3_Role_społeczne_i_rodzaje_zachowań

3. Role społeczne i rodzaje zachowań.
Człowiek w życiu odgrywa wiele ról, np. uczeń może być jednocześnie dzieckiem, wnukiem i
przyjacielem, natomiast nauczyciel – wychowawcą, pracownikiem, a równocześnie
małżonkiem i rodzicem. Każda z ról stawia przed ludźmi określone zadania i wymaga
konkretnych zachowań.
 Czym jest rola społeczna?
To ogół zachowań, których społeczeństwo oczekuje od danej osoby zajmującej określoną
pozycję społeczną. Innego typu postępowania oczekuje się od burmistrza czy nauczyciela, a
innego – od rodzica. Te oczekiwania społeczeństwa nazywa się wymaganiami roli.
Role społeczne mogą być z góry przypisane – tzw. role przypisane ( nie mamy na nie
żadnego wpływu – są nam wyznaczone już w chwili urodzenia, np. rola kobiety, mężczyzny,
dziecka).
Z kolei nasze działania wpływają na role osiągane, które możemy sami zdobywać ( np.
menadżer firmy), lub które mogą nam zostać narzucone (np. więzień).
Przygotowanie do pełnienia wielu ról społecznych zaczyna się we wczesnym dzieciństwie. W
trakcie rozwoju dziecko obserwuje zachowania rodziców i później powiela pewne ich
zachowania.
Typowe role społeczne i ich zachowania







Dziecko (córka/syn)
okazywanie miłości i szacunku rodzicom, 
pomaganie w obowiązkach domowych,

respektowanie decyzji wychowawczych

rodziców do osiągnięcia pełnoletniości
lub usamodzielnienia się
Rodzic (matka/ojciec)
okazywanie miłości i troski o dzieci,
opieka nad dziećmi,
wychowanie dzieci, w tym
przygotowanie ich do pełnienia różnych
ról społecznych
Uczeń/uczennica
wykonywanie obowiązków szkolnych,
podporządkowanie się regulaminom
szkoły,
okazywanie szacunku nauczycielom,
dbanie o dobre imię szkoły
Kolega/koleżanka
wspólna zabawa oraz praca,
wzajemne zrozumienie, pomoc w
rozwiązywaniu problemów,
okazywanie uczuć przyjaźni i lojalności



Rozróżniamy:
role społeczne- narzuca je ludziom pozycja jaką zajmują w społeczeństwie, np. matka,
lekarz, wojskowy
role organizacyjne- są związane z działalnością osób w organizacji, np. w
przedsiębiorstwie, fundacji czy w szkole.
Typowe role organizacyjne
ROLE ORGANIZACYJNE
Role kierownicze
Role pracownicze
(mają na celu zaplanowanie i zorganizowanie
(służą realizacji celów organizacji)
działalności organizacji)
Role interpersonalne
Polegają na kontaktach z ludźmi. Są to role
reprezentanta, przywódcy i łącznika.
Role informacyjne
Polegają na zbieraniu, przetwarzaniu i
przekazywaniu informacji.
Role decyzyjne
Wymagają podejmowania decyzji w
sprawach dotyczących funkcjonowania
organizacji. Są to role: przedsiębiorcy,
przeciwdziałającego zakłóceniom i
konfliktom, rozdzielającego zasoby oraz
negocjatora.
Lider zespołu
Osoba kierująca pracą zespołu. Powołuje
nowych członków zespołu. Ma wysokie
zdolności komunikacyjne i łatwo pokonuje
trudności.
Strateg
Zajmuje się planowaniem pracy zespołu.
Określa cele szczegółowe, zachęca do
podejmowania decyzji i umiejętnie
przydziela zadania.
Wykonawca
Sumiennie wykonuje powierzone zadania,
terminowo wywiązując się z obowiązków.
Szuka błędów i zaniedbań w pracy zespołu.
 Konflikt ról
Nasze zachowanie zmienia się w zależności od tego, którą z ról pełnimy i w jakiej sytuacji się
znajdujemy. Czasem wykonujemy kilka ról, które są ze sobą sprzeczne. Może to doprowadzić
do konfliktu ról. Np. konieczność zwolnienia z pracy przyjaciela w wyniku redukcji etatów.
Powstaje wówczas problem, którą z ról wybrać – przyjaciela czy szefa obiektywnie
oceniającego sytuację w firmie.
 Rodzaje zachowań
Zachowania międzyludzkie wpływają na nasze stany emocjonalne. Mogą być przyczyną
zadowolenia, szczęścia, ale też niepokojów oraz stresu.
Wyróżnia się 4 podstawowe rodzaje zachowań:
Rodzaje zachowań
Przyczyny zachowań
Skutki zachowań
ZACHOWANIA AGRESYWNE
 traktowanie innych jak
 brak wiary w siebie,
 konflikty z otoczeniem,
przeciwników,
 chęć zwrócenia uwagi,
 łamanie prawa,
 łamanie praw innych
 wysoki poziom stresu,
 osiąganie celów przez
osób,
złość
ranienie innych
 osiąganie celów
 frustracja
wszelkimi możliwymi
sposobami
ZACHOWANIA ULEGŁE
 podporządkowywanie się  brak wiary w siebie,
 niedowartościowanie,
innym lub grupie,
utrata wiary w siebie,
 ucieczka od
podejmowania decyzji,
 ograniczanie własnych
 poczucie krzywdy,
praw na rzecz
 obawa przed reakcją
 stres, frustracja
respektowania praw
innych
innych
ZACHOWANIA MANIPULACYJNE
 podstępne narzucanie
 poczucie wyższości w
 izolacja i brak sympatii,
innym własnych zasad i
stosunku do innych,
przekonań,
 brak szacunku dla

zrzucanie
odpowiedzialności na

innych
ZACHOWANIA ASERTYWNE
 respektowanie praw

innych w takim samym
stopniu jak własnych,

 otwartość, szczerość,
wyrażanie własnych

poglądów bez poczucia

winy

innych,
bezwzględność
szacunek dla siebie i
innych,
kontrola własnego
postępowania,
wiara w siebie i innych,
uczciwość w życiu,
chęć budowania dobrych
relacji z ludźmi



różne odczucia otoczenia
– brak sympatii z jednej
strony, a szacunek z
drugiej,
zadowolenie z własnego
postępowania, dobre
samopoczucie,
osiąganie pożądanych
celów
 Konformizm
Postawa ta prowadzi do zachowań uległych. Polega na przyjęciu i podporządkowaniu się
wartościom, poglądom, normom i wzorcom postępowania obowiązującym w danej grupie
społecznej (np. w miejscu pracy). Zazwyczaj jest to mechaniczne akceptowanie wszelkich
zasad i wartości głoszonych przez innych. Przeciwieństwem zachowania konformistycznego
jest nonkonformizm, czyli nieuleganie panującym normom oraz powszechnym opiniom.
 Asertywność
Najbardziej pożądane zachowania z punktu widzenia budowania dobrych relacji
międzyludzkich. To umiejętność pełnego i otwartego wyrażania siebie w kontaktach z
innymi. Oznacza bezpośrednie, uczciwe i stanowcze wyrażanie własnych uczuć, poglądów i
pragnień.