RZYM ŚLADAMI CEZARÓW

RZYM ŚLADAMI CEZARÓW
Zwiedzanie (czas: 3 h / dystans: 1,6 km)
Swoją podróż najlepiej zacząć wysiadając na stacji Colosseo (Piazza del
Colosseo). Wychodząc już z metra dostrzeżemy jeden z najważniejszych
budynków antycznego Rzymu i jeden z symboli władzy cesarskiej.
Koloseum uważane było za jedno z 7 cudów
świata antycznego. Ta potężna budowla
o
owalnym kształcie przeznaczona na igrzyska,
które obejmowały zapasy, walki gladiatorów,
walki z dzikimi zwierzętami oraz bitwy morskie,
tzw.
naumachie.
Koloseum
Tradycja
mordowano
mówi,
iż
chrześcijan,
w
co
upamiętniono krzyżem wewnątrz budowli. Teza ta jest jednak obecnie kwestionowana
przez część naukowców.
Koloseum powstawało roku 82 roku n.e. z inicjatywy cesarza Wespazjana, który
chciał zaskarbić sobie względy ludu rzymskiego,
niezbędne
do
(Wespazjan
1
konsolidacji
zdobył
zdobytej
władzę
po
władzy
puczu
wojskowym). Jako sławny dowódca-zwycięzca
– pogromca powstania żydowskiego w Judei,
cesarz
dysponował
finansowymi
oraz
niewolników.
Władca
dużymi
wielką
jednak
zasobami
masą
jeńców-
nie
doczekał
otwarcia obiektu. Oficjalne otwarcie obiektu
nastąpiło za panowania jego syna Tytusa, który uczcił ten fakt studniowymi
igrzyskami. Na arenie padło wówczas kilka tysięcy zwierząt, walczyły ze sobą zastępy
gladiatorów (około 900), ponadto odbyła się bitwa morska.
Koloseum to druga po piramidzie w Gizie największa budowla starożytności.
Zbudowano ją w około 10 lat, co jak na tamtejszy poziom zaawansowania
technologicznego, było niesamowitym osiągnięciem.
Zwiedzający mogą wejść do środka budowli i na własne oczy ocenić ogrom budowli
oraz
jej
złożoność.
Pod
pozostałościami
podłogi
widoczne
są
systemy
skomplikowanych korytarzy oraz pomieszczeń, w których niegdyś gladiatorzy oraz
IMPERIUM ROMANUM
www.imperiumromanum.edu.pl
dzikie zwierzęta oczekiwali na wyjście na arenę. Co warto odnotować wielkość
dzisiejszego Koloseum ma się nijak do tego, co mogli zobaczyć Rzymianie 2000 lat
temu. Stojąc w wewnątrz budowli łatwo ocenić, w jak poważnym stopniu kolejni
papieże ogołocili Koloseum, aby pozyskać budulec na swoje nowe chrześcijańskie
miasto. Usunięto niemal połowę zewnętrznej ściany, a z wewnątrz zdjęto marmury.
Budowla jednak pomimo licznych dewastacji i trzęsień ziemi stoi na swoim miejscu
oraz udowadnia niegdysiejszą potęgę Imperium.
Zostawiamy Koloseum za plecami, mijamy po lewej Łuk Konstantyna
Wielkiego.
Łuk
Konstantyna
Wielkiego upamiętnia
zwycięstwo cesarza Konstantyna przy Moście
Mulwijskim,
w
roku
312
n.e.
nad
Maksencjuszem, rywalem do tronu. W ten
sposób młody Konstantyn zjednoczył targane
2
wojną
potęgę
wewnętrzną
Imperium.
wystawiona
roku
Cesarstwo
Ponadto
315
n.e.,
i
przywrócił
budowla
ta,
powstała
dla
uczczenia dziesięciolecia rządów (decennalia)
Konstantyna. Na łuku umieszczono także pewne elementy z pomników poprzednich
imperatorów: Trajana, Hadriana, Marka Aureliusza, co miało podkreślić związek
władcy z najlepszym okresem Rzymu (tzw. „złoty wiek”).
Następnie idziemy kamienną Via Sacra pod górę wzgórza. Po drodze
mijamy fragment bocznej ściany największej rzymskiej świątyni,
poświęconej boginiom Wenus i Romie. Wreszcie na szczycie docieramy
do kolejnego rzymskiego pomnika – Łuku Tytusa.
