prawo budżetowe

Prawo finansowe i
polityka finansowa
PRAWO FINANSOWE





PRAWO FINANSOWE – jest to ogół norm
prawnych regulujących działalność
finansową w danym państwie.
Prawo finansowe normuje gospodarkę
finansową państwa i reguluje następujące
kwestie:
przygotowanie i uchwalanie budżetu
państwa (prawo budżetowe)
finansowanie działalności państwa w jej
różnych formach (gospodarka finansowa)
zagadnienia podatkowe dotyczące osób
fizycznych i prawnych (prawo podatkowe)


Dla potrzeb prawa i na użytek
przeciętnego odbiorcy przyjmuje się
systematykę prawa finansowego na:
a) prawo budżetowe - dotyczące
uchwalenia budżetu państwa na dany
okres czasu (przeważnie rok) czyli tzw.
ustawy budżetowej, cechującej się
regulacją środków wpływających do
budżetu jak i dokonywaniem wydatków na
cele określone niniejszą ustawą.


b) prawo podatkowe - które dotyczy prawa
publicznego, a związane jest z stosunkiem
podatkowym pomiędzy podatnikiem a państwem,
a nie stanowi następstwa woli podmiotu
zobowiązaniowego.
c) prawo celne - które reguluje zasady i tryb
przywozu towarów na polski obszar celny oraz
wywozu towarów z polskiego obszaru celnego,
oraz związane z tym prawa i obowiązki osób wraz
z uprawnieniami i obowiązkami organów celnych.



d) prawo finansowe ubezpieczeń
państwowych - czyli zależności
finansowe na poziomie instytucji
państwowych,
e) prawo finansowe samorządu
terytorialnego - czyli zależności
finansowe samorządów terytorialnych,
f) prawo walutowe - dotyczące
organizacji porządku pieniężnego, który
określa jednostkę pieniężna stosunek do
złota lub walut innych państw,



g) prawo dewizowe - dotyczące regulacji norm
prawnych związanych z pieniądzem poza
granicami państwa, oraz zagranicznymi środkami
płatniczymi,
h) prawo bankowe - określające zasady
prowadzenia działalności bankowej, tworzenia i
organizacji banków, oddziałów i przedstawicielstw
banków zagranicznych oraz zasady sprawowania
nadzoru bankowego, postępowania naprawczego,
likwidacji i upadłości banków,
i) prawo finansowe podmiotów
gospodarczych - dotyczące finansowych spraw
pomiędzy firmami, spółkami czy wzajemnymi
relacjami pomiędzy nimi a skarbem państwa.
Podmiot prawa finansowego

Podmiotem prawa finansowego są
osoby lub jednostki organizacyjne
państwowe bądź prywatne objęte
obowiązkiem prawno - finansowym.
Stosunki prawno - finansowe
charakteryzują się majątkowym
charakterem praw i obowiązków
finansowych, oraz nierównorzędnością
interesów tych podmiotów. Przedmiotem
stosunków finansowo-prawnych są
uprawnienia i obowiązki finansowoprawne.




Prawo finansowe normuje
gospodarkę finansową państwa i
reguluje następujące kwestie:
przygotowanie i uchwalanie budżetu
państwa (prawo budżetowe)
finansowanie działalności państwa w
jej różnych formach (gospodarka
finansowa)
zagadnienia podatkowe dotyczące
osób fizycznych i prawnych (prawo
podatkowe
Działy prawa finansowego

prawo budżetowe,
prawo JST, prawo dewizowe,
prawo celne, prawo podatkowe:

Ogólne iszczególne;






publiczne prawo bankowe,
międzynarodowe prawo finansowe,
prawo rynku finansowego:
rynek kapitałowy: rynek bankowy i
ubezpieczeniowy.
Prawo podatkowe i prawo celne
to kategorie prawa daninowego.

