. przekracza poziom aktywności podczas ostatniego szczytu stabilizacja i równowaga na wysokim poziomie produkcji (wysoka sprzedaż, wysoki poziom zatrudnienia, wysokie stopy zysku) wysoki poziom cen Cechy faz cyklu Wysoki poziom wydatków inwestycyjnych doprowadza po pewnym czasie do wzrostu zdolności produkcyjnych gospodarki narodowej Inwestycje osiągają swój najwyższy poziom (przestają rosnąć) Koszty produkcji rosną (w wyniku wykorzystania gorszych urządzeń wytwórczych, zatrudnienia pracowników o niższych kwalifikacjach, zwiększenia pracy w godzinach nadliczbowych) Wzrost dochodów powoduje wzrost skłonności do oszczędzania (maleje skłonność do konsumpcji) Stopniowy wzrost kosztów produkcji w stosunku do wzrostu cen Banki coraz bardziej ograniczają udzielanie kredytów inwestycyjnych Wygasanie optymistycznych nastrojów wśród przedsiębiorców 1.3. Cykl współczesny - budowa 2 fazy faza spadku (recesji), faza wzrostu (ekspansji) recesja (niska aktywność gospodarcza) ekspansja (wysoka aktywność gospodarcza) 1.3. Cykl klasyczny vs. cykl współczesny Cechy morfologiczne cyklu długość określana przez okresy występujące między punktami zwrotnymi; długość fazy spadkowej wraz z długością fazy wzrostowej częstotliwość informuje ile cykli lub jaka część cyklu występuje w przyjętej jednostce czasu amplituda różnica między skrajnymi wartościami pewnych elementów występujących w danym okresie intensywność oznacza siłę tendencji zwyżkowych lub zniżkowych występujących w poszczególnych fazach symetryczność informuje o relacji pomiędzy amplitudą poszczególnych faz oraz o zależnościach w zakresie ich długości 1.3. Cykl klasyczny vs. cykl współczesny Cykl klasyczny Cykl współczesny cykl czterofazowy: ożywienie, rozkwit, kryzys, depresja cykl dwufazowy: faza wysokiej i faza niskiej aktywności gospodarczej punkty zwrotne gwałtowne, ostre punkty zwrotne łagodne faza pomyślnej koniunktury 4-6 lat faza spadkowej koniunktury 4-6 lat Cykl 8-12 lat faza pomyślnej koniunktury 2-3 lat faza spadkowej koniunktury 1,5-2 lat Cykl 3,5-5 lat niska częstotliwość zmian wysoka częstotliwość zmian Cykl klasyczny Cykl współczesny amplituda fazy wzrostu koniunktury bardzo zbliżona do amplituda fazy spadkowej amplituda fazy wzrostu koniunktury wyższa niż amplituda fazy spadkowej wysoka intensywność cyklu niska intensywność cyklu asymetryczny przebieg cyklu asymetryczny przebieg cyklu 1.3. Przyczyny zmian wieloletnie i skuteczne oddziaływanie polityki stabilizacyjnej państwa dynamiczna ekspansja sektora usług, który charakteryzuje się dużą odpornością na spadki koniunktury istnienie bardziej wiarygodnych informacji o sytuacji gospodarczej i jej perspektywach szybkość przepływu informacji procesy globalizacji i internacjonalizacji współczesny system bankowy i finansowy 2. Modele (teorie) wzrostu Wzrost gospodarczy – jest to ilościowe zwiększanie się z okresu na okres fundamentalnych wielkości ekonomicznych , w tym głównie DOCHODU NARODOWEGO Definicja rozwoju gospodarczego obejmuje swym zakresem nie tylko zmiany ilościowe , ale także jakościowe , które zachodzą w strukturze społeczno - ekonomicznej w metodach wytwarzania i stosunkach ekonomicznych Miarą dynamiki wzrostu gospodarczego jest STOPA WZROSTU DOCHODU NARODOWEGO 2.1. Popytowe (keynesowskie) teorie wzrostu Zwykle tzw. modele jednoczynnikowe Np. modele Domara, Harroda, Kaleckiego 2.1. Popytowe (keynesowskie) teorie wzrostu Zwykle tzw. modele jednoczynnikowe Np. modele Domara, Harroda, Kaleckiego Głównym czynnikiem wpływającym na zwiększanie tempa wzrostu jest zwiększanie popytu globalnego i zmniejszanie bezrobocia. 