Globalizacja

GLOBALIZACJA – POJĘCIE I
ISTOTA
1
Na pierwszy rzut oka globalizacja kojarzy się z upodobnieniem
zachowań konsumentów, prawie wszędzie na Świecie kupujących
hamburgery z McDonalds i oglądających filmy z Hollywood. Jednak
globalizację, rozumiana jako postępujące umiędzynarodowienie
działalności gospodarczej, lub – inaczej – jako coraz ściślejsze scalanie
gospodarek narodowych, prowadzące do powstawania jednolitej
gospodarki Światowej, tworzy wiele różnorodnych i złożonych zjawisk
oraz procesów.
Globalizacja - pojęcie to po raz pierwszy pojawiło się w Webster's
Dictionary w 1961 roku; wcześniej używany był termin "globalny" o
ekologicznych i społeczno-ekonomicznych konotacjach.
Rys historyczny
Ponieważ termin ten ma wiele znaczeń, różne też są podejścia do jego
historii. W ogólnym ujęciu ekonomii i ekonomii politycznej historia
globalizacji to historia narastającej wymiany handlowej pomiędzy
państwami, opartej na stabilnych podstawach instytucjonalnych, które
pozwalają jednostkom i firmom w różnych krajach wymieniać pomiędzy
sobą towary i usługi.
Najwygodniejszą formułę można przyjąć zakładając, że globalizacja
ma charakter wielostronny i wielopłaszczyznowy. Wymienia
się wiele innych cech globalizacji: złożoność, wielowątkowość czy międzynarodową współzależność. Wszystkie one mogą być jednak z
równym powodzeniem użyte do opisu różnych innych zjawisk i
procesów.
Globalizm należy rozpatrywać z wielu punktów widzenia. Ja postaram
się uwydatnić istotę globalizmu nie tylko ze strony ideologii, jaką jest, ale
również procesu, jaki tworzy. Globalizm jako ideologia polega na
integracji bądź unifikacji narodów, państw w skali globalnej. Ale nie
zapominajmy, że globalizm to również proces wielu powiązań i
współzależności dotykający ogromu dziedzin. Globalizacja oddziałuje nie
tylko na sferę gospodarki międzypaństwowej, ale również na kulturę,
naukę czy religię.
Globalizm swoje apogeum przeżywał po II wojnie światowej. Wtedy to,
za sprawą dynamicznego rozwoju środków transportu (obecnych
zarówno na ziemi, morzu, powietrzu, a nawet w przestrzeni kosmicznej),
masowej migracji ludności jak i postępu w dziedzinie technologii
multimedialnych (radio, TV, internet, telefonia komórkowa, łącza
satelitarne), zawładnął całą kulę ziemską. Jaki jest, zatem cel
2
globalizacji? Najkrócej można by powiedzieć, że maksymalizacja
zysków. Dalej: próba zjednoczenia świata, wyeliminowanie wszelkich
niesprawiedliwości i patologii, jak chociażby wojny, głód, choroby.
Andy Green z Uniwersytetu Londyńskiego daje jedną z bardziej
zwięzłych a zarazem kompleksowych definicji globalizacji, a mianowicie:
Globalizacja może być definiowana jako szybka intensyfikacja
przekraczająca granice przepływu kapitału, towarów, pracy, usług i idei.
Globalizacja nie jest bynajmniej nowym procesem. Jak przypominają P.
Hirst i G. Thomson (1996) międzynarodowy handel ma długą historię a
ruch kapitału i ludzi sięgał wysokiego poziomu nawet przed I wojną
światową.
Warto przypomnieć, iż początki "ery globalizacji" kojarzone są
zwykłe ze spotkaniem w amerykańskim miasteczku Bretton Woods,
gdzie to pod auspicjami dwóch międzynarodowych instytucji: Banku
Światowego i Międzynarodowego Funduszu Walutowego w 1944 r.
podjęto inicjatywę tworzenia nowego powojennego ładu światowej
gospodarki.