Dawniej prawo finansowe było częścią
prawa administracyjnego, obecnie
uważane jest za samodzielną gałąź prawa.
Określane jest także jako "dyscyplina
pogranicza". Nie jest skodyfikowana w
kompleksowej regulacji normatywnej.
Regulacje znajdują się w licznych
ustawach związanych z poszczególnymi
działami prawa finansowego. Ponadto
niektóre przepisy umieszczone są w
źródłach prawa dotyczących innych gałęzi
(np. Konstytucja RP - art. 216-227).
Prawo finansowe a prawo
prywatne




Istnieją trzy podstawowe różnice między
prawem finansowym a prawem
prywatnym:
cel: dobro publiczne / dobro jednostki
sposób regulacji: władczość (przymus
państwowy) / równorzędność stron
umowy
pozycja prawna podmiotów:
represyjność przepisów i sankcje / sankcje
tylko z umowy cywilnoprawnej

Finanse publiczne obejmują
następujące procesy : a)
pobieranie i gromadzenie dochodów;
b) wydatkowania środków
publicznych; c) finansowanie
deficytu; d) zaciągania zobowiązań;
e) zarządzania środkami
publicznymi; f) zarządzania długiem
publicznym.
Jawność finansów publicznych



Jawność finansów publicznych jest
realizowana w szczególności przez :
a) jawność sejmowej debaty budżetowej i
debat budżetowych jednostek samorządu
terytorialnego.
b) Jawność sejmowej debaty nad
sprawozdaniem z wykonania budżetu
państwa i debat nad wykonaniem
sprawozdań budżetowych jednostek
samorządu terytorialnego.
Jawność finansów publicznych


c) Podawanie do publicznej wiadomości : kwot dotacji udzielonych z budżetu
państwa i budżetów jednostek samorządu
terytorialnego; - zbiorczych danych
dotyczących finansów publicznych przez
Ministra Finansów;
d) udostępnienie corocznych sprawozdań
dotyczących finansów i działalności
jednostek należących do sektora finansów
publicznych.
BUDŻET PAŃSTWA




BUDŻET PAŃSTWA – jest rocznym planem
dochodów i wydatków oraz przychodów i
rozchodów :
a) organów władzy państwowej, kontroli i
ochrony prawa;
b) sądów i trybunałów;
c) administracji rządowej; Budżet państwa jest
uchwalony w formie ustawy budżetowej na okres
roku kalendarzowego, zwanego dalej „rokiem
budżetowym”. Do budżetu państwa włączone są
środki pochodzące ze źródeł zagranicznych nie
podlegające zwrotowi i wydatki z nich
finansowane.
Ustawa budżetowa

Ustawa budżetowa, jeden z najważniejszych
aktów prawnych obowiązujących w państwie,
określający jego roczny plan finansowy
obejmujący dochody i wydatki zwane budżetem
państwa. Projekt ustawy budżetowej opracowany
przez ministra finansów (minister), uchwalany
jest przez Radę Ministrów i przedstawiany
sejmowi i senatowi do 31 X każdego roku. Jeżeli
rząd nie jest w stanie przedstawić go w tym
terminie, to zobowiązany jest do przedłożenia
projektu ustawy o prowizorium budżetowym,
która określa dochody i wydatki państwa na
określoną część roku i traci moc z chwilą
uchwalenia ustawy budżetowej.
Ustawa budżetowa

Ogólne zasady i tryb gromadzenia
środków pieniężnych objętych
budżetem państwa oraz
przeznaczania tych środków na
finansowanie zadań wynikających z
funkcji państwa oraz formy
organizacyjnoprawne jednostek,
które realizują zadania objęte
budżetem jest zawarta w ustawie
prawo budżetowe.
Ustawa budżetowa ustala :








a) dochody budżetu państwa według ważniejszych źródeł
części i działów klasyfikacji budżetowej.
b) Wydatki budżetu państwa.
c) Deficyt budżetu państwa oraz źródła jego pokrycia.
d) Limity zatrudnienia w administracji rządowej.
e) Przychody i rozchody budżetu państwa.
f) Zestawienie przychodów i wydatków zakładów
budżetowych, gospodarstw pomocniczych jednostek
budżetowych i środków specjalnych.
g) Plany przychodów i wydatków państwowych funduszy
celowych;
h) Zestawienie dotacji dla państwowych agencji i fundacji z
udziałem Skarbu Państwa.
DOCHODY BUDŻETU PAŃSTWA