2.1. Popytowe (keynesowskie) teorie wzrostu Zwykle tzw. modele jednoczynnikowe Np. modele Domara, Harroda, Kaleckiego Głównym czynnikiem wpływającym na zwiększanie tempa wzrostu jest zwiększanie popytu globalnego i zmniejszanie bezrobocia. Wzrost popytu stwarza bodźce do wzrostu inwestycji, a to oznacza wzrost produkcji i zatrudnienia. Keynesiści opowiadają się za odpowiednią ingerencją państwa w procesy gospodarcze 2.2. Teorie neoklasyczne W teoriach tych duży nacisk kładzie się na przeciwdziałanie i usuwanie interwencji instytucji publicznych w działanie rynku, a także likwidację jej negatywnych konsekwencji Neoliberalizm ◦ ◦ ◦ Monetaryzm Nowa ekonomia klasyczna (teoria racjonalnych oczekiwań) Ekonomia podaży Punkt wyjścia: model Solowa 2.2. Teorie neoklasyczne cd. W wytwarzaniu produktu współdziałają 3 czynniki wzrostu: Y = f ( K, L, t) L –zatrudnienie K –kapitał t –dany poziom technologii Akumulacja kapitału uważana za motor wzrostu gospodarczego Stałe tempo długookresowego wzrostu 2.3. Teorie wzrostu endogenicznego Główną rolę w wahaniach cyklicznych spełniają czynniki realne, które oddziałują na gospodarkę losowo Po szoku produkcja nie powraca do wielkości wyznaczonej przez trend!!! Rola pozytywnych efektów zewnętrznych i aktywnej polityki ekonomicznej Postęp techniczny jest endogeniczny 3. Czynniki wzrostu i rozwoju ◦ ◦ ◦ ◦ Czynniki o charakterze ekonomicznym: Wielkość i efektywność zasobów ludzkich Rozmiary kapitału Zasoby bogactw naturalnych Poziom infrastruktury Czynniki o charakterze techniczno – organizacyjnym: ◦ Postęp naukowo –techniczny ◦ Postęp w dziedzinie organizacji pracy i produkcji ◦ Postęp w dziedzinie rozwoju technologii ◦ ◦ ◦ ◦ Czynniki o charakterze społecznym: Poziom oświaty i kultury Ochrona zdrowia i opieka społeczna Zabezpieczenia społeczne Zasady podziału dochodu narodowego Warunki wstępne wzrostu i rozwoju odpowiednia ilość i jakość pracy. Siła robocza powinna mieć odpowiednie właściwości, aby mogła okazać się użyteczna we wdrażaniu nowych technologii. Najważniejsze z nich to: wykształcenie, umiejętności zawodowe, nawyki produkcyjne i motywacje do systematycznej pracy, jej doskonalenia i angażowania tych umiejętności do pomnażania produkcji; odpowiednia ilość i jakość kapitału w postaci maszyn, wyposażenia i surowców. Podaż kapitału zależy od udziału oszczędności w PKB. Im w danym kraju jest niższy PKB per capita, tym bardziej odczuwa się niedostatek kapitałów; odpowiednia ilość i jakość zasobów naturalnych. We współczesnym świecie czynnik ten jest istotny, lecz nie decydujący. Japonia, która posiada niewielkie zasoby naturalne, osiągnęła wysoki poziom rozwoju i najwyższe wskaźniki wzrostu dzięki jakości posiadanej siły roboczej i niezwykle dużym skłonnościom do oszczędzania; wysoki poziom techniki i technologii. Technologia to wiedza o tym, jak przekształcać zasoby w dobra i usługi. O jej poziomie decyduje rozwój nauki. Badania naukowe tworzą podstawy podnoszenia poziomu techniki i technologii; sprzyjające czynniki społeczno-kulturowe kształtujące etos pracy, wpływające na sumienność, skłonność do rywalizacji i podejmowanie wyzwań, jakie tworzy środowisko, odpowiedzialność za własną pomyślność. 