Architektura starożytnego Rzymu

Architektura starożytnego Rzymu
Forum Romanum
Na terenie starożytnego państwa rzymskiego bardzo prężnie rozwijała się
architektura, która podobnie jak inne dziedziny kultury była pod wpływami
obcych wzorców. Początkowo były to wzorce etruskie, następnie greckie, a w
okresie cesarstwa wzorce rzymskie połączone z hellenistycznymi.
Miasto rzymskie posiadało dwie główne ulice. Jedna biegła z północy na
południe, druga z zachodu na wschód, krzyżowały się, więc pod kątem
prostym.
Równolegle
do
tych
ulic
biegły
mniejsze
uliczki.
Całość
przypominała prosta siatkę. Wszystkie ulice były starannie wybrukowane i
posiadały kanalizację. Na skrzyżowaniu dwóch głównych ulic powstawał
rynek- forum. Tam stawiano gmachy urzędów, hale targowe i świątynie. Pryz
ulicach stały domy. Ubożsi obywatele mieszkali we wspólnych domach
piętrowych, niekiedy z balkonami. Zamożniejsi w wygodnych domach
prywatnych. Tuż za wejściem do takiego domu znajdowało się atriumpomieszczenie z dużym otworem w suficie, służącym do oświetlania wnętrza,
tamtędy
również
w
dni
deszczowe
skapywała
woda
do
baseniku
umieszczonego w podłodze. Za atrium mieściły się sypialnie, za nimi
znajdował się dziedziniec otoczony kolumnadą i obiegające go pokoje. We
wszystkich pomieszczeniach stały rzeźby, a ściany pokryte były malowidłami.
Dom rzymski
Atrium
KANALIZACJA
Już w VI wieku p. n. e została zainicjowana przez Tarkwiniusza Starego
budowa najstarszego rzymskiego kanału (Cloaca Maxima), był to kanał
ściekowy pomiędzy wzgórzami Eskwilinu, Wiminalu i Kwirynału. Po osuszeniu
terenu przystąpiono do budowy miejsca, które znane jest do dziś i nosi
nazwę Forum Romanum. Kanał ma długość około 600 m, wysokość prześwitu
4,20 m, a szerokość 3,20 m i jest czynny do dnia dzisiejszego. Początkowo
był on otwarty, jednak prace modernizacyjne prowadzone w okresie
urzędowania cenzora Kato Starszego doprowadziły do zakrycia go.
TERMY
Wśród budowli użyteczności publicznej na uwagę zasługują budowane od II
wieku p.n.e. Termy, czyli łaźnie. Budowle te stanowiły ośrodki życia
towarzyskiego, przebywający tam ludzie mieli możliwość nie tylko dokonania
zabiegów
higienicznych,
ale
również
spotkania
się
z
innymi
ludźmi,
porozmawiania, podyskutowania, a nawet poczytania najnowszych dzieł
publicystów rzymskich i innych. Termy były najczęściej budowane na
rozległych terenach, posiadały kompleksy sal przeznaczonych do różnych
czynności np.: znajdowały się tam szatnie, baseny z ciepłą i zimną wodą,
łaźnie (suche i parowe), sale masażu i wypoczynku, a nawet salę do gry w
piłkę i do ćwiczeń oraz biblioteki. Do najsłynniejszych należały termy:
Tytusa,
Domicjana,
Karakali,
Dioklecjana
i
Konstantyna.
Łaźnie
były
dostępne za niewielka odpłatą, bądź były bezpłatne. Termy Rynkowe
znajdowały się w pobliżu Forum, składały się z dwóch jednakowych struktur,
z których jedna przeznaczona była dla kobiet, a druga dla mężczyzn. Sale
ogrzewane były gorącym powietrzem krążącym pod posadzką i pomiędzy
ściankami działowymi.
Termy- rekonstrukcja
BAZYLIKI
W II wieku p.n.e. architekci rzymscy opracowali technologię budowy kopuł,
ten
rodzaj
wynalazku
technicznego
wykorzystano
przy
budowie
tzw.
bazyliki. Były to początkowo wielkie hale, w których mieściły się różne
instytucje państwowe i urzędy miejskie, najczęściej sądowe. Wewnątrz
budowla była poprzedzielana rzędami kolumn tworzącymi nawy.
