Pieni*dz

advertisement
Pieniądz
mgr Małgorzata J. Januszewska
Ewolucja pieniądza
• Autarkia
• Barter
• Bimetalizm
• Pieniądz fiducjarny
Skąd się wziął pieniądz?
• Pecunia non olet (Pieniądz nie śmierdzi – nie cuchnie)
• Cyceron, Orator 45, 154 (46 p.n.e.)
• pêcûäriûs – należący do bydła, bydlęcy
• pêcûniriûs – dotyczący pieniądza, pieniężny
• pêcûniä – własność majątek, pieniądz suma pieniężna
• wg późniejszej anegdoty: słowa cesarza Wespazjana (9-79) do syna
Tytusa, który zarzucił mu opodatkowanie latryn publicznych.
Monety
• Najstarsze znalezisko, pochodząca z VII wieku p. n. e. bryłka
elektronu opatrzona stemplem złotnika z Efezu.
• Monety wymyślone zostały prawdopodobnie przez starożytnych
Chińczyków i ponownie ok. 700 lat przed Chrystusem przez
Lidyjczyków;
• Babilon starożytny miał rozbudowany system monetarny z bankami i
systemem kredytowym (podobnie było później w starożytnej Grecji i
Rzymie).
• Z niewiadomych przyczyn system monetarny w Europie upadł we
wczesnym Średniowieczu, ale potem od. IX wieku zaczął odżywać.
Monety
• Najstarsze znalezisko, pochodząca z VII wieku p. n. e. bryłka
elektronu opatrzona stemplem złotnika z Efezu.
• Monety wymyślone zostały prawdopodobnie przez starożytnych
Chińczyków i ponownie ok. 700 lat przed Chrystusem przez
Lidyjczyków;
• Babilon starożytny miał rozbudowany system monetarny z bankami i
systemem kredytowym (podobnie było później w starożytnej Grecji i
Rzymie).
• Z niewiadomych przyczyn system monetarny w Europie upadł we
wczesnym Średniowieczu, ale potem od. IX wieku zaczął odżywać.
Obole, drachmy
• Najbardziej znaną formą pieniądza z okresu przedmonetarnego były
żelazne lub brązowe pręty (obolos), których 6 składało się na garść
(drach). Pieniądze te dały nazwy późniejszym jednostkom: obolowi i
drachmie, która zawierała 6 oboli. Mennice emitowały również
monety wyrażające części drachmy czy obola.
• 6000 drachm nazywano talentem, 100 drachm nazywano miną. Jedną
drachmę dzielono na 6 oboli lub na 48 chalków.
• Były one trudne do przechowania i ludzie nosili je w ustach. Wiemy o
tym od Arystofanesa, który w jednej ze swoich komedii napisał, jak
jedna z przekupek w czasie kłótni zawołała do drugiej: Jak ci dam w
gębę, to ci wszystkie pieniądze wylecą.
Pieniądz papierowy
• wymyślony przez Chińczyków, prawdopodobnie w XI wieku
Pieniądz papierowy
• Około 1000 roku w prowincji Syczuan miejscowi kupcy emitowali
papierowe banknoty nazywane chia-tzu, czyli "środek wymiany". Nie były
one jeszcze pieniądzem narodowym, gdyż nie akceptowano ich poza
Syczuanem. Wkrótce zresztą, po kilku skandalach związanych z
niewypłacalnością ich emitentów, chia-tsu zostały zakazane.
• Już jednak w 1024 pojawiły się banknoty emitowane przez skarb cesarski.
Były one w pełni wymienialne na kruszce i początkowo emitowano ich tylko
tyle, na ile pozwalały państwowe rezerwy metali.
• Chińscy cesarze mieli podobne pomysły na kłopoty budżetowe jak rzymscy.
• nie musieli bić monety ze zubożonego metalu - wystarczyło, że je
drukowali. Następne dwa stulecia to w Chinach naprzemiennie
zdarzające się okresy inflacji i reformy pieniężnej - ile razy jakiś rząd
cesarski ustabilizował wartość pieniądza, tyle razy jego następcy nie
mogli się powstrzymać od finansowania wydatków państwa przy
pomocy ‘prasy drukarskiej’.
Pieniądz fiducjarny
• W przypadku pieniędzy nie musimy używać jako waluty
rzeczywistych towarów. Możemy posłużyć się kawałkiem
papieru, który stanowi obietnicę ich dostarczenia. Nazywa się
to fiduciary money, od łacińskiego słowa fiducia, czyli
zaufanie.
