rzym

SZTUKA
STAROŻYTNEGO
RZYMU
OPRACOWANIE:
mgr Barbara E. Kowalczyk
TWÓRCZOŚĆ ARTYSTYCZNA
w granicach całego
IMPERIUM RZYMSKIEGO
(ITALIA I PROWINCJE)
w okresie
od połowy VI w. p.n.e.
(powstawanie Forum Romanum)
do końca IV w.
(podział cesarstwa na wschodnie i zachodnie)
395 r.
HISTORIA
I
OSIĄGNIĘCIA
PODCZAS PANOWANIA
ETRUSKICH KRÓLÓW,
RZYMIANIE POZNALI
KONSTRUKCJE ŁUKOWE
I
SKLEPIENIA.
WTEDY TEŻ NAUCZYLI SIĘ ODLEWAĆ
BRĄZ
I WYPALAĆ
TERAKOTĘ,
KRÓLESTWO RZYMSKIE
do roku 509 p.n.e.
ROMULUS
pierwszy
król rzymski
legendarny
założyciel Rzymu
i jego brat bliźniak
Remus
Wilczyca kapitolińska , V w. p.n.e., brąz
- rzeźba wilczycy, stanowiąca symbol stolicy starożytnego imperium rzymskiego.
Wilczyca była świętym zwierzęciem Marsa - boga wojny.
Jak głosi legenda zwierzę miało zaopiekować się i wykarmić Romulusa i Remusa.
Rzeźba została wykopana na Palatynie we wczesnym średniowieczu
i od IX wieku stała na Lateranie. W 1471 r. papież Sykstus IV podarował ją Rzymowi
i wtedy trafiła do Palazzo dei Conservatori na Kapitol.
Sarkofag małżonków z Caere, VI w. p.n.e.
malowana terakota
REPUBLIKA RZYMSKA
509-27 p.n.e.
Gajusz Juliusz
CEZAR
najsłynniejszy
rzymski polityk
wódz
dyktator
pisarz
CESARSTWO RZYMSKIE
27 p.n.e. do 395 n.e.
OKTAWIAN
pierwszy cesarz rzymski
(Muzea Watykańskie)
TEODOZJUSZ WIELKI
ostatni cesarz rzymski
wprowadził chrześcijaństwo
jako religię państwową
W II w. p.n.e. opanowali umiejętność
wypalania cegły.
Stosowali porządki architektoniczne
poznanych i podbitych kultur
(przeważnie greckie)
WYNALEŹLI TEŻ
WŁASNE PORZĄDKI :
TOSKAŃSKI
I
KOMPOZYTOWY
Wpływom greckim
Rzymianie zawdzięczają
porządek koryncki,
sami wykształcili
PORZĄDEK
KOMPOZYTOWY
i
GŁOWICA
KOMPOZYTOWA
PORZĄDEK
TOSKAŃSKI
DO DEKOROWANIA BUDOWLI
STOSOWALI
PILASTRY
KASETONY
ROZETY
KONSOLE
Rzymianie wynaleźli cement.
Produkowali go z wapna, popiołów wulkanicznych,
wody i drobnych kamieni.
Pozwoliło to na opanowanie techniki wyrobu
zapraw i tynków.
Wiadomo również, że powszechnie stosowali
SZTUKATERIE
- dekoracje architektoniczne (rzeźby, ornamenty)
typowe dla wystroju wnętrz wykonywane
w
STIUKU
- szlachetnym tynku gipsowym,
wapiennym lub gipsowo-wapiennym,
jednobarwnym lub wielobarwnym, czasem złoconym,
używanym do wyrobu rzeźb,
SZTUKATERII
Świątynia Romulusa
na
Forum Romanum
dekoracja portalu
Pałac Flawiuszy
na Palatynie
w Rzymie
ornament
na
fragmencie
gzymsu
wieńczącego
W budowlach stosowali
na szeroką skalę
ŁUKI
SKLEPIENIE KOLEBKOWE
SKLEPIENIE KRZYŻOWE
oraz
KOPUŁY
ŁUK
linia krzywa, według której prowadzony jest łęk.