4. Strategie wzrostu i rozwoju gospodarczego ekstensywny wzrost gospodarczy, osiągany przez zwiększanie zasobów, np. wzięcie pod uprawę nowych areałów ziemi - typ wzrostu, którego podstawą są rosnące nakłady i stosunkowo wolne zmiany w wydajności czynników produkcji intensywny wzrost gospodarczy, osiągany przez zwiększenie efektywności wykorzystania zasobów, np. przez zwiększenie wydajności z hektara gruntów ornych. (zwiększająca się wydajność pracy, malejące wskaźniki materiałochłonności, energochłonności, kapitałochłonności) Koncepcje rozwojowe Teorie pierwszej generacji ◦ Big push (Paul Rosenstein-Rodan) ◦ Błędne koło ubóstwa (Ragnar Nurkse) ◦ Selektywna industrializacja (Albert O. Hirschman, Arthur W. Lewis) ◦ Teoria rozwoju stadialnego (Walt W. Rostow) Teorie heterodoksyjne ◦ Strukturalizm: centrum i peryferia (Raul Prebisch) ◦ Szkoła zależności (Samir Amin, Andre G. Frank) Instytucjonalizm (m.in. Gunnar Myrdal) Konsensus Waszyngtoński (MFW) Konsensus Neo-Waszyngtoński (Joseph E. Stiglitz) Błędne koło ubóstwa Niski poziom produkcji (mała wydajność pracy) Niski poziom przeciętnych dochodów Niskie oszczędności i inwestycji Niskie tempo akumulacji kapitału NISKI POZIOM KONSUMPCJI!!! Teoria W. Rostowa Wszystkie kraje świata rozwijają się, przechodząc przez 5 stadiów rozwoju: 1. gospodarka tradycyjna (słabe rolnictwo, prosta reprodukcja); 2. tworzenie warunków do „startu” - rozwój handlu, przemysłu, nowej technologii i struktur instytucjonalnych; 3. gospodarka zrywu (detonatorem mogą być odkrycia naukowe); 4. gospodarka dojrzała (dominacja przemysłu ciężkiego); 5. gospodarka masowej konsumpcji. Teoria A.W. Lewisa model rozwoju dwusektorowego (tradycyjne rolnictwo oraz nowoczesny przemysł); Rolnictwo rozwijające się na terenach wiejskich i miejski przemysł powodowały duże różnice w rozwoju między częściami kraju; Mieszkańcy miast dzięki oszczędnościom powiększają różnice między biednymi mieszkańcami wsi, co nasila migrację do miast; Skutek: „samonapędzający się” rozwój (dzięki uprzemysłowieniu), bo ze względu na bardzo niską produktywność pracy ubytek siły roboczej na wsi nie ogranicza produkcji żywności. 4. Strategie wzrostu i rozwoju cd. Liberalna: (monetarystyczna lub ortodoksyjna) – dąży ona do poprawienia alokacji zasobów dzięki zdaniu się na mechanizmy rynkowe oraz wskazówki, które on daje. Jej głównym polem zainteresowania są zagadnienia mikroekonomiczne. Ogromną rolę przypisuje sektorowi prywatnemu, a jej skrajne warianty przypominają zasady leseferyzmu. Nacisk kładziony jest na politykę pieniężną i budżetową oraz na reformy finansowe. Jej cele to: stabilizacja gospodarki, poprawa alokacji zasobów, dobre funkcjonowanie rynków, sprzyjanie wysokiemu poziomowi oszczędzania, zapewnienie bardziej efektywnego wykorzystania kapitału. 