14_ Role_spoleczne_i..
advertisement
Materiały pochodzą z Platformy Edukacyjnej Portalu www.szkolnictwo.pl Wszelkie treści i zasoby edukacyjne publikowane na łamach Portalu www.szkolnictwo.pl mogą być wykorzystywane przez jego Użytkowników wyłącznie w zakresie własnego użytku osobistego oraz do użytku w szkołach podczas zajęć dydaktycznych. Kopiowanie, wprowadzanie zmian, przesyłanie, publiczne odtwarzanie i wszelkie wykorzystywanie tych treści do celów komercyjnych jest niedozwolone. Plik można dowolnie modernizować na potrzeby własne oraz do wykorzystania w szkołach podczas zajęć dydaktycznych. Podstawy przedsiębiorczości Temat: Role społeczne i organizacyjne Role społeczne Rola społeczna stanowi zbiór oczekiwań wobec jednostki związany z posiadaniem określonego statusu społecznego. Jest to zespół praw i obowiązków wynikających z zajmowania pozycji społecznej. Każda rola posiada swoje nakazy, zakazy i wyznacza margines swobody. Rola może mieć charakter bardziej swobodny, określa zarówno zbiór oczekiwań, jak i twórczy wkład aktora. Pewnego typu zachowań, nazywanych wymaganiami roli, oczekują od ucznia nauczyciele a natomiast od nauczyciela dyrektor szkoły oczekuje również pewnych zachowań. Role podobnie jak statusy społeczne mogą mieć charakter przypisany i osiągany. Role społeczne Jednostka przystosowuje się do życia w społeczeństwie, ucząc się różnych ról. Role społeczne i status mogą być dwojakiego rodzaju: — przypisane jednostce, jak płeć, rasa, wiek, pochodzenie społeczne, — osiągnięte przez jednostkę jej własnym wysiłkiem. Człowiek rodzi się mężczyzną, lecz np. pozycję męża, ojca i pracownika osiąga. Role społeczne Rola stanowiąc element osobowości społecznej, kształtuje w znacznej mierze tę osobowość. Z tego względu ta sama rola społeczna może być zupełnie inaczej wykonywana (oczywiście wpływ na to mają nie tylko cechy osobowościowe, lecz także indywidualne umiejętności, kwalifikacje, talent itp.). W skrócie można powiedzieć, że rola kształtuje osobowość społeczną, a osobowość rolę społeczną. Role społeczne mogą być rozpatrywane z różnych perspektyw teoretycznych. Bruce J. Biddle wskazuje na: 1) funkcjonalną teorię roli, 2) perspektywę symbolicznego interakcjonizmu, 3) strukturalną teorię roli (przez strukturę rozumie się tu trwałe organizacje zespołów jednostek, przejawiających utrwalone zachowania - "role„, 4) ujecie charakterystyczne dla teorii organizacji, 5) poznawczą teorię roli. Role społeczne W początkowej fazie następuje przystosowanie do roli. Jednostka stara się zorientować, na czym polega pełnienie roli, zachowywać się zgodnie z jej wymaganiami. W takim przypadku można mówić o "wchodzeniu" w rolę. Podjęcie roli jest procesem. Jego końcowym efektem może być pełna identyfikacja z rolą lub nawet fetyszyzacja roli (odgrywanie roli dla niej samej)." Niektóre role społeczne są jednostce narzucone przez otoczenie społeczne - jest to tzw. wdrukowanie roli, zachodzące w następstwie procesu stygmatyzacji. Stygmatyzacja, etykietowanie, naznaczanie jest to proces nadawania określeń w kategoriach zachowania jednostkom, grupom społecznym czy kategoriom społecznym w wyniku czego przyjmują one nadane im cechy i zaczynają działać zgodnie z przypisanymi im etykietami. Role społeczne Przygotowanie do większości ról społecznych zaczyna się we wczesnym dzieciństwie. Trening roli przebiega na ogół nieświadomie i niedostrzegalnie. Dzieci np. bawią się w dom, powtarzając i powielając to, co widzą i słyszą, uczestnicząc w niezliczonych wydarzeniach życia rodzinnego. Na podstawie tego codziennego doświadczenia dziecko buduje sobie obraz tego, jak zachowuje się mężczyzna, a jak kobieta, jak mąż i żona traktują siebie nawzajem. Od najmłodszych lat człowiek pełni wiele ról społecznych. Inne jednostki wymagają od niego odpowiednich zachowań stosownie od wieku. Przez całe życie ludzie pełnią wiele tych ról: od dziecka po babcię czy dziadka. 