ŁĘK
element konstrukcyjny w kształcie łuku,
stosowany do przekrycia otworów,
jako przęsła wiaduktów i mostów
oraz jako łęk sklepienny,
do konstruowania sklepień.
Arkada
(łac. arcus - łuk)
szereg łuków opartych na słupach lub filarach
SKLEPIENIE
konstrukcja budowlana o zakrzywionej powierzchni
stosowana do przykrycia od góry określonej przestrzeni.
Rozróżnia się sklepienie zamknięte
(wsparte na murach oporowych)
i sklepienie otwarte
(wsparte na podporach,
np. słupach, filarach, kolumnach).
W zależności od kształtu i konstrukcji
dzieli się sklepienia na:
kolebkowe, beczkowe, klasztorne, krzyżowe, krzyżowo-żebrowe,
kopulaste, zwierciadlane, wachlarzowe, żaglaste, sieciowe,
dekoracyjne
(gwiaździste, sieciowe, palmowe, kryształowe i in.),.
KOPUŁA
sklepienie w kształcie czaszy
wzniesione na okrągłej podstawie
(rzadziej eliptyczne),
spoczywające na koronie muru
lub na bębnie cylindrycznym
przeprutym oknami,
często zwieńczona latarnią
wprowadzającą światło.
PANTEON - wnętrze kopuły
ARCHITEKTURA
URBANISTYKA:
dział architektury
zajmujący się
zasadami planowania przestrzennego
miast i osiedli
Makieta Rzymu w okresie cesarstwa
DROGI
Układ dróg na Półwyspie Apenińskim
przyczynił się do powstania powiedzenia:
"Wszystkie drogi prowadzą do Rzymu".
W sposób urzędowy
potwierdził to powiedzenie Oktawian August,
umieszczając na Forum Romanum
złoty kamień milowy (milliarium aureum)
w formie pokrytej pozłacaną blachą kolumny.
Stała ona w miejscu, gdzie krzyżowały się drogi,
łączące Rzym z wszystkimi prowincjami imperium.
Via Appia - Droga Appijska, najstarsza droga rzymska
Via Appia włśc. Via Appia Antica
Droga Appijska, najstarsza droga rzymska,
zwana przez Rzymian regina viarum, czyli królową dróg.
Drogę wytyczono w taki sposób, by skrócić odległość do minimum,
tak więc całymi kilometrami biegnie ona w linii prostej,
a nad doliną Arriccia przez potężny wiadukt.
Rozpoczyna się w Rzymie przy Circo Massimo i biegnie (obecnie z przerwami)
na południe w okolice Kapui pod Neapolem,
aż do miasta Brindisi na wybrzeżu Adriatyku.
Na przedmieściach Rzymu droga przebiega przez Parco dell'Appia Antica,
w którym zlokalizowane są ruiny starożytnych willi, a także rzymskie katakumby.
Budowę drogi rozpoczął cenzor (rzymski urzędnik) Appiusz Klaudiusz w 312 p.n.e..
Była pierwszą drogą rzymską nazwaną imieniem urzędnika, który nakazał budowę.
Była też czymś w rodzaju cmentarza.
Prawo XII tablic (V wiek p.n.e.) zabraniało grzebania zmarłych w obrębie miasta,
więc grzebano ich w pobliżu dróg, tuż za murami (zobacz: nekropole).
Z tego powodu przy Via Appia wyrosły takie monumentalne grobowce jak:
grobowiec Metellusów, grobowiec rodziny Scypionów,
Katakumby świętego Kaliksta i in.
Droga rzymska
w Pompejach
Droga rzymska
w Hiszpanii
KAMIENIE
MILOWE
znaki kamienne,
które służyły do oznaczania drogi
w czasach Imperium Rzymskiego.
Kamienie milowe
Rzymianie rozmieszczali na poboczu dróg
co rzymską milę, czyli 1478,5 m.
Kamienie milowe miały kształt walca,
często z prostokątną bazą.
Wyryta na nich była odległość od początku drogi.
Austria
Kamień
milowy
nr I
z Via Appia
AKWEDUKTY
(łac. aquae ductus, ciąg wodny)
kanał wodociągowy,
rurociąg podziemny lub nadziemny,
doprowadzający wodę z odległych źródeł
na ogół do miast,
przy wykorzystaniu siły ciążenia ziemskiego.
