Ekonomia - Magisterskie24.pl

Ekonomia:
1) Nauka o gospodarce;
2) Nauka zajmująca się badaniem zachowania podmiotów gospodarczych w zakresie
wyboru zastosowania rzadkich zasobów do produkcji różnych dóbr i usług oraz ich
podziału pomiędzy poszczególnych ludzi i grupy społeczne.
Rzadkość zasobów dóbr i usług- różnica pomiędzy ilością zasobów dóbr i usług
niezbędnych do zaspokojenia ludzkich potrzeb, a możliwościami ich wykorzystania lub
nabycia
Alokacja- rozdzielenie rzadkich zasobów pomiędzy różne możliwości ich zastosowania
PODZIAŁ ZASOBÓW W GOSPODARCE:
Materialne:
a) ziemia (wynagrodzeniem jest renta gruntowa[dzierżawcza])
b) kapitał (wynagrodzeniem jest zysk)
c) praca (wynagrodzeniem jest płaca)
Niematerialne:
I)
technologia
II)
zdolności organizacyjne lub menadżerskie
PODZIAŁ NAUK EKONOMICZNYCH:
 ekonomia globalna- nauka badająca relacje pomiędzy czynnikami politycznymi
i czynnikami ekonomicznymi w skali globalnej czyli ogólnoświatowej;
 makroekonomia- nauka badająca gospodarkę narodową jako całość lub badająca
znaczące części składowe gospodarki Narodowej; zajmuje się m.in. PKB, popyt
całkowity (krajowy), popyt konsumpcyjny, popyt inwestycyjny, bilans handlu
zagranicznego;
 mikroekonomia- nauka badająca poszczególne rynki (gałęzie gospodarki) wchodzące
w skład gospodarki Narodowej;
DWA PODEJŚCIA DO NAUK EKONOMICZNYCH:
 Ekonomia pozytywna- nauka badająca procesy gospodarcze i mechanizmy ekonomiczne
w celu ich bezstronnego poznania; nauka unikająca wartościowania;
 Ekonomia normatywna- nauka tworząca system poglądów wartościujących czyli
określających ideologii umożliwiających wartościowanie- ocenę zachodzących
zjawisk gospodarczych;
Obie są istotne.
Polityka gospodarcza- działalność władz UE, rządu i samorządów lokalnych mająca na celu
osiągnięcie określonych korzyści społeczno- ekonomicznych np. osiągnięcie określonego
poziomu rozwoju gospodarczego kraju lub określonego podziału wytworzonych dóbr i usług;
P- cena dobra lub obsługi
Q- ilość dobra lub usługi
S- krzywa podaży
D- krzywa popytu
D>S niedobór rynkowy D<S nadwyżka rynkowa
D=S równowaga rynkowa
Rynek- można go określić jako proces, w ramach którego jego uczestnicy określają co i na
jakich zasadach ma być kupione lub sprzedane, czyli określają ilość i ceny przeznaczonych do
wymiany dóbr i usług;
Podaż- jest to złożona relacja pomiędzy ilością dóbr i usług, którą sprzedający są skłonni i są
w stanie zaoferować w danym momencie a ich cenom, przy założeniu, że pozostałe elementy
rynku nie ulegają zmianom;
Popyt- jest złożona, odwrotna relacja pomiędzy ceną dóbr i usług, a ich ilością, którą
kupujący są skłonni i są w stanie nabyć w danym czasie przy założeniu, ze pozostałe
elementy rynku nie ulegają zmianie;
Przesunięcie krzywej podaży i popytu oznaczają zmiany podaży i popytu nie zwiażane z ceną
czyli przy każdej cenie:
P1-przykładowa cena
Q1- przykładowa ilość dobra lub uslugi
Wzrost podaży (popytu)- nie związana z ceną graficznie przedstawia się jako przesunięcie
krzywej podaży z S1 do S2 (popytu z D1 do D2) w prawo czyli na zewnątrz wykresu.
Spadek podaży (popytu)- nie związany z ceną graficznie przedstawia się jako przesunięcie
krzywej podaży z S1 do S0 (krzywej popytu z D1 do D0) a zatem w lewo czyli do wewnątrz
wykresu.
Zmiany podaży nie związane z ceną w praktyce mogą wynikać z następujących przyczyn:
1) budowa lub bankructwo kolejnej fabryki;
2) rozbudowa lub ograniczenie mocy produkcyjnych przez istniejące fabryki;
3) zmiana kosztów produkcji;
4) w przypadku artykułów rolno- spożywczych jest urodzaj i nieurodzaj.
Zmiana podaży nie związane z ceną mogą zależeć od następujących czynników:
A) moda
B) gust
C) oczekiwania nabywców
D) dochody ludności
E) cen i dostępności innych towarów
d- równowaga długookresowa
k- równowaga krótkookresowa
Równowaga krótkookresowa- jest to taka kombinacja ceny i ilości towaru, która powstanie i
będzie istnieć tak długo, jak długo producenci (sprzedający) nie będą w stanie zmienić swoich
mocy produkcyjnych lub zasobów, których ilość w krótkim okresie jest stała.
