P. Sztompka i M. Bogunia – Borowska (red.), Socjologia

Elementy Socjologii
Tomasz Ochinowski
i
Jerzy Jagodziński
serdecznie zapraszamy na dyżur
poniedziałek 13. 45 – 14. 45
oraz wtorek 19. 45 – 20. 15
pokój 514B
nasze intelektualne join venture
Tomasz Ochinowski
[email protected]
• dr psychologii, docent w
Katedrze Psychologii i
Socjologii Zarządzania WZ UW;
• członek zespołu badawczego
Pracowni Dziejów Myśli
Społecznej i Politycznej IH
PAN;
• cywilny doradca Dyrektora
Generalnego Służby
Więziennej;
• doradca Prezesa spółki „Szpital
• Mazowiecki”;
• szkoleniowiec (Trener roku
2006 firmy Institute for
International Research.
Polska);
• żonaty, troje małych dzieci
Jerzy Jagodziński
[email protected]
• ekonomista i socjolog;
• dziennikarz;
• był wieloletnim dyrektorem V
programu Polskiego Radia
(„Radio Polonia” dla
zagranicy);
• dyrektor Wydawnictw
Naukowych Wydziału
Zarządzania UW, wykładowca
tamże, aktualnie finalizuje
rozprawę doktorską;
• niezależny doradca biznesowy i
szkoleniowiec ;
• żonaty, czworo dorosłych
dzieci
warunki zaliczenia
(proste i łatwe jak…)
1.
2.
3.
żeby otrzymać ocenę dostateczną należy: zdać sprawdzian
pisemny (esej) z lektur, które są przeznaczone na poszczególne
zajęcia (sprawdzian będzie na ostatnich zajęciach w semestrze)
oraz uczestniczyć w badaniach (grupy trzyosobowe; szczegóły
dotyczące badań zostaną podane na zajęciach)
żeby otrzymać ocenę dobrą należy: spełnić warunki
z punktu 1. + przygotować na każde zajęcia notatki z lektur
przeznaczonych na te zajęcia i przedstawiać te notatki
prowadzącemu (na przerwie przed zajęciami). Notatki muszą być
na tyle szczegółowe, żeby student mógł je wykorzystać
w praktyce menedżerskiej, co będzie mógł wykazać podczas
dyskusji w czasie zajęć
żeby otrzymać ocenę bardzo dobrą należy: spełnić warunki
z punktów 1. i 2. + przygotować się (na trzecie zajęcia od końca)
do dyskusji nad dodatkową lekturą: Wielecki, K. (2012). Kryzys
i socjologia. Warszawa: WUW, rozdz. IV. Poza postindustrialny
kryzys socjologii – teorie wielkiej dialektycznej syntezy, s. 153 –
261.
Temat na dziś :
„A po co mi to?”
Socjologia i jej przydatność w zarządzaniu.
wyobraźnia socjologiczna
Charles Wright Mills i Anthony Gidenns
o poznawczych pożytkach z picia kawy
zdystansowanie się do codzienności i nowe spojrzenie
na nią
 wartość symboliczna (rytuały)
 potrzeby, nawyki (społeczne przyzwolenie,
zróżnicowania)
 stosunki społeczne i gospodarcze
 dziedzictwo (wcześniejsze procesy)
 sensy: konteksty, świadomość, wybory
 kształtowanie i uwarunkowania rynku
 wpływ na życie producentów, pośredników, klientów itd.
A. Giddens (2006). Socjologia. Warszawa: PWN, s. 27- 28.
Wyobraźnia socjologiczna
pozwala nam dostrzec, jak wiele
zdarzeń, na pozór dotyczących tylko
jednostki, w rzeczywistości
odzwierciedla szersze kwestie
A. Giddens
główne podmioty otoczenia społecznego T. Ochinowskiego
trzy metafory społeczeństwa
trzy socjologie
(Piotr Sztompka)
1. Orientacja systemowa i rozwojowa
•
Auguste Comte, Herbert Specner, Talcott Parsons
– metafora biologiczna: społeczeństwo to swoisty
organizm, całość złożona z wielu elementów; coś
więcej niż cechy jej składników; wykazuje swoiste