Może być umieszczony na arkadach
przeprowadzonych nad rzekami
lub nierównościami terenu.
Aqua Appia
jest najstarszym akweduktem
w Rzymie
312 r. p.n.e.
łuk - arkada
Akwedukt Pont-du-Gard we Francji
został zbudowany w latach 26 p.n.e. - 16 p.n.e. na polecenie Agrypy
Akwedukt Pont-du-Gard we Francji
Akwedukt rzymski w Tarragonie, Hiszpania
Akwedukt rzymski w Segovii, Hiszpania, II w.
Akwedukt rzymski w Segovii
Akwedukt rzymski, Portugalia, okolice Tomar
FORUM
Plac rzymski, centralny punkt miasta
powstawał
przecięciu się głównych dróg miasta,.
Forum zwykle miało kształt prostokąta
(wyjątki: Trójkątne Forum w Pompejach,
Owalne Forum w Gerazie w Jordanii).
Od czasów cesarstwa
zwykle obudowane z kilku stron
kolumnowym portykiem.
FORUM ROMANUM
plac w starożytnym Rzymie,
powstały ok. VI w. p.n.e.
otoczony sześcioma z siedmiu wzgórz:
Kapitolem, Palatynem, Celiusem,
Eskwilinem, Wiminałem i Kwirynałem.
Centrum polityczne, religijne i towarzyskie Rzymu.
Główne budowle starożytnego Forum Romanum:
ŚWIĄTYNIE,
BAZYLIKI,
ŁUKI TRIUMFALNE
FORUM ROMANUM - rekonstrukcja
Forum Romanum
-ruiny
w tle wzgórze Palatyn,
z lewej strony widoczny łuk triumfalny Septymiusza Sewera
Claude Lorrain, Forum Romanum, 1636 r., Luwr
Gilbert Gorski, Forum Romanum, 1988 r.
INNE FORA
Forum Boarium
(rynek wołowy)
najstarsze forum w Rzymie,
plac targowy
nad rzeką Tyber
z lewej Świątynia Portunusa
z prawej Herkulesa
kolumna
głowica
baza
trzon
gzyms wieńczący
fryz
cokół
Forum Trajana
107 - 113r.
Ilustracja
z encyklopedii
Josepha Kürschnera,
1891r.
Rekonstrukcja Forum Trajana
Owalne forum w Gerazie w Jordanii
BUDOWLE
MIESZKALNE
DOMY - WILLE – PAŁACE
INSULE
kamienice
domy czynszowe
zwykłych obywateli
Pozostałości INSULI na Rzymskim Kapitolu
Insula
była domem kilkupiętrowym,
zazwyczaj 5 - 7 piętrowym,
otoczonym z czterech stron
ulicami.
Rekonstrukcja
DOMY
Typowy dom rzymski,
DOMUS
w okresie późnej republiki
i cesarstwa,
miał zabudowę parterową
lub piętrową.
Budowany był
na planie prostokąta.
Model rzymskiego domu
Typowy dom rzymski
Pompeje,
rekonstrukcja
WILLE - PAŁACE
Były bogatszymi formami
rzymskich domów
budowano je w trzech standardowych wersjach:
wiejska (villa rustica),
nadmorska (villa maritima)
i miejska (villa urbana)
Plan rzymskiej willi
ATRIUM
centralne pomieszczenie w kształcie prostokąta,
wokół którego rozmieszczone były pokoje mieszkalne.
Najczęściej z otworem w dachu i zbiornikiem na wodę deszczową,
którą później w czasach republiki zastąpiono fontanną.
OGRZEWANIE PODŁOGOWE
LATRYNY
Willa Hadriana w Tivoli (118 – 134r.) - fragment ogrodu
Pałac leżał na obszarze o powierzchni szacowanej na ok. 300 ha!
Willa
Hadriana
makieta
Pałac Dioklecjana w Splicie, dziś - Chorwacja,
rezydencja zbudowana przez cesarza Dioklecjana na przełomie III i IV wieku jako willa.
Rekonstrukcja pierwotnego wyglądu.