Równowaga długookresowa- jest to taka kombinacja ceny i ilości towaru, która powstanie
wówczas, gdy producenci (sprzedający) będą mieli wystarczająco dużo czasu na zmianę
swoich mocy produkcyjnych lub zasobów, których ilość w długim okresie może się zmienić.
Popyt rynkowy- suma popytu zgłoszonego w danym okresie przez wszystkich nabywców
określonego dobra lub usługi
Przykład popytu rynkowego uproszczonego do 2 nabywców piwa:
Da- popyt na piwo osoby „a”
Db- popyt na piwo osoby „b”
Da+b- popyt rynkowy na piwo
Przy cenie ponad 11 zł lub równo 11 popyt rynkowy na piwo jest równy 0 ponieważ ani osoba
„a”, ani osoba „b” nie kupują piwa przy tak wysokich cenach.
Przy cenach od 8 do 11 zł, za 1 litr piwa popyt rynkowy na piwo jest równy popytowi osoby
„b”, ponieważ osoba „a” nie kupuje piwa w tym przedziale cenowym.
Natomiast przy cenach poniżej 8 zł za 1 litr piwa popyt rynkowy na piwo ilustruje krzywa
Da+b.
PODMIOTY GOSPODARCZE:
Są to organizacje a także poszczególni ludzie, którzy samodzielnie podejmują decyzje
gospodarcze kierując się interesem i związanym z tym ryzykiem.
PODZIAŁ GOSPODARCZY:
 domowe- dobrowolne związki osób mieszkających razem i wspólnie podejmujących
decyzje dotyczące sposobu zarabiania i wydawania zarobionych pieniędzy;
 formy pośrednie pomiędzy gospodarstwami domowymi i przedsiębiorstwami, małe
firmy rodzinne, warsztaty rzemieślnicze i drobne gospodarstwa rolne, których
właściciele pracują tam wraz z rodzinami;
 przedsiębiorstwa, firmy- organizacje, których celem działania jest osiągnięcie zysku.
Celem działania każdej firmy jest osiągnięcie zysku. Od strategii firmy zależy, czy
będzie dążyć najpierw do osiągnięcia określonej pozycji na rynku, a dopiero później
będzie realizować zyski (strategia długoterminowa) czy też od razu będzie dążyć do
maksymalnych zysków (strategia krótkoterminowa).
Firmy duże, musza mieć strategie długoterminowe. Firmy małe mogą mieć strategie
krótko lub długoterminowe, a zależy to od oceny szans przetrwania firmy na rynku.
Zysk księgowy- kwota będąca nadwyżką przychodów firmy ze sprzedaży dóbr lub usług nad
sumą jej kosztów księgowych;
Koszty księgowe/całkowite/własne- wszystkie koszty ponoszone przez firmę, związane z jej
funkcjonowaniem oraz wytwarzaniem (zakupem) dóbr lub usług.
PODZIAŁ KOSZTÓW KSIĘGOWYCH:
1) materialne\ materiałowe np. materiały, surowce do produkcji
2) osobowe, np. płace pracownicze
PODZIAŁ KOSZTÓW KSIĘGOWYCH:
A) stałe- związane z funkcjonowaniem firmy nie zależy od wielkości produkcji;
B) zmienne- ściśle związane z wielkością wytworzonej produkcji.
KOSZTY:
a) stałe- podatki od własności, nieruchomości, czynsze i opłaty dzierżawcze, odsetki od
kredytów, autoryzacja środków trwałych, konserwacja maszyn;
An-F/t
An- amortyzacja liniowa (n jest indeksem dolnym, tylko nie chce mi się w to bawić)
F- księgowa wartość środka trwałego (cena zakupu)
t- przewidywany czas eksploatacji trwałego w latach
b) zmienne- materiały, surowce od produkcji, koszty robocizny bezpośredniej, koszty
ruchu maszyn (np. zużycie paliwa, prądu elektrycznego, naprawy)
Przychody- koszty księgowe = (+) zysk księgowy brutto (przed opodatkowaniem)
Zysk księgowy brutto- podatki = zyski księgowe brutto (po opodatkowaniu)
KOSZTY PRZECIĘTNE:
 (całkowite)- koszty całkowite podzielone przez wielkość produkcji;
 Stałe- koszty stałe podzielone przez wielkość produkcji;
 Zmienne- koszty zmienne podzielone przez wielkość produkcji;
Koszty krańcowe- przyrost kosztów całkowitych względem przyrostu produkcji.
Koszt końcowy- dodatkowy koszt całkowity ponoszony przez firmę zwiększającą produkcję o
każdą kolejną jednostkę dobra lub usługi;
Zyski ekonomiczne- kwota będąca nadwyżką sumy wszystkich przychodów firmy ze
sprzedaży dóbr i usług nad sumą ich kosztów księgowych i kosztów ekonomicznych.