2 - 3 lata – osoba jest jedynie dzieckiem, bo jest zbyt mała by od niej czegoś wymagać. Rodzice dopiero „wprowadzają” dziecko w życie. Role społeczne 5 - 6 lat – dopiero w tym wieku dziecko tak naprawdę zaczyna pełnić rolę córki czy syna. Jest na tyle duże, by rozumieć niektóre zachowania rodziców. Mała dziewczynka często naśladuje mamę, udając, że np. przewija noworodka. Ojciec zaś przekazuje synowi typowo męskie zachowania. Mali chłopcy często bawią się samochodami. Dzieci w takim wieku pełnią również funkcję przedszkolaka. Spotykają się z innymi dziećmi i uczą się, jak żyć w grupie. Panie opiekujące się takimi dziećmi wymagają od nich grzeczności, kultury i koleżeństwa. Role społeczne 7 - 9 lat – w takim wieku (nauczanie zintegrowane). Człowiek zaczyna pełnić rolę ucznia, musi zachowywać się według określonych reguł zawartych w regulaminie szkolnym. Od takiej osoby wymaga się kulturalnego zachowania, punktualności, systematyczności i uczęszczania na zajęcia. Niestosowanie się do tych norm jest karane uwagą negatywną. Dzieci uczą się słuchać, dostają oceny, są nagradzane. Osoby w tym wieku zaczynają dzielić się w grupki. Już wtedy widać, kto kogo bardziej lubi, z kim chce się kolegować. Dziecko zaczyna również pełnić rolę szkolnego kolegi (koleżanki). Role społeczne 10 - 12 lat – uczniowie zaprzyjaźniają się. Przyjaciółki wspierają się w trudnych chwilach, oczekując tego samego. Gdy jedna z przyjaciółek np. obrazi swoją bliską koleżankę, więź między nimi może osłabnąć lub w ogóle zniknąć. Dwunastolatki (i starsi) często zapisują się do kółek zainteresowań takich jak Szkolne Kółka Sportowe albo matematyczne. Uczennica (uczeń), który zapisze się gdzieś musi uczęszczać na te zajęcia i stosować się do reguł jakie na nim obowiązują. Człowiek zaczyna być odpowiedzialny za swoje czyny. W szkole przygotowanie do pełnienia ról społecznych opiera się w o wiele większym stopniu na prezentacji formalnych praw rządzących życiem społecznym, niż na przedstawianiu i ujawnianiu rzeczywistych zasad rządzących społeczeństwem dorosłych. Młodzież uczy się abstrakcyjnego, idealnego świata i nic dziwnego, że staje się cyniczna, gdy stwierdza, że szczytne zasady nie pasują do rzeczywistości. Role społeczne 13 - 15 lat – uczennica (uczeń) musi uczyć się coraz więcej ponieważ „dochodzą” nowe przedmioty. Wymaga się opanowania coraz większej liczby materiału. W klasie wyodrębniają się przywódcy i tzw. „kozły ofiarne”. Grupa „ustala” reguły postępowania, niektórzy narzucają innym swój styl życia. Jeśli jakaś osoba nie podporządkuje się lub złamie jedną z takich klasowych zasad, może to mieć niemiłe konsekwencje. Oczywiście tu nie ma mowy o żadnych uwagach czy ujemnych punktach. Stosunek jaki mają inni do tej osoby będzie „pokazany” w traktowaniu jej w określony sposób. Role społeczne 16 - 19 lat – dziewczyny stają się kobietami, a chłopcy mężczyznami. Człowiek staje się pełnoletni toteż wszyscy uznają, iż powinien zachowywać się dojrzale i stosownie do wieku. W tym wieku człowiek powinien zastanowić się nad swoją przyszłością, bowiem tego od niego wymagają rodzina czy szkoła. 20 - 25 lat – człowiek jest studentem. Głównym jego zadaniem jest nauka i rozwijanie własnych zainteresowań, zdobywanie wiedzy, by mieć dobry zawód. Nie przestaje oczywiście pełnić roli syna, czy brata. 