BUDOWLE
UŻYTECZNOŚCI
PUBLICZNEJ:
KURIA
budynek na Forum Romanum
przeznaczony na posiedzenia senatu
w starożytnym Rzymie.
DZIŚ W RELIGII:
Kuria to zespół kolegialnych urzędników duchownych;
ogół instytucji zarządzających Kościołem
na czele z biskupem lub papieżem.
KURIA Julia (Juliusza Cezara)
VI w. p.n.e.
-w średniowieczu (w VII w.)
budynek został zamieniony
-na kościół.
Widok wnętrza Kurii Julii
BAZYLIKA
w Rzymie hala sądowo-targowa na forum,
podzielona kolumnami na 3 części,
z trybuną naprzeciw wyjścia
Starożytne świeckie bazyliki
budowano jako budynki jedno lub wielonawowe
na planie prostokąta,
odkryte lub kryte,
parterowe lub piętrowe,
często z apsydą
W ARCHITEKTURZE:
typ kościoła wielonawowego
W KOŚCIELE:
„większa”, „mniejsza” – tytuł honorowy kościoła nadawany przez papieża
Bazylika Maksencjusza – plan: nawa główna, boczna, absyda, przedsionek
Rzym,
Bazylika Maksencjusza
rekonstrukcja
sklepienie krzyżowe - łuk - arkada
Rzym, Bazylika Maksencjusza i Konstantyna
największy budynek na Forum Romanum,
308-312 r., widok obecny
Bazylika Maksencjusza i Konstantyna
Bazylika Maksencjusza i Konstantyna, zachodnia absyda
Pozostałości kolosalnego posągu cesarza Konstantyna (głowa, ręka i stopa),
który stał w zachodniej apsydzie, wykonany z brązu i marmuru
eksponowane na dziedzińcu Muzeum Palazzo dei Conservatori (na Kapitolu)
kolumna
konsola
łuk
arkada
nisza
absyda
kaseton
strop kasetonowy
Rzym,
Bazylika Maksencjusza
rekonstrukcja
Bazylika Emiliusza
(Forum Romanum)
179 p.n.e.
TERMY
łaźnie rzymskie,
kompleks obiektów
ulokowanych na rozległym terenie,
dostępnych dla wszystkich
o określonych godzinach
Termy Karakalli
– największe termy rzymskie zasilane wodą
dostarczaną akweduktem Aqua Marcia.
Zabudowania wzniesione
podczas panowania
Marka Aureliusza Antoniusza
– Karakalli
ok. 3 wiek n.e.
Termy Karakalli
- rekonstrukcja
Sklepienie kolebkowe
Wielkie Łaźnie Hierapolis, 2 wiek
Rekonstrukcja term rzymskich
w Weißenburg, w Niemczech.
Łaźnie rzymskie w Bath, Anglia
CYRK
budowla
przeznaczona do oglądania wyścigów konnych,
walk gladiatorów,
igrzysk
i innych uroczystości.
CIRCUS MAXIMUS
Najstarszy i największy cyrk starożytnego Rzymu.
Jego początki wiąże się z panowaniem
Tarkwiniusza Starego, piątego króla Rzymu,
panującego w latach 617-578 p.n.e..
Ostatnie igrzyska w cyrku zostały rozegrane w 550r.
Circus Maximus (rekonstrukcja)
Pozostałości Circus Maximus – stan obecny
TEATR
Rzymskie teatry
budowane były najczęściej na płaskim terenie.
Były kryte dachem
chroniącym przed promieniami słońca
(nad widownią rozpinana był płócienna osłona).
Widownia była wpisana w rzut prostokąta.
Teatr Wielki w Pompejach
AMFITEATR
odkryta arena o kształcie elipsy lub koła,
otoczona ławkami dla widzów
i przeznaczona do publicznych pokazów
m.in. walk gladiatorów, walk z dzikimi zwierzętami,
naumachii
(widowiska przedstawiającego bitwę morską).
Budowla ta jest rzymskim wynalazkiem,
a wykształciła się z wydzielonego na forum dziedzińca,
na którym walczyli gladiatorzy.
