DEFINICJE I FORMY MIĘDZYNARODOWEJ INTEGRACJI
advertisement
Tytuł wykładu Wykład 1 Międzynarodowa integracja ekonomiczna dr Jakub Piecuch Program unowocześniania kształcenia w SGGW dla zapewnienia konkurencyjności oraz wysokiej kompetencji absolwentów DEFINICJE I FORMY MIĘDZYNARODOWEJ INTEGRACJI GOSPODARCZEJ 1. Pojęcie międzynarodowej integracji gospodarczej 2. Formy integracji Pojęcie międzynarodowej integracji gospodarczej Pojęcie integracja oznacza scalanie, zespalanie, łączenie się kilku elementów w jedną całość i pochodzi od łacińskiego słowa integratio. Pojęcie to odnosi się nie tylko do polityki i gospodarki, ale także do wielu innych dziedzin życia i nauki. Międzynarodowa integracja gospodarcza to proces wewnętrznych i wzajemnych dostosowań struktur gospodarczych krajów tworzących ugrupowanie. W rezultacie powstaje jeden, w miarę jednolity organizm gospodarczy ze stabilnymi, strukturalnymi powiązaniami ekonomicznymi. Sam proces integracji gospodarczej jest jednak długotrwały, wieloetapowy i dynamiczny. Tak się dzieje, ponieważ integracja dotyczy gospodarek będących w ciągłym ruchu, ulegających ciągłym przemianom, a osiągnięcie pewnego poziomu spójności zachęca do dalszych działań pogłębiających integrację [Borowiec J., Wilk K., Teoria i praktyka europejskiej integracji gospodarczej, Wyd. AE we Wrocławiu, Wrocław, 1997, s. 10]. Formy integracji Integracja jako świadomy, celowy proces zmierzający do pogłębienia więzi pomiędzy grupą państw może przybierać różne formy. W literaturze przedmiotu wyróżnia się: 1. Integracją rynkową i instytucjonalną 2.Integrację formalną i nieformalną 3.Integracja równych lub nierównych partnerów Integracja rynkowa W przypadku integracji rynkowej rozwój sił wytwórczych i tworzenie wewnętrznie spójnych struktur gospodarczych, pozwala na połączenie kilku państw w jeden organizm ponadnarodowy. Ugrupowanie to, w sposób widoczny, wyróżnia się od struktur gospodarki światowej. Integracja instytucjonalna powstaje niezależnie od ukształtowanych powiązań gospodarczych. W tym przypadku o integracji decydują na ogół motywy polityczne i nie jest ona przejawem konieczności rozwoju sił wytwórczych. Działaniom integracyjnym towarzyszy powoływanie przez państwa członkowskie ponadnarodowych struktur organizacyjnych. Integracja formalna i nieformalna Ugrupowanie powstające w wyniku integracji formalnej może mieć postać porozumienia międzynarodowego, organizacji gospodarczej lub integracyjnej wraz z odpowiednimi strukturami organizacyjnymi. Ugrupowania powstające w wyniku integracji nieformalnej są efektem bliskich powiązań gospodarczych pomiędzy krajami, które formalnie nie dążą do utworzenia międzynarodowego ugrupowania. Integracja równych lub nierównych partnerów Stosowany jest również podział ze względu na charakter powiązań integracyjnych. W tym przypadku wyróżnia się międzynarodową integrację umowną państw dobrowolnie ograniczających suwerenność na rzecz ponadnarodowych organów integracyjnych oraz integrację politycznie i gospodarczo nierównoprawną. Typy międzynarodowej integracji ze względu na charakter powiązań integracyjnych pomiędzy państwami członkowskimi Typy międzynarodowej integracji Międzynarodowa integracja umowna państw suwerennych Integracja równych partnerów Integracja nierównych partnerów Przykładowe ugrupowania i charakter powiązań integracyjnych EFTA, CEFTA, NAFTA Integracja umowna państw dobrowolnie ograniczających suwerenność na rzecz ponadnarodowych organów integracyjnych Unia Europejska Integracja politycznie nierównoprawna Zależności gospodarcze pomiędzy metropolią, a dominiami wewnątrz brytyjskiego imperium kolonialnego – Commonwealth, RWPG Integracja