25 – 35 lat – zwykle w tym wieku ludzie zakładają rodziny. Kobiety pełnią funkcję żony i matki. Od żony wymaga się bycie „panią domu”. Musi wypełniać obowiązki takie jak sprzątanie, pranie, gotowanie. Jako matka opiekuje się dzieckiem, uczy je podstawowych rzeczy (np. chodzenie). Mąż zwykle ma za zadanie utrzymywać rodzinę. W dzisiejszym świecie jednak często role się odwracają, co nie jest oczywiście złe, a wręcz przeciwnie. Role społeczne 35 - 45 lat – człowiek pracuje (oczywiście może to zacząć robić wcześniej) stając się pracownikiem. Czasem jest na wyższej pozycji np. szefa, od którego wymaga się odpowiedzialności. Taka osoba musi być zdecydowana. Może też być zwykłym pracownikiem. Od niego zaś wymaga się – podobnie jak u ucznia – pracowitości, punktualności itp. Zależnie od zawodu oczywiście. 45 – 65 lat – zwykle wtedy matki stają się babciami i teściowymi, ojcowie – dziadkami i teściami. 60 i więcej - człowiek jest członkiem rodziny, dziadkiem, emerytem. Do końca życia może być czyimś życiowym przyjacielem. Społeczeństwo rolnicze Role organizacyjne 1) role informacyjne – rola menadżera jako obserwatora, propagatora informacji i rzecznika, które wymagają przetwarzania informacji: a) obserwator – śledzenie sprawozdań branżowych w celu nadążania za rozwojem wydarzeń, b) propagator – wysyłanie notatek prezentujących nowe inicjatywy organizacji, c) rzecznik – wygłaszanie przemówień. 2) role decyzyjne – rola menadżera jako przedsiębiorcy, przeciwdziałającego zakłóceniom, dysponenta zasobów i negocjatora, przede wszystkim odnoszą się one do decyzji, które trzeba podjąć: a) przedsiębiorca – opracowywanie nowych pomysłów innowacyjnych, b) przeciwdziałający zakłóceniom – rozwiązywanie konfliktu między podwładnymi, c) dysponent zasobów – dokonywanie przeglądów i rewizji wniosków budżetowych, d) negocjator – negocjowanie porozumienia. Role organizacyjne Role organizacyjne związane są z działalnością osób w organizacji (w przedsiębiorstwie, stowarzyszeniu, fundacji, szkole). Są to role: - menedżerskie, - pracownicze. Role menedżerskie – to m.in.: 1) role interpersonalne – role kierownicze reprezentanta, przywódcy i łącznika, które przewidują kontakty z innymi ludźmi: a) reprezentant – udziały w uroczystościach, np. otwarcia nowego zakładu, b) przywódca – zachęcanie pracowników do zwiększenia wydajności, c) łącznik – koordynacja działań dwóch grup projektowych, Przykładem roli pracowniczej może być wykonawca, który realizuje powierzone zadania. Umiejętności i role kierownicze Robert Katz - umiejętności kierowników: 1) techniczne – zdolność posługiwania się narzędziami, metodami i technologią w określonej specjalności. Wymagane szczególnie wobec niższego dozoru. 2) społeczne – zdolność współpracowania z innymi ludźmi, rozumienie i motywowanie poszczególnych ludzi, jak i grup. Jednakowo potrzebne niezależnie od szczebla kierownictwa. 3) koncepcyjne – zdolność koordynacji i integrowania wszystkich interesów i działalności organizacji. Potrzebne do skutecznego działania naczelnego kierownictwa. Role kierownicze Henry Mintzberg wyróżnił następujące role kierownika: 1) interpersonalne – rola reprezentacyjna, przywódcy (zatrudnianie, szkolenie, motywowanie), łącznika między ludźmi, 2) informacyjne – rola monitora (poszukiwanie informacji), upowszechniającego, rzecznika wobec osób spoza jednostki lub organizacji, 3) decyzyjne – rola przedsiębiorcy (udoskonalanie jednostki), przeciwdziałającego zakłóceniom, rozdzielającego zasoby, negocjatora. Cechy skutecznych kierowników, których nie można sobie przyswoić w trakcie nauki: 1) potrzeba kierowania – czerpanie zadowolenia z pracy kierownika, 2) potrzeba władzy przy wykorzystaniu wiedzy i umiejętności, 3) zdolność empatii – rozumienie