Organizacje Europejskiej Współpracy Gospodarczej

dr Bogdan Zinchenko
e-mail: [email protected]
Dyżury w semestrze zimowym 2010/2011
W każdą środę, godz.12.00 - 13.00
Katedra Ekonomii, pokój C-9
INTEGRACJA GOSPODARCZA W
EUROPIE
Sobota, 18 września
Formy integracji gospodarczej
Idee jednoczenia Europy
Działania zjednoczeniowe tuż po wojnie
Procesy integracyjne w latach 50-ch
Wstęp
 Istotną tendencją we współczesnej gospodarce
światowej jest wzmożone dążenie do regionalnej
integracji gospodarczej
 porozumienia międzynarodowe zawierane przez kraje
z jednego regionu geograficznego, mające na celu
zmniejszenie i całkowitą likwidację taryfowych i
pozataryfowych barier na drodze przepływu dóbr,
usług i czynników produkcji między tymi krajami.
Wstęp
 Najważniejszy układ regulujący harmonogram
liberalizacji obrotów handlowych to General
Agreement on Tariffs and Trade (GATT)
 Podpisany 30 października 1947 roku, miał
chronić wynegocjowane przez uczestników
koncesje celne.
 Kontynuacja GATT to WTO (World Trade
Organization).
 Podstawowa zasada WTO –
niedyskryminowanie i równość traktowania.
Wstęp
 Zasady te zapisane są w klauzuli największego
uprzywilejowania (KNU)
 Na mocy KNU nie można przyznawać korzyści
jednemu państwu albo grupie państw, ponieważ
wszystkie państwa członkowskie mają do nich
jednakowe prawa.
 Przywileje nie mogą działać selektywnie
 Wyjątek od KNU – powstanie unii celnej lub
strefy wolnego handlu
Formy integracji
gospodarczej
 Strefa wolnego handlu — likwidowane są cła i
ograniczenia pozataryfowe
 kraje członkowskie swobodnie stosują narzędzia
polityki handlowej wobec krajów spoza
ugrupowania, np. Europejskie Stowarzyszenie
Wolnego Handlu (EFTA), Północnoamerykańska
Strefa Wolnego Handlu (NAFTA);
Formy integracji
gospodarczej
Unia celna — porozumienie handlowe, w którym
członkowie oprócz likwidacji ceł i ograniczeń
pozataryfowych, prowadzą wspólną politykę
handlową wobec pozostałych krajów;
Formy integracji
gospodarczej
Wspólny rynek
 nie ma barier w handlu pomiędzy krajami
członkowskimi
 prowadzona jest wspólna polityka handlowa wobec
krajów trzecich
 ma miejsce swobodny przepływ czynników
produkcji pomiędzy krajami członkowskimi
Formy integracji
gospodarczej
Unia ekonomiczna (unia gospodarcza) — wyższa
forma wspólnego rynku, w której członkowie
dokonali harmonizacji wszystkich rodzajów polityki,
mających wpływ na warunki konkurencji, m.in.
polityki podatkowej, monetarnej, społecznej;
Unia walutowa (unia monetarna) — forma
integracji gospodarczej, w której wprowadza się
także wspólną walutę;
Formy integracji
gospodarczej
Unia polityczna — polega na unifikacji części
lub całości polityki zagranicznej i obronnej.
Formy integracji
gospodarczej
Gospodarcze korzyści integracji
 Stymuluje wzrost gospodarczy w
krajach członkowskich
 Zwiększa bezpośrednie inwestycje
zagraniczne i produkcję światową
 Kraje specjalizują się w tym, w
czym są najbardziej efektywne
 Dodatkowe korzyści z wolnego
handlu poza porozumieniami
GATT i WTO
Polityczne korzyści integracji
 Współzależność gospodarcza stwarza zachętę do
współpracy politycznej
 Skutecznie obniża to prawdopodobieństwo
konfliktów zbrojnych
 Razem kraje członkowskie mają większą wagę i siłę
przetargową w handlu z innymi krajami i
ugrupowaniami
Przeszkody integracji
 Integrację ciężko jest osiągnąć i utrzymać
 Cały naród może zyskać lecz poszczególne grupy
społeczne i zawodowe mogą ucierpieć
 Potencjalna strata suwerenności i kontroli nad
sprawami wewnętrznymi
Argumenty przeciw integracji
 Ekonomiści zaznaczają, że korzyści integracji zależą
od przewagi efektu kreacji handlu nad efektem
przesunięcia handlu
 Kreacja handlu polega na zastąpieniu drogich dóbr
krajowych przez dobra importowane bezcłowo,
pochodzące z państw unii celnej.