Zyski księgowe są większe od zysków ekonomicznych.
Może się zdarzyć, że firma przynosząca mały zysk księgowy i płacąca podatek od tego zysku
w praktyce przynosi stratę ekonomiczną.
Strata ekonomiczna jest to ujemny zysk ekonomiczny.
PODZIAŁ KOSZTÓW EKONOMICZNYCH:
1) koszt alternatywny kapitału- przychód, który mógłby zostać osiągnięty w możliwie
najlepszej ale nie podjętej inwestycji alternatywnej, gdyby okazało się, że inwestycja
alternatywna lub złożenie pieniędzy na lokacie bankowej lub zakup obligacji
skarbowych dałyby większy dochód niż podjęta inwestycja;
2) koszt alternatywny pracy- przychód, który mógłby osiągnąć właściciel firmy, gdyby
pracował gdzie indziej; koszt ten oblicza się dla małych firm zatrudniających
właścicieli i ich rodziny;
3) koszty ryzyka prowadzenia biznesu- możliwa do przewidzenia strata związana z
niepowodzeniem pewnej części przedsięwzięć firmowych; firma nigdy nie ma pełnej
wiedzy o rynku i o działaniach konkurencji, dlatego aby uzasadnić podjęcie
działalności gospodarczej powinna być zdolna do pokrycia ewentualnych strat.
Czynnikiem zniekształcającym wyniki finansowe czyli zyski lub straty przedsiębiorstw jest
inflacja.
Cenowa elastyczność popytu:
Siła reakcji kupujących na zmianę ceny dobra lub usługi. Popyt jest elastyczny gdy reakcja na
zmianę ceny jest silna. Popyt jest nieelastyczny gdy reakcja kupujących na zmianę ceny jest
słaba.
[Nie chciało mi się robić wykresu na wykładzie ]
Spadek ceny z P1 do P0 powoduje dla krzywej popytu Da znaczny wzrost ilości nabywanych
dóbr i usług z Q1 do Qa, zaś dla krzywej popytu Db powoduje tylko nieznaczny wzrost ilości
nabywanych dóbr i usług z Q1 do Qb.
Wzrost popytu z P1 do P2 powoduje dla krzywej popytu Da znaczny spadek ilości
nabywanych dóbr i usług z Q1 do Qa, zaś dla krzywej popytu Db powoduje tylko nieznaczny
spadek ilości nabywanych dóbr i usług z Q1 do Qb.
Popyt Da jest bardziej elastyczny ni popyt Db.
POPYT JEST ELASTYCZNY GDY:
1) wraz ze wzrostem ceny zmniejszają się całkowite wydatki na zakup danych dóbr lub
usług;
2) wraz ze spadkiem ceny wzrastają całkowite wydatki na zakupy określonych dóbr lub
usług;
POPYT JEST NIEELASTYCZNY GDY:
A) wraz ze wzrostem ceny wzrastają całkowite wydatki na zakup określonego dobra lub
usługi;
B) wraz ze spadkiem ceny spadają całkowite wydatki na zakup określonego dobra lub
usługi;
Współczynnik cenowej elastyczności popytu ( E) jest to stosunek procentowej zmiany
wielkości popytu do procentowej zmiany ceny:
E=delta D% / delta P%
Zadanie:
Wzrost ceny towaru o 1% powoduje spadek popytu o 2%.
Cena biletu do kina= 10 zł, w ciągu miesiąca sprzedaje się 20 tys. biletów, cena zostaje
zmniejszona do 7,5 zł i wtedy sprzedaż wzrasta do 40 tys.
Obliczenia:
10-7,5=2,5
10:2,5=4
PODZIAŁ DÓBR ZE WZGLĘDU NA POPYT I DOCHÓD:
1) dobra zwykłe- dobra, na które popyt rośnie, gdy dochód wzrasta i na, które popyt
spada gdy dochód zmniejsza się;
2) dobra niższego rzędu- dobra, na które popyt wzrasta, gdy dochód spada i na które
popyt spada, gdy dochód ludności wzrasta;
3) dobra luksusowe- wyższego rzędu, na które popyt wzrasta szybciej niż wzrasta
dochód ludności;
ZASADA RACJONALNEGO POSTĘPOWANIA:
Użyteczność- jest to satysfakcja, która dana jednostka osiąga z posiadania lub konsumpcji
jakiegoś dobra, z konsumpcji jakiejś usługi lub z uczestniczenia w jakiegoś rodzaju
działalności; jednostka miary użyteczności jest utyl.
Postępowanie racjonalne- postępowanie wewnętrznie spójne zgodne z najlepiej pojętym
interesem własnym jednostki.
ZAŁOŻENIA RACJONALNEGO POSTĘPOWANIA:
A) Jednostka potrafi określić swoje potrzeby w pewnych granicach;
B) Jednostka potrafi uporządkować swoje potrzeby od najbardziej do najmniej
pożądanych;
C) Jednostka dokonując wyborów dąży do maksymalizacji swojej satysfakcji.