i zdolność postępowania z emocjonalnymi reakcjami członków organizacji. Menedżer Słowem, które najlepiej opisuje menedżera, jest skuteczność. To osoba, która nie „buja w chmurach”, tylko szybko i sprawnie osiąga postawione przed nią cele. Znakomicie organizuje pracę, rozdziela zadania i egzekwuje ich wykonanie. Menedżera zwykle cechuje uporządkowane, analityczne i logiczne myślenie, wysokie tempo pracy i skupienie się na konkretnym celu. Ten typ osobowości znakomicie sprawdza się w operacyjnym zarządzaniu, prowadzeniu projektów, realizacji celów krótko i średnioterminowych, kierowaniu na średnim i niższym szczeblu. Słabą stroną menedżera może być skrajne nastawienie na rezultaty, kosztem ludzi. Może mu być szkoda czasu na motywowanie i budowanie relacji – woli cenne minuty wykorzystać na realizację konkretnych, mierzalnych zadań. Lider Lidera poznamy po tym, że idą za nim ludzie. To osoba nastawiona przede wszystkim na swoich podwładnych. Wierzy, ze najważniejszym zasobem firmy jest jej załoga i kadra menedżerska. Jest przekonany, że jeśli stworzy dobry zespół, a potem zmotywuje go do działania, ludzie zrealizują cele biznesowe. Słabszą stroną lidera bywa zwykle to wszystko, co jest domeną menedżera: • organizowanie, • pilnowanie terminów, • operacyjna efektywność. Dlatego często potrzebuje dobrze zorganizowanego zastępcy, który jego pomysły wdroży Strateg Strateg to osoba, która rozumie miejsce firmy na rynku, przewiduje zmiany tego rynku i w tym kontekście tworzy długofalowe plany rozwoju biznesu. Potrafi spojrzeć na sektor, branżę i rynek „z lotu ptaka”. Nie zagłębia się wówczas w szczegóły, lecz analizuje kluczowe, najważniejsze procesy i zjawiska. Potrafi odczytać trendy i wieloletnie zmiany, rozumie też makroekonomiczne zależności. Słabszą rolą stratega jest często umiejętność kierowania ludźmi i ich motywowania. Jeśli nie posiada cech lidera, nie powinien być bezpośrednim przełożonym dużego zespołu, a raczej jego doradcą. Czasem strateg nie posiada też umiejętności wdrożeniowych – opracowuje świetne plany, lecz potem pozostawia je na papierze. Wówczas jego zastępcą powinien być menedżer, sprawny organizator. Konflikt ról Konflikt ról jest to zachowanie niezgodne z oczekiwaniami partnerów woli. Pracująca matka szybko stwierdza, że pełna dyspozycyjność w pracy bardzo utrudnia wywiązywanie się z domowych obowiązków. Trudności w pełnieniu wielu różnych ról społecznych manifestują się chorobami psychosomatycznymi, uzależnieniem od alkoholu czy narkotyków. Napięcia wynikające z konfliktu ról mogą być złagodzone przez mechanizmy obronne. Są to wszelkie zabiegi umożliwiające redukcję przykrego napięcia emocjonalnego bez zmiany obiektywnej sytuacji, która je wywołała. Niepowodzenia w pełnieniu ról następują wtedy, gdy jednostka ma trudności z zaakceptowaniem przypisanych ról (kolorowi, grupy etniczne, kobiety, ludzie starzy). Negacja roli to świadome odrzucenie jakiejś roli i - co więcej - postępowanie przeciwne do jej wymagań. Liczne zachowania młodzieży wyjaśniać można przez odwołanie się do negacji roli "typowego obywatela". Analogiczna sytuacja występuje w przypadku ruchów feministycznych, negujących tradycyjne rozumienie roli kobiety. Literatura: 1. Komosa A.: Szkolny słownik ekonomiczny. Ekonomik 2002, 2. Biernacka M., Korba J., Smutek Z.: Podstawy przedsiębiorczości. Podręcznik do liceum ogólnokształcącego, liceum profilowanego i technikum. Wyd. II. Operon, Gdynia 2009 3. http://pl.wikipedia.org 4. Gregorczyk S., Romanowska M., Sopińska A., Wachowiak P.: Przedsiębiorczość bez tajemnic. Podręcznik do nauczania podstaw przedsiębiorczości dla liceum i technikum. WSiP 2009.