Łuk Tytusa jest pomnikiem chwały cesarza Tytusa i
jego ojca Wespazjana. Został wystawiony w 96 roku
n.e. w Rzymie dla uczczenia zwycięstwa Wespazjana i
Tytusa w wojnie żydowskiej. Jego budowa trwała od
3
81 do 96 roku n.e. Budowla ta ma wysokość 15
metrów, szerokość 8 metrów i głębokość 3 metrów. W
całości wykonana została z białego marmuru. Jest to
konstrukcja wykonana z białego marmuru.
Łuk bogaty jest w płaskorzeźby, które utrzymane są w
stylu reliefu historycznego. Stronna wschodnia to
IMPERIUM ROMANUM
www.imperiumromanum.edu.pl
relief, jako jedyny na łuku, jednoplanowy. Ukazuje procesję podczas triumfu.
Pozostałe są utrzymane w ujęciu wieloplanowym, co uzyskano poprzez odpowiednie
ustawienie postaci oraz zróżnicowanie głębokości płaskorzeźby. Na stronie północnej
widać gloryfikację i wyidealizowanie postaci Tytusa. Reliefy wewnętrzne z kolei
ukazują triumf Tytusa i zdobyte łupy.
Po obejrzeniu łuku triumfalnego skręcamy w lewo, a potem w prawo
w Via Nuova. Wspinamy się na schody znajdujące się po lewej,
przechodzimy przez groty Farnese, obok dwóch ptaszarni (trzymano w
nich egzotyczne ptaki) i udajemy się na Wzgórze Palatyńskie. Palatyn jest
pierwszym z siedmiu wzgórz Rzymu. Na tym wzgórzu znajdowało się
mnóstwo pałaców rzymskich cesarzy.
Następni skręcamy w pierwsze możliwe lewo i idziemy prosto. Po dojściu
do polany po drugiej stronie wzgórza należy zwrócić uwagę na ceglane
ruiny po prawej stronie. Był to niegdyś Domus Flavia, kompleks
pałacowy z I wieku n.e. nazwany tak na cześć dynastii flawijskiej. Według
niektórych badaczy to w tym pałacu Tytus został otruty przez swojego
żądnego władzy brata, Domicjana. Potem on sam został zasztyletowany.
Przechodzimy przez dziedziniec, idziemy do muzeum Palatynu, które stoi
po środku wzgórza, skręcamy przy nim w prawo i dalej idziemy
grzbietem wzgórza. W muzeum palatyńskim zgromadzono te znaleziska
archeologiczne, które nie mogły znajdować się pod gołym niebem, w tym
m.in.: malowidła ścienne, posążki ze świątyni Apollina. Z tego miejsca
wzgórza roztacza się wspaniały widok na Circus Maximus. To tutaj
znajdowała się loża cesarza, skąd władca mógł obstawiać wyścig.
IMPERIUM ROMANUM
www.imperiumromanum.edu.pl
Circus
Maximus był
najstarszym
i
największym
cyrkiem rzymskim, usytuowanym pomiędzy wzgórzami
Palatynu i Awentynu. Od VI do IV wi eku p.n.e. cyrk
4
wielokrotnie przebudowywano. Ostatecznie zdolny był
on pomieścić około 250 tysięcy widzów. Jego długość
wynosiła 544 metrów, a szerokość 129 metrów. Cyrk
miał kształt prostokąta, którego jeden z boków był
zaokrąglony.
Obecnie
miejsce
budowli
(całkowicie
zniszczonej) zajmuje pusta niecka.
Ze wzgórza zajrzeć można także do położonych w zagłębieniu ogrodów
przy Domus Augustana, które były częścią prywatnego kompleksu
pałacowego, do któego wstęp mieli jedynie cesarz i jego najbliżsi
współpracownicy.
Zwracając się znów w stronę muzeum, skręcamy w prawo i błądząc
wśród ruin Domus Augustana dochodzimy do zagłębionej niecki
hipodromu. Był to stadion Domicjana, na którym odbywały się wyścigi
konne. Można rozróżnić resztki podwyższenia, na którym wystawiano
pokazy jedynie dla cesarza i jego familii.
Idziemy wzdłuż całego stadionu Domicjana i skręcamy w lewo przy końcu
ruin. Po wyłożonej kamieniami ścieżce schodzimy ze wzgórza z
powrotem do Łuku Tytusa, skąd schodzimy dalej Via Sacra, aż do
centralnego placu Forum. Z prawej strony dostrzec można
pozostałości świątyni Faustyny i Antoninusa Piusa. Pozostałe do naszych
czasów kolumny ukazują wielkość tej budowli. Świątynia powstała w
roku 141 n.e. początkowo jedynie dla Faustyny, która została po swojej
śmierci ubóstwiona. Wraz jednak ze śmiercią cesarza Antoninusa Piusa,
on także znalazł się w panteonie świątynnym.