DOCHODY BP– wszelkie wpłaty dokonywane na rzecz
budżetu pochodzące od przedsiębiorstw państwowych,
sektora prywatnego, ludności czy z zagranicy:
a) podatki i opłaty, które na mocy odrębnych ustaw nie
stanowią dochodów jednostek samorządu terytorialnego ,
funduszów celowych oraz innych podmiotów sektora
finansów publicznych;
b) cła;
c) wpłaty z zysku przedsiębiorstw państwowych oraz
jednoosobowych spółek Skarbu Państwa;
d) dywidendy;
e) wpłaty z zysku Narodowego banku polskiego (NBP);
f) wpłaty nadwyżek środków obrotowych państwowych
zakładów budżetowych oraz części zysku gospodarstw
pomocniczych państwowych jednostek budżetowych;
DOCHODY BUDŻETU PAŃSTWA









g) dochody pobierane przez państwowe jednostki budżetowe o ile przepisy
szczególne nie stanowią inaczej;
h) dochody z najmu i dzierżawy oraz innych umów o podobnym
charakterze składników majątkowych Skarbu państwa, o ile przepisy
szczególne nie stanowią inaczej;
i) opłaty od poręczeń i gwarancji udzielonych przez Skarb Państwa;
j) odsetki od środków na rachunkach bankowych państwowych jednostek
budżetowych, o ile przepisy szczególne nie stanowią inaczej;
k) odsetki od lokat terminowych ustanowionych ze środków
zgromadzonych na centralnym rachunku bieżącym budżetu państwa;
l) odsetki od udzielonych z budżetu państwa pożyczek krajowych i
zagranicznych;
ł) grzywny , mandaty i inne kary pieniężne, o ile na mocy odrębnych
przepisów nie stanowią dochodów innych jednostek sektora finansów
publicznych;
m) spadki , zapisy i darowizny w postaci pieniężnej na rzecz Skarbu
Państwa;
n) inne dochody publiczne :obligacje, bony skarbowe, pożyczki.
WYDATKI BUDŻETU PAŃSTWA







WYDATKI BUDŻETU PAŃSTWA PRZEZNACZONE SĄ NA :
a) realizację zadań wykonywanych przez organy władzy
państwowej, kontroli i ochrony prawa oraz administrację
rządową, sądy i trybunały;
b) subwencje ogólne dla jednostek samorządu
terytorialnego;
c) dotacje celowe i zadania z zakresu administracji
rządowej oraz inne zadania zlecone jednostkom samorządu
terytorialnego ustawami;
d) dofinansowania zadań własnych jednostek samorządu
terytorialnego;
e) dotacje na zadania określone ustawami;
f) współfinansowanie programów realizowanych ze środków
pochodzących ze źródeł zagranicznych, nie podlegających
zwrotowi;
DEFICYT, PAŃSTWOWY DŁUG
PUBLICZNY


DEFICYT BUDŻETOWY - różnice między
dochodami a wydatkami budżetu państwa
stanowią odpowiednio nadwyżkę budżetu
państwa lub deficyt budżetu państwa.
PAŃSTWOWY DŁUG PUBLICZNY –
rozumie się nominalne zadłużenie
podmiotów sektora finansów publicznych
ustalone po wyeliminowaniu przepływów
finansowych pomiędzy podmiotami
należącymi do tego sektora.
DŁUG PUBLICZNY




Państwowy
dług
publiczny
zarządzanie
długiem;
procedury
ostrożnościowe i sanacyjne
Dług publiczny najczęściej określa się
ogólniej jako finansowe zobowiązanie
władz publicznych (państwowych i
samorządowych)
jednostek
tytułu
zaciąganych pożyczek. Dług publiczny
jest najczęściej skutkiem:
- zaciągania bezpośrednich pożyczek
oraz kredytów
-
DŁUG PUBLICZNY



emisji papierów wartościowych, które
również
są
specyficzną
formą
zaciągania pożyczek pieniężnych
nieregulowanie
przez
jednostki
sektora publicznego wymagalnych
zobowiązań
Najważniejszą
przyczyną
powstawania długu publicznego jest
jednak
zaciąganie
pożyczek
na
pokrycie deficytu budżetowego.

