Podstawy przedsiębiorczości wg podręcznika „Z

Podstawy przedsiębiorczości wg
podręcznika „Z ekonomią na ty”
Lekcja 15 – Młody Polak,
a światowa gospodarka.
Ćwiczenie - Skąd to jest ?
Czasami nie zdajemy sobie sprawy jak wiele spośród
otaczających nas przedmiotów zostało
wyprodukowanych w innych krajach, czy nawet na
innych kontynentach. Wystarczy uświadomić sobie, że
nawet takie napoje, które być może spożywaliście dziś
na śniadanie, jak kawa, herbata, czy nawet z cytryną, a
może też kakao nie są polskimi produktami. Rozejrzyjcie
się po klasie, czy nawet przejrzyjcie rzeczy i pracując w
parach znajdźcie jak najwięcej przykładów dóbr
wyprodukowanych poza granicami kraju.
Dlaczego opłaca się handlować ?
We współczesnym świecie gospodarki wszystkich państw są ze sobą powiązane.
Nieustannie dochodzi między nimi do wymiany towarów i usług (np. bankowych,
transportowych, pocztowych, telekomunikacyjnych czy innych).. Taką wymianę
nazywamy handlem międzynarodowym,
a gdy ujmujemy to z perspektywy jednego państwa to mówimy wtedy
o handlu zagranicznym.
Handel zagraniczny obejmuje eksport, czyli sprzedaż produktów i usług za
granicę oraz import, czyli zakup usług i towarów w innych krajach.
Handel międzynarodowy przynosi państwom wiele korzyści – przede wszystkim
dzięki niemu mieszkańcy danego kraju mogą kupować produkty, których
wytworzenie na miejscu byłoby bardziej kosztowne albo wręcz niemożliwe.. Tego
rodzaju korzyści – np. to, że możemy w Polsce kupować owoce, które nie rosną w
naszym klimacie - określa się jako absolutne.
Natomiast, jeżeli dane państwo wyspecjalizuje się w produkcji jakiegoś dobra (np.
telewizory), a inne w produkcji innego dobra (np. samochody) to ich łączne
produkcja wzrośnie, ale drugi kraj ma względnie wyższe koszty alternatywne
produkcji. Tego rodzaju korzyści nazywane są komparatywnymi – wyjaśniają one
konieczność międzynarodowej specjalizacji. Która pozwala na bardziej efektywne
i racjonalne wykorzystanie zasobów poszczególnych państw.
Jak chronić swój rynek ?
Choć otwarcie gospodarki jest zawsze korzystne, to wszystkie państwa
stosują różne formy ochrony rynku przed konkurencją. Jedne obawiają się
zalania rynku tanimi towarami z zagranicy, inne bronią poziomu dochodów
jakiejś grupy producentów (np. rolników), a jeszcze inne chronią strategiczne
dla gospodarki gałęzie (np telekomunikację). Najczęściej stosowane narzędzia
ochrony własnego rynku:
• cła – to opłaty nakładane na towar przekraczający granicę państwa (mogą
być importowe lub eksportowe);
• kontyngenty – określone przez państwo limity wielkości lub wartości
przywozu albo wywozu danego towaru;
• opłaty wyrównawcze – opłata pobierana, gdy cena dobra importowanego
jest niższa niż cena w kraju;
• subsydia eksportowe – dopłaty do produktów (najczęściej rolnych), gdy ich
ceny na rynku światowym są niższe niż krajowe;
• embargo – całkowity zakaz wywozu lub przywozu (np. broni, czy towarów
strategicznych);
• inne np. normy czystości, standardy bezpieczeństwa i inne warunki, które
musi spełnić produkt , by być dopuszczony na rynek , w tym zakazy wywozu
(np. produktów żywnościowych do USA) i wywozu pewnych towarów (np. dzieł
sztuki).
Po ile dolary ?
Podstawą wymiany międzynarodowej jest wymienialność pieniądza po
ustalonym kursie walutowym (w praktyce jedynie sporadycznie mamy
do czynienia z wymianą barterową, czyli towar za towar).
Jeżeli władze utrzymują kurs na stałym poziomie to mówimy o kursie
sztywnym, natomiast jeżeli kurs zmienia się zależnie od tendencji na
rynku światowym wtedy mówimy o kursie płynnym, albo zmiennym.
Kurs walutowy zależy od podaży i popytu na daną walutę, a więc od
tego czy inni chcą kupować produkowane przez dany kraj towary, czy
warto finansować w nim inwestycje albo kupować papiery skarbowe
(przede wszystkim obligacje) emitowane przez jego rząd.