Po drugiej stronie znajdują się ruiny świątyni Westy i domu westalek, jej
służek. Westalka (virgo Vestalis) musiała pozostawać na służbie Weście
IMPERIUM ROMANUM
www.imperiumromanum.edu.pl
30 lat i zachować w tym czasie dziewictwo. Utrata dziewictwa przez
westalkę była, dla odwrócenia gniewu Westy, karana bardzo surowo.
Westalek było sześć i w społeczeństwie rzymskim cieszyły się ogromną
estymą.
Idziemy następnie dalej Via Sacra aż do położonej w głębi części Forum,
nad którą góruje kolejny łuk triumfalny.
Łuk
Septymiusza
zachowanym
pomnikiem
Septymiusza oraz
Sewer
5
był
Sewera jest
jego
pierwszym
bardzo
chwały
dobrze
cesarz
synów Karakalli i Gety.
władcą
o
pochodzeniu
afrykańskim. Budowla wzniesiona została 203 roku
n.e. dla upamiętnienia zwycięstw Sewera nad Partami
w dwóch wojnach: w 195 i 203 roku n.e. Budowla o
wysokości 25 metrów, szerokości 23 metrów i grubości
11 metrów ustawiona została na północno-wschodnim krańcu Forum Romanum. Jest
to konstrukcja wykonana z białego marmuru.
Z prawej strony łuku znajduje się budynek Kurii rzymskiej, którego
dzisiejszą formę zawdzięczamy odbudowie z 283 roku n.e.
Kuria (Curia), czyli dosłownie „miejsce spotkań”, był
to budynek na Forum Romanum przeznaczony na
posiedzenia senatu. Zbudowana jeszcze w VI wieku
p.n.e. przez króla Tulliusza Hostyliusza, stąd jej
wcześniejsza nazwa – Curia Hostillia. Budynek spłonął
6
i został odbudowany za czasów Juliusza Cezara,
przybierając nazwę Curia Iulia, podczas przebudowy
forum. Budowlę oddano do użytku w 29 roku p.n.e. Po
pożarze w 283 roku n.e. za panowania cesarza
Dioklecjana, kuria uległa ponownie zniszczeniu, jednak
została odbudowana,
najprawdopodobniej według planów spalonego budynku.
Wchodząc do środka Kurii warto klasnąć w ręce i na własnej skórze przekonać się, jak
wspaniałą akustyką dysponuje budowla.
Po lewej stronie od Łuku Septymiusza Sewera widać niski mur. Była
to rostra czyli platforma, a właściwie platformy, z których przemawiali
IMPERIUM ROMANUM
www.imperiumromanum.edu.pl
popularni mówcy i powiadamiali lud o najnowszych wydarzeniach w
polityce. To stąd Cyceron protestował przeciwko rosnącej władzy
Juliusza Cezara. Potem znienawidzony przez „cezarian” Cyceron został
zabity w 43 roku p.n.e., a jego głowa osadzona została na rostrach ku
przestrodze. Żona Marka Antoniusza przekuła mu na domiar wszystkiego
język swoją szpilką do włosów.
Przechodzimy następnie pod łukiem triumfalnym i za budowlą
dostrzegamy tył Palazzo Senatorio, czyli pałacu senatorów. Z tej strony
łatwo odróżnić wcześniejsze budowle, na których opiera się ten XVIwieczny
pałac.
Łuki
na
dolnym
poziomie
to
resztki
starożytnego Tabularium, czyli biura cenzusu, z I wieku p.n.e.
Na koniec opuszczamy Forum wejściem od strony północnej i kierujemy
się w prawo wzdłuż Via dei Fori Imperiali z powrotem do stacji metra
Colosseo.
Co jeszcze warto zwiedzić?
Poza zaproponowaną wycieczką warto udać się na oddzielne wyprawy
po mieście. Jest mnóstwo obiektów, które warto zobaczyć. Sugeruję
zwiedzenie byłego portu rzymskiego Ostia Antica znajdującego się
niespełna 30 km od stolicy Włoch lub obejrzenie murów Aureliana na
obrzeżach miasta. Obejrzenie kolumny Trajana możliwe jest także w
trakcie zaproponowanej przeze mnie trasy wycieczki. Generalnie mówiąc
Rzym przepełniony jest wieloma zabytkami, które warto zobaczyć.