4. Strategie wzrostu i rozwoju cd. Strategia gospodarki otwartej: podobnie jak strategia liberalna uwagę skupia na rynkowej alokacji zasobów, czy też na sektorze prywatnym. Najważniejsze znaczenie przypisuje eksportowi. W strategii tej usiłuje się uzyskać korzyści komparatywne oraz wzrost stopy oszczędności, co przyspiesza akumulację kapitału, a tym samym wzrost. Strategia ta opowiada się za aktywną rolą państwa. 4. Strategie wzrostu i rozwoju cd. Strategia industrializacji: nacisk kładzie na ekspansję sektora przetwórczego. Jej celem jest podwyższenie stopy wzrostu gospodarczego, co można osiągnąć przez: rozwój produkcji dóbr przetwórczych, rozwijanie przemysłu dóbr kapitałowych oraz proeksportową orientację sektora przetwórczego. Opowiada się za interwencją władz publicznych. 4. Strategie wzrostu i rozwoju cd. Strategia rozwoju rolniczego: („zielonej rewolucji”) – dąży ona do osiągnięcia wzrostu produkcji rolnej. Kluczem do jej osiągnięcia jest postęp techniczny, co wiąże się z wprowadzaniem wysoko wydajnych kultur rolnych. Jest ona głównie stosowana w krajach Trzeciego Świata. 4. Strategie wzrostu i rozwoju cd. Strategia redystrybucyjna: jej celem jest poprawa podziału dochodu i bogactwa. Zaleca ona tworzenie miejsc pracy, redystrybucję części wzrostu dochodu narodowego na rzecz najuboższych, zwracanie uwagi na potrzeby podstawowe. Consensus Waszyngtoński Oparte na paradygmacie neoliberalnym podejście do reformy państw rozwijających się; W pierwotnej wersji 10 punktów („Dekalog”): 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. Utrzymanie dyscypliny finansowej Ukierunkowanie wydatków publicznych na dziedziny, które gwarantują wysoką efektywność poniesionych nakładów i przyczyniają się do poprawy struktury podziału dochodów Reformy podatkowe ukierunkowane na obniżanie krańcowych stóp podatkowych i poszerzanie bazy podatkowej Liberalizacja rynków finansowych w celu ujednolicenia stóp procentowych Utrzymywanie jednolitego kursu walutowego na poziomie gwarantującym konkurencyjność Liberalizacja handlu Likwidacja barier dla zagranicznych inwestycji bezpośrednich Prywatyzacja przedsiębiorstw państwowych Deregulacja rynków w zakresie wchodzenia na rynek i wspierania konkurencji Gwarancja praw własności Krytyka Consensusu: Jednym z bardziej znanych krytyków Konsensusu jest Joseph Stiglitz – noblista w dziedzinie ekonomii z 2001 roku – który wypowiadał się w jego kwestii w szczególności w kontekście regionu Europy Środkowo – Wschodniej (państwa postsocjalistyczne) oraz Azji (Chiny). Jako, że w większości przypadków założenia waszyngtońskie miały być implementowane w państwach rozwijających się, w praktyce wyszło na jaw, że wiele z nich było niewystarczająco przygotowanych pod względem gospodarczym na przyjęcie postulatów Konsensusu oraz tempa ich wprowadzania. Okazało się, iż wiele słabszych gospodarek rozwijających się, liberalizowało swoje systemy finansowe, posiadając jednocześnie niedojrzałe systemy bankowe oraz regulacje związane z przepływami finansowymi. Joseph Stiglitz podkreśla również, że stosowanie tego samego mechanizmu we wszystkich przypadkach nie było odpowiednim działaniem, gdyż warunkiem zrównoważonego rozwoju krajów rozwijających się jest wzięcie kwestii polityki gospodarczej w swoje własne ręce a nie stosowanie narzuconych z góry dokumentów programowych. Główne