Wnioski:
a) jednostka zwykle musi dokonać wyboru z wielu możliwości alternatywnych;
b) jeśli wybór dokonywany jest z więcej niż jednej możliwości alternatywnej kosztem
który stanowi wartość najbardziej preferowanej, ale nie najbardziej alternatywy;
c) jednostka dokonując wyborów dąży do tego aby korzyści przewyższały koszty.
Ludzie zwykle zmuszeni są dokonywać wyborów i podejmować decyzje. Nawet nie
podlegającej żadnej decyzji i nie dokonanie żadnego wyboru, też jest jakąś decyzją i jakimś
wyborem.
Przykład: Użyteczność końcowa/ marginalna- dodatkowa satysfakcja osiągana przez daną
jednostkę związku z konsumpcją każdej kolejnej jednostki dobra lub usługi.
Prawo malejącej użyteczności krańcowej- wraz ze wzrostem konsumpcji jakiegoś dobra
zmniejsza się jego użyteczność końcowa i wartość względna na rzecz wzrostu użyteczności
krańcowej innych dóbr;
Równowaga konsumenta- stan pewnej stabilności zwyczajów nabywanych konsumenta, przy
którym maksymalizuje on swoją satysfakcję nabywanych dóbr i usług są sobie równe/
Ludzie modyfikują swoje zakupy, dążą do osiągnięcia stanu równowagi konsumenta. Jednak
z powodu istnienia dużej ilości dóbr na rynku, ludziom trudno jest osiągnąć stan równowagi
konsumenta w pełni a jedynie zbliżają się do tego stanu.
Postępowanie irracjonalne- postępowanie wewnętrznie niespójne, sprzeczne z najlepiej
pojętym interesem własnym danej osoby.
Analiza kosztów decyzji- staranne roznoszenie wszystkich kosztów decyzji i korzyści
związanych z danym wyborem.
Wartość uaktualniona- jest to wartość przyszłych kosztów i korzyści wyrażona w jednostkach
przeciętnych o aktualnej sile nabywczej.
RODZAJE KONKURENCJI:
1) Cenobiorca- jest to kupujący lub sprzedający, którego zakupy lub sprzedaż są
na tyle małe względem wielkości całego rynku, że zmiana wielkości jego
zakupów lub jego sprzedaży nie może wypłynąć na zmianę ceny rynkowej
danego towaru;
2) Cenodawca- jest to kupujący lub sprzedający, którego zakup lub sprzedaż są
na tyle duże w stosunku do całego rynku, że zmiana wielkości jego zakupów
lub jego sprzedaży może wpłynąć na zmianę ceny rynkowej danego dobra;
3) Konkurencja doskonała- rynek złożony z bardzo dużej ilości kupujących i
sprzedających jakiś towar tak, że żaden pojedynczy kupujący lub sprzedający
nie może wpłynąć na zmianę wielkości własnych zakupów lub własnej
sprzedaży.
WARUNKI KONKURENCJI DOSKONAŁEJ:
 Wszyscy producenci (sprzedający) są cenobiorcami;
 Wszyscy kupujący są cenobiorcami;
 Towary są homologiczne/jednorodne i nie można odróżnić towarów
pochodzących od różnych producentów;
 Wejście i opuszczenie rynku doskonale konkurencyjnego jest niczym
nieograniczone.
Czysty monopol- jest to rynek złożony z pojedynczej firmy (czystego monopolisty)
produkującego towary, na które nie istnieje żadna konkurencja, która mogłaby wytworzyć
zbliżone substraty;
WARUNKI POWSTAWANIA I FUNKCJONOWANIA CZYSTEGO MONOPOLU:
 Monopolista posiada rzadki zasób niedostępnych dla innych;
 Monopolista posiada prawo autorskie lub patenty uniemożliwiające kopiowanie
wyboru innych producentom;
 Monopolista posiada wyłączność na sprzedaż towaru na danym terytorium;
 Monopolista posiada znak firmowy, do którego nabywcy są przyzwyczajeni;
 Istnieją wysokie koszty produkcji uniemożliwiające innym firmom wejścia na rynek.
Siła monopolowa- zdolność monopolu do podwyższania ceny oferowanych przez niego
towarów, poprzez ograniczenie ich produkcji i sprzedaży;
Konkurencja monopolistyczna- rynek złożony z dużej ilości sprzedających i kupujących.
Jednak poszczególni sprzedający (producenci) wytwarzają produkty zbliżone, ale nie
identyczne. Zatem mają pewien wpływ na cenę.
Oligopol- rynek złożony z kilku lub kilkunastu firm produkujących podobne towary. Barierą
chroniącą oligopol przed większą konkurencją są ogromne koszty produkcji uniemożliwiające
mniejszym firmom wejście na rynek. Firmy oligopolistyczne związane są z następującymi
gałęziami produkcji- samoloty, samochody, helikoptery, przemysł stoczniowy, hutnictwo, itp.