W starożytnym Rzymie bazylika stała na rynku głównym, a na terenach
podbitych przez Rzym budowano je w różnych, często również centralnych
miejscach.
Rozwój
chrześcijaństwa
spowodował,
że
bazyliki
zaczęto
przekształcać w kościoły, dodając kolejne elementy architektoniczne np.:
drewniana więźbę dachową.
W starożytnym państwie rzymskim budowano też świeckie bazyliki jako
budynki jedno lub wielonawowe na planie prostokąta odkryte lub nie,
parterowe lub piętrowe, służące do celów administracji państwa lub handlu.
ŁUKI TRIUMFALNE
W okresie cesarstwa pojawiły się budowle związane bezpośrednio z osobami
wielkich władców lub wodzów, były to tzw. łuki triumfalne. Pierwszym
inspiratorem tego rodzaju budowli był August, który chcąc upamiętnić swoje
zwycięstwo pod Akcjum wybudował rodzaj monumentalnej, wolnostojącej,
bramy.
Łuki
triumfalne,
posiadały
konstrukcje
jedno-,
dwu-
lub
trójprzęsłowe, podtrzymywane filarami, w kształcie kolumny. Na górze
budowli tworzono tzw. reliefy, czyli napisy wyjaśniające przyczynę powstania
danego łuku, nieco wyżej umieszczano kwadrygę z posągiem osoby, dla
której
wzniesiono
łuk.
Do
dziś
zachował
się
łuk
triumfalny
cesarza
Konstantyna Wielkiego, wzniesiony w Rzymie w 316 roku naszej ery dla
upamiętnienia zwycięstwa cesarza w wojnie domowej.
Łuk Konstantyna
AMFITEATRY
W starożytnym Rzymie, dokładnie w czasach Augusta powstawały pierwsze
budowle zwane amfiteatrami. Amfiteatr zaprojektował nieznany nam
architekt wychowany w środowisku grecko-rzymskim, który wykorzystał
doświadczenie
budowlane
kilku
pokoleń,
uzupełniając
je
kilkoma
innowacyjnymi rozwiązaniami własnymi. Budowa Koloseum rozpoczęła się w
ok. 70 lub 72 r. na polecenie założyciela dynastii Flawiuszów, cesarza
Wespazjana. Jest to (do dziś zachowała się we fragmentach) duża budowla w
kształcie elipsy o długości 188 metrów i szerokości 156 metrów. W obwodzie
budowla mierzy 524 metry, posiada 48,5 metrów wysokości z pojemną
widownią, która mogła pomieścić od 45 do 90 tysięcy ludzi. W 80 r. n.e. syn i
następca Wespazjana, cesarz Tytus, uroczyście otworzył amfiteatr, oferując
ludowi rzymskiemu studniowe igrzyska, w których zabito ok. 900 skazańcówgladiatorów oraz ok. 5000 sztuk dzikich zwierząt. Przez następne wieki
Koloseum było świadkiem tysięcy takich dni, w których ryk zabijanych bestii i
krew rannych lub zabitych gladiatorów syciły żądzę zemsty i mocnej rozrywki
tysięcy
Rzymian
Koloseum
wybudowano
z
czterema
galeriami
komunikacyjnymi oraz areną z systemem podziemnych korytarzy, w których
znajdowały
się
umożliwiające
klatki
z
dzikimi
przedostanie
się
zwierzętami
zwierząt
na
oraz
arenę.
pochylnie
Arena
i
dźwigi
służyła
do
występów walki gladiatorów, a w okresie prześladowania chrześcijan była
miejscem ich egzekucji. W Koloseum organizowano różne uroczystości
religijne i państwowe, igrzyska a nawet pokazy historyczne. Budowla
mieszcząca tak dużą ilość widzów świadczy nie tylko o zdolnościach
inżynieryjnych Rzymian, ale również upodobaniach i sposobach spędzania
wolnego czasu. W 445 roku Koloseum zostało uszkodzone przez trzęsienie
ziemi, następnych zniszczeń dokonywali mieszkańcy Rzymu, którzy wywozili
z amfiteatru materiały budowlane.