gospodarczo nierównoprawna Commonwealth, Stopniowa integracja gospodarek Meksyku i Kanady z gospodarką Stanów Zjednoczonych Źródło: Opracowano na podstawie Makać A., Międzynarodowa integracja gospodarcza – podstawowe problemy teoretyczne, [w:] Procesy integracyjne we współczesnej gospodarce światowej Oziewicz E. (red.), PWN, Warszawa 2001, s. 24, Borowiec J., Wilk K., Teoria i praktyka europejskiej integracji gospodarczej, Wyd. AE we Wrocławiu, Wrocław, 1997, s. 18, Kisiel – Łowczyc A. B (red.) Współczesna gospodarka światowa, Wyd. UG, Gdańsk 1994, s. 198 – 201. Determinanty procesu integracji międzynarodowej Badania nad przyczynami międzynarodowej integracji prowadzą do wniosku, że można je najogólniej podzielić na dwie grupy: •Przyczyny ekonomiczne •Przyczyny polityczne Ekonomiczne przyczyny międzynarodowej integracji •Są one efektem dążenia poszczególnych państw do poprawy sytuacji gospodarczej oraz wzrostu produktu i dochodu narodowego. •Konsekwencją takiego stanowiska jest zainteresowanie integracją zarówno krajów o wysokim stopniu zaawansowania gospodarczego jak i krajów o niższym poziomie rozwoju. •Likwidacja barier nakładanych na międzynarodowy podnosi efektywność łączących swój potencjał gospodarczy. handel krajów Polityczne przyczyny międzynarodowej integracji Przyczyny polityczne, a nie gospodarcze, odegrały decydującą rolę w przypadku powojennej integracji krajów Europy Środkowo – Wschodniej. Sądzono, że integracja może przynieść szybszy rozwój gospodarczy, lecz celem było przede wszystkim uniezależnienie się od gospodarki kapitalistycznej, poprzez osiągnięcie samowystarczalności. Czynniki warunkujące proces integracji Aby zainicjować proces integracji w skali międzynarodowej muszą zostać spełnione określone warunki. Istnieje cały szereg czynników wpływających na proces integracji – gdy zostaną one spełnione, sprzyjają i przyspieszają cały proces. Można wśród nich wyróżnić: •czynniki techniczno - ekonomiczne •czynniki geopolityczne i przyrodnicze •Czynniki wpływające na komplementarność struktur gospodarczych •prointegracyjna polityka rządów i tworzenie instytucji wspierających integrację międzynarodową Czynniki techniczno - ekonomiczne Stworzenie jednolitego organizmu gospodarczego nie jest możliwe bez istnienia infrastruktury o charakterze technicznym. Umożliwia ona rozwój wzajemnych obrotów towarów, usług i kapitału. Decydującym elementem infrastruktury technicznej, warunkującym integracje, jest istnienie rozwiniętej sieci powiązań komunikacyjnych, transportowych czy też telekomunikacyjnych. Czynniki geopolityczne Znaczenie czynników techniczno-ekonomicznych jest większe w przypadku integracji krajów sąsiadujących ze sobą, co sprawia, że procesy międzynarodowej integracji gospodarczej przybierają charakter regionalny. W związku z tym kolejnym czynnikiem, mającym wpływ na proces integracji gospodarczej, jest położenie geograficzne. Bliskie położenie krajów integrujących się ma znaczący wpływ na proces integracji gospodarczej ze względu na maksymalne skrócenie czasu przepływu towarów, usług oraz czynników produkcji. Istotne jest ograniczenie kosztów tego przepływu. komplementarność struktur gospodarczych Komplementarność traktuje się jako czynnik dynamiczny i wyodrębnia się w związku z tym komplementarność rzeczywistą oraz potencjalną. Oznacza to, że pomimo istnienia konkurencyjnych struktur gospodarczych, co przejawia się na przykład w produkcji konkurencyjnych wobec siebie towarów w państwach danego ugrupowania, istnieje możliwość wykształcenia i pogłębienia wzajemnej komplementarności w przyszłości. Prointegracyjna polityka rządów Polityka prointegracyjna przyspiesza proces integracji