Firmy oligopolistyczne muszą obserwować działania pozostałych firm i reagować na nie w
celu utrzymania się na rynku. Szczególnie ważne są decyzje cenowe konkurencji.
WPŁYW KONKURENCJI MONOPOLISTYCZNEJ I OLIGOPOLISTYCZNEJ NA CENY
TOWARÓW ZALEŻY OD NASTĘPUJĄCYCH CZYNNIKÓW:
 Od ilości i wielkości konkurujących ze sobą firm;
 Od łatwości (trudności) wejścia na dany rynek (kosztów marketingu);
 Od technicznych kosztów wejścia na rynek, np. kosztów uzyskania certyfikatów
bezpieczeństwa;
 Od zdolności firm, od rzeczywistego lub wyimaginowanego zróżnicowania swoich
produktów;
 Od społecznej świadomości istnienia różnych produktów i cen.
Proces globalizacji polegają na ograniczaniu barier w przepływach dóbr, usług, kapitału i
ludności oraz sprzyjają wzrostowi różnego rodzaju powiązań w skali ogólnoświatowej. Za
pierwotną formę globalizacji uważa się handel międzynarodowy. Przyspieszenie procesów
globalizacji nastąpiło w latach 70. Kolejne przyspieszenie globalizacji nastąpiło w latach 90. i
trwa do chwili obecnej. Od lat 70. rozwój globalizacji sprzyja wzrostowi znaczenia korporacji
transnarodowych.
Korporacje transnarodowe- wielkie firmy, które produkują i sprzedają towary w wielu krajach
świata.
Globalizacja sprzyja rozwojowi oligopoli.
Kartel- organizacja niezależnych producentów działających w warunkach oligopolu, której
celem jest wykluczenie konkurencji między poszczególnymi członkami oraz wspólne
ustalenie wielkości produkcji i udziału w rynku dla poszczególnych członków i uzyskanie
dzięki temu wyższych cen i większych zysków niż byłoby to możliwe w warunkach nawet
ograniczonej konkurencji.
W ramach karteli często występują bodźce do oszustwa czyli do sprzedaży większej ilości
towarów niż ustalono w ramach kartelu. Bodźce do oszustwa wzrastają, gdy poszczególni
członkowie kartelu, uważają, ze na własną rękę mogą osiągać większy udział na rynku i
większe zyski niż osiągają w ramach kartelu. Częste stosowanie oszustwa prowadzi
zazwyczaj do rozpadu kartelu, co jest korzystne dla kupujących. Prawo zwykle przeciwdziała
powstawaniu karteli. Przykładem kartelu działającego legalnie w skali międzynarodowej i
będącego jednocześnie organizacją międzynarodową OPEK.
KONKURENCYJNY RYNEK PRACY:
Q- ilość chętnych do pracy
S- podaż pracy
W- płaca
D- popyt na pracę
Założenie:
Istnieją zasiłki dl bezrobotnych lub zasiłki socjalne płatne bez ograniczeń czasowych.
Monopson- wyłączny nabywca jakiegoś dobra, usługi lub zasobu. W praktyce ten monopson
używany jest do określenia dominującego pracodawcy na określonym rynku pracy. Zwykle
jest to jeden duży zakład pracy w małej miejscowości.
Siła monopsonowa- zdolność monopsonu do obniżenia ceny nabywanych przez niego cen lub
usług np. pracy poprzez obniżenie wielkości ich nabycia, np. ograniczenia zatrudnienia.
Monopson ograniczając zatrudnienie oferuje zwykle niższe stawki płac niż pracodawca
działający w warunkach konkurencyjnego rynku pracy.
Kartel pracodawców- organizacje działające w danym regionie i zrzeszające pracodawców,
których celem jest wymuszenie pracy poprzez ograniczenie zatrudnienia i wspólne ustalenie
co do wysokości oferowanych płac.
Ćwiczenie:
Oblicz koszty materiałowe i osobowe oraz wyniki finansowe, czyli zyski lub straty księgowe
brutto i netto osiągane przez firmę.
Koszty w zł:
Cynk 7000zł (m), odsetki od kredytów 32 tys. zł (m), podatek od nieruchomości 9 tys. zł (m),
cyna 10 tys. zł (m), siarka 2,5 tys. zł (m), ruda żelaza 5 tys. zł (m), paliwa płynne 14 tys. zł
(m), paliwo stałe 8 tys. zł (m), czynsz 6 tys. zł (m), wypłaty wynagrodzeń 25 tys. zł (o),
ZUS 5,5 tys. zł (o), surowce wtórne 6 tys. zł (m), ubezpieczenie budynków 3 tys. zł (o),
amortyzacja 10 tys. zł (m), wypłaty za pracę w godzinach nadliczbowych 4 tys. zł (o),
sobota 2 tys. zł (o), niedziela 5 tys. zł (o), odczynniki chemiczne 3 tys. zł (m),
barwniki 1 tys. zł (m), soda oczyszczona 2 tys. zł (m).