KOLOSEUM
Amfiteatr Flawiuszów,
łac. Amphitheatrum Flavium,
Colosseum
wł. Colosseo,
amfiteatr w Rzymie,
wzniesiony w latach 70-80 n.e.
przez cesarzy z dynastii Flawiuszów.
Koloseum
spiętrzenie
porządków
BUDOWLE
SAKRALNE:
ŚWIĄTYNIA
budowla dla celów religijnych,
miejsce kultu,
składania ofiar,
celebrowania obrzędów
PANTEON
Z greckiego pan – wszystko, theoi – bogowie,
– miejsce poświęcone wszystkim bogom,
okrągła świątynia na Polu Marsowym
Budowę rozpoczął Marek Agrypa w 27 roku,
pragnąc wznieść świątynię
ku czci wszystkich bogów - stąd nazwa.
Panteon, wtedy o kształcie prostokąta,
zniszczony przez pożar w roku 80 n.e.,
odbudowany został w czasach Hadriana (lata 110-125)
już w zmienionej formie pozostawiono oryginalny portyk
W roku 609, papież Bonifacy IV zamienił go na świątynię chrześcijańską
pod wezwaniem Matki Bożej i (od) Świętych Męczenników
kopuła
PANTEON
rotunda
przedsionek
kolumnowy portyk
zwieńczony frontonem
(przyczółkiem)
cella
główne i najważniejsze
pomieszczenie
świątyni
Obelisk
„Macuteo”
Ramzesa II
PANTEON - widok obecny
- jedyna budowla rzymska, jaka przetrwała do naszych czasów w całości
Był największą budowlą kopułową na świecie przez około 1300 lat,
do momentu, kiedy to w roku 1436 ukończono budowę katedry Santa Maria del Fiore we Florencji.
PANTEON
widok
z lotu ptaka
Wysokość rotundy
i średnica kopuły
jest taka sama:
44 metry
Kopuła
wysoka na 21 m
waży
4,5 tys. ton
Ściany kopuły
na dole
mają 6 m grubości
i „chudną”
ku górze
PANTEON - fasada
PANTEON – portyk wewnątrz
Napis na fryzie:
"Wzniesiony przez Marka Agryppę, syna Lucjusza,
konsula po raz trzeci"
Do wnętrza Panteonu
prowadzą potężne
20 tonowe drzwi
odlane z brązu
Wyłożoną granitem
oraz żółtym marmurem
ścianę wewnętrzną
przecina siedem
równomiernie
rozmieszczonych nisz
dla siedmiu,
odlanych z brązu,
bóstw:
Jowisza, Marsa, Neptuna,
Wenus, Merkurego, Saturna
i Plutona.
10 metrowy otwór w kopule - OCULUS
nie ma przykrycia,
posadzka na środku jest lekko wklęsła
z odpływem do zbierania deszczu.
Podniebienie kopuły jest ozdobione
pięcioma rzędami kasetonów,
a w ścianach znajdują się nisze.
Giovanni Paolo Panini
Panteon
XVIII w.
Ilustracja
z encyklopedii
Josepha Kürschnera,
1891r.
INNE
ŚWIĄTYNIE
rekonstrukcja
Świątynia Westy (Forum Romanum), VII w. p.n.e.
Świątynia
Westy
w Tivoli
I w. p.n.e.
rotunda
porządek
kompozytowy
fryz
girlandowy
Girlanda
dekoracyjny
ornament
w formie wieńca,
wiązanki
kwiatów, liści
rekonstrukcja
Świątynia Saturna (Forum Romanum), 501 – 498 r. p.n.e.
rekonstrukcja
Świątynia Kastora i Polluksa
(Forum Romanum),
484 r. p.n.e.
Świątynia Wenus i Romy
największa znana świątynia
w Starożytnym Rzymie
121-141 r.
Świątynia Zgody
(Forum Romanum), 367 r. p.n.e.
rekonstrukcja
Budowla miała upamiętniać
porozumienie zawarte pomiędzy
rzymskimi patrycjuszami
a plebejuszami
Świątynia Antoniusza i Faustyny
(Forum Romanum), 141 r. n.e.
aktualnie część kościoła
San Lorenzo in Miranda
Świątynia Romulusa (Forum Romanum), pocz. IV w. p.n.e.