Jednakże prawdziwa globalizacja, związana była ze wzrostem
roli kapitału po roku 1970, coraz bardziej ekspansywnym, zarówno w
sensie ilościowym jak i jakościowym. Była ona rezultatem trzech
zasadniczych czynników: taniej energii i transportu (szczególnie
spowodowaną konteneryzacją, zasadniczym rozwojem nowych
informacyjnych i komunikacyjnych technologii, zwłaszcza dostępu do
szybkiej, tańszej bardziej skutecznej globalnej komunikacji oraz
finansową deregulacją rozpoczętą od post-Bretton-Woods, polegającą
na zmianie neoliberalnej polityki na polu zagranicznych inwestycji i
międzynarodowej przedsiębiorczości.
Faktycznie globalizacja nie jest wyłącznie sprawą ekonomiki,
lecz także upowszechnianiem procesów zachodzących poza kapitałem,
towarami, pracą, usługami, a również dotyczy polityki, kultury i edukacji.
W szerokim tego pojęcia znaczeniu globalizacja obejmuje
wszystkie dziedziny życia, w tym szczególnie ważne dla funkcjonowania
współczesnego globalnego społeczeństwa sfery, a mianowicie:

postępu naukowego i technicznego, koncentracji badań w super
nowoczesnych
laboratoriach,
opracowywania
makrosyntez
3






wyników badań podstawowych i aplikacyjnych, ujednolicania norm
i standardów technicznych;
uwarunkowania demograficzne, zaliczane do pierwszoplanowych
czynników rozwoju społecznego, które w pierwszym rzędzie
przyczynią się do zmiany oblicza świata w nadchodzącym stuleciu;
Aurelio Peccei twierdził, że "przeludnienie stanowi równocześnie
wskaźnik zwielokrotnienia wszystkich innych problemów i przyczyn
rodzenia się nowych trudności"
ekologiczne - w ustawicznym pędzie do postępu i rozwoju
ekonomicznego najbardziej zagrożona jest przyroda, lub szerzej
ujmując cała biosfera obejmująca lądy, morza i strefy powietrza
otaczające kulę ziemską, w której istnieje życie w postaci flory i
fauny;
kondycja zdrowotna ludzi, promowanie zdrowia w procesie
edukacji ustawicznej jako dobra holistycznego, adresowanego
szczególnie do młodego pokolenia oraz do tych ludzi, którzy uznali
potrzebę zmiany sposobu życia i przeciwdziałania zagrożeniom
cywilizacyjnym;
ekonomiczne - obejmujące wspólny i wolny rynek oraz swobodny
przepływ globalnego kapitału a w konsekwencji unifikację
konsumpcji;
społeczno - polityczne, co wyraża się w upowszechnianiu się
zasad demokracji i praw człowieka, nowej organizacji
społeczeństw w skali lokalnej i globalnej;
kultury i edukacji, co wyraża się w unifikacji potrzeb, obyczajów,
norm i wartości, przyjmowaniu zachodniego stylu życia, głównie
amerykańskiego.
Kto jest autorem globalizacji? Odpowiedź na to pytanie jest już znacznie
bardziej skomplikowana. Pośrednio to każdy z nas uczestniczy w tym
procesie, lecz największy wpływ mają ci, bądź te instytucje, które swoim
zasięgiem obejmują szeroką część świata np.; media, korporacje
międzynarodowe, polityka międzypaństwowa itp.
Globalizacja stanowi nowy wyższy etap rozwoju współczesnej cywilizacji.
Podobnie jak industrializacja stanowi ona obiektywną, nieuniknioną
konsekwencję rewolucji naukowej, technicznej i technologicznej.
Pojęcie to odnosi się do obszarów działalności gospodarczej, politycznej,
społecznej oraz kulturowej i naukowej, a więc przenika de facto
wszystkie sfery działalności ludzkiej na świecie. Ze względu na wielkie
różnice występujące na różnych obszarach działalności społeczeństwa
oraz z uwagi na ogromne zróżnicowanie poziomu rozwoju
4
poszczególnych krajów i narodów nie jest możliwe – poza bardzo
ogólnymi stwierdzeniami – zaproponowanie jednej definicji globalizacji.
Konieczne jest podejmowanie prób identyfikacji różnych stron i aspektów
globalizacji sektorowych.