Przychody ze sprzedaży (zł):
Wyrobów gotowych- 305 tys. zł
Stopa opodatkowania- 115 tys. zł
Zysków- 19%
m- materialne;
o- osobowe.
MAKROEKONOMIA
Znaczenie sektora publicznego (S.P.) obejmuje działalność UE, władz państwowych
i samorządów lokalnych finansowanych z budżetu.
Sektor prywatny obejmuje wszelką działalność podejmowaną dobrowolnie, indywidualnie
lub zbiorowo.
Budżet państwa- zestawienie dochodów państwa i jego wydatków;
Nadwyżka budżetowa- kwota, na którą dochody budżetu przekraczają jego wydatki;
Deficyt budżetowy- kwota, na którą wydatki budżetu przekraczają jego dochody.
ŹRÓDŁA DOCHODU BUDŻETU PAŃSTWA:
 Podatki bezpośrednie;
 Podatki pośrednie- podatki wliczone w cenę nabywanych dóbr i usług,(VAT
i akcyza);
 Dotacje z budżetu UE dla państw członkowskich;
 Cła dla państw nie należących do UE;
 Prywatyzacja.
Wydatki budżetu państwa przeznaczone są na utrzymanie administracji państwowej i na
finansowanie funkcji rządu w gospodarce.
FUNKCJE RZĄDU W GOSPODARCE:
 Tradycyjne (liberalne)- minimum, które rząd musi wypełnić by państwo
funkcjonowało:
a)
b)
c)
d)
e)
zapewnienie i ochrona praw własności;
zapewnienie obrony Narodowej;
zapewnienie bezpieczeństwa publicznego;
zapewnienie podstawowego, powszechnego szkolnictwa;
zapewnienie stabilnego systemu pieniężnego.
 Współczesne (protekcjonistyczne)
1)
2)
3)
4)
5)
stabilizowanie gospodarki- ograniczanie wahań cykli gospodarczych;
ochrona minimalnych dochodów- płace minimalne, zasiłki;
zapewnienie opieki zdrowotnej;
ochrona środowiska;
przeciwdziałanie monopolizacji gospodarki.
Efekty …:
Koszty zewnętrzne- koszty ponoszone w związku z produkcją, konsumpcją lub wymianą
określonych dóbr lub usług przez osoby trzecie czyli osoby nie związane z produkcją,
konsumpcją i wymianą tych dóbr i usług, np. bezpłatne studia dzienne na uczelniach
państwowych (finansowanych przez wszystkich podatników).
Korzyści zewnętrzne- osiągane z produkcji, konsumpcji lub wymiany określonych dóbr lub
usług przez osoby trzecie czyli osoby nie związane z produkcją, konsumpcją i wymianą tych
dóbr lub usług, np. korzyści ze studiów osiąga społeczeństwo, do którego trafia więcej osób
lepiej przygotowanych do pełnienia określonych funkcji.
Teorie cykli gospodarczych (cykli koniunkturalnych w gospodarce) – twierdzą one, że
gospodarka rynkowa nie rozwija się równomiernie lecz następującymi fazami:
a) ekspansja- charakteryzująca się wzrostem produkcji aż do punktu zwrotnego
określonego jako szczyt po którym następuje recesja charakteryzująca się spadkiem
produkcji aż do punktu zwrotnego, określonego jako dno, po którym ponownie
następuje znowu ekspansja;
b) produkcja potencjalna- produkcja wytworzona przy pełnym wykorzystaniu mocy
produkcyjnych i przy pełnym zatrudnieniu, w praktyce nie występuje w gospodarce
rynkowej;
c) luka produkcyjna- różnica pomiędzy produkcją potencjalną a produkcją realną,
powiększa się wraz ze spadkiem produkcji realnej w fazach recesji; największa luka
jest w punkcie dna; lukę zmniejsza się wraz ze wzrostem produkcji realnej w fazach
ekspansji i najmniejsza jest w punkcie szczytu;
PODZIAŁ TEORII CYKLI GOSPODARCZYCH:
1) teorie wewnętrzne- teorie poszukujące źródeł cykli w samym
systemie gospodarczym;
2) teorie poszukujące źródeł cykli gospodarczych poza systemem
gospodarczym czyli poza gospodarką
3) teorie mieszane- poszukujące źródeł zarówno w systemie
gospodarczym i trochę poza nią.