 Przesunięcie handlu polega na tanich dóbr
importowanych z państw trzecich przez dobra relatywnie
drogie, importowane bezcłowo z krajów członkowskich
unii celnej
Rozwój podstaw cywilizacji europejskiej
Kolonizacja i wpływy helleńskie
Kultura, sztuka i filozofia, zasadnicze pojęcia wiedzy o państwie i polityce
Rozwój dorobku Greków, rozbudowanie zasad funkcjonowania państwa i
prawa
Rozbudowanie europejskiej infrastruktury
Pax Romana: wspólne prawo, cywilizacja i siłowy porządek pokojowy
Uniwersalizm teokratyczny.
Cywilizacja chrześcijańska w miejscu greckiej i rzymskiej
Centralizm, własna władza i hierarchia
Karol Wielki (742-814). Praktyczna unifikacja Europy.
ROBIMY SKOK DO XX WIEKU ………………
Pierwsze lata powojenne
 Europa zniszczona. Starty ludzkie oraz 30%





produkcji przemysłowej.
Degradacja pozycji międzynarodowej Europy
Początki konfrontacji na linii USA-ZSRR
Dwa supermocarstwa dążą do zabezpieczenia
swoich interesów w Europie i w Niemczech
USA popierają dążenia federalistów
europejskich
Scalona Europa – bliski region współpracy,
zaplecze w konfrontacji z Moskwą
Zmiana układu sił i osłabienie
pozycji międzynarodowej Europy
 Spadek udziału państw Europejskich w całości
gospodarki światowej.
 Uzależnienie Europy Zachodniej od polityki
Waszyngtonu.
 Bezwzględna dominacja ZSRR we wschodniej
części kontynentu.
 Osłabienie pozycji kolonialnej głównych państw
europejskich.
 Wyraźny podział kontynentu na dwa
konfrontacyjne bloki.
 Kryzys gospodarczy i demograficzny po wojnie.
Zmiana układu sił i osłabienie
pozycji międzynarodowej Europy
 Niemcy: podzielone na strefy okupacyjne, bez
samodzielności.
 Włochy: osłabienie, izolacja polityczna,
peryferyjne położenie regionów południowych.
 Wielka Brytania i Francja: utrata pozycji
przedwojennych, kryzys gospodarczy, osłabienie
wojenne.
 Belgia, Holandia i Luksemburg najbardziej
zaawansowane integracyjnie (unia celna 1944).
Zalety integracji
 Polepszenie efektywności działań gospodarczych
 Poprawa poziomu życia społecznego po kryzysie
wojennym.
 Wspólne przeciwstawienie się politycznej presji
ZSRR.
 Wewnętrzna stabilizacja polityczna państw.
 Możliwość włączenia Niemiec do współpracy
ogólnoeuropejskiej.
 Zmniejszenie dystansu między USA i Europą.
Nowa sytuacja i poszukiwanie
rozwiązań
 Skutki wojny, nowe okoliczności i nadmiar
dobrej woli wśród polityków zapewniały
szybki postęp w dążeniu do zjednoczenia.
 Amerykanie stanowczo popierali wszelkie
inicjatywy zjednoczeniowe (nowy rynek,
zaplecze w konfrontacji z ZSRR).
 Wielka Brytania ciążyła do wspólnej Europy,
chciała być pośrednikiem o szczególnych
stosunkach z USA i Commonwealth.
Skutki podziału blokowego
 Odmienna hierarchia wartości i różna wizja
Europy.
 Ograniczony model rozwoju integracji.
 Podział na „lepszą” i „gorszą” Europę.
 Procesy integracyjne lepiej się rozwinęły na
Zachodzie Europy (lepsze uprzemysłowienie,
wymiana, poziom rozwoju, demokracja,
stabilność).
 Na Wschodzie społeczeństwa pod dominacją
radziecką, mniej rozwinięte, agrarne, mniej
stabilne politycznie, mniej możliwości rozwoju.