Wymiar gospodarczy
W wymiarze gospodarczym globalizacja oznacza rozszerzanie się
systemu kapitalistycznego na coraz większy obszar kuli ziemskiej oraz
transformację lokalnych gospodarek w jeden "globalny" system.
Globalizacja finansowa w znacznej mierze została w ostatnim
ćwierćwieczu XX wieku wsparta przez proces rozwoju technologii
informacyjnej, który umożliwił elektroniczny przepływ środków
finansowych oraz dokonywanie transakcji gospodarczych na całym
świecie w czasie rzeczywistym.
Znaczący wkład w proces globalizacji wniósł również szybki rozwój
międzynarodowych korporacji, które obecnie często dysponują
budżetem wyższym niż budżety małych państw oraz w dużej mierze
pozostają poza kontrolą rządów krajowych. Ten aspekt globalizacji jest
również opisywany jako globalizacja produkcji.
Wymiar kulturowy
Globalizacją w wymiarze kulturowym jest rezultatem rozwoju masowej
turystyki, wzmożonych migracji, komercjalizacji produktów kulturowych
oraz rozprzestrzeniania się ideologii konsumeryzmu. Do jej rozwoju
przyczyniają się również działania marketingowe międzynarodowych
korporacji oraz rozwój masowych środków komunikacji. W tym
kontekście często wspomina się również o makdonaldyzacji
społeczeństwa.
Wymiar polityczny
W wyniku procesu globalizacji politycznej powstały takie organizacje
międzynarodowe jak: Bank Światowy, Międzynarodowy Fundusz
Walutowy czy Światowa Organizacja Handlu. Organizacje te wpływają
na gospodarkę światową, a przez to ograniczają niezależność państw
narodowych. W tym kontekście często wymienia się również Unię
Europejską. Niektórzy politolodzy dostrzegają w tym wymiarze również
proces powstawania nowej międzynarodowej burżuazji, ale kwestia ta
pozostaje sporna.
5
Globalizację można określić jako proces coraz bliższego, realnego
scalania gospodarek narodowych, przejawiającego się w dynamicznym
wzroście obrotów handlowych, międzynarodowych przepływów
kapitałowych i usługowych oraz rosnącej tendencji do traktowania całego
świata jako rynku zbytu przez coraz większą liczba przedsiębiorstw.
Anna Zorska – jedna z najlepszych znawczyń problematyki globalizacji
w polskiej ekonomii – pisze: „Globalizacja stanowi wyższy, bardziej
zaawansowany złożony etap procesu umiędzynarodowienia działalności
gospodarczej. Proces ten rozumiany ogólnie, jako rozszerzanie
działalności krajowych przedsiębiorstw za granicà, został
zapoczątkowany na większą skalę w XIV wieku, wraz z rozwojem
zamorskiej działalności przez kompanie handlowe”.
Jako główną przyczynę globalizacji wymienia się rewolucję
informatyczną i komunikacyjnà, z takimi wynalazkami jak komputer, faks,
telewizja, internet, telefon komórkowy oraz łączność satelitarna. Do
ważnych czynników sprzyjających globalizacji należy też zaliczyć
przemiany polityczne i instytucjonalne, zachodzące zarówno w skali
całego świata, jak i pojedynczych krajów.
Do



pierwszej grupy należą:
upadek systemu komunistycznego
koniec zimnej wojny
liberalizacja obrotów handlowych i kapitałowych.
Do drugiej :
 proces masowej prywatyzacji i deregulacji wielu branż czy gałęzi
gospodarki znajdujących się bądź w rękach państwa, bądź
zastrzeżonych dla jednego przedsiębiorstwa z dominującym
kapitałem państwowym.
6
BIBLIOGRAFIA:
1. Bauman Zygmunt : Globalizacja. – Warszawa : Państwowy Instytut Wydawniczy,
2000
2. Mojsiewicz Czesław :Problemy globalne ludzkości // W: Stosunki międzynarodowe :
praca zbiorowa / pod red. W. Malendowskiego i Cz. Mojsiewicza. – Wrocław, 1998.
3.Golka Marian : Cywilizacja, Europa, globalizacja. – Poznań : Wydaw. Fundacji
Humaniora, 1999
7