PKB- miara całej wielkości produkcji wytworzonej na terytorium danego kraju w ciągu roku
lub kwartału;
PKB (y)= C+I+G+Ex
C-całkowite wydatki konsumpcyjne;
I- całkowite wydatki inwestycyjne;
G- całkowite wydatki sektora publicznego;
Ex- saldo handlu zagranicznego (tzw. Eksport netto, wielkość eksportu- wielkość importu);
PKN- Produkcja Krajowa Netto
y= C+I+G+Ex-Am
Am- amortyzacja, zużycie kapitału;
PNB- Produkt Narodowy Brutto
y= C+J+G+Ex+Yx
Yx- dochód netto, czyli suma dochodów uzyskanych przez podmioty krajowe
z oprocentowania idewident od ich aktywów za granicą, pomniejszona o sumę dochodów
uzyskanych przez podmioty zagraniczne od ich aktywów w danym kraju;
PNN- Produkt Narodowy Netto
y= C+I+G+Ex+Yx-Am
Zalety PKB:
1) Łatwość obliczania;
2) Pozwala określić fazę cyklu gospodarczego, w której dany kraj się znajduje
(realny PKB- skorygowany o stopę inflacji)
3) Pozwala określić poziom rozwoju gospodarczego poszczególnych krajów
(PKB na osobę);
Wady PKB:
1) Nie uwzględnia nielegalnych transakcji handlu zagranicznego;
2) Nie uwzględnia legalnych transakcji nieewidencjonalnych , np. handlu na
targowiskach, prac gospodyń domowych;
TEORIE MAKROEKONOMICZNE:
A) Teoria J. Keynes’a- twierdzi, że wzrost dochodów ludności nie zawsze stwarza równy
co do wartości wzrost popytu. Jego zdaniem nadmierne skłonności do oszczędzania w
powiązaniu z niskimi skłonnościami do inwestowania powodują niepełne
wykorzystanie istniejących w kraju mocy produkcyjnych i wzrost stopy bezrobocia.
Keynes uzasadnia swoją teorię przy pomocy następującego wykresu:
ZAŁOŻENIA:
1. płace wykazują wysoki stopień sztywności w dół z powodu działalności związków
zawodowych;
2. ceny wykazują wysoki stopień sztywności w dół z powodu istnienia monopoli
i oligopoli;
3. płace są bardziej sztywne w dół niż ceny.
P- przeciętny poziom cen dóbr i usług wchodzących w skład PKB
Y- PKB [wszędzie tam, gdzie jest n0 lub n lub max to są one w indeksie dolnym]
AEB- krzywa podaży krajowej
D0, D1, D2, D3- krzywe popytu krajowego
Ymax- PKB wytwarzany przy pełnym wykorzystaniu istniejących w kraju mocy
produkcyjnych i przy pełnym zatrudnieniu
P1- początkowy spadek popytu krajowego z D3 do D2 powoduje spadek cen z P2 do P1
natomiast PKB pozostaje na poziomie Ymax
Dalszy wzrost popytu z D2 do D1 nie powoduje już spadku cen, które pozostają na poziomie
P1, powoduje natomiast spadek PKB z Ymax do Yn i wzrost stopy bezrobocia.
Firmy oligopolistyczne nie godzą się na dalszy spadek cen swoich towarów i chcąc utrzymać
ceny na poziomie P1 zmniejszają produkcję i podaż towarów oraz redukcję zatrudnienia.
Oznacza to, że gospodarka weszła w fazę recesji. Bezrobotni pozbawieni dochodów
zmniejszają swoje wydatki co prowadzi do dalszego spadku popytu krajowego z D1 do D0.
Firmy nadal nie godzą się na spadek cen swoich towarów i w celu utrzymania cen
na dotychczasowym poziomie jeszcze bardziej zmniejszają produkcję czyli podaż towarów
i zatrudnienie, w efekcie ceny pozostają na poziomie P1 zaś PKB spada z Yn do Yn0 i
wzrasta stopa bezrobocia. Oznacza to pogłębianie się recesji.
K, L, E, M- punkty równowagi rynkowej;
Keynes wykazał, ze równowaga rynkowa może występować przy bardzo różnym poziomie
wykorzystania w kraju mocy produkcyjnych i zatrudnienie. Twierdził także, że jeśli
gospodarka rynkowa wejdzie w fazę recesji to nie jest w stanie z niej wyjść bez pomocy
rządku. Dlatego Keynes postuluje wzrost wydatków rządowych w czasie recesji w celu
zwiększenia popytu krajowego. Wydatki te powinny być przeznaczone na roboty publiczne.
W momencie wzrostu wydatków rządowych część byłych bezrobotnych znajduje pracę przy
robotach publicznych i zwiększa swoje wydatki co prowadzi do wzrostu popytu krajowego
z D0 do D1. W efekcie PKB wzrasta z Yn0 do Yn zaś ceny pozostają na poziomie P1. W
odpowiedzi na większy popyt firmy zwiększają swoją produkcję i zatrudnienie co prowadzi
do dalszego wzrostu popytu z D1 do D2. W efekcie PKB rośnie z Yn do Ymax zaś ceny
pozostają na poziomie P1. Dalszy wzrost popytu z D2 do D3 nie powoduje już wzrost PKB,
który poprzednio osiągnął poziom Ymax natomiast powoduje wzrost cen z P1 do P2 czyli
inflację.