cechy rozwoju
– dziś: w analizach i teoriach globalizacji, postępu
technologicznego i cywilizacyjnego, modernizacji
trzy metafory społeczeństwa
trzy socjologie
(Piotr Sztompka)
2. Orientacja indywidualistyczna
• Max Weber, Anthony Giddens
– metafora fizyczna (podejście atomistyczne):
społeczeństwo to konglomerat działań
jednostkowych; zadaniem socjologii jest ich wnikliwa
analiza i „rozumiejąca interpretacja”; prawidłowości i
prawa społeczne dotyczą ludzkich działań
– dziś: badanie zmian społecznych i historycznych,
„stawania się” społeczeństwa
trzy metafory społeczeństwa
trzy socjologie
(Piotr Sztompka)
3. Orientacja relacyjna
• Georg Simmel, Herbert Mead, Pierre Bourdieu,
Michel de Certeau, Michael Billig
– metafora matematyczna (geometryczna): jednostki
ludzkie wchodzą ze sobą w rozmaite relacje, które
przybierają różne formy społeczne; cechy
i prawidłowości całości społecznych dają się wywieść
z konfiguracji jednostek, a cechy i prawidłowości
działań jednostkowych – z lokalizacji jednostek w
sieciach relacji międzyludzkich; wspomniane
konfiguracje i sieci nieustannie zmieniają się;
społeczeństwo nie jest bytem, ale procesem –
nieustannie staje się
orientacja relacyjna c.d
• dziś:
@ interakcjonizm symboliczny: życie społeczne jest konstytuowane
przez interakcje i komunikowanie się ludzi; wszystko, co
specyficznie ludzkie, tworzy się w interakcjach i komunikacji
z innymi (H. Mead)
@ podejście retoryczne/ dyskursywne: psychika i życie społeczne są
konstytuowane przez specyficznie ludzką zdolność argumentowania;
są wynikiem zewnętrznej lub wewnętrznej dyskusji (M. Billig)
@ socjologia życia codziennego: praktyki codzienności (M. de Certeau):
metafora „przestrzeni międzyludzkiej”
(P. Sztompka, za J. Tischnerem)
1.
2.
3.
4.
ludzie zawsze żyją i działają w otoczeniu innych, pozostając z nimi
w relacjach (realnych/ wyobrażonych/ wirtualnych…)
nawet gdy człowiek jest sam, treścią jego życia pozostaje
odniesienie do innych (kieruje się „wewnętrzną konwersacją”,
Archer)
przestrzeń międzyludzka podlega procesowi ciągłego stawania się
dzięki coraz to innym konfiguracjom relacji międzyludzkich;
zbiorowości zmieniają się, bo sieci relacji w nich bogacą się lub
rozpadają, jednostki zmieniają się, bo ich „osobista” sieć włącza
nowe elementy, a pozbywa się innych
całości społeczne istnieją realnie tylko o tyle i dopóty, o ile
i dopóki wypełnia je jakaś przestrzeń międzyludzka
orientacja relacyjna c.d.
przestrzeń międzyludzka
istotne relacje i wzajemne odniesienia między członkami
całości społecznych (grup, wspólnot, stowarzyszeń,
instytucji, państw narodowych, społeczeństwa
globalnego)
Peter Worsley: dopiero w naszych czasach ludzkość istnieje
naprawdę, a nie tylko w fantazji poetów i filozofów;
proces globalizacji umożliwił wytworzenie rzeczywistych
relacji, zależności, powiązań między ludźmi ponad
wszystkimi granicami
„społeczeństwo jest wszystkim tym, co dzieje się pomiędzy
ludźmi”
(P. Sztompka)
potoczna wiedza o społeczeństwie
(P. Sztompka)
 oparta na spostrzeżeniach przypadkowych i osobistych
 fragmentaryczna i niespójna
 apodyktyczna
co różni nauki społeczne od przyrodniczych?