gospodarczej. Przez politykę tą rozumieć należy te posunięcia rządów, które zmierzają do umożliwienia i ułatwienia wzajemnych obrotów towarowych oraz prowadzą do intensyfikacji przepływu czynników produkcji. Etapy rozwoju integracji międzynarodowej Międzynarodowa integracja nie jest jednorazowym wydarzeniem, jest to długotrwały proces, którego charakterystyczną cechą jest wieloetapowość. Wyodrębnia się pięć etapów integracji. Są to: 1.strefa wolnego handlu, 2.unia celna, 3.jednolity rynek, 4.unia gospodarcza i walutowa, 5.pełna unia gospodarczo – walutowa i polityczna. Strefa wolnego handlu Bazuje na likwidacji ceł i ograniczeń ilościowych w obrotach pomiędzy należącymi do niej krajami. Państwa członkowskie zachowują pełną autonomię w sferze polityki celnej i handlowej. Unia celna Oznacza ugrupowanie co najmniej dwóch państw, które w pełni liberalizują wzajemne stosunki handlowe, znosząc cła i ograniczenia ilościowe. Tym, co różni unię celną od strefy wolnego handlu jest wprowadzenie przez państwa członkowskie wspólnej, zewnętrznej taryfy celnej oraz wspólnej polityki handlowej wobec partnerów zewnętrznych. Wspólny rynek Wspólny rynek jest formą integracji wyższą od unii celnej i strefy wolnego handlu. O wyższej formie integracji świadczy zniesienie ograniczeń w swobodzie przepływu czynników wytwórczych w obrębie ugrupowania (osiedlania się, przepływu kapitału, przepływu pracy i przepływu towarów) . Unia gospodarcza i walutowa Unia gospodarcza obejmuje wszystkie elementy wchodzące w skład wspólnego rynku, a ponadto uwzględniająca koordynację lub unifikację poszczególnych dziedzin polityki gospodarczej. Pełna unia gospodarcza Pełna integracja obejmuje wszystkie elementy unii gospodarczo – walutowej. Dodatkowo powołane zostają ponadnarodowe organy ustawodawcze i wykonawcze. Czasami występuje tu także element dodatkowy, którym jest pełna koordynacja lub unifikacja najważniejszych dziedzin polityki wewnętrznej, polityki zagranicznej czy polityki obronnej. Wówczas można mówić o pełnej unii gospodarczo – walutowej i politycznej. Etapy rozwoju integracji ugrupowań integracyjnych Wyszczególnienie międzynarodowej 1 2 Strefa wolnego handlu EFTA, CEFTA, NAFTA, BFTA Unia celna Czechy – Słowacja, Szwajcaria – Lichtenstein, Caricom1, CACM2 Wspólny rynek Unia gospodarcza i walutowa Pełna unia gospodarczo walutowa i polityczna 1 oraz przykłady 3 międzynarodowych 4 5 EWWiS, EWG, Euroatom Kraje Beneluksu, Unia gospodarcza – UE, Unia gospodarcza i walutowa – UE (bez Wielkiej Brytanii, Danii i Szwecji) W praktyce, w chwili obecnej, nie występuje W skład unii celnej Caricom (wspólnota karaibska) wchodzą następujące państwa: Antiqua i Barbuda, Barbados, Bahama, Belize, Dominikana, Grenada, Gujana, Haiti, Jamajka, Montserrat, St. Kitts i Nevis, St. Lucia, St. Vincent, Surinam, Trynidad, Tobago. Kraje stowarzyszone: Anguilla, Bermudy, Brytyjskie Wyspy Dziewicze, Kajmany, Wyspy Turks i Caicos 2 Unię celną CACM (Wspólny Rynek Ameryki Środkowej) tworzą następujące kraje: Gwatemala, Honduras, Nikaragua, Salwador, Kostaryka, Belize, Panama, Dominikana (państwo stowarzyszone). Źródło: Opracowano na podstawie: Makać A., Międzynarodowa integracja gospodarcza – podstawowe problemy teoretyczne, [w:] Procesy integracyjne we współczesnej gospodarce światowej Oziewicz E. (red.), PWN, Warszawa 2001 s. 17 – 23, Marszałek A., (red.) Integracja europejska, Wyd. UŁ, Łódź 2000 s. 53 – 61, Bożyk P., Misala J., Puławski M., Międzynarodowe stosunki ekonomiczne, PWE, Warszawa 1998 s. 517 – 526, Borowiec J., Wilk K., Teoria i praktyka europejskiej integracji gospodarczej, Wyd. AE we Wrocławiu, Wrocław, 1997, s. 22 – 27. Zakończenie KONIEC WYKŁADU