Świątynia Romulusa
portal
Świątynia Herkulesa (Westy), Forum Boarium, 40-30 r. p.n.e.
Świątynia Portunusa
Forum Boarium
80 a 50 r. p.n.e.
ARA PACIS
OŁTARZ POKOJU
Wzniesiony został przez cesarza Augusta
na Polu Marsowym przy via Flaminia
jako wyraz wdzięczności
po zakończeniu długotrwałych działań wojennych.
13 – 9 r. p.n.e..
Ołtarz Pokoju
Ołtarz Pokoju
Muzeum Pergamonu, Berlin
Ołtarz Pokoju – rekonstrukcja kolorystyczna
Ołtarz Pokoju – rekonstrukcja kolorystyczna
Ołtarz Pokoju
rekonstrukcja
kolorystyczna
MAUZOLEUM
rodzaj grobowca w formie monumentalnej,
samodzielnej budowli
o bogatym wystroju architektonicznym.
Pierwszym znanym mauzoleum
jest wybudowany w IV wieku p.n.e.
grobowiec króla Mauzolosa w Halikarnasie.
Od imienia tego króla
pochodzi nazwa wzorowanych na jego grobowcu
późniejszych obiektów tego typu.
Mauzoleum Augusta
zbudowane zostało na Polu Marsowym, w Rzymie, w 29 p.n.e.
przez Oktawiana Augusta jako miejsce pochówku dla siebie i swojej rodziny
Mauzoleum Augusta
Mauzoleum Hadriana, Zamek św. Anioła
– grobowiec przeznaczony dla cesarza Hadriana, jego rodziny oraz następców.
ok. 135 - 139 r.
Mauzoleum Hadriana
Mauzoleum Hadriana, Caspar van Wittel,1690 r.
ARCHITEKTURA
WCZESNOCHRZEŚCIJAŃSKA
Mauzoleum Konstancji, wzniesione przez cesarza rzymskiego Konstantyna
Wielkiego, 337r. – 351r.
KATAKUMBY
- po raz pierwszy tego terminu użyli Rzymianie
by określić miejsce na ulicy Via Appia,
gdzie wydobywano skałę tuf, używaną do budowy umocnień.
Miejsce wydobycia
znajdowało się niedaleko jamy,
w której pochowany był Święty Sebastian.
Dlatego nazwano je katakumbami.
(z gr. kata kyumbas blisko jamy, blisko wydrążenia)
W IX wieku zaczęto używać słowa katakumby
dla wszystkich podziemnych cmentarzy.
W średniowieczu o katakumbach zapomniano.
Współczesny widok katakumb
św. Kaliksta w Rzymie,
które powstały jako pierwsze od I w. do IV w.
Katakumby
Św. Sebastiana
przy Via Appia
w Rzymie
Katakumby
Św.
Sebastiana
przy Via Appia
w Rzymie
Katakumby w Neapolu, J. Coote, 1760.
BUDOWLE
SYMBOLICZNE
(PAMIĄTKOWE):
tzw. mała architektura
ŁUK TRIUMFALNY
Budowla
w kształcie monumentalnej,
wolno stojącej bramy
stawiana dla upamiętnienia
ważnej osoby
lub uczczenia ważnego wydarzenia,
zwykle zwycięstwa militarnego.
Łuk Tyberiusza w Orange, Francja, 27 r.
Łuk Tyberiusza w Orange
Łuk Tyberiusza, kasetony
Łuk Tytusa
(Forum Romanum)
81 – 96 r.
zbudowany
przy Via Sacra
dla uczczenia
zwycięstwa
Wespazjana i Tytusa
w wojnie z Żydami
i zdobycia
Jerozolimy
Łuk Tytusa
Łuk Tytusa,
zwornik
Łuk Tytusa, kasetony z kwiatonami
Łuk Septymiusza Sewera
(Forum Romanum)
203 r.
zbudowany
ku czci Septymiusza Sewera
i jego synów Karakalli i Gety.
