Koloseum, Amfiteatr Flawiuszów, łac - Mat

Sztukę starożytnego Rzymu
Rzymianie byli narodem wojowników i świetnych organizatorów, nastawieni praktycznie do
życia. Pełny rozwój ich kultury zaczął się ok. 2 wieku p.n.e. (widoczne wpływy Etrusków i
Greków) Dzieje państwa rzymskiego dzielą się na :
• - epokę królewską do 5 wieku p.n.e.
• - republiki do 31 roku p.n.e.
• -okres cesarstwa do 5 wieku
W momencie największego rozkwitu imperium rzymskie obejmowało tereny ; Kraje basenu
Morza śródziemnego, Europę zachodnią, północną Afrykę, Bliski wschód.( 3 kontynenty).
Rzym rządził 1/5 ludności ówczesnego świata.
mapa
Sztuka rzymska okres największego rozkwitu osiągnęła za czasów cesarzy: Oktawiana
Augusta, Domicjana ( 1 poł. I wieku.), oraz w II wieku za czasów: Trajana, Hadriana,
Antoninów.
ARCHTEKTURA
Architektura rzymska ukształtowała się w znacznej mierze pod wpływem architektury
hellenistycznej i architektury etruskiej. Pierwsze rzymskie świątynie powstały podczas
panowania etruskich królów, to wtedy Rzymianie poznali konstrukcje łukowe i sklepienia.
Wpływom greckim Rzymianie zawdzięczają zaś porządek koryncki, sami wykształcili
porządek kompozytowy, i porządek toskański Wynalezienie cementu produkowanego z
wapna i popiołów wulkanicznych, wody i drobnych kamieni pozwoliło na opanowanie
techniki wyroby zapraw, tynków.
ŚWIĄTYNIE RZYMSKIE
Pantenon
Panteon jest jedną z najwspanialszych i najbardziej charakterystycznych budowli rzymskich, a
także - jedyna jaka dotarła do naszych czasów w całości.
Marek Agrypa, rozpoczął budowę w 27 roku, pragnąc wznieść świątynie ku czci wszystkich
bogów - stąd nazwa. Panteon, wtedy o kształcie prostokąta, zniszczony przez pożar w roku 80
n.e., odbudowany został w czasach Hadriana (lata 110-125) już w zmienionej formie pozostawiono oryginalny portyk
W roku 609, papież Bonifacy IV zamienił go na świątnie chrześcijańską pod wezwaniem
Matki Bożej i Świętych Meczenników.
Dawniej front, jak i sklepienie przedsionka udekorowane były elementami z pozłcanego
brązu. Papierz Urban VIII Barberini kazał Berniniemu zdjąć je i użyć na odlanie konfesji nad
grobem świetego Piotra (stąd powiedzenie :czego nie zrobili barbarzyńcy, tego dokonał
Barberini).
W kościele znaleźli miejsce po śmierci słynni twórcy jak Rafael Santi ,Vignola, a także
monarchowie włoscy.
Cechy budowli:
rotunda o średnicy 43,3 m
jej wysokość jest taka sama jak średnica
ma idealne proporcje
przed wejściem do świątyni znajduje się dobudowany portyk z kolumnami w porządku
korynckim, 16 kolumn, z których 8 postawiono w pierwszym rzędzie. Wieńczy go tympanon
pod którym widnieje inskrypcja "Wzniesiony przez Marka Agryppę, syna Lucjusza,
konsula po raz trzeci". Wysokość portyku wraz z tympanonem wynosi 25m.
kopuła jest odlana z betonu z centralnym otworem o średnicy 9 m, jedynym otworem
oświetlającym wnętrze
w środku znajdują się rzeźby z brązu, podniebienie kopuły jest ozdobione kasetonami.W
ścianach znajdują się nisze, w ktych ustawiono 7 bóstw planetarnych.
Architektura świecka była liczniejsza niż sakralna. Obok świątyń powstawały: bazyliki,
amfiteatry, cyrki, łaźnie- termy, pałace cesarskie, wille patrycjuszy, piętrowe kamienice,
pomniki: łuki triumfalne i kolumny, akwedukty.
URBANISTYKA
Obiekty te składały się na logicznie zaplanowane miasta, z rozmieszczonymi ulicami pod
kątem prostym. Na skrzyżowaniu ulic znajdował rynek – forum. Ulice były brukowane
skanalizowane.
FORUM ROMANUN - dosłownie "rynek rzymski" - to plac w starożytnym Rzymie, u stóp
Kapitolu i Palatynu. Centrum polityczne i towarzyskie Rzymu.