problemy wynikające z wprowadzenia założeń Consensusu: Zbytnia liberalizacja rynków kapitałowych skutkowała przepływem kapitału z państw rozwijających się do państw, które narzuciły konsensus Zbyt duży stopień liberalizacji handlu nie zawsze dawał pozytywne efekty Systemy zabezpieczeń socjalnych były zbyt mało sprawne w kontekście wprowadzanych zmian, szczególnie na polu prywatyzacji, co w efekcie przyczyniało się do niszczenia miejsc pracy a nie tworzenia nowych Nadmierna surowość założeń „Konsensusu Waszyngtońskiego” dławiła wzrost gospodarczy Konsensus okazał się dokumentem wyrażającym interesy przede wszystkim MFW, BŚ i Ministerstwa Skarbu USA. „Efekty polityki wymuszanej przez porozumienie waszyngtońskie nie były zachęcające. W większości krajów, które oparły się na jego zasadach, rozwój był powolny, a tam, gdzie występował wzrost, korzyści nie były równo dzielone (...) Reformy oparte na porozumieniu waszyngtońskim wystawiły kraje na zwiększone ryzyko, przy czym ryzyko to w nieproporcjonalnie dużym stopniu ponosili ci, którzy byli najmniej zdolni do poradzenia sobie z nim” Joseph Stiglitz W wywiadzie udzielonym tajlandzkiej gazecie „The Nation" na początku maja 2000r. były wiceminister finansów Japonii, Eisuko Sakakibara, oświadczył bez ogródek, że „…narody rosną w potęgę i upadają, nie można więc zakładać, że hegemonia Stanów Zjednoczonych będzie trwać wiecznie. Tak zwany „konsensus Waszyngtoński" na temat polityki finansowej okazał się fiaskiem. Z kryzysu finansowego w Azji Wschodniej wyciągnęliśmy ważne wnioski, mianowicie, że waszyngtoński konsensus, pozostawiający rozwiązanie wszelkich problemów całkowicie w gestii wolnego rynku i polityki makro, nie zdał egzaminu.” „…konsensus waszyngtoński cechowała podwójna moralność. Jeżeli kryzys występował w kraju rozwijającym się i groziło to recesją, to MFW rekomendował ograniczenie deficytu budżetowego przez obniżenie wydatków. Jednak gdy kryzys dotykał krajów rozwiniętych -jak na przykład obecny kryzys w USA - to wówczas właściwą receptą było zwiększenie deficytu budżetowego w celu uniknięcia recesji…” „w XXI wieku skuteczna polityka gospodarcza musi uwzględniać kilka nowych czynników, takich jak: wysoka zdolność kraju do tworzenia nowych innowacyjnych produktów i usług, umiejętność skutecznego budowania kapitału intelektualnego, zdolność do stworzenia ambitnej wizji i strategii i skuteczne jej realizowanie. Niestety we wszystkich tych obszarach Polska znajduje się na jednym z ostatnich miejsc w Unii Europejskiej. Najwyższy czas to zmienić.” „…Pożegnajmy konsensus waszyngtoński, powitajmy pekińskie wyzwanie…” Krzysztof Rybiński, partner w Ernst & Young, MFW krytykowany był często za to, że w każdym kraju proponuje ten sam schemat reform: obniżenie wydatków rządu i likwidację deficytu, uwolnienie kursu waluty, podniesienie stóp procentowych. Na krótką metę to recepta na recesję oraz niepokoje społeczne. W Indonezji, która najboleśniej odczuła kryzys w 1997 roku, Fundusz zażądał rezygnacji z dotowania żywności i benzyny, co doprowadziło do zamieszek i obalenia wieloletniego dyktatora Suharto. W 1995 roku PKB Meksyku spadł o 6,5 proc. Podczas kryzysu azjatyckiego PKB Indonezji spadło o 12 proc., Tajlandii - o 11 proc., Korei Południowej o 3 proc. Dla krytyków Funduszu to dowód na nieskuteczność zaleceń opartych na tzw. konsensusie waszyngtońskim. 