Koloseum
Koloseum- wnętrze
CYRKI
Rzymskim wynalazkiem architektonicznym był cyrk (łac. cirrus – krąg), czyli
rodzaj budowli, w której mieściła się owalna arena, służąca do organizacji
wyścigów rydwanów konnych. Cyrk był podłużną budowlą, ozdobioną
posągami, ołtarzami i obeliskami.
W Rzymie, pomiędzy Palatynem, a Awentynem w naturalnym zagłębieniu
wybudowano monumentalny obiekt o nazwie Cyrk Wielki (Circus Maximus),
po którym do dziś pozostały jedynie usypiska świadczące o jego rozmiarach.
Tor wyścigowy liczył 800 metrów i miał szerokość 80 metrów, mógł
pomieścić około 250 tysięcy widzów. Cyrki i organizowane w nich igrzyska
spełniały ważną rolę w polityce Cesarstwa, odwracając uwagę ludu od
rzeczywistych problemów politycznych, czy społecznych.
Circus Maximus
AKWEDUKTY
W I wieku naszej ery – budowano liczne akwedukty, czyli wodociągi
dostarczające wodę do miast rzymskich. Konstrukcja tego typu budowli miała
często formę dwupiętrową, gdzie górą biegły rury rozprowadzające wodę, a
dołem odbywał się ruch pieszy i kołowy. Rzymianie znali też sztukę
budowania arkadowych (w kształcie łuku) mostów, (taka konstrukcja
zwiększała jego wytrzymałość), pod nadzorem inżynierów drążono w skałach
również tunele.
DROGI
Od II wiek p.n.e. Rzymianie znali sposób wytwarzania cementu i wypalania
cegieł, pomogło im to znacznie do budowy dróg oraz akweduktów. Znana
jest do dziś najstarsza droga rzymska, pochodząca z 312 roku p.n.e. tzw.
Via Appia, budowana na polecenie cenzora Klaudiusza Appiusza Cekusa.
Rzymianie budowali drogi możliwie prosto, oznaczając je za pomocną
drogowskazów i kamieni milowych. Przy drogach budowano stancję, jako
rodzaj hoteli z miejscami noclegowymi, jadłodajnią, a nawet kuźnią, stajnią
oraz kaplicą. Nad porządkiem na drogach czuwały specjalne służby drogowe.
Wydawano mapy drogowe, na których oznaczano odległości i miejsca
noclegowe. Na Forum Rzymu w I wieku naszej ery postawiono „złoty kamień
milowy”,
który
miał
symbolizować
początek
wszystkich
dróg.
Prawdopodobnie od niego utrwaliło się powiedzenie: „Wszystkie drogi
prowadzą do Rzymu”. Schemat budowanej przez Rzymian drogi był
następujący: najpierw budowano fundament, następnie sypano warstwę
kamieni złączonych zaprawą, kolejno warstwę piasku, dopiero na koniec
kładziono kamienną nawierzchnię.
W okresie rozwoju Cesarstwa Rzymskiego poszerzyła się sieć dróg bitych na
terenach prowincji rzymskich, łączących je ze stolicą, historycy oceniają, że
w tym czasie było już około 380 tysięcy kilometrów dróg, w tym 80 tysięcy
utwardzonych. Rozbudowana sieć dróg służyła zarówno celom wojskowym i
militarnym jak i handlowym, czy administracyjnym. Po drogach rzymskich
przejeżdżały również pojazdy pocztowe. Drogi łączyły również ze sobą
miasta, ośrodki targowe, jednoczyły kulturowo tereny położone wzdłuż nich.
Forum Romanum-model
PANTEON
Innym ciekawym obiektem architektonicznym jest wzniesiony przez Marka
Agrypę, następnie przebudowany przez cesarza Hadriana Panteon. Była to
budowla poświęcona siedmiu głównym bogom rzymskim, dzięki Hadrianowi
składała się z kolumnowego portyku, przedsionka i okrągłej celli, zwieńczony
kopułą zakończoną otworem, oculus dzięki któremu do wewnątrz wpadało
więcej światła. Budowla była wzniesiona na planie koła, o średnicy 43,30
metrów.
Panteon