Trzeba jednak na zwiedzanie poświęcić nie parę dni, a spędzić dwa pełne
tygodnie na raczenie swoich oczu obiektami kultury rzymskiej. Poniżej
propozycje:
IMPERIUM ROMANUM
www.imperiumromanum.edu.pl
Kolumna Trajana została wzniesiona w 113 roku n.e. w
Rzymie na Forum Trajana dla upamiętnienia zwycięstwa nad
Dakami. Największą ozdobą kolumny jest relief wykonany na
wstędze opasującej kolumnę w 23 skrętach. Przedstawiono na
nim historię wojny z Dakami od chwili przygotowań do niej aż
7
do zwycięstwa. Dwie kampanie rozdziela wizerunek Wiktorii.
Kolumna
jest
usytuowana
pomiędzy
budynkami
dwóch
bibliotek: greckiej i łacińskiej oraz przejściem do świątyni
boskiego Trajana, za Bazyliką Ulpia (Basilica Ulpia). Kolumna
ustawiona jest na cokole, w którego wnętrzu zostały pochowane urny z prochami
Trajana i jego żony Plotiny. Na szczycie kolumny Trajan nakazał umieścić orła. Po
jego śmierci, na polecenie Hadriana, orzeł został zastąpiony posągiem Trajana.
Dopiero w 1587 roku na jego miejsce postawiono posąg św. Piotra.
Ostia było to rzymskie miasto portowe, być może
pierwsza kolonia (colonia) Rzymu, położone w ujściu
rzeki Tyber do Morza Tyrreńskiego, około 30 km na
zachód od Rzymu – zachowane do dnia dzisiejszego
8
ruiny
są
jednymi
z
największych
pod
względem
powierzchni i najlepiej zachowanych (zwłaszcza freski i
mozaiki) w Italii. Ponieważ od czasów starożytnych
linia brzegowa odstępowała w ślad za morzem, obecnie port w dalszym ciągu znajduje
się nad Tybrem, ale około 3 km od plaży. Nazwa miasta wzięła się od słowa ostium,
czyli „ujście”.
Panteon (Pantheon), czyli innymi słowy „Świątynia
wszystkich Bogów” jest to okrągła świątynia powstała
w 125 roku n.e. ku czci siedmiu najważniejszych bóstw
rzymskich.
Budowla
przez Marka
została
Agryppę i
zaprojektowana.
9
ta
na
Konstrukcja
ufundowana
jego
powstała
polecenia
na Polu
Marsowym na miejscu byłej świątyni ku czci boskich
patronów Rzymu wybudowanej w roku 27 p.n.e. i
zniszczonej
w
pożarze
w
80
roku
n.e.
W
przebudowanym później przez Hadriana Panteonie pozostały inskrypcje Agrypy.
Panteon jest najlepiej zachowanym budynkiem z czasów starożytnego Rzymu.
Niegdyś wewnątrz znajdował się ceremonialny ołtarz, gdzie zwierzęta były poświęcane
i palone. Dym w czasie rytuału wydobywał się przez oculus, który nazywany był
„wszystko widzącym okiem niebios”.
IMPERIUM ROMANUM
www.imperiumromanum.edu.pl
Via Appia Antica jest to najstarsza zachowana droga
rzymska i pomimo dwóch tysiącleci wciąż zdatna do
poruszania. Droga Appijska jest najstarszą drogą
10
rzymską; zwana była przez Rzymian regina viarum,
czyli „królową dróg”. Rozpoczyna się w Rzymie przy
Circo Massimo i biegnie (obecnie z przerwami) na
południe aż w okolice Kapui pod Neapolem, gdzie
skręca na wschód i ciągnie się aż do miasta Brindisi na
wybrzeżu Adriatyku, łącząc się tam z Via Traiana; współcześnie z Via Adriatica.
Termy
Karakalli były
największymi
łaźniami
w
cesarstwie. Powstałe w 216 roku n.e. łaźnie mogły
pomieścić jednocześnie 1500 osób. Plan kąpieli był
następujący: po wejściu wstępowało się do łaźni,
11
następnie
do
ogrzewanej
salitepidarium,
przygotowującej ciało na gorące kąpiele w caldarium.