5. Agenda dla rozwoju: Milenijne Cele Rozwojowe Lata 90.: pod auspicjami Narodów Zjednoczonych zorganizowano szereg konferencji tematycznych dotyczących różnych dziedzin i aspektów rozwoju społecznego i gospodarczego. Konferencje te dotyczyły: - edukacji dla wszystkich (Jomtien, 1990 r.), - dzieci (Nowy Jork, 1990 r.), - środowiska i rozwoju (Rio de Janeiro, 1992 r.), - praw człowieka (Wiedeń, 1993 r.), - ludności i rozwoju (Kair, 1994 r.), - rozwoju społecznego (Kopenhaga, 1995 r.), - kobiet (Pekin, 1995 r.), - siedzib ludzkich (Stambuł, 1996 r.), - żywności (Rzym, 1996 r.). Rezultaty owych konferencji stały się przedmiotem prac Komitetu Pomocy Rozwojowej OECD (DAC) - głównego organu współpracy i koordynacji działań najważniejszych światowych dawców pomocy rozwojowej. Na ich podstawie Komitet opracował główne cele ludzkości w dziedzinie rozwoju międzynarodowego. Zostały one przyjęte podczas posiedzenia DAC na wysokim szczeblu w maju 1996 r. jako tzw. Międzynarodowe Cele Rozwoju (IDGs). Cztery lata zatwierdzili je wszyscy przywódcy państw i rządów zebrani na 55. sesji Zgromadzenia Ogólnego Narodów Zjednoczonych, w tym Prezydent RP Aleksander Kwaśniewski. Tym samym weszły one do zbiorowej świadomości jako Milenijne Cele Rozwoju (MDGs) Milenijne Cele Rozwoju – MDGs 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. Wyeliminowanie skrajnego ubóstwa i głodu (zredukowanie do 2015 r. o połowę liczby ludności żyjącej za mniej niż 1 dolar USA dziennie oraz ograniczenie do 2015 r. o połowę liczby ludzi cierpiących głód); Zapewnienie powszechnej edukacji dla wszystkich dzieci na poziomie podstawowym do 2015 r.; Promocja równości płci i równouprawnienie kobiet (poprzez wyeliminowanie różnic między płciami w dostępie do edukacji podstawowej do roku 2005 i na wszystkich szczeblach edukacji do 2015 r.); Ograniczenie śmiertelności dzieci poniżej 5 lat o dwie trzecie do 2015 r.; Ograniczenie do 2015 r. liczby matek umierających przy porodzie o trzy czwarte; Zredukowanie o połowę do 2015 r. liczby osób żyjących z HIV/AIDS, chorujących na malarię lub inne choroby zakaźne; Poprawa stanu środowiska naturalnego Ziemi, poprzez integrację zasad trwałego rozwoju w programach i politykach poszczególnych krajów, odwrócenie tendencji wyczerpywania się zasobów, zmniejszenie o połowę do 2015 r. liczby ludzi żyjących bez dostępu do wody pitnej oraz znaczącą poprawę do 2020 r. w zakresie jakości życia ludzi żyjących w slumsach; Rozwinięcie globalnej współpracy na rzecz rozwoju, poprzez rozwijanie otwartego, przewidywalnego niedyskryminacyjnego i przejrzystego światowego systemu handlowego, uwzględnienie specjalnych potrzeb krajów najmniej rozwiniętych, wyspiarskich i śródlądowych (zwłaszcza w zakresie dostępu do rynków krajów rozwiniętych, redukcji długów, zwiększenia pomocy rozwojowej), wszechstronne podejście do kwestii oddłużenia państw Południa, wypracowania strategii na rzecz zapewnienia pracy młodemu pokoleniu, zapewnienie dostępu do leków dla krajów rozwijających się oraz umożliwienie im korzystania z dobrodziejstw nowoczesnej technologii.