• W Europie początki pieniędzy papierowych sięgają XIII w.
wywodzą się z prywatnie wystawianych weksli, którymi
posługiwali się włoscy kupcy, oraz z kwitów depozytowych
wydawanych przez złotników, którym powierzano na
przechowanie monety. dzisiaj czeki podróżne na gotówkę,
posługujemy się tym właśnie rozwiązaniem
Etapy i ewolucja pieniądza
• PIENIĄDZ TOWAROWY – jego wartość nominalna była równa jego wartości realnej
• Pieniądz naturalny/pierwotny – np: zboża, bydło, skóry, kruszce szlachetne. Występowały one w jednostkach
wagowych.
• Pieniądz kredytowy/kruszcowy Pieniądz papierowy wymienialny na kruszce (złoto, srebro) emitowany przez
banki, będący potwierdzeniem umowy kredytowej między bankiem i jego klientem. Miał charakter
materialny, natomiast wartość i siłą nabywcza jednostki monetarnej była określana przez wartość zawartego
w niej kruszcu, a nie przez nazwę i oznaczenie liczbowe.
• II PIENIĄDZ NIETOWAROWY (niepełnowartościowy) - jego wartość nominalna przewyższa wartość realną
• Pieniądz dekretowy/papierowy lub fiducjarny O którego emisji i zasadach obiegu decydują dekrety władzy
państwowej. Występował zarówno w formie monet kruszcowych jak i w formie pieniądza papierowego –
banknotów emitowanych przez banki publiczne (obecnie banki centralne). Pieniądz papierowy jest
pieniądzem symbolicznym, którego wartość znacznie przewyższa koszt jego wytworzenia.
• Pieniądz bezgotówkowy/wkładowy lub bankowy, żyrowy, depozytowy Istnieje jedynie w postaci zapisu na
rachunku bankowym i umożliwia udzielanie kredytów i regulowanie zobowiązań między klientami. Płatność
następuje poprzez przelewy bankowe z wykorzystaniem nowych technologii (karty kredytowe, karty
płatnicze, przelewy bankowe, płatności internetowe). Pieniądz bezgotówkowy spowodował oderwanie
obiegu pieniężnego od zasobów kruszcowych i umożliwiło to finansowanie przyspieszonego rozwoju
gospodarczego.
Funkcje pieniądza
• środek wymiany,
• miernik wartości,
• środek gromadzenia oszczędności (środek tezauryzacji,
przechowywania wartości),
• środek płatniczy,
• międzynarodowy środek płatniczy.
Środek wymiany
• Ludzie zamieniają swoje dobra i usługi na pieniądz, a potem używają
go do zakupów dóbr i usług, których potrzebują
Miernik wartości
• jest powszechnie uznawanym ekwiwalentem, pozwala na wyrażanie
wartości towarów w pieniądzu. W tej funkcji bardzo istotne jest
utrzymanie jego siły nabywczej określonej przez ilość towarów, jaką
można nabyć za jednostkę pieniądza
Środek tezauryzacji
można go wykorzystać do dokonania zakupów w przyszłości. Dana
osoba może przechowywać pieniądze i użyć ich później, aby dokonać
jakiejś transakcji
Środek płatniczy
reguluje się nim zobowiązania niezwiązane z zakupem usług oraz
towarów, są to głównie płatności dotyczące zaciąganych i spłacanych
pożyczek, regulowania zobowiązań podatkowych, opłacania składek na
ubezpieczenia gospodarcze i społeczne
Międzynarodowy środek płatniczy
pieniądz jednego kraju jest honorowany w innym kraju jako środek
płatniczy np. dolar amerykański, euro, funt brytyjski, frank szwajcarski
Cechy pieniądza
• Musi być powszechnie akceptowany i rozpoznawalny
• Musi być przenośny i poręczny
• Musi być łatwo podzielny na mniejsze jednostki
• Musi być trudny do podrobienia
• Musi być wytrzymały
Bank centralny
• instytucja odpowiedzialna za funkcjonowanie systemu bankowego
oraz prowadzenie bieżącej polityki pieniężnej państwa. W praktyce
gospodarczej wyróżnia się dwa modele relacji banku centralnego i
państwa: bank centralny niezależny od państwa (samodzielnie
ustalający cele i dobierający narzędzia) oraz bank centralny zależny od
państwa (rządu).
• W Polsce funkcję banku centralnego pełni Narodowy Bank Polski.
Funkcje BC
• Bank banków
• Bank państwa
• Bank emisyjny
Inne funkcje BC
• Pożyczkodawca ostatniej instancji
• Formułowanie celów polityki pieniężnej i sterowanie nią
• Zarządzanie rezerwami dewizowymi kraju i kształtowanie kursu
walutowego
• Nadzór działalności banków komercyjnych
• Regulacja podaży pieniądza
Download