Kurs walutowy ma tak duże znaczenie dla gospodarki państwa, że
wszystkie rządy starają się kontrolować jego wysokość, a nawet
zmieniać go zależnie od realizowanych celów gospodarczych. Na
przykład rząd, który chciałby zwiększyć eksport , może spróbować
doprowadzić do dewaluacji, czyli obniżki wartości swojej waluty, tak aby
produkty wytwarzane w danym kraju stały się tańsze, a co za tym idzie
bardziej atrakcyjne dla swoich odbiorców. Z kolei rewaluacja
(podniesienie wartości waluty spowoduje najpewniej znaczący wzrost
importu, bo towary z zagranicy staną się tańsze.
W ostatnich latach ubyło rubryk na tablicach
walutowych. Przyczyniła się do tego Unia
Europejska wprowadzając wspólną walutę EURO.
Większość państw członkowskich między innymi
Niemcy, Francja, Słowacja pożegnały się już ze
swoimi narodowymi walutami. Pożytki ze wspólnej
waluty nie sprowadzają się tylko do wygody
turystów – ułatwiają też handel międzynarodowy,
rozliczenia między przedsiębiorcami, bankami
i państwami. Jeśli euro okaże się walutą stabilną
i mocną przyczynie się to także do poprawy
konkurencyjności europejskich produktów na
świecie.
Co to jest bilans płatniczy ?
Najważniejszym wskaźnikiem pozwalającym ocenić relacje gospodarcze
państwa z resztą świata jest bilans płatniczy, czyli zestawienie
wszystkich transakcji finansowych –zarówno wpływów jak i wydatków danego kraju z zagranicą. Na bilans płatniczy składają się rachunek
obrotów bieżących (tutaj odnotowywana jest wymiana towarów i
usług)) i rachunek obrotów kapitałowych (odzwierciedla między
innymi wielkość inwestycji oraz przepływy pieniężne np. kredyty).
Najważniejszą część rachunku obrotów bieżących stanowi bilans
handlowy, czyli zestawienie wartości eksportu i importu. Zestawienie
zobowiązań i należności w rachunkach obrotów bieżących i obrotów
kapitałowych pozwala obliczyć saldo bilansu transakcji
autonomicznych (a więc podejmowanych z normalnych powodów
ekonomicznych). Jeśli saldo jest ujemne (więcej zobowiązań niż
należności), musi zostać zrównoważone jako, że saldo całego bilansu
płatniczego wynosi zawsze zero. Zrównoważenie salda dokonuje się
przez tak zwane transakcje wyrównawcze - uzupełnienie deficytu
środkami z rezerw rządowych, bądź też z zaciągniętego kredytu.
Gospodarka światowa.
Współcześnie bardzo mocno zaznacza się tendencja do integracji
gospodarczej i scalania na różnych poziomach gospodarek krajowych.
Wyróżnia się pięć możliwych faz takiej integracji:
1. Państwa tworzą strefę preferencyjnego handlu, to znaczy obniżają
wzajemnie taryfy celne tak, że działalność handlowa między nimi może
się łatwiej i szybciej rozwijać.
2. Możliwe jest powołanie strefy wolnego handlu, czyli zupełne
zniesienie barier celnych między państwami członkowskimi.
3. Państwa mogą powołać unię celną , to znaczy porozumieć się nie
tylko w sprawie powołania strefy wolnego handlu , ale także w sprawie
prowadzenia wspólnej polityki celnej wobec innych, nienależących do
unii państwa.
4. Czwartym poziomem integracji jest stworzenie wspólnego rynku, w
ramach którego swobodny przepływ między krajami członkowskimi
dotyczy nie tylko produktów i usług, ale także czynników produkcji, a
więc kapitału i pracy.
5. Powołanie unii ekonomicznej i walutowej – pozwala ona prowadzić
wspólną politykę gospodarczą i walutową.
Globalne kłopoty.
Nasz świat wciąż pozostaje światem ogromnych kontrastów
i nierówności. W 1995 roku 225 najbogatszych ludzi posiadało tyle, ile
47% najbiedniejszych mieszkańców ziemi. Aż 800 milionów ludzi żyje
poniżej tego co nazywamy minimum egzystencji. W Afryce co roku
wiele osób umiera z głodu. Powstaje „zaklęty krąg ubóstwa”. Jedyną
drogą wydobycia się z ubóstwa jest rozwój gospodarczy wyrażający się
przede wszystkim we wzroście produkcji. Warunkiem takiego rozwoju jest
posiadanie kapitału, który umożliwia dokonanie nowoczesnych inwestycji
produkcyjnych. Biedny kraj przeznacza jednak wszystkie swoje środki na
zaspokojenie najbardziej elementarnych potrzeb, nie może więc
gromadzić oszczędności kapitałowych, które umożliwiłyby poważne
inwestycje.