Upamiętnia on
zwycięstwo cesarza
nad Partami
Łuk Septymiusza Sewera
Łuk Konstantyna Wielkiego
zbudowany został
w 312 – 315 r.
dla uhonorowania
dziesięciolecia
sprawowania władzy
przez cesarza Konstantyna
oraz dla uczczenia
jego zwycięstwa
nad Maksencjuszem
Łuk Konstantyna Wielkiego
Łuk Konstantyna Wielkiego
Łuk Janusa, Forum Boarium, IV w. – na planie kwadratu
Łuk Janusa, Forum Boarium
KOLUMNA
element architektoniczny,
pełniący rolę konstrukcyjną,
dekoracyjną
i symboliczną.
Kolumna Trajana
została wzniesiona w 113 r. w Rzymie
na Forum Trajana
dla upamiętnienia zwycięstwa
nad Dakami.
Na szczycie kolumny
Trajan nakazał umieścić orła.
Po jego śmierci,
na polecenie Hadriana,
orzeł został zastąpiony
posągiem Trajana.
Dopiero w 1587 r.
na jego miejsce
postawiono posąg św. Piotra.
Kolumna Marka Aureliusza
została ustawiona
na Polu Marsowym
w starożytnym Rzymie
po śmierci cesarza
Marka Aureliusza
(budowa została ukończona
w 196 r.).
Kolumna Fokasa
została wzniesiona
na przeciwko Rostry
na Forum Romanum
ku czci
bizantyjskiego cesarza Fokasa
1 sierpnia 608 r.
Była to ostatnia budowla,
którą dodano
na Forum Romanum.
POMNIK KONNY
(posąg konny)
Marek Aureliusz,
Kapitol
164 r.
RZEŹBA
PORTRET
RZYMSKI
POSĄGI:
Marek Aureliusz,
Kapitol
164 r.
Marek Aureliusz,
oryginał
złocony brąz
Muzeum Kapitolińskie
w Rzymie
Marek
Aureliusz
Marek
Aureliusz
Klaudiusz
August
Tyberiusz
Hadrian
Trajan
Faun
z czerwonego
porfiru,
Villa Hadriana
Młody
i
stary
centaur,
Villa Hadriana
117-138 r.
Diana
łowczyni
dziewica,
bogini światła,
i jedności
narodów
Muzea Kapitolińskie, Rzym
Wenus
bogini miłości
i piękna
„Statua Barberini"
postać męska w todze
podtrzymująca dwie głowy
z masek pośmiertnych przodków
40 – 30 r. p.n.e.
Muzeum Kapitolińskie
POPIERSIA:
Juliusz
Cezar
Septymiusz
Wespazjan
Domicjan
Karakalla
Antoninusz Pius
GŁOWY:
Liwia
Agrypina
starsza
Klaudiusz,
Germanikus,
Antoniusz
Neron
PŁASKORZEŹBA
RELIEF
HISTORYCZNY:
Ołtarz Pokoju
relief
ORNAMENTY
meander
groteska
GROTESKA
określenie
nieregularnych ornamentów
i fantastycznych malowideł;
składa się z wici roślinnej,
w którą nierozerwalnie
są wplecione inne elementy,
takie jak postacie ludzkie,
zwierzęta, panoplia
(części uzbrojenia),
obrazy, owoce i inne.
Fragment reliefu przedstawiającego procesję rodziny Augusta na Ołtarzu Pokoju
Łuk
S
e
p
t
y
m
i
u
s
z
a
S
e
w
e
r
a
K
O
L
U
M
N
A
T
R
A
J
A
N
A
Kolumna Marka Aureliusza
relief
na trzonie kolumny
RZEŹBA
NAGROBNA:
TUMBA
(z łac. ‘nagrobek, grób’ z gr. týmbos)
kamienny grobowiec
w kształcie skrzyni przykrytej płytą,
zwykle z rzeźbionym wizerunkiem zmarłego
Tumba Marcellusa II
SARKOFAG
(z łac. sarcophagus, z gr. líthos sarkophágos
„mięsożerna skała”
- rodzaj skały podobno wchłaniającej mięso)
ozdobna trumna
wykonana z kamienia,
drewna lub metalu
umieszczana w grobowcu
STELA
(gr. stéle ‘słup’)
pomnik
w kształcie pionowej,
zwykle czworobocznej płyty kamiennej,
często z inskrypcją (napisem)
Stelle
nagrobne
MALARSTWO
MOZAIKA
dekoracyjna technika malarska,
polegająca na układaniu wzorów
z kolorowych kamyczków,
kawałków szkła,
ceramiki na odpowiednim podłożu
(na świeżej zaprawie)
Typowa mozaika rzymska przedstawiająca wilczycę, karmiącą Romulusa i Remusa.