TERMY - czyli łaźnie rzymskie, to kompleks obiektów wypoczynkowych. Prócz swego
oczywistego przeznaczenia, były miejscem spotkań towarzyskich. Wielkie budynki
wyposażone były w boiska, sale gimnastyczne, stadiony, biblioteki, pokoje muzyczne, bufety,
sale gier w kości itp. Obiekty rozmieszczone były wśród zieleni. Same pomieszczenia
posiadały bogatą dekorację. Ściany wykładane były marmurem, zdobione malowidłami,
posadzki wykładane były mozaikami. Najstarsze termy z II wieku p.n.e., zostały odkopane w
Pompejach. Budowanie ich rozpowszechniło się w I wieku p.n.e.. W tym okresie przeobraziły
się w ogromne kompleksy. Do najsłynniejszych należały termy zbudowane przez cesarzy
Tytusa, Domicjana, Karakallę, Dioklecjana, Konstantyna
termy Karakalli - rekonstrukcja
KOLOSEUM, Amfiteatr Flawiuszów, amfiteatr w Rzymie, wzniesiony w latach 70 – 82
przez cesarzy z dynastii Flawiuszów. Jest to ogromna budowla eliptyczna (dł. 188 m,
szerokość 156m) z pojemną widownią (około 50 tysięcy miejsc) z 4 galeriami
komunikacyjnymi oraz areną z systemem podziemnych korytarzy. W czterokondygnacyjnym
podziale zewnętrznym zastosowano spiętrzenie porządków (najniższa kondygnacja w
porządku toskańskim, druga w jońskim, trzecia w korynckim).
Była też możliwość przykrycia całej widowni specjalną osłoną w deszczowe lub bardzo
słoneczne dni. Nazwa Koloseum została nadana we wczesnym średniowieczu od
znajdującego się w pobliżu budowli ogromnego posągu Nerona. Odbywały się tu walki
gladiatorów, dzikich zwierząt, bitwy morskie.
Wówczas arenę wypełniano wodą.
Koloseum (lata 70 – 82)
Circus Maximus - najstarszy i największy cyrk starożytnego Rzymu. Był usytuowany
pomiędzy wzgórzami Palatynu i Awentynu. Jego początki wiąże się z panowaniem
Tarkwiniusza Starego. Od VI wieku p.n.e. do IV wieku cyrk wielokrotnie rozbudowywano i
przebudywowano. W ostatecznym kształcie mieścił widownię na 250 000 osób i miał
wymiary 544 x 129 m. Rozgrywano w nim przede wszystkim wyścigi rydwanów, ale nie
tylko, np. Juliusz Cezar urządzał także polowania.
Circus Maximus
POMNIKI czyli łuki triumfalne i kolumny
Łuk Tytusa – to łuk triumfalny zbudowany zbudowany w Rzymie w początku lat 90 ne
uczczenia zwycięstwa Wespazjana i Tytusa w wojnie z Żydami i zdobycia Jrozolimy.
Jest to łuk jednoprzelotowy o wysokości 15m, z czterema półkolumnami w porządku
korynckim na każdej fasadzie (zewnętrzne kolumny mają trzon gładki, wewnętrzne są
żłobkowane. Attyka wieńcząca łuk ozdobiona jest kartuszem, w którym znajduje się
inskrypcja poświęcona Tytusowi i Wespazjanowi.
Jednak najważniejszym elementem zdobiącym łuk były płaskorzeźby utrzymane w konwencji
reliefu historycznego. Ukazywały one procesję podczas tryumfu cesarza Tytusa.- Cesarz
triumfujący na rydwanie- kwadrydze,
Inny ukazuje trofea wojenne:si7-ramienny złoty świecznik i srebrne trąby- przybory kultowe.
Płaskorzeźba- wieloplanowość i zróżnicowanie wysokości reliefu.
łuk Tytusa 90 r.
łuk Konstantyna 313r
(ukończony)
5.Kolumna Trajana - została wzniesiona w 113 r. na Forum Trajana dla upamiętnienia
zwycięstwa nad Dakami. Jest dzielem Apollodorosa z Damaszku - greckiego architekta Na
szczycie kolumny Trajan nakazał umieścić orła. Po jego śmierci, na polecenie Hadriana, orzeł
został zastąpiony posągiem Trajana. Dopiero w 1587 r. na jego miejsce postawiono posąg św.
Piotra. Cała budowla ok. 30m Trzon zbudowany jest on z 17 marmurowych bębnów.
Wewnątrz znajdują się spiralne schody prowadzące na platformę widokową. Największą
ozdobą kolumny jest relief wykonany na wstędze opasującej kolumnę zawiera on 404 sceny.
Przedstawiono na nim historię wojny z Dakami od chwili przygotowań do niej aż do
zwycięstwa. Płaskorzeźby utrwalały wydarzenia, które faktycznie rozegrały się w przeszłości.