Co można zrobić, aby rozerwać to błędne koło ubóstwa ? Najczęściej
pomoc dla takich państwa ma charakter humanitarny i doraźny (np.
dostawy żywności i lekarstw w okresie klęsk żywiołowych). Decydujące
znaczenie ma jednak pomoc długofalowa. Kluczem do zmian w
biednych krajach wydaje się być przede wszystkim edukacja –
likwidacja analfabetyzmu i podnoszenie kwalifikacji pracowników.
Prawdy i mity o globalizacji.
Czy globaliści mają rację ? Niektórzy winią globalizację za wiele problemów
współczesnego świata. Obszerną debatę na temat pozytywnych i negatywnych
skutków globalizacji znajdziesz na stronie www.ceo.org.pl/globalizacja . Oto
niektóre z argumentów antyglobalistów wraz z odpowiedzią obrońców globalizacji:
1. Globalizacja oznacza triumf wielkich korporacji – antyglobaliści lubią mówić
o disneylandyzacji lub cocacolonizacji świata, w którym wielkie korporacje
pożerają małe, a ich potęga wciąż rośnie. To nieprawda. Większość produkcji
dużych międzynarodowych przedsiębiorstw w stosunku do innych firm
proporcjonalnie spada.
2. Globalizacja niszczy środowisko naturalne – każda działalność
gospodarcza niszczy środowisko, a wielkie korporacje w większym stopniu niż
inne firmy muszą stosować się do przepisów krajowych i międzynarodowych
konwencji ekologicznych.
3. Globalizacja oznacza amerykanizację – choć idee wolnego rynku uważane
są za wynalazek ameryki, to przecież narodziły się one w Europie, podobnie jak
liberalizm, indywidualizm i prawa człowieka. Wprawdzie trudno zaprzeczyć, że
amerykańskie filmy, muzyka i hamburgery stały się wszechobecne, to jednak w
kulturze masowej pojawiają się zjawiska o amerykańskim rodowodzie: Harry
Potter, Władca Pierścieni, czy wymyślone przez Anglików i Holendrów reality
show.
Prawdy i mity o globalizacji – ciąg dalszy.
4. Globalizacja jest grą o sumie zerowej – antyglobaliści twierdzą, że
jeśli bogaci zyskują, to ktoś (biedni) musi tracić. Tymczasem wszystko
wskazuje na to, że efektem globalizacji jest wzrost zamożności
wszystkich, w tym także najbiedniejszych – w ciągu ostatniego
dziesięciolecia 800 milionów ludzi przestało cierpieć absolutną biedę.
5. Globalizacja powoduje ucieczkę kapitałów do krajów o tańszej i
słabiej wykwalifikowanej sile roboczej – w dalszym ciągu większość
kapitału przeznaczonego na inwestycje pozostaje w kraju macierzystym
danej korporacji i w innych państwach wysoko rozwiniętych.
6. Globalizacja oddaje władzę w ręce biurokratycznych
i niedemokratycznych instytucji, takich jak Międzynarodowy
Fundusz walutowy czy Światowa Organizacja Handlu – MFW zajmuje
się udzielaniem pomocy w sytuacjach kryzysowych i rzeczywiście
niekiedy nakłada na kraje uciążliwe ograniczenia, warto jednak pamiętać,
że to rządy tych państwa same zwracają się doń z prośbą o pomoc
finansową i gospodarczą. Rzeczywiście większość urzędników tych
międzynarodowych instytucji nie pochodzi z wyborów, ponoszą oni
jednak odpowiedzialność przed rządami swoich państw, a cała ich
działalność jest stale i surowo monitorowana przez międzynarodowe
organizacje pozarządowe.
Sprawdź się sam, zanim sprawdzą Cię inni.
• Jakie
korzyści przynosi handel zagraniczny ?
• Wyjaśnij czym są: kurs walutowy, bilans płatniczy i
bilans handlowy ?
• Scharakteryzuj współczesną gospodarkę światową.
• Co to jest globalizacja i jakie przynosi skutki ?