Powojenne ruchy zjednoczeniowe
 Europejska Unia Federalistów
 Powstała w 1946
 Jednoczyła różne nurty dążące do szybkiego
zjednoczenia Europy, radykalne poglądy
niektórych
 Dążyli do jednolitej organizacji integracyjnej
 Kongres w Montreux (1947) i Rzymie (1948)
 Dążenie do stworzenia federacji, Unii
Europejskiej, projekt konstytucji, Wielo
Powojenne ruchy zjednoczeniowe
 Europejska Unia Parlamentarna
 Powstała w 1947 roku w oparciu o narodowe
organizacje i komitety
 Cel budowy Unii gospodarczej
Winston Churchill i Ruch
Zjednoczonej Europy
 Wystąpienie w Fulton 5 marca 1946 roku
 Historyczne wystąpienie w Zurychu 19
września 1946 roku
 Wspólne dziedzictwo narodów Europy
 Wcześniejsze pomysły zjednoczeniowe
 Wezwał do budowy Stanów Zjednoczonych
Europy
 Kierownictwo dla Francji i Niemiec
 Silny impuls integracyjny
Ruch Zjednoczonej Europy
 Szybko po Zurychu, Churchill powołał Ruch ze
swoim zięciem Duncanem Sandys na czele.
 Ruch promował integracje w Wielkiej
Brytanii, która byłą „z Europą ale poza
Europą”.
Powstanie BENELUXu
 Traktat o utworzeniu Belgijsko-
Luxemburskiej Unii Ekonomicznej 1921 rok
 21.X.1943 na emigracji podpisano
prowizoryczny układ walutowy – koordynacja
przedsięwzięć walutowych oraz wspólna
polityka w ramach org. Międzynarodowych
 5.IX.1944 w Londynie podpisano konwencje z
zniesieniu ceł wewnętrznych oraz wspólnej
taryfie wobec państw trzecich
Powstanie BENELUXu
 Weszło w życie 1.I. 1948 r., w 1948 zniesiono cła,
Sekretariat Generalny w Brukseli 1.I.1949r.
Wprowadzono wspólną taryfę.
 15.X.1949 r. wstępny układ o utworzeniu unii
gospodarczej. Wysiłki we współpracy handlowej i
monetarnej oraz ujednolicenie ustawodawstwa
Powstanie BENELUXu
 25.VI.1953 – protokół o przyśpieszeniu
koordynacji polityki gospodarczej, socjalnej i
ujednolicenie handlowej i finansowej
 1955 Międzyparlamentarna konsultatywna
rada Benelux, B i NL – po 21 czł., L – 7 czł.
 Realne scalenie od 1956 roku.
Kongres w Hadze
 5 czerwca 1947 – ogłoszono plan Marshalla
 Lipiec 1947 – Komitet koordynacyjny Ruchów
Zjednoczonej Europy
 Pod kierownictwem Duncana Sandysa i
Komitet szykował duży zjazd zwolenników
integracji
Kongres w Hadze
 7-10 maja 1948 roku – Kongres Haski
 Wiele znanych osobistości – 800 delegatów z
25 krajów, dwunastu byłych premierów,
czterdziestu byłych ministrów, dwudziestu
czynnych ministrów i ponad 100
parlamentarzystów różnej orientacji
Kongres w Hadze
 Przewodnictwo Kongresu – Churchill
 Praca Komitetu politycznego – Paul
Ramadier (były premier Francji)
 Komitet Ekonomiczny – Paul van Zeeland
 Komitet Kultury
Kongres w Hadze
 Dyskutowano nad programami jednoczenia
Europy
 Federaliści i Benelux – tworzyć Unie ze
Zgromadzeniem Europejskim
 Brytyjczycy – chęć powołania wspólnego
organu międzynarodowego o ograniczonych
kompetencjach
 Kompromis – punkt widzenia umiarkowanych
federalistów
 Rezolucja kulturalna
 Wspólne dziedzictwo, prawa człowieka ponad
granicami, promowanie świadomości europejskiej
książkami filmem etc.
 Rezolucja polityczna
 Utworzenie unii politycznej, Zgromadzenia
Europejskiego, Karta Praw Człowieka, Europejski
Trybunał Praw Człowieka
 Rezolucja ekonomiczno-społeczna
 Zaproszenie rządom do tworzenia jedności
ekonomicznej kontynentu, likwidacja barier
handlowych, celnych, przepływ kapitału, unifikacja
waluty, harmonizacja ustawodawstwa
Znaczenie Kongresu
 Ważny etap na drodze do integracji
 Zaproponowano wiele projektów działań
 Szczególna ranga – Churchill
 Wyeksponował wspólnotę duchową ponad
granicami.
 Sformułowano syntezę celów zjednoczenia.