Historia pieniądza:
Gdy jeszcze nie było pieniądza wymiana odbywała się na zasadzie towar za towar, usługa za
usługę, lub towar za usługę.
Pewne towary zaczęły pełnić funkcję pieniądza np. złoto, srebro, sól. Następnie z metali
szlachetnych i innych zaczęto wybijać monety. Na monetach znajdował się zwykle wizerunek
władcy, godło państwa, rok wybicia oraz jednostka nominalna odpowiadająca masie kruszcu.
Pieniądz kruszcowy był towarem zatem posiadał określona wartość. Następnie pojawił się
pieniądz papierowy, który początkowo był wymienialny na złote i srebrne monety.
Likwidację wymienialności pieniądza papierowego na złoto ilustruje odwrócona piramida
pieniądza.
W efekcie nadmiernego dodruku pieniądza papierowego została zlikwidowana jego
wymienialność na złoto. Pieniądz papierowy nie jest towarem zatem tylko symbolizuje
wartość. Obecnie w obiegu znajduje się pieniądz papierowy, drobny bilon czyli monety o
niewielkiej wartości wybijane z tanich metali oraz pieniądz elektroniczny, np. karty płatnicze.
Pieniądz definiuje się poprzez jego funkcję.
1) miernik wartości- pieniądz poprzez cenę mierzy wartość dóbr i usług, nie jest
to jednak miara doskonała, gdyż cena odchyla się w górę i w dół od kosztów
produkcji w zależności od wahań, podaży i popytu;
2) środek wymiany- pieniądz wymienialny na dobro lub usługi;
3) środek płatniczy- pieniądz służący do realizacji zobowiązań, np. spłaty długu.
B) Teoria monetarystyczna (B. Friedman)- teoria makroekonomiczna zalecająca nieaktywną
politykę gospodarczą rządu;
W tej teorii główną przyczyną wszelkich zakłóceń w funkcjonowaniu gospodarki jest
nadmierna i nierównomierna podaż pieniądza do obiegu dlatego teoria zaleca wprowadzenie
zasady powolnego i równomiernego zwiększania ilości pieniądza w obiegu stosownie do
przewidywanego wzrostu PKB.
Teoria postuluje ograniczenie praw rządu i banku centralnego do doraźnego i nadmiernego
zwiększania podaży pieniądza do gospodarki.
Ponadto teoria ta postuluje ograniczenie wszelkiej działalności rządu w sferze gospodarki.
Sektor prywatny powinien samodzielnie czyli bez pomocy rządu doprowadzić do pełnego
wykorzystania istniejących mocy produkcyjnych i zatrudnienia.
Teoria monetarystyczna uzasadniana jest przy pomocy wzorów ilościowych teorii pieniądza.
M*V=P*Y
M- ilość pieniądza obiegu;
V- prędkość obiegu pieniądza (czyli ile razy przeciętnie jednostka pieniądza jest wydawana w
ciągu roku);
P- przeciętny poziom cen dóbr i usług wchodzących w skład PKB;
Y-PKB.
Ilościowa teoria pieniądza ma charakter czysto funkcjonalny a nie przyczynowo- skutkowy.
Nie wyjaśnia czy wzrost ilości pieniądza w obiegu powoduje wzrost cen czy wzrastające ceny
w efekcie wzrostu kosztów produkcji wymuszają wzrost ilości pieniądza w obiegu.
Monetaryzm dodaje do ilościowej teorii pieniądza następujące założenia (dotyczą krótkiego
okresu):
V-jest stałe= const.- jest stała lub przynajmniej przewidywalna;
Y= const- stałe, w krótkim okresie, gdyż jego zmiany zależą od zmian realnych czynników
produkcji a nie od czynników pieniężnych, dlatego możliwe są dopiero w długim okresie;
Z powyższego wzoru wynika, że wzrost pieniądza w obiegu powoduje wzrost cen czyli
inflację, którą monetaryści uważają za główną przyczynę złego funkcjonowania gospodarki.
BEZROBOCIE:
Stopa bezrobocia- odsetek osób niezatrudnionych w stosunku do ogólnej ilości osób zdolnych
do pracy;
Rodzaje bezrobocia:
1) bezrobocie naturalne:
a) frykcyjne- polega na tym, że część osób nie dostosowuje swoich kwalifikacji i
miejsca zamieszkania do istniejących miejsc pracy;
b) strukturalne- polega na tym, że część osób młodych osiągających wiek zdolności do
pracy nie może znaleźć zatrudnienia z powodu czasowego przestoju gospodarczego w
danym regionie.
Z przyczyn bezrobocia naturalnego bez pracy pozostaje stosunkowo niewielki odsetek
ludności zaś czas poszukiwania pracy jest stosunkowo krótki dlatego ten typ bezrobocia nie
stwarza większych napięć społecznych zaś gospodarce rynkowej pozwala łatwiej
dostosowywać się do ewentualnego wzrostu produkcji.
2) bezrobocie dobrowolne- (to będzie na najbliższym wykładzie;) )