Twórcy starali się wiernie oddać postacie występujących osób, ich ubiór, broń, sprzęty oraz
otoczenie. Widz miał dokładnie wiedzieć gdzie i kiedy rozegrały się zdarzenia i kto w nich
brał udział. Pełniły one rolę propagandową przekonując oglądających dzieło o słuszności
dokonań. Relief uznawany jest za jeden z najwspanialszych przykładów rzeźby z okresu
cesarstwa rzymskiego.
kolumna trajana
RZEŹBA
Portret rzymski
. Chodziło w nim o realistyczne przedstawienie portretów Rzymian. Cechą charakterystyczną
było zgeometryzowanie kształtów i bardzo dosłowne, drobiazgowe przedstawianie włosów,
a także wyrazistość rysów, dzięki czemu portrety nabierały ekspresji. Pod koniec czasów
Republiki pojawiają rzeźbione w kamieniu portrety nagrobne, reliefowe i pełne,
przedstawiające popiersia osób prywatnych. Ten właśnie typ przedstawienia jako najczęściej
reprezentowany bywa utożsamiany w ogóle z portretem republikańskim. Charakterystyczną
cechą portretów z II w. p.n.e. jest przedstawienie samej głowy z częścią szyi. Wyróżniamy
kilka ich typów.
1. Pierwszym z nich są portrety-maski przedstawiające starszych mężczyzn,
charakteryzujące się weryzmem (podkreślaniem fizycznych cech podeszłego wieku),
dokumentalnym odtworzeniem szczegółów: przerysowana sieć zmarszczek, bruzdy
wokół ust i na czole, zapadnięte policzki, ostry nos, głęboko osadzone oczy. Genezą
ich powstania były najprawdopodobniej woskowe maski pośmiertne. Z reguły
zachowały się portrety osób nieznanych.
2.
Druga grupa to portrety wybitnych polityków. Mamy tutaj do czynienia z bardziej
plastycznym i miękkim opracowaniem twarzy i włosów. Przedstawienia e są
realistyczne, ale niekiedy były nieco bardziej wyidealizowane.
Cyceron
portret cesarza Karakalli - Luwr Paryż
Neron
Wespazjan
Marek Aureliusz (166-168r.)
3 Wreszcie trzeci typ portretów to rzeźby kobiet. Charakterystyczną ich cechą jest jeszcze
większe łagodzenie i idealizowanie rysów. Widać tu o wiele silniejszy wpływ rzeźby
hellenistycznej. Wynika to z braku portretów pośmiertnych kobiet. Główną zmianą
w portrecie czasów późniejszych jest idealizacja rysów, co tłumaczy się wpływem wzorów
greckich, oraz wprowadzenie barków. Rzeźbę portretową cechuje dalej staranność
w opracowaniu szczegółów, cyzelowanie włosów i szat. W portrecie kobiecym pojawia
się charakterystyczna fryzura (tzw. gniazdo os). Rzeźba portretowa pozostała do końca
starożytności żywą i oryginalną dziedziną sztuki rzymskiej.
portret Rzymianki Iw n.e Muzeum Kapitolińskie
Reźba reliefowa – tematyka historyczna, mitologiczna, rodzajowa alegoryczna
Powstawały też liczne kopie rzeźb greckich Kopiowanie jednak często odbywało się bez
głębszego zrozumienia istoty dzieła. Stąd mechaniczne naśladowanie archaicznego
uśmiechu w dziełach, które zresztą nie były już nawet kopiami, a jedynie
naśladownictwami, a zatem dość dowolnie przerabianymi posągami dawniejszych
twórców, przy czym zmieniano nie tylko takie szczegóły jak fryzura, ale często np. także
układ rąk. Stąd wynika wielki problem dla historyków sztuki, którzy przytłaczającą
część dzieł wielkich mistrzów znają jedynie z rzymskich kopii.
Para Młodzieńców –Postać z lewej jest kopia Praksytelesa z prawej Lizypa. W głębi bogini
w ubrana w peplos.
2.Artemida odnaleziona w Pompejach naśladuje korę – lekki uśmiech
MALARSTWO
Malowidłami ozdabiano ściany prywatnych domów. Najwięcej zabytków odnaleziono na
terenie Herkulanum i Pompeji. Posadzki ozdabiano mozaiką Malowidła wykonywano na
suchym tynku. Dążono do uzyskania trójwymiarowości. W tym celu różnymi sposobami
sugerowano przestrzeń
różnicami kolorystycznymi, walorami oraz perspektywa linearną 19 wieku historycy sztuki
podzielili je na 4 style
1. naśladujący okładziny z marmuru
2. obrazy zawieszone na ścianach a z boku otwarte widoki
3. kompozycje złożone z elementów roślinnych
4. architektura fantastyczna ujęta w silne skróty perspektywiczne
dom pompejański
panna z dobrego domu.
Rodzice zadbali o jej edukacje o czym świadczą rylec i plik tabliczek powleczonych woskiem.
( muzeum archeologiczne Neapol)
Portret pary małżeńskiej
muzeum archeologiczne Neapol) powstał po 50 r.
Kobieta trzyma przybory do pisania, mężczyzna pochodzi prawdopodobnie z Orientu, trzyma
zwój, być może to urzędnik miejski. Terencjusz Neo albo piekarz Pakwius Prokulus