S.P.Q.R., Senatus Populusque Romanus
[łac., ‘senat i lud rzymski’],
w Rzymie cesarskim oficjalne określenie nadrzędnego czynnika w państwie
— źródła władzy i prawa.
Willa Hadriana – w teatrze
Willa Hadriana
Willa Hadriana – posadzka w „szpitalu”
Willa Hadriana – posadzka w „szpitalu”
Willa Hadriana – posadzka w „szpitalu”
Willa Hadriana – posadzka w „małych termach”
Łaźnie rzymskie w Bath, Anglia
P
O
M
P
E
J
E
Pompeje, Dom Fauna
Pompeje, Dom Fauna
Pompeje, Dom Fauna – Aleksander Wielki
Pompeje, Dom Dramaturga
Pompeje
Kuria Julia na Forum Romanum
Mauzoleum Konstancji
Mozaika ze sceną Traditio Legis - przedstawienie Chrystusa, znajdującego się
między św. Piotrem i Pawłem i przekazującego Piotrowi prawo pod postacią zwoju.
Mauzoleum Konstancji
MALARSTWO
ŚCIENNE
Złoty Dom Nerona - groteska
Flora
tzw. Primavera,
fresk z domu
w Stabiach
Ranny Eneasz
Pompeje
Museo della Civilta, Rzym
Pompeje
Pompeje
muzeum
w Neapolu
Dziewczyna
z rylcem
(tzw. Safona)
z Pompei
muzeum
w Neapolu
Trzy Gracje
Pompeje
I w.
Pompeje
MALARSTWO
ILUZJONISTYCZNE
sposób malowania
wywołujący złudzenie,
iż perspektywa obrazu
albo przedstawiane przedmioty
są rzeczywiste
P
O
M
P
E
J
E
Dom Kwiatów
P
O
M
P
E
J
E
Dom
Kwiatów
Pompeje
Pompeje
Malarstwo iluzjonistyczne w Złotym Domu Nerona (Domus Aurea)
– rzymskim pałacu cesarza Nerona (64 – 68 r.)
Złoty Dom Nerona - rekonstrukcja Franciszka Smuglewicza
P
O
M
P
E
J
E
Dom Wettiuszów
Pompeje
Pompeje
RZEMIOSŁO
ARTYSTYCZNE
Pompeje
Pompeje
Pompeje
Pompeje
Pompeje
INKRUSTACJA
(łc. incrustatio ‘powłoka, tynk’
od incrustate ‘powlekać czymś’)
zdobienie powierzchni
kompozycją z płaskich elementów
innego materiału,
np. masy perłowej, kości słoniowej, metalu, kamieni;
także ozdobny wzór wykonany tą techniką
Pompeje
Pompeje
GEMMA
(łac. pączek, oczko winorośli, drogi kamień)
kamień szlachetny lub półszlachetny,
o kształcie okrągłej lub owalnej płytki
ozdobiony reliefem.
Gemma z reliefem wklęsłym
to intaglio (albo integlia),
z wypukłym kamea.
Gemmy były popularne jako ozdoby lub pieczęcie
w cesarstwie rzymskim
KAMEA, Jupiter
Intaglio (INTEGLIA), Neron
Wielka Kamea
Messalina
LITERNICTWO
Inskrypcja na kolumnie Marka Aureliusza, Rzym, II w.
RZYMSKA LITERA
KAPITAŁA
to najstarsza forma wielkiej litery,
od której wywodzą się
wszystkie późniejsze rodzaje pisma łacińskiego.
Dała początek liternictwu Europy.
Z niewielkimi zmianami
używana jest do dziś na całym świecie.
Rzymski system zapisywania liczb
I
V
X
L
C
D
M
1
5
10
50
100
500
1000
do dziś jest używany zwyczajowo
do zapisywania liczb
w pewnych szczególnych przypadkach