Cesarstwo Rzymskie w I wne

Cesarstwo Rzymskie w I w. n.e.
1. Cele lekcji
a) Wiadomości
Uczeń zna:




przebieg scalania Imperium Rzymskiego w czasach dynastii julijsko-klaudyjskiej,
nowe podboje w czasach panowania Klaudiusza i Nerona,
daty ważnych wydarzeń w Cesarstwie Rzymskim w I w. n.e.,
dokonania Tyberiusza, Kaliguli, Klaudiusza, Nerona, Wespazjana, Tytusa, Domicjana,
Decebala.
b) Umiejętności
Uczeń potrafi:






omówić przyczyny dalszej ekspansji terytorialnej Rzymu, pomimo podtrzymywania
głównych założeń polityki Oktawiana Augusta,
wskazać na mapie kierunki tejże ekspansji,
opisać dominujące tendencje w kulturze rzymskiej za panowania dynastii julijskoklaudyjskiej i Flawiuszy,
wskazać na mapie miejsca: Pompeje, Herkulanum,
rozpoznać na ilustracji zabytki: amfiteatr Flawiuszy, Łuk Tytusa,
krytycznie odczytywać źródła historyczne.
2. Metoda i forma pracy
Praca z mapą, wykład, rozmowa nauczająca, nauczanie zbiorowe
3. Środki dydaktyczne
Mapa, atlasy, materiał ikonograficzny na podstawie albumów Historia starożytnego Rzymu i
Pompeje. Przewodnik po starożytnym mieście
4. Przebieg lekcji
a) Faza przygotowawcza
1. Czynności organizacyjne (wprowadzenie uczniów do klasy, sprawdzenie listy
obecności).
2. Nawiązanie do poprzedniej lekcji. (Przypomnienie wiadomości o ustanowieniu
pryncypatu przez Oktawiana Augusta: założenia jego polityki zagranicznej i
wewnętrznej, osiągnięcia kulturowe w czasach jego panowania).
b) Faza realizacyjna
Wykład nauczyciela (załącznik 1.)
W toku wykładu:


uczniowie lokalizują na mapie wszystkie wymienione obszary,
nauczyciel prezentuje ilustracje przedstawiające omawiane budowle.
c) Faza podsumowująca
W formie rozmowy nauczającej:
Pomimo często szyderczych uwag pod adresem wielu cesarzy przekazanych nam przez
senacką tradycję, wszystko wskazuje na to, że zarówno władcy wywodzący się z dynastii
julijsko-klaudyjskiej jak i Flawiusze kontynuowali wytyczne polityki Oktawiana Augusta:
konsolidację obszarów wokół Morza Śródziemnego oraz nieliczne podboje przy zachowaniu
poprawnych stosunków z najniebezpieczniejszym przeciwnikiem na wschodzie – Partami. Te
aksjomaty (poza nielicznymi modyfikacjami) pozostawały obecne w polityce wszystkich
cezarów I wieku n.e.
5. Bibliografia
1. Conti F., Historia starożytnego Rzymu, Radwan, Warszawa 2004.
2. Jaczynowska M., Dzieje Imperium Romanum, Wydawnictwo Naukowe PWN,
Warszawa 1995.
3. Krawczuk A., Poczet cesarzy rzymskich - pryncypat, Iskry, Warszawa 1986.
4. Nappo S., Pompeje. Przewodnik po starożytnym mieście, Arkady, Warszawa 2000.
5. Swetoniusz, Żywoty cezarów, Ossolineum, Wrocław 1987.
6. Tacyt, Dzieła, Czytelnik, Warszawa 2004.
7. Ziółkowski A., Historia Rzymu, Wydawnictwo Uniwersytetu im. A. Mickiewicza,
Poznań 2004.
6. Załączniki
a) Wykład nauczyciela
załącznik 1.
Następcą Oktawiana został jego przybrany syn (biologiczny potomek jego żony Liwii)
Tyberiusz (14-37 r.), doświadczony wódz i administrator. Tym samym – wbrew nadziejom
senatorów – nie doszło do odrodzenia Republiki, zamiast tego Rzym stał się monarchią
rządzoną przez dynastię julijsko-klaudyjską (nazwa ta pochodzi od dwóch rodzi – Juliuszów i
Klaudiuszów – z których rekrutowali się władcy tejże dynastii). Tyberiusz starał się
kontynuować stabilizacyjną politykę swego poprzednika. Wbrew obiegowej opinii również
jego następca – Kaligula (37-41 r.) – kierował się wytycznymi Augusta.
Do nowych podbojów doszło dopiero za panowania kolejnego cesarza – Klaudiusza (41-54
r.), kiedy to Rzymianie przeprawili się do Brytanii i w krótkim czasie uczynili z prawie całej
wyspy (bez Kaledonii – czyli dzisiejszej Szkocji) nową prowincję. (Wszystkie wymienione
obszary uczniowie lokalizują na mapie).
Następca Klaudiusza – Neron (54-68 r.) – podjął się umocnienia rzymskich wpływów na
terenie Armenii stanowiącej kondominium, (czyli wspólną strefę kontroli) zarówno
rządzonego przezeń Imperium, jak i Partów.
Za panowania tych władców dało się zauważyć postępującą romanizację prowincji. Wynikało
to z zaawansowania ówczesnej rzymskiej cywilizacji, dysponującej śmiałymi rozwiązaniami
architektonicznymi (łuk, kopuła, kolumnada, stałe mosty, wielopiętrowe budynki, akwedukty,
fontanny, kanalizacja) i organizacyjnymi. W miarę wygodny tryb życia w rzymskich miastach
(zwłaszcza w porównaniu z koczowaniem np. w germańskich lasach) i rozwój handlu pod
osłoną rzymskich legionów, wpłynął na przyswajanie wzorców znad Tybru, dzięki czemu
stopniowo realizowano założenia konsolidacji Imperium.
Przy tej okazji dało się też zauważyć postępującą hellenizację samych Rzymian, stąd zwykło
się mówić, że podbita Hellada pokonała swego zwycięzcę poprzez narzucenie własnych
standardów kulturowych. Dało się to zauważyć także w zachowaniu niektórych cesarzy.
Klaudiusz był namiętnym (choć prawdopodobnie nie wybitnym) historiografem wzorującym
się na Tukidydesie, z kolei Neron miał się uważać za poetę równego Homerowi. Oba
przykłady jasno wskazują, w jakim ośrodku kulturowym Rzymianie poszukiwali swych
wzorców.
Przypisywane Neronowi okrucieństwa (liczne zabójstwa, spalenie Rzymu w 64 r.) – być
może w znacznym stopniu niesłusznie (za sprawą niechętnych mu senatorskich historyków) –
przyczyniły się do rozpętania buntu, w którego efekcie popełnił on samobójstwo.
Rok jego śmierci (68) przeszedł do historii jako rok trzech cesarzy ze względu na pojawienie
się tyluż pretendentów do cesarskiego tronu. Ostatecznym zwycięzcą okazał się dowódca
wojsk tłumiących powstanie w Judei (66-73 r.) – Wespazjan (69-79). Tym samym stał się
założycielem nowej dynastii – Flawiuszów. Był on zdolnym zarządcą, stąd jego panowanie
przyczyniło się do wzmocnienia Imperium.
Krótkie panowanie jego syna Tytusa (79-81) przeszło do historii za sprawą spektakularnych
budowli, które stały się symbolem rzymskiej sprawności architektonicznej – amfiteatr
Flawiuszy, czyli Koloseum oraz łuk upamiętniający stłumienie żydowskiego powstania.
(Warto przedstawić ilustracje przedstawiające te budowle).
Najbardziej znanym epizodem tego czasu była katastrofa na południu Italii wywołana
wybuchem Wezuwiusza (24 sierpnia 79 r.). W jej efekcie masa pyłów wulkanicznych
zasypała pobliskie miasto Pompeje, powodując śmierć większości tamtejszych mieszkańców.
Ludność Herkulanum zdołała się ewakuować. (W tym momencie można zaprezentować
uczniom album „Pompeje. Przewodnik po starożytnym mieście”).
Według, jak zawsze niepewnej, historiografii senatorskiej, panowanie brata Tytusa –
Domicjana (81-96r.) jawi się jako jedno pasmo mordów i terroru, zwłaszcza wobec
senatorów. Prawdopodobnie, rzeczywiście dążył on do wzmocnienia swej władzy, nie starając
się skrywać pod pozorami komedii Republiki. Nie da się jednak ukryć także jego sukcesów,
do których należała dalsza konsolidacja rzymskiego stanu posiadania. Wielką próbą okazał
się najazd Daków – silnego związku plemiennego zza Dunaju – na prowincję Myzję (85 r.).
Rzymska wyprawa odwetowa nie przyniosła spodziewanych rezultatów, toteż Domicjan
zmuszony był zawrzeć upokarzający układ z królem Daków Decebalem (89r.).
W roku 96 zawiązano spisek przeciw cezarowi, zapewne za sprawą senatorów. Domicjan
zginął zasztyletowany, jego miejsce zajął jeden z sędziwych senatorów – Marek Nerwa.
7. Czas trwania lekcji
45 minut
8. Uwagi do scenariusza
brak