(według P. Sztompki)
• Wilhelm Dilthey i Henrich Rickert: kultura
•
•
•
– rozumienie znaczeń
– hermeneutyka
asymetria wyjaśniania i przewidywania
– Anthony Giddens: „człowiek zawsze
może zachować się inaczej”
wiedza społeczna ludzi
„refleksyjny” charakter wiedzy społecznej
(Giddens)
Jak sobie radzić z subiektywnością?
Badanie zaangażowane
(Robert Jay Lifton):
zasada wyartykułowanej
subiektywności:
badacz świadomy własnego
subiektywizmu ma łączyć
zaangażowanie ideowe z
odpowiednim stopniem
bezstronności
respektowanie metodologii
badań
Demokratyczny dyskurs
(Jürgen Habermas):
Interpretacja rozumiejąca nabiera
charakteru obiektywnego, gdy
powstaje w toku otwartej
dyskusji z udziałem wielu
badaczy w warunkach
„idealnej sytuacji
komunikacyjnej”
=
o całkowita swoboda wypowiedzi
o równa pozycja dyskutantów
o brak nacisków zewnętrznych i
argumentów
pozamerytorycznych
no to może łyk praktyki
proszę rozstrzygnąć empirycznie spór między Michalym
i Silviem:
jakie były preferencje polityczne mieszkańców ich osiedli?
Mihaly Csikszentmihalyi
Brockman J. (2004). Niezwykłe umysły. Warszawa:
Prószyński i S-ka, s. 38 - 44
Struktura pracy badawczej z zakresu nauk
społecznych
według propozycji
J. Brzezińskiego (1996)
z uwzględnieniem jakościowych modeli
badań
1. Problem
• Przegląd podstawowej literatury związanej
z problemem
– ważniejsze ustalenia badawcze
– kontrowersje, sprzeczne wyniki, niejasne
interpretacje
• Sformułowanie problemu
– zdefiniowanie zmiennych
– uzasadnienie
• Sformułowanie hipotez [lub uzasadnienie:
dlaczego w pracy nie ma hipotez?]
2. Metoda
• 2.1. Osoby badane lub / i źródła materiału
•
badawczego
2.2. Pomiar zmiennych - model badania
– model badań jakościowy czy ilościowy ? uzasadnienie
– operacjonalizacja zmiennych
2. Metoda c.d.
• 2.3. Model analizy wyników
•
•
– jakościowy czy ilościowy? - uzasadnienie
– jeśli jakościowy - to jakie reguły analizy są w nim
przewidziane?
– jeśli ilościowy - to jakie operacje statystyczne są
w nim przewidziane ? [testy parametryczne czy
nieparametryczne?, jakie?, czy są przewidziane
bardziej złożone techniki analizy ilościowej? jakie?]
– ewentualne programy komputerowe przewidziane
przy analizie wyników
2.4. Schemat i plan badania
2.5. Przebieg badania
podstawowe metody stosowane w naukach
społecznych
•
•
•
•
•
•
obserwacja,
wywiad,
badania sondażowe,
eksperymenty,
metody historyczne i etnograficzne,
podejście fenomenologiczne i retoryczne
3. Wyniki
• 3.1. Wyniki surowe
•
– opis wyników: jakościowy / ilościowy [miary
tendencji centralnej i odchyleń, rozkład
procentowy itp.]
– graficzna prezentacja wyników [schematy,
wykresy, tabele]
3.2. Interpretacja wyników
– testowanie hipotez - z wykorzystaniem
technik opisanych w punkcie 2.4.
– dyskusja dotycząca rozwiązania problemów
badawczych w świetle otrzymanych wyników
4. Dyskusja
• Jak ustalenia badawcze mają się do ustaleń
•
•
•
•
innych badaczy, zreferowanych w literaturze
przedmiotu?
Konsekwencje dla nauk społecznych
Wnioski dla praktyki społecznej
„Plusy” i „minusy” zastosowanej procedury
badawczej
Wnioski dla przyszłych badań - nowe problemy
badawcze, postulaty modyfikacji warsztatu
badacza itp.
Co to będzie?