Decyzje po Kongresie
 Ruch Europejski i Rada Europy
 25 X 1948 r. powstał Ruch Europejski –
federacja autonomicznych organizacji
proeuropejskich. Działania wielokierunkowe.
Wpłynął na powstanie Rady Europy oraz
quasi-parlamentu europejskiego
(Zgromadzenie doradcze)
Organizacja europejskiej
współpracy gospodarczej
 Plan Marshalla przyjęto 5 czerwca 1947roku
 16 kwietnia 1948 r. powołano Organizacje
Europejskiej Współpracy Gospodarczej
(Organization for European Economic
Cooperation - OEEC)
 Instytucjonalne ramy koordynacji rozdziału
pomocy z planu Marshalla
 USA wymagały powołania takiej organizacji i
ustalenia instytucjonalnych zasad podziału
pomocy
 Najwyższy organ i Rada zbierana kilka razy rocznie.
Wnioski do Rady prygot. Komitet wykonawczy
(przedstawiciele 7 państw wybieranych przez Rade).
Specjalistyczne agencje oraz komitety techniczne
 Przy OEEC – Europejska Unia Płatnicza (1950),
Europejska Agencja Energii Jądrowej (1957), Bank
Rozrachunków Międzynarodowych (fundusz
obrotowy ze środków USA gwarantował
prawidłowość rozliczeń)
 Do roku 1952 otrzymano 15 mld (w tym 5 mld na UK
i Fr)
 W 1961 przekształcono w OECD (18 państw OEEC +
USA i Kanada)
Organizacja europejskiej
współpracy gospodarczej
 OEEC – organ konsultatywny, wymagał




jedności.
OEEC ułatwiła rozdysponowania środków.
Stworzyła forum zbliżenia krajów.
korzystających z pomocy Amerykańskiej
Odbudowanie gospodarki krajów.
Wprowadzenie rozwiązań w kierunku
integracji.
Rada Europy
 Churchill proponował powołanie Rady już w
1943 roku.
 Po Hadze z inicjatywą Paul-Henri Spaak oraz
Paul Ramadier. Cel – Zwołanie Zgromadzenia
Europejskiego.
 Ruch Europejski przygotował memorandum
 Brytyjczycy zaproponowali powołać również
Komitet Ministrów.
Rada Europy
 Komisja do spraw tworzenia Rady przygotowała
założenia organizacyjne Rady Europy z
międzynarodowym Komitetem Ministrów na
czele oraz delegowanym przez państwa
Zgromadzeniem Doradczym.
 5 maja 1949 r. na konferencji w Londynie 10
państw przyjęto statut Rady Europy. Francja,
Benelux, Dania, Norwegia, Szwecja, Wielka
Brytania i Włochy. Potem dodano Turcje (1949),
Islandia (1950), RFN (1951), Austria (1956)
Rada Europy
 Inauguracja w Strasburgu w 8 sierpnia 1949
(Strasburg – dwujęzyczny, Alzacja i
Lotaryngia)
 Języki oficjalne – francuski i niemiecki.
 Cele statutowe- osiągnięcie większej jedności
między członkami, wcielenie w życie zasad
Wspólnego dziedzictwa, ułatwienie postępu
ekonomicznego i społecznego.
Rada Europy
 Pionierskie rozwiązanie – Zgromadzenie
Doradcze (po 1974 r. –Zgromadzenie
Parlamentarne)
 Uprawnienia – przygotowanie opinii, dyrektyw i
propozycji konwencji, stopniowe ujednolicenie
ustawodawstwa państw członkowskich
 Główny organ decyzyjny – Komitet Ministrów
(skład z min spraw zagranicznych krajów
członkowskich od każdego kraju 1 członek i jeden
glos)
 Komitet miał rozważać środki właściwe do realiz
celu, miał uprawnienia admin i finansowe
Rada Europy
 Po stworzeniu EWG rola osłabła
 Organ konsultacyjny i koordynacyjny
 Szczególna ranga problemu praw człowieka i
utrwalanie ogólnej wolności
 W 1950 przyjęto Konwencje Ochrony praw
człowieka i Podstawowych Wolności
 Rada nie stała się motorem integracji (różnica
zdań członków co do jej kompetencji)
 Ale utworzyła forum rozwijania idei
integracyjnych
Następne zajęcia
 Europejska Wspólnota Węgla i Stali.
 Pierwsze doświadczenie integracji sektorowej
w Europie.