Przez DŁUG SKARBU PAŃSTWA – rozumie
się nominalne zadłużenie Skarbu Państwa.
Minister Finansów określa, w drodze
rozporządzenia, szczegółowe zasady
klasyfikacji tytułów dłużnych zaliczanych
do państwowego długu publicznego, w
tym do długu Skarbu Państwa,
uwzględniające w szczególności
podstawowe kategorie przedmiotowe i
podmiotowe zadłużenia oraz okresy
zapadalności.
Deficyt budżetu państwa






Deficyt budżetu państwa może być
pokryty przychodami pochodzącymi z :
a) sprzedaży skarbowych papierów
wartościowych na rynku krajowym i
zagranicznym;
b) kredytów zaciąganych w bankach
krajowych i zagranicznych;
c) pożyczek;
d) prywatyzacji majątku Skarbu Państwa;
e) nadwyżek budżetu państwa z lat
ubiegłych;
Finanse i prawo finansowe
JST

Administracja samorządowa w Polsce. Zakres
finansów lokalnych. Źródła prawa finansowego
samorządu terytorialnego. Majątek gmin,
powiatów i województw samorządowych.
Struktura dochodów jst: podatki i opłaty, udziały
w podatkach państwowych, subwencje dotacje,
samoopodatkowanie. Zaciąganie kredytów,
pożyczek i emisja obligacji przez jst. Zasady i
tryb planowania, uchwalania oraz wykonania
budżetu jst.. Kontrola i sprawozdawczość
budżetowa jst.
Polityka finansowa

Polityka finansowa - świadoma
działalność organów i instytucji państwa,
polegająca na określaniu celu swojej
działalności oraz optymalnych rozwiązań
(środków) dla osiągnięcia tych celów. Do
działań tych należy kolejno:
przygotowywanie i planowanie
prowadzenia operacji pieniężnych każdego
typu, następnie realizacja tychże operacji
oraz końcowa ewidencja i analiza
przebiegu podobnych operacji w
przyszłości.
Polityka finansowa

Wśród celów polityki finansowej można
wyróżnić: strategiczne (nadrzędne) lub
odcinkowe (drugorzędne), krótko- lub
długookresowe, a także dotyczące
gromadzenia (pasywów) lub
wydatkowania (aktywów). Muszą one
jednocześnie spełniać następujące kryteria:
realności, niesprzeczności, jasności,
akceptowalności. Samą politykę finansową
państwa można podzielić na politykę fiskalnobudżetową (rozwijaną przez rząd) oraz politykę
monetarną (za którą odpowiedzialny jest bank
centralny), w skład której wchodzi polityka pieniężna i
polityka kursu walutowego:
Uniwersalne cele polityki
finansowej







wzrost gospodarczy (przyrost PKB w
ujęciu realnym)
tworzenie nowych miejsc pracy
stabilizacja gospodarki (ograniczenie
wahań cyklu koniunkturalnego)
konkurencyjność gospodarki
zachowanie realnej wartości pieniądza
bezpieczeństwo wewnętrzne systemu
bezpieczeństwo zewnętrzne systemu
Polityka monetarna

Problemy z wysokim deficytem i długiem
występują w wielu krajach. Kraje UE tzw.
Traktatem z Maastricht uzgodniły, że
bezpieczny dla gospodarki jest stan
budżetu i długu publicznego, gdy deficyt w
danym roku <= 3% PKB danego kraju ,
dług publiczny <= 60% PKB danego kraju.
To
są
kryteria
dobroci
systemu
finansowego
mówiące,.
że
system
finansowy danego kraju spełnia te
kryteria, to oddziałują pozytywnie na
gospodarkę. Polska – w roku 2001 został przekroczony
deficyt budżetowy o ok. 4% PKB, dług publiczny- koniec
2006- 55% PKB.
Rodzaje polityki pieniężnej
Działania Banku Centralnego:
Obniża
stopę
rezerw
obowiązkowych,
Obniża stopę redyskontową;
Zwiększa
rozmiary
kredytów
refinansowych;
Obniża stopę redyskontową
weksli;
Zwiększa
skup
papierów






Rodzaje polityki pieniężnej



Restrykcyjna- nastawiona na hamowanie
aktywności gospodarczej.
Aktywna-instrumenty tej polityki są
często aktywnie dostosowane do zmian
danej gospodarki do celów, które ma
realizować.
Pasywnato
znaczy
taka,
której
charakter,
instrumenty
są
względnie
stabilne. Raz wprowadzone pozostają bez
zmian Aktywna i pasywna polityka może
mieć
charakter
ekspansywny
i
restrykcyjny.
Dziękuję za uwagę