Wprowadzenie. Warunki zaliczenia. Wstęp do metodologii
badań socjologicznych. Socjologiczne modele
społeczeństwa.

Rynek i jego aktorzy
Sennet, R. (2008). Wpływ pracy zarobkowej na prywatne
życie ludzi w nowym kapitalizmie. Tłum. K. Jasikowska.
W: P. Sztompka i M. Bogunia – Borowska (red.),
Socjologia codzienności. Kraków: Znak, s. 472 – 486.
Co to będzie?

Wzorce rozwojowe

Różnice płci w konsumpcji i w biznesie
Yunus, M. (2011). Przedsiębiorstwo społeczne.
Kapitalizm dla ludzi, tłum. Z. Wiankowska - Ładyka.
Warszawa: Concordia, s. 19 – 29 i 209 – 216.
Campbell, C. (2008). Zakupy, spędzanie wolnego czasu
i wojna płci, tłum. K. Jasikowska. W: P. Sztompka
i M. Bogunia – Borowska (red.), Socjologia codzienności.
Kraków: Znak, s. 357 – 369.
Co to będzie?

Pokolenia na rynku pracy : Baby Boomers, X, Y…
Pahl, R. (2008). Neuroza sukcesu, tłum. M. Śleboda. W: P.
Sztompka i M. Bogunia – Borowska (red.), Socjologia
codzienności. Kraków: Znak, s. 934 – 959.

Kapitał intelektualny, kulturowy i społeczny
Hardin, R. (2008). Zaufanie i społeczeństwo, tłum. M.
Krywult. W: P. Sztompka i M. Bogunia – Borowska (red.),
Socjologia codzienności. Kraków: Znak, s. 525 – 559.
Co to będzie?

Rewolucja komunikacyjna
Selvin, J. (2008) Internet i formy związków
międzyludzkich, tłum. M. Juza. W: P.Sztompka i M.
Bogunia– Borowska (red.). Socjologia codzienności.
Kraków: Znak, s. 593 – 627.

Komercjalizacja mediów/ teatralizacja polityki (tu także
sprawa języka)
Thompson, J. B. (2008). Natura skandalu politycznego,
tłum. P. Sekuła. W: P. Sztompka i M. Bogunia– Borowska
(red.). Socjologia codzienności. Kraków: Znak, s. 562 –
591.
Co to będzie?

Współczesny patriotyzm

Rodzina dzisiaj
Billig, M. (2008). Codzienne powiewanie flagą ojczyzny,
tłum. P. Polak. W: P. Sztompka i M. Bogunia – Borowska
(red.), Socjologia codzienności. Kraków: Znak, s. 430 –
469.
Jamieson, J. (2008). Od rodziny do intymności, tłum. P.
Polak. W: P. Sztompka i M. Bogunia – Borowska (red.),
Socjologia codzienności. Kraków: Znak, s. 115 - 141.
Co to będzie?

Problemy społeczne okiem wybitnych socjologów
współczesnych (dyskusja „piątkowiczów”) : Habermas –
Giddens – Collins – Schiller – Touraine – Castells –
Bourdieu.
Wielecki, K. (2012). Kryzys i socjologia. Warszawa:
WUW, rozdz. IV. Poza postindustrialny kryzys socjologii –
teorie wielkiej dialektycznej syntezy, s. 153 – 261.
Tematy badawcze
(„do wyboru do koloru…”)
• Trudności firm ukraińskich funkcjonujących na polskim
rynku
koordynator: Jerzy Jagodziński [email protected]
• Jakość pracy skomercjalizowanego szpitala
koordynator: Piotr Gołaszewski [email protected]
• Model etycznego biznesu „bez bajeru”. Projekt „Good
Work” a idea „Nowej Kultury Pracy”
koordynatorka : Monika Strocka [email protected]
Aleksander Hertz, (2004). O wielkości Miss Marple.
W: tenże, Późne listy z Ameryki. Warszawa: Wyd. IFiS PAN,
s.213-236.
„Jeżeli jednak będę tu pisał o sobie, o faktach mego życia,
to będę się starał traktować je jako obiekty obserwacji
i analizy (…) I na siebie, na swoje życie chciałbym patrzeć
oczyma socjologa, oczyma humanisty.” (A. Hertz)