POZ:
Przedsiębiorczość, Organizacja i Zarządzanie
Wykład 1: Państwo a gospodarka
Wojciech St. Mościbrodzki
[email protected]
Państwo w gospodarce
Po co istnieje państwo?
koncepcja teistyczna – nadanie przez absolut (Boga, Tao, Harmonię Kosmosu)
koncepcja patriarchalna – państwo jako spuścizna po "domenie władcy"
koncepcja marksistowska – państwo jako metoda podziału pracy i własności
koncepcja umowy społecznej:
• Platon: twór idealny
• Arystoteles: twór ewolucyjny (utylitarny)
• Cyceron: państwo rzymskie vs barbarzyńcy
• Hobbes: "dziki" stan natury samoobrona jednostki umowa społeczna
władca (niepodważalny)
• Locke: "semi-altruistyczny" stan natury społeczeństwo umowa
społeczna władca (odwoływalny)
koncepcja władzy (Webera) – państwo jako aparat utrzymania władzy
Czym właściwie jest państwo
Ujęcie polityczne:
Ujęcie prawne:
konwencja z Montevideo 1933: stała ludność+stała władza+terytorium+zdolność
do wchodzenia w relacje
państwo konstytuowane na drodze umowy: państwo jest państwem, gdy jest
uznawane przez inne kraje
Ujęcie socjologiczne:
Przymusowa organizacja, wyposażona w atrybuty władzy i zapewniająca
ochronę interesów ludności
Samowystarczalna, zorganizowana społeczność podlegająca władzy (św.
Tomasz)
Naturalna i racjonalna organizacja społeczna ludzi (Arystoteles)
państwo jako umowa społeczna
Ujęcie ekonomiczne:
państwo jako podmiot gospodarczy
Formy istnienia państw
Reżim = system organizacji stosunków władzy z obywatelami:
demokratyczny
autorytarny
totalitarny
System państwa:
monarchia
• konstytucyjna
• absolutna
• parlamentarna
republika
• arystokratyczna
• demokratyczna
Funkcje państwa
Państwo istnieje, aby zapewniać realizację interesu grupy obywateli
Instrumenty polityki ekonomicznej państwa
polityka celna
polityka alokacyjna:
stopy procentowe, stopa rezerw obowiązkowych, operacje otwartego rynku,
polityka kursowa
polityka fiskalna:
subwencje, dotacje, zakazy i nakazy, ceny regulowane
polityka pieniężna (monetarna):
cła, taryfy, kontyngenty
wpływy: podatki, cła,
wydatki: budżet (dziura budżetowa, dług publiczny), obsługa długu, inwestycje
rządowe
polityka społeczna:
kultura, bezrobocie, zrównoważony rozwój
Budżet państwa
Budżet państwa:
Dochody (podatki, cła, pożyczki)
Wydatki (…)
Co to jest deficyt budżetowy?
Czy budżet musi "się zgadzać"?
Co to jest dług publiczny?
Budżet (przychody): Podatki
Po co nam podatki?
Formy podatków:
Kryterium: wysokość
• Stałe (stała wysokość)
• Liniowe (stała stopa)
• Progresywne (stopa rosnąca)
• Degresywne (stopa malejąca)
Kryterium: podstawa
• Pogłówne, Podymne, Poradlne / łanowe, Dochodowe, Obrotowe
Kryterium: miejsce płacenia
• Bezpośrednie (płacone państwu): PDOF, CIT, rolny, leśny, spadkowy
• Pośrednie (podatnik płaci go niebezpośrednio): VAT, akcyza
Cła
Prywatyzacja (prywatyzować, czy nie?!)
Pożyczki
Przedsiębiorca a podatki
Zobowiązania przedsiębiorcy (DzGOF):
Obowiązkiem podatnika jest:
Ubezpieczenie społeczne – ZUS
Podatek dochodowy – PDOF
VAT
Prowadzenie ewidencji
Deklarowanie wpłat
Wpłacanie
Wady i zalety podatków
VAT
PIT/CIT
obrotowy
Budżet: Wydatki
Ubezpieczenia społeczne
Edukacja
Ochrona zdrowia
Przemysł strategiczny
Administracja
Rolnictwo
Wartość
Jak mierzyć wartość dóbr?
Czy dobra mają określoną (obiektywną) wartość?
Marks: wartość bierze się z pracy robotników
Czy wartość może być probabilistyczna?
paradoks wody i diamentu
wartość nominalna i wartość realna factoring
Skąd się bierze wartość?
wartość pieniężna, wartość wymienna
wartość kuponu loterii, wartość w warunkach niepewności
Czy wartość można dyskontować?
obligacje i weksle
Pieniądz
Czym jest pieniądz:
ekwiwalent towarów i usług w gospodarce
Jakie są funkcje pieniądza:
transakcyjna (środek wymiany dóbr)
obrachunkowa (wyznacznik wartości)
płatnicza (oddzielenie w czasie transakcji i przepływu dóbr)
tezauryzacyjna (gromadzenie wartości)
motywacyjna (wpływ na zachowanie)
państwotwórcza (denar Mieszka I)
unifikująca (euro!)
Krótka historia pieniądza
Rozwój pieniądza:
pieniądz pierwotny – wymiana barterowa
pieniądz kruszcowy – pieniądz metaliczny (złoto, srebro)
pieniądz monetarny (poświadczona autorytetem państwa moneta)
pieniądz papierowy ("bank note") – pieniądz zobowiązaniowy
pieniądz bankowy – pieniądz wirtualny (mnożnik pieniądza)
pieniądz niewymienialny na złoto
pieniądz elektroniczny
Kto i dlaczego "robi" pieniądz
Skąd się bierze pieniądz?
Rola banku centralnego
Rola banków komercyjnych
Inne instytucje finansowe
Czy banki są wypłacalne?
Bankowy mnożnik kreacji pieniądza
Ile powinno być pieniędzy
Kursy walutowe
Co to jest wartość pieniądza i kto ją ustala
Kto uczestniczy w grze rynkowej
Rynek:
Rola państwa:
Państwo
Inne państwa (!)
Samorządy
Przedsiębiorcy / firmy
Osoby fizyczne (klienci i producenci indywidualni)
stabilizacja: gospodarki i społeczeństwa
alokacja: środków produkcji
redystrybucja: dochodu
Instrumenty państwa:
stopa podatkowa
stopa procentowa
zasady systemowe