Zimnych kąpieli zażywano we frigidarium. Ponadto do
dyspozycji gości były prysznice, baseny pływackie, łaźnie parowe. Rzymianie mogą się
poszczycić oryginalnymi wynalazkami, m.in. akweduktami doprowadzającymi wodę z
górskich źródeł do miasta, systemem centralnego ogrzewania ciepłym powietrzem
przestrzeni pod podłogą czy toaletami ze spłuczkami.
Forum Boarium stanowi jedno z najstarszych forów
w Rzymie. Był placem targowym nad rzeką Tyber,
pomiędzy wzgórzami Kapitolu, Palatynu i Awentynu, w
12
pobliżu Circus Maximus. Handlowano na nim przede
wszystkim bydłem, skąd wywodzi się nazwa, a także
rybami. Obok położone było Forum
Olitorium, na
którym sprzedawano warzywa. Oprócz intensywnej
działalności handlowej, Forum Boarium pełniło także
rolę jednego z głównych portów rzymskich (Port Tibernius).
Domus Aurea, nazywany także „Złotym Domem
Nerona”
13
był
to
rzymski
pałac
cesarza
Nerona zlokalizowany pomiędzy wzgórzami Palatynu i
Eskwilinu. Prace budowlane zostały rozpoczęte w 64
roku
n.e.
i
były
prowadzone
do
roku
68
n.e.
Przerwano je po śmierci cesarza. To w „Złotym Domu” Neron spędził swój ostatni
dzień życia w 68 roku n.e.
IMPERIUM ROMANUM
www.imperiumromanum.edu.pl
Inwestycja ta spotykała się z ogromnymi sprzeciwami i niepopularnością Rzymian,
głównie ze względu na wysokie koszty związane między innymi z szokującym
przepychem wystrojem. Taki stan rzeczy spowodował, że przedsięwzięcie to nigdy nie
zostało ukończone. Do naszych czasów przetrwały starożytne opisy i pozostałości
odkryte podczas prac wykopaliskowych.
Mur Aureliana były to umocnienia wokół Rzymu,
zbudowane w latach 271 – 275 n.e. Budowę muru
14
nakazał cesarz Aurelian jako reakcja na najazd Alanów
na Italię w 268 roku n.e., a ukończył ją cesarz Probus.
Mury zamykały w swoim obrębie wszystkie 7 wzgórz
Rzymu, Pole Marsowe oraz Trastevere na zachodnim
brzegu, jedną z najważniejszych dzielnic Rzymu.
Mauzoleum Hadriana był to grobowiec Hadriana,
jego rodziny oraz następców. Wzniesiono go pod
koniec życia cesarza (budowa została rozpoczęta ok.
15
135 roku, zakończona w 139 roku n.e.), na prawym
brzegu Tybru. Aby ułatwić komunikację, na wysokości
Pola
Marsowego
przerzucono
ośmioprzęsłowy
most Pons Aelius. Po upadku Cesarstwa Rzymskiego
Mauzoleum zostało przemianowane na Zamek św.
Anioła.
Piramida Cestiusza jest to grobowiec rzymskiego
ekwity,
pretora
(przeciwnika
Gajusza
Antoniusza,
Cestiusza
który
zginął
Epulona
podczas
proskrypcji roku 43 p.n.e.), wzniesiony 12 roku p.n.e.
w Rzymie. W 275 roku n.e. piramida Cestiusza została
włączona w obręb Murów Aureliana (w pobliżu Porta
16
Ostiensis, obecnie Porta San Paolo).
Budowla ma kształt stromego ostrosłupa o wysokości
37 m i długości boku podstawy 30 m, jest największą i najlepiej zachowaną piramidą
spośród budowanych w Rzymie po podbiciu Egiptu w 30 roku n.e. Z zewnątrz jest
obłożona blokami marmuru z Luna. Wewnątrz znajduje się komora grobowa, do której
prowadzi korytarz, zamurowany po pogrzebie. Zachowały się też w niej pozostałości
malowideł w trzecim stylu pompejańskim. Wg tradycji piramida została zbudowana w
ciągu 330 dni.
IMPERIUM ROMANUM
www.imperiumromanum.edu.pl
17
Mauzoleum Cecylii Metelli jest to grobowiec
zbudowany w II połowie I wieku p.n.e. nieopodal
Rzymu, przy drodze via Appia łączącej Rzym z Brindisi.
Zbudowany został z kamienia przez Quintusa Metellusa
dla swojej córki Cecylii Metelli. Komora grobowa jest
okrągła, a prowadzi do niej wąski korytarz z dwiema
niszami po bokach.
IMPERIUM ROMANUM
